Tài liệu Quản lý nhà nước về kinh doanh thuốc thú y trên địa bàn huyện yên thế, tỉnh bắc giang

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM LÊ QUANG HÒA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH DOANH THUỐC THÚ Y TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN YÊN THẾ, TỈNH BẮC GIANG Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60.34.04.10 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Ngô Thị Thuận NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng: Đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi; số liệu và kết quả nghiên cứu đƣợc trình bầy trong luận văn này là hoàn toàn trung thực, khách quan và chƣa từng dùng bảo vệ để lấy bất kỳ học vị nào. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã đƣợc cám ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều đƣợc chỉ rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Lê Quang Hòa i LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn thạc sĩ Quản lý kinh tế của mình, ngoài sự nỗ lực cố gắng của bản thân, tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ tận tình của nhiều tập thể và cá nhân. Nhân dịp này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới sự giúp đỡ, chỉ bảo tận tình của các thầy, cô giáo khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn, Bộ môn Phân tích định lƣợng - Học viện Nông nghiệp Việt Nam; đặc biệt là sự quan tâm, chỉ dẫn tận tình của cô giáo PGS.TS Ngô Thị Thuận đã trực tiếp hƣớng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Huyện ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, các cơ quan, phòng ban đơn vị của huyện; Trạm Chăn nuôi và Thú y huyện; Ủy ban nhân dân, cán bộ chuyên môn, các chủ cửa hàng kinh doanh thuốc thú y, các hộ chăn nuôi các xã, thị trấn trên địa bàn huyện Yên Thế, đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và thu thập tài liệu phục vụ làm luận văn. Qua đây tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn đối với gia đình và bạn bè đã giúp đỡ, động viên tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin gửi lời chúc sức khoẻ và chân thành cảm ơn! Tác giả luận văn Lê Quang Hòa ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................................................ ii MỤC LỤC ................................................................................................................................................. iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................................................................. v DANH MỤC BẢNG.................................................................................................................................. vi TRÍCH YẾU LUẬN VĂN ...................................................................................................................... viii THESIS ABSTRACT ................................................................................................................................ x PHẦN 1. MỞ ĐẦU.................................................................................................................................... 1 1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI ........................................................................................... 1 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU .................................................................................................... 3 1.2.1. Mục tiêu chung ..................................................................................................................... 3 1.2.2. Mục tiêu cụ thể ..................................................................................................................... 3 1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU....................................................................................................... 3 1.4. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ........................................................................ 4 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................................... 4 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................................................. 4 1.5. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI, Ý NGHĨA KHOA HỌC THỰC TIỄN ...................................... 4 PHẦN 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ........................................................................................ 6 2.1. LÝ LUẬN CƠ BẢN CÓ LIÊN QUAN ĐẾN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ KINH DOANH THUỐC THÚ Y ............................................................................................................................. 6 2.1.1. Lý luận về kinh doanh thuốc thú y ........................................................................................ 6 2.1.2. Lý luận quản lý nhà nước về kinh doanh thuốc thú y ..........................................................11 2.2. THỰC TIỄN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ KINH DOANH THUỐC THÚ Y ......................22 2.2.1. Kinh nghiệm quản lý nhà nước về kinh doanh thuốc thú y ở Việt Nam ...............................22 2.2.2. Bài học kinh nghiệm ............................................................................................................26 PHẦN 3. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...........................................................................................27 3.1. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU .................................................................................27 3.1.1. Đặc điểm cơ bản huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang ...............................................................27 3.1.2. Đặc điểm cơ bản Trạm chăn nuôi và Thú y huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang ......................35 3.2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..........................................................................................36 3.2.1. Phương pháp chọn mẫu nghiên cứu ....................................................................................36 3.2.2. Phương pháp thu thập dữ liệu .............................................................................................37 3.2.3. Tổng hợp và xử lý số liệu ....................................................................................................39 3.2.4. Phương pháp phân tích thông tin ........................................................................................39 3.2.5. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu...............................................................................................39 PHẦN 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .......................................................................41 4.1. TÌNH HÌNH KINH DOANH THUỐC THÚ Y TẠI HUYỆN YÊN THẾ, TỈNH BẮC GIANG .................................................................................................................................41 4.1.1. Số lượng đơn vị kinh doanh .................................................................................................41 4.1.2. Khối lượng và chủng loại thuốc ..........................................................................................43 4.1.3. Nhu cầu sử dụng thuốc thú y trên địa bàn huyện Yên Thế ..................................................44 iii 4.2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ KINH DOANH THUỐC THÚ Y TẠI HUYỆN YÊN THẾ, TỈNH BẮC GIANG .....................................................................................44 4.2.1. Nghiên cứu, triển khai, thực thi các văn bản pháp luật trong kinh doanh thuốc thú y........44 4.2.2. Hệ thống tổ chức quản lý kinh doanh thuốc thú y huyện Yên Thế .......................................48 4.2.3. Quản lý đăng ký kinh doanh thuốc thú y .............................................................................50 4.2.4. Thực trạng tuyên truyền, tập huấn trong kinh doanh thuốc thú y .......................................55 4.2.5. Quản lý nguồn gốc, chủng loại và giá thuốc thú y ..............................................................57 4.2.6. Công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động kinh doanh thuốc thú y .........................................58 4.3. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ, HẠN CHẾ, CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ KINH DOANH THUỐC THÚ Y TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN YÊN THẾ ..................62 4.3.1. Đánh giá kết quả và hạn chế ...............................................................................................62 4.3.2. Tác động tích cực và tiêu cực khi sử dụng thuốc thú y ........................................................64 4.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng..........................................................................................................66 4.3.3. Nhóm yếu tố thuộc về cơ chế, chính sách ............................................................................72 4.4. GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ KINH DOANH THUỐC THÚ Y ........................73 4.4.1. Căn cứ .................................................................................................................................73 4.4.2. Định hướng quản lý nhà nước về kinh doanh thuốc thú y trên địa bàn huyện Yên Thế ......76 4.4.3. Các giải pháp tăng cường QLNN về kinh doanh thuốc thú y ..............................................77 PHẦN 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..................................................................................................82 5.1. KẾT LUẬN ............................................................................................................................82 5.2. KIẾN NGHỊ ...........................................................................................................................83 5.2.1. Đối với địa phương .............................................................................................................83 5.2.2. Đối với hộ kinh doanh thuốc thú y ......................................................................................84 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................................................85 iv DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa tiếng Việt BQ Bình quân BVTV Bảo vệ thực vật CC Cơ cấu CH Cửa hàng CN - TTCN - XD Công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, xây dựng ĐVT Đơn vị tính HĐND - UBND Hội đồng nhân dân - Uỷ ban nhân dân HĐND&UBND Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân HQKT Hiệu quả kinh tế KHCN Khoa học công nghệ KHKT Khoa học kĩ thuật KN-KN Khuyến nông - Khuyến ngƣ NN Nông nghiệp NN&PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn NNPTNT Nông nghiệp phát triển nông thôn PTNT Phát triển nông thôn QLNN Quản lý Nhà nƣớc SL Số lƣợng TĐPTBQ Tốc độ phát triển bình quân THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TMDV Thƣơng mại dịch vụ UBTVQH Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội v DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1. Tình hình dân số và lao động của huyện Yên Thế qua 3 năm 2013 - 2015 ... 29 Bảng 3.2. Giá trị và cơ cấu giá trị sản xuất của huyện Yên Thế qua 3 năm 2013 - 2015 .................................................................................................... 32 Bảng 4.1. Số lƣợng các đơn vị kinh doanh thuốc thú y trên địa bàn huyện Yên Thế .... 41 Bảng 4.2. Số lƣợng cửa hàng kinh doanh thuốc thú y ở các xã, thị trấn huyện Yên Thế.................................................................................................................. 42 Bảng 4.3. Khối lƣợng thuốc thú y kinh doanh trên địa bàn huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang .............................................................................................................. 43 Bảng 4.4. Số lƣợng các văn bản quy phạm pháp luật đang còn hiệu lực liên quan đến quản lý thuốc thú y .................................................................................. 45 Bảng 4.5. Số lƣợng cán bộ tham gia QLNN về kinh doanh thuốc thú y tại huyện Yên Thế 2013 - 2015...................................................................................... 50 Bảng 4.6. Số lƣợng các cơ sở kinh doanh thuốc thú y đại diện có chứng chỉ chuyên môn và hành nghề tại huyện Yên Thế ............................................................ 51 Bảng 4.7. Kết quả khảo sát việc chấp hành điều kiện cơ sở vật chất cho kinh doanh thuốc thú y của các cửa hàng kinh doanh thuốc thú y trên địa bàn huyện Yên Thế .......................................................................................................... 53 Bảng 4.8. Kết quả khảo sát các đơn vị kinh doanh thuốc thú y có bán kèm các hàng hóa khác ở huyện Yên Thế............................................................................. 54 Bảng 4.9. Kết quả tập huấn kinh doanh thuốc thú y ............................................................ 56 Bảng 4.10. Kết quả về gia hạn chứng chỉ hành nghề cho các chủ cửa hàng kinh doanh thuốc thú y ở huyện Yên Thế .............................................................. 56 Bảng 4.11. Kết quả khảo sát nguồn cung cấp thuốc thú y cho các đơn vị kinh doanh thuốc thú y ở huyện Yên Thế ......................................................................... 57 Bảng 4.12. Kết quả khảo sát các cửa hàng thực hiện quy định về niêm yết giá và sự biến động của giá thuốc thú y trên địa bàn..................................................... 57 Bảng 4.13. Nội dung thanh kiểm tra đối với cửa hàng kinh doanh thuốc thú y ........... 59 Bảng 4.14. Kết quả thanh kiểm tra các cơ sở kinh doanh thuốc thú y trên địa bàn huyện Yên Thế ............................................................................................... 60 Bảng 4.15. Kết quả xử lý vi phạm kinh doanh thuốc thú y tại huyện Yên Thế từ năm 2013 - 2015 ............................................................................................ 61 vi Bảng 4.16. Kết quả thảo luận nhóm về những kết quả đạt đƣợc và các hạn chế tồn tại trong QLNN về kinh doanh thuốc thú y trên địa bàn huyện Yên Thế .... 63 Bảng 4.17. Kết quả phỏng vấn hộ chăn nuôi về các tác động khi sử dụng thuốc thú y........ 65 Bảng 4.18. Tổng hợp ý kiến của cán bộ quản lý về các yếu tố có ảnh hƣởng đến quản lý nhà nƣớc về kinh doanh thuốc thú y trên địa bàn huyện Yên Thế ... 66 Bảng 4.19. Kết quả khảo sát tình hình vốn của cửa hàng kinh doanh thuốc thú y ......... 70 vii TRÍCH YẾU LUẬN VĂN Tác giả: Lê Quang Hòa Tên đề tài: “Quản lý nhà nƣớc về kinh doanh thuốc thú y trên địa bàn huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang”. Ngành: Quản lý Kinh tế Mã số: 60.34.04.10 Tên cơ sở đào tạo: Học viện nông nghiệp Việt Nam Thuốc thú y có vai trò quan trọng trong phòng và trị bệnh cho gia súc, gia cầm…. Tuy nhiên, dịch vụ thú y chỉ có tác dụng tích cực khi đƣợc sử dụng đúng kỹ thuật, hiệu quả. Nếu sử dụng thuốc thú y kém chất lƣợng, không đúng kỹ thuật... sẽ gây tác hại đến môi trƣờng, môi sinh, sức khỏe cộng đồng và đặc biệt gây suy giảm năng suất, thiệt hại về kinh tế. Kinh doanh thuốc thú y là loại hình kinh doanh có điều kiện, vì vậy rất cần có sự quản lý nhà nƣớc. Nghiên cứu quản lý nhà nƣớc về kinh doanh thuốc thú y trên địa bàn huyện Yên Thế nhằm đánh giá thực trạng, các yếu tố ảnh hƣởng, đề xuất giải pháp tăng cƣờng quản lý nhà nƣớc những nội dung còn yếu nhằm góp phần sử dụng thuốc thú y có hiệu quả trên địa bàn huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang. Ngoài các dữ liệu thứ cấp thu thập đƣợc từ các Sở, Ban, Ngành từ tỉnh đến huyện và xã, chúng tôi đã điều tra chọn mẫu 50 cửa hàng kinh doanh thuốc thú y, 70 hộ chăn nuôi ở 7 xã, thị trấn đại diện là: Thị trấn Cầu Gồ, xã Phồn Xƣơng, Tân Hiệp, Đồng Tâm, Hồng Kỳ, Đồng Kỳ và phỏng vấn sâu các cán bộ quản lý của Trạm chăn nuôi và Thú y; Đội Quản lý Thị trƣờng; Phòng Tài chính Kế hoạch để thu thập dữ liệu sơ cấp; phƣơng pháp phân tích thông tin chủ yếu là thống kê mô tả; phƣơng pháp so sánh với ba nhóm chỉ tiêu nghiên cứu thích hợp. Dựa trên cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn quản lý nhà nƣớc về kinh doanh thuốc thú y trên địa bàn huyện, nghiên cứu này đã chỉ ra rằng, Các văn bản pháp lý trong kinh doanh thuốc thú y trên địa bàn huyện Yên Thế đều đƣợc triển khai đầy đủ. Đến 2015 trên địa bàn huyện có 162 cửa hàng kinh doanh thuốc thú y, chủ yếu là các cửa hàng kinh doanh nhỏ và vừa. Các cửa hàng này đã chấp hành tƣơng đối tốt các điều kiện kinh doanh nhƣ có chứng chỉ hành nghề, chứng chỉ chuyên môn, cơ sở vật chất, chủng loại thuốc cho phép và đã góp phần phòng chống dịch bệnh cho gia súc, gia cầm; hạn chế rủi ro cho ngƣời chăn nuôi. Các văn bản pháp luật nhà nƣớc đã có hiệu lực, công tác thanh kiểm tra kịp thời nên viii góp phần hạn chế các vi phạm của các cửa hàng. Những hạn chế bất cập trong quản lý nhà nƣớc về kinh doanh thuốc thú y là: Sự phối kết hợp giữa các cơ quan chức năng liên quan còn hạn chế; Số lƣợng văn bản của huyện ban hành cụ thể hóa thực thi các văn bản pháp lệnh của nhà nƣớc còn chƣa đầy đủ, căn cứ pháp lý để quản lý hoạt động kinh doanh thuốc thú y tại huyện vẫn chủ yếu dựa vào văn bản và chế tài do tổ chức cấp trên ban hành; lẻ tẻ vẫn còn tình trạng vi phạm các quy định của nhà nƣớc về kinh doanh thuốc thú y. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý nhà nƣớc về kinh doanh thuốc thú y trên địa bàn huyện gồm yếu tố thuộc về cơ quan quản lý kinh doanh thuốc thú y: Số lƣợng, chất lƣợng cán bộ; Hệ thống tổ chức quản lý; Sự phối kết hợp giữa các cơ quan; Kinh phí nguồn lực cho quản lý; Cơ sở vật chất. Yếu tố thuộc về ngƣời kinh doanh thuốc thú y: Trình độ cửa hàng; Điều kiện kinh tế; Tình hình kinh doanh. Yếu tố thuộc về cơ chế chính sách: Thẩm quyền trách nhiệm các cơ quan; Chế tài xử lý. Các giải pháp chủ yếu nhằm tăng cƣờng công tác quản lý nhà nƣớc đối với kinh doanh thuốc thú y ở huyện Yên Thế cần tập trung vào 3 nhóm giải pháp: (1) Nhóm giải pháp cho cơ quan quản lý gồm: Hoàn thiện bộ máy quản lý; Tăng cƣờng công tác tuyên truyền; Tăng cƣờng quản lý nguồn gốc chất lƣợng và giá thuốc. (2) Nhóm giải pháp cho ngƣời kinh doanh: Nâng cao nhận thức và ý thức tuân thủ các quy định của nhà nƣớc; Tăng cƣờng kiểm tra của cộng đồng; Thành lập hiệp hội kinh doanh. (3) Nhóm giải pháp cơ chế chính sách: Xây dựng chế tài cụ thể xử lý vi phạm; Chế độ đãi ngộ, đầu tƣ cơ sở vật chất, trang thiết bị làm việc; Quy định cụ thể về trách nhiệm và quy chế phối hợp. ix THESIS ABSTRACT Author: Le Quang Hoa Title: Government management for veterinary medicine business in Yen the district, Bac Giang province Major: Economic Management; Code: 60.34.04.10 University: Vietnam National University of Agriculture (VNUA) Veterinary medicine has an important role in prevention and treatment for livestock and poultry.... However, veterinary services have a positive effect only when used the right technique. If using substandard veterinary medicines, incorrect techniques would cause harms to the environment, ecology, public health and in particular result of yield loss, economic loss. Veterinary medicine business is business type having conditions, therefore it needs the government management. Research on the government management of veterinary medicine business to assess situation, influencing factors and propose solutions to enhance government management in the Yen The districts, in order to contribute using effectively veterinary medicines in Yen The district, Bac Giang province. Besides the secondary data collected from departments and agencies from province-level to districts and commune. We interviewed 50 veterinary medicine stores, 70 farmers in 7 representative communes and town were: Cau Go town, Phon Xuong, Tan Hiep, Dong Tam, Hong Ky, Dong Ky and depth interviews with managers in Livestock and Veterinary Station; Market Management Team; Planning Finance Division to collect primary data; data analysis methodologies are descriptive statistics; comparable statistics, with three groups of research indicator. Based on the rationale and practical situation about government management of veterinary medicine business in the district, this research has shown that legal documents in veterinary medicine business are fully implemented in Yen The district. Up to 2015, in the district, there has 162 veterinary medicine stores, there are mostly small and medium sized stores. These stores have served well business conditions, such as business certificates, professional certificates, facilities, allowing medicine categories and has contributed to disease prevention for livestock , poultry; decreasing the risk for producers. The legal documents has taken effect, the timely inspection, x examination, to reduce the violations by the stores. These restrictions and shortcomings in the government management about veterinary medicine business are: The coordination between the relevant authorities is still limited; number of district-level documents issued to enforce the government ordinance are still incomplete; there are still the violation of government regulations on veterinary medicine business. Factors affecting the government management of veterinary medicine business in the district including factor belongs to the management agencies about veterinary medicine business: The quantity and quality of staff, management organization systems, the cooperation between agencies, funds for management, facilities. Factor belongs to veterinary medicine dealers: seller qualifications ; economic conditions; business situation. Factors of the policy mechanism: the responsibility of the agency, severe sanctions. The major solutions to strengthen the government management for veterinary medicine business in Yen The district needs to focus on three solution groups: (1) Solutions for the management agencies including: Improvement on the management; Strengthening for the propaganda; management on product origin, the medicine quality and price. (2) Solutions for Business: Raising on awareness and consciousness comply with regulations by government; Strengthening for community inspection; establishment of business associations. (3) Policy Solutions: Develop specific remedies to deal with violations; remuneration, facilities investment, working equipment; specific regulations for the responsibilities and coordination regulations. xi PHẦN 1. MỞ ĐẦU 1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Sử dụng thuốc thú y là một trong những giải pháp hữu hiệu trong chăn nuôi nhằm phòng chống dịch bệnh, bảo vệ vật nuôi. Thuốc thú y là yếu tố đặc biệt quan trọng trong việc phòng và trị bệnh cho gia súc, gia cầm, góp phần nâng cao năng suất trong chăn nuôi, đảm bảo nguồn thực phẩm cung cấp cho thị trƣờng trong nƣớc và xuất khẩu… Tuy nhiên, thuốc thú y chỉ có tác dụng tích cực khi đƣợc sử dụng đúng kỹ thuật, đúng thuốc, đúng liều lƣợng, đúng lúc; nếu sử dụng thuốc thú y kém chất lƣợng, thuốc cấm sử dụng, sử dụng thuốc không đúng kỹ thuật... sẽ gây tác hại trong quá trình sử dụng, ảnh hƣởng đến môi trƣờng, môi sinh, sức khỏe cộng đồng và đặc biệt gây suy giảm năng suất, chất lƣợng, thiệt hại về kinh tế. Mặc dù còn có những quan điểm trái ngƣợc nhau về vai trò của thuốc thú y trong chăn nuôi nhƣng thuốc thú y vẫn đƣợc sử dụng ngày càng rộng rãi trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Số lƣợng, chủng loại thuốc thú y ngày càng phong phú, đa dạng; số lƣợng và các loại hình kinh doanh thuốc thú y ngày càng gia tăng. Mặt khác cùng với sự phát triển kinh tế xã hội thì mức độ ngộ độc thực phẩm đối với con ngƣời trong đó có nguyên nhân do sử dụng thuốc thú y trong chăn nuôi ngày càng tăng. Việc sử dụng thuốc thú y, thức ăn tăng trọng trong chăn nuôi một cách bừa bãi, tràn lan dẫn đến dƣ lƣợng thuốc trong sản phẩm chăn nuôi vƣợt quá mức cho phép liên quan đến an toàn thực phẩm, chất lƣợng thực phẩm của cả nƣớc nói chung, huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang nói riêng là vấn đề cần đặc biệt quan tâm đòi hỏi phải có biện pháp quản lý chặt chẽ, khắc phục xử lý triệt để. Yên Thế là một huyện miền núi của tỉnh Bắc Giang, là một trong những điạ phƣơng phát triển mạnh về chăn nuôi gia súc , gia cầm. Hiện nay có 19 xã và 2 thị trấn, nằm ở phía tây tỉnh Bắc Giang. Với đặc thù là huyện miền núi, cơ sở vật chất kĩ thuật và tình hình kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn, sản xuất nông nghiệp còn manh mún, hiệu quả thấp, nhƣng do biết khai thác và phát huy lợi thế so sánh, thế mạnh về đất đai đa dạng, nguồn lao động dồi dào và khả năng phát triển chăn nuôi đặc biệt là chăn nuôi gà, cũng nhƣ cây lƣơng thực và các loại cây ăn quả, cây màu, cây công nghiệp có giá trị. Yên Thế đã và đang tập trung đẩy mạnh phát triển chăn nuôi gà đồi gắn với xây dựng chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu “gà 1 đồi Yên Thế”. Do đó, đến cuối năm 2015, tổng đàn gia cầm của huyện Yên Thế đạt 4,3 triệu con (trong đó đàn gà là 3,8 triệu con; là huyện có quy mô tổng đàn gà lớn nhất miền bắc, với hơn 2.000 hộ chăn nuôi gà với quy mô từ 1.000 - 1.500 con/lứa và từ 2 - 4 lứa/năm); tổng đàn gia súc đạt 106.480 con (đàn trâu 6.912 con, đàn bò 4.568 con, đàn lợn 95.000 con) (Trạm chăn nuôi và Thú y huyện Yên Thế, 2015). Chăn nuôi đã và đang là nguồn sinh kế của nhiều hộ nông dân, không những góp phần xóa đói giảm nghèo mà còn làm cho Yên Thế trở thành vùng chăn nuôi mang tính đặc thù theo quy mô lớn, mang đặc điểm của sản xuất hàng hóa. Do phong trào chăn nuôi phát triển mạnh và tƣơng đối ổn định qua các năm nên đã thúc đẩy nhiều loại hình dịch vụ liên quan phát triển. Tại thời điểm hiện tại tổng số các đại lý, hộ gia đình kinh doanh thuốc thú y, thức ăn chăn nuôi trên địa bàn là 396 đại lý, hộ kinh doanh (Trạm chăn nuôi và Thú y huyện Yên Thế, 2015). Có nhiều công ty thuốc thú y trên toàn quốc đầu tƣ kinh doanh vào địa bàn huyện với đa dạng các sản phẩm thuốc thú y, vắc xin, thức ăn bổ sung, chế phẩm sinh học, hoá chất tiêu độc khử trùng… Những năm qua, hệ thống đại lý bán buôn, bán lẻ thuốc thú y đã góp phần tích cực trong việc cung ứng kịp thời nhu cầu dùng thuốc để phòng trừ dịch bệnh trong chăn nuôi trên địa bàn. Hệ thống đại lý với trình độ chuyên môn về chăn nuôi thú y đƣợc đào tạo cơ bản đã góp phần quan trọng trong việc giúp ngƣời chăn nuôi dùng thuốc đúng lúc, đúng thuốc, đúng liều lƣợng, đúng thời điểm, sử dụng an toàn hiệu quả đồng thời hệ thống đại lý còn là kênh thông tin đa chiều phản ánh tình hình diễn biến dịch bệnh trên địa bàn cho cơ quan quản lý nhà nƣớc tại địa phƣơng (Chi cục Chăn nuôi và Thú y tỉnh, Trạm chăn nuôi và Thú y huyện, Thú y cơ sở). Bên cạnh đó, việc kinh doanh thuốc thú y trên địa bàn vẫn còn nhiều tồn tại, bất cập, vi phạm các quy định quản lý nhà nƣớc về kinh doanh thuốc thú y. Tình trạng buôn bán thuốc thú y không đảm bảo thủ tục hành chính nhƣ chƣa có giấy phép hành nghề, chứng chỉ chuyên môn, giấy phép kinh doanh, một số đại lý chạy theo lợi nhuận buôn bán các loại thuốc cấm, thuốc giả, thuốc không có trong danh mục, thuốc hết hạn sử dụng, không rõ nguồn gốc xuất xứ…; trình độ chuyên môn thấp dẫn tới hƣớng dẫn sử dụng thuốc chƣa đúng kỹ thuật, không đảm bảo thời gian cách ly, sử dụng quá liều lƣợng cho phép gây ra tác động xấu đến môi trƣờng, vật nuôi và sức khỏe cộng đồng, để lại dƣ lƣợng thuốc trong sản phẩm chăn nuôi vƣợt mức quy định nên việc tiêu thụ và xuất khẩu ra 2 thị trƣờng quốc tế gặp rất nhiều khó khăn, làm ảnh hƣởng tới phát triển kinh tế xã hội. Các nghiên cứu trƣớc đây trên địa bàn huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang chủ yếu tập trung về phát triển chăn nuôi gà đồi; giải pháp nâng cao hiệu quả kinh tế chăn nuôi gà đồi; bảo vệ, phát triển thƣơng hiệu gà đồi… Chƣa có nghiên cứu nào liên quan đến lĩnh vực quản lý nhà nƣớc về kinh doanh thuốc thú y trên địa bàn đƣợc thực hiện. Từ những bất cập, tồn tại nêu trên, tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Quản lý nhà nước về kinh doanh thuốc thú y trên địa bàn huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang”. 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 1.2.1. Mục tiêu chung Đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý nhà nƣớc về kinh doanh thuốc thú y trên địa bàn huyện Yên Thế, từ đó đề xuất giải pháp tăng cƣờng quản lý nhà nƣớc về kinh doanh thuốc thú y trên địa bàn huyện thời gian tới. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể - Góp phần hê ̣ thố ng hóa cơ sở lý luâ ̣n và thƣ̣c tiễn có liên quan đến quản lý nhà nƣớc về kinh doanh thuốc thú y; - Đánh giá thƣ̣c tra ̣ng và các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý nhà nƣớc về kinh doanh thuốc thú y tại huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang những năm qua; - Đề xuấ t một số giải pháp nhằm tăng cƣờng quản lý nhà nƣớc về kinh doanh thuốc thú y ở huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang. 1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU - Trên địa bàn huyện Yên Thế, có bao nhiêu đơn vị sản xuất, kinh doanh thuốc thú y? Đƣợc quản lý nhƣ thế nào ? - Các hộ chăn nuôi trên địa bàn huyện Yên Thế sử dụng thuốc thú y trong chăn nuôi gia súc, gia cầm nhƣ thế nào ? - Những yếu tố nào ảnh hƣởng đến kết quả quản lý nhà nƣớc về kinh doanh thuốc thú y trên địa bàn huyện Yên Thế ? - Giải pháp nào cần áp dụng nhằm tăng cƣờng quản lý nhà nƣớc về kinh doanh thuốc thú y trên địa bàn huyện Yên Thế ? 3 1.4. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1.4.1. Đối tƣợng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là những lý luận và thực tiễn có liên quan đến quản lý nhà nƣớc về kinh doanh thuốc thú y đƣợc thể hiện ở các đối tƣợng khảo sát sau: - Các cơ quan quản lý nhà nƣớc về kinh doanh thuốc thú y (UBND huyện; Quản lý thị trƣờng… và cơ quan chuyên môn là Trạm chăn nuôi và Thú y huyện). - Các đại lý, cửa hàng, hộ kinh doanh thuốc thú y. - Các đơn vị, hộ chăn nuôi sử dụng thuốc thú y. - Các cơ chế, chính sách, quy định hiện hành của nhà nƣớc về kinh doanh thuốc thú y. 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu * Phạm vi về nội dung: - Đề tài tập trung nghiên cứu, phân tích, đánh giá thực trạng quản lý nhà nƣớc về kinh doanh, sử dụng thuốc thú y ở huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang, các giải pháp quản lý nhà nƣớc về kinh doanh thuốc thú y phục vụ cho chăn nuôi ở cấp huyện. - Các loại thuốc thú y chủ yếu đƣợc kinh doanh trên địa bàn. * Phạm vi về không gian: - Đề tài đƣợc tiến hành nghiên cứu trên địa bàn huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang. - Một số nội dung chuyên sâu sẽ khảo sát tại 7/21 xã, thị trấn của huyện. * Phạm vi về thời gian: - Dữ liệu thứ cấp: Phục vụ cho nghiên cứu đề tài này đƣợc thu thập từ 2013 – 2015. - Dữ liệu sơ cấp: Đƣợc thu thập năm 2016. - Các giải pháp đề xuất đến năm 2020. 1.5. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI, Ý NGHĨA KHOA HỌC THỰC TIỄN Đóng góp mới: Bổ sung và làm rõ thêm các khái niệm, phân loại, nội dung, công cụ trong quản lý nhà nƣớc về kinh doanh thuốc thú y; Cung cấp cơ sở dữ liệu về số lƣợng cơ sở kinh doanh, chủng loại thuốc; điều kiện kinh doanh... 4 cho các cấp quản lý tham khảo để hoạch định chính sách. Đề xuất hệ thống các giải pháp có giá trị tham khảo cho các huyện có điều kiện tƣơng tự. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn: Đề tài đã góp phần nâng cao nhận thức cho ngƣời kinh doanh thuốc thú y trên địa bàn huyện về tác dụng, chất lƣợng, kết quả và hiệu quả sử dụng thuốc thú y. Đối với ngƣời chăn nuôi, giúp cho họ nhận thức đƣợc chất lƣợng thuốc khi mua và sử dụng trong chăn nuôi. Giúp cho cán bộ quản lý hiểu rõ đƣợc các kẽ hở hiện nay trong quản lý nhà nƣớc về kinh doanh thuốc thú y trên địa bàn huyện. 5 PHẦN 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 2.1. LÝ LUẬN CƠ BẢN CÓ LIÊN QUAN ĐẾN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ KINH DOANH THUỐC THÚ Y 2.1.1. Lý luận về kinh doanh thuốc thú y 2.1.1.1. Các khái niệm * Thuốc thú y Theo Pháp lệnh thú y (2004), thuốc thú y là những chất hoặc hợp chất có nguồn gốc từ động vật, thực vật, vi sinh vật, khoáng chất, hóa chất đƣợc dùng để phòng bệnh, chẩn đoán bệnh, chữa bệnh hoặc để phục hồi, điều chỉnh, cải thiện các chức năng của cơ thể động vật, bao gồm dƣợc phẩm, hóa chất, vắc xin, hoocmon, một số chế phẩm sinh học khác và một số vi sinh vật dùng trong thú y. Trong chăn nuôi, tùy thuộc vào tình trạng gia súc, gia cầm mà thuốc thú y đƣợc sử dụng khác nhau về chủng loại, liều lƣợng và thời gian. Theo tính chất tác dụng của thuốc, thuốc đƣợc chia ra làm mấy nhóm chính sau đây: + Thuốc tác dụng lên hệ thần kinh trung ƣơng: Là tất cả những thuốc và hóa chất khi vào cơ thể tác dụng trực tiếp hay gián tiếp lên hệ thần kinh trung ƣơng (Phạm Quang Trung, 2011). Trong nhóm thuốc này ngƣời ta chia ra hai nhóm: - Thuốc gây tê: Là những thuốc ức chế quá trình dẫn truyền xung động thần kinh. Trong thú y và y học thuốc đƣợc sử dụng nhƣ những chất gây tê trong phẫu thuật, phong bế thần kinh, giảm đau... Ví dụ: Aminazin, Triftazinum, Kalibromat. - Thuốc chống co dật: Dipheninum, hecxamidium, Morphini hyđrochlorium - Thuốc hạ nhiệt: Cơ chế tác dụng hạ nhiệt của nhóm thuốc này đƣợc giải thích khác nhau nhƣng chung qui là những thuốc tác dụng lên trung khu điều hòa thân nhiệt. Tất cả các thuốc này đều nằm trong nhóm thuốc Axit Salicilic, ngoài tác dụng hạ nhiệt thuốc này còn có tác dụng kìm khuẩn nên nó đƣợc dùng nhƣ là những thuốc chống viêm diệt khuẩn. Nhƣ: Paracetamol, pirazol, Antipirin, analgin... + Thuốc kháng sinh: Thuốc kháng sinh - Antibiotic - là những chất đƣợc bào chế từ những vi sinh vật, động vật thực vật có khả năng diệt khuẩn hoặc ức 6 chế sự phát triển của vi khuẩn trong cơ thể động vật. Ngày nay, kháng sinh nhƣ một cứu cánh để chống lại sự nhiễm trùng, hay nói cách khác là những thuốc dùng để phòng và điều trị các bệnh truyền lây, kích thích sinh trƣởng vật nuôi. Thuốc kháng sinh có những mặt lợi sau đây: Cơ chế tác dụng đặc biệt; Phổ tác dụng của nó rộng, có khả năng trung hòa độc tố; Hiệu quả sử dụng ở liều thấp…(Phạm Quang Trung, 2011). * Kinh doanh Kinh doanh là phƣơng thức hoạt động trong nền kinh tế sản xuất hàng hóa. Có nhiều học giả đƣa ra khái niệm về kinh doanh: Theo Wikipedia: Kinh doanh là một trong những hoạt động phong phú nhất của loài ngƣời. Hoạt động kinh doanh thƣờng đƣợc thông qua các thể chế kinh doanh nhƣ công ty, tập đoàn, tƣ nhân... nhƣng cũng có thể là hoạt động tự thân của các cá nhân. Kinh doanh là việc thực hiện một, một số hoặc tất cả các công đoạn của quá trình đầu tƣ từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc thực hiện dịch vụ trên thị trƣờng nhằm mục đích sinh lời (Mai Văn Bƣu, 2006). Từ các quan điểm nêu trên chúng tôi cho rằng: Kinh doanh là phƣơng thức hoạt động kinh tế trong điều kiện tồn tại nền kinh tế hàng hoá, gồm tổng thể những phƣơng pháp, hình thức và phƣơng tiện mà chủ thể kinh tế sử dụng để thực hiện các hoạt động kinh tế của mình (bao gồm quá trình đầu tƣ, sản xuất, vận tải, thƣơng mại, dịch vụ...) trên cơ sở vận dụng quy luật giá trị cùng với các quy luật khác để phục vụ nhu cầu khách hàng nhằm mục tiêu vốn sinh lời cao nhất. * Kinh doanh thuốc thú y Từ khái niệm về các loại thuốc thú y và khái niệm kinh doanh nêu trên. Trong nghiên cứu này, kinh doanh thuốc thú y theo quan điểm của chúng tôi là: Kinh doanh thuốc thú y là hoạt động buôn bán các loại thuốc thú y, chế phẩm sinh học, vi sinh vật, hóa chất... dùng trong chăn nuôi để phòng, chống, chữa bệnh cho động vật. 2.1.1.2. Sự cần thiết và tác động 2 mặt khi sử dụng thuốc thú y trong chăn nuôi * Sự cần thiết - Động vật trong chăn nuôi là các cơ thể sống, cơ thể của chúng gồm nhiều bộ máy khác nhau, với những chức phận khác nhau; có bộ máy thần kinh, 7 tuần hoàn, hô hấp, tiêu hóa, bài tiết, sinh dục… Tuy chức phận khác nhau nhƣng chúng đều phối hợp nhịp nhàng dƣới sự chỉ đạo thống nhất và nhậy cảm của bộ máy thần kinh, hƣớng vào một mục đích là để duy trì sự sống, thích ứng với môi sinh, tăng trƣởng và phát triển; đồng thời tham gia vào tiến trình tiến hóa của giống nòi. Tuy nhiên chúng cũng rất nhậy cảm với môi trƣờng và thƣờng bị tấn công bởi các vi sinh vật gây hại. - Điều kiện khí hậu thời tiết thay đổi cũng là nhân tố gây ảnh hƣởng mạnh gây nhiễm bệnh cho động vật trong chăn nuôi; một số loài vi khuẩn, vi rút gây bệnh khi gặp điều kiện thời tiết khí hậu thuận lợi sẽ phát triển gây bệnh và lây lan mạnh tạo thành những ổ dịch quy mô lớn (ví dụ nhƣ dịch tụ huyết trùng lợn thƣờng phát triển bùng phát mạnh vào cuối mùa xuân và đầu mùa hạ do nóng ẩm, mƣa nhiều). - Trong quá trình sinh trƣởng và phát triển của gia súc, gia cầm rất cần đến sự bổ sung một lƣợng nhất định vitamin và khoáng chất cần thiết để thúc đẩy quá trình sinh trƣởng, phát triển và tăng cƣờng sức đề kháng của cơ thể. Từ các yếu tố trên thấy thuốc thú y rất cần thiết sử dụng trong chăn nuôi nhằm đảm bảo an toàn, nâng cao chất lƣợng, hiệu quả chăn nuôi. * Tác động 2 mặt Khi sử dụng thuốc thú y trong chăn nuôi, bên cạnh những tác động tích cực còn có tác động tiêu cực, cụ thể nhƣ: - Tác động tích cực: Phòng và trị bệnh cho động vật, đóng vai trò quan trọng nâng cao hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi. - Tác động tiêu cực: Dễ gây ra tình trạng nhờn thuốc, tồn dƣ kháng sinh trong sản phẩm chăn nuôi do ngƣời sử dụng thuốc không thực hiện nghiêm túc quy định, khuyến cáo của nhà sản suất; đặc biệt trong trƣờng hợp phối hợp nhiều loại thuốc để điều trị nhằm tăng hiệu quả điều trị nếu không am hiểu sẽ gây phản tác dụng. 2.1.1.3. Đặc điểm kinh doanh thuốc thú y Là phƣơng thức kinh doanh có điều kiện; phƣơng thức kinh doanh này chịu sự quản lý chặt chẽ của nhà nƣớc và cơ quan chuyên môn. Trong kinh doanh thuốc thú y thƣờng có đặc điểm chủ yếu của 2 loại hình kinh doanh đó là kinh doanh có chuyên môn kỹ thuật dựa trên sự hiểu biết về thuốc thú y để bán thuốc 8