Tài liệu Quản lý nhà nước đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ - HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH PHẠM VĂN TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CHUYÊN KHOA SAU ĐẠI HỌC TRONG LĨNH VỰC Y TẾ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ HÀNH CHÍNH CÔNG MÃ SỐ: 62.34.82.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ Người hướng dẫn khoa học: 1. GS.TS. Đinh Văn Tiến 2. TS. Nguyễn Khắc Hùng Hà Nội - 2014 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các tư liệu, số liệu được sử dụng trong luận án này là trung thực và có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng. Kết quả nghiên cứu của luận án chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Hà Nội, ngày 12 tháng 01 năm 2014 Tác giả luận án Phạm Văn Tác LỜI CẢM ƠN Nhân dịp bản Luận án được hoàn thành, cho phép tôi được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và lời cảm ơn chân thành tới: Ban Giám đốc, các thầy giáo, cô giáo và cán bộ Học viện Hành chính, khoa sau đại học đã tạo điều kiện, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian tôi học tập và nghiên cứu tại Học viện. Giáo sư tiến sỹ Đinh Văn Tiến, Tiến sỹ Nguyễn Khắc Hùng đã tận tình hướng dẫn tôi trong quá trình nghiên cứu hoàn thành luận án này. Phó giáo sư, tiến sỹ Lê Chi Mai, Trưởng khoa Quản lý Tài chính công, Học viện Hành chính - Cô giáo đã hướng dẫn tôi bảo vệ thành công Luận văn Thạc sỹ và tiếp tục tận tình, ân cần chỉ bảo và hướng dẫn tôi hoàn thành Luận án này. Ban lãnh đạo và tập thể cán bộ, công chức Vụ Tổ chức cán bộ, Cục Khoa học công nghệ và Đào tạo - Bộ Y tế; bạn bè đồng nghiệp và gia đình đã cho phép, tạo mọi điều kiện, động viên và cổ vũ tôi trong quá trình nghiên cứu, học tập thực hiện Luận án. Hà Nội, ngày 12 tháng 01 năm 2014 Tác giả luận án Phạm Văn Tác MỤC LỤC DANH MỤC TỪ NGỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG TRONG LUẬN ÁN DANH MỤC CÁC HÌNH TRONG LUẬN ÁN PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................... 1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu............................................................... 3 2.1. Mục đích nghiên cứu ................................................................................... 3 2.2. Nhiệm vụ..................................................................................................... 4 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................ 4 3.1. Đối tượng nghiên cứu .................................................................................. 4 3.2. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................... 4 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu.................................................. 5 4.1.Cơ sở lý luận ................................................................................................ 5 4.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể ................................................................... 5 5. Những đóng góp mới của Luận án .............................................................. 6 5.1. Đóng góp mới về lý luận ............................................................................. 6 5.2. Đóng góp mới về thực tiễn .......................................................................... 7 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận án ................................................... 8 7. Kết cấu của Luận án .................................................................................... 8 TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU................................................... 9 1. Các công trình nghiên cứu về hệ thống lý thuyết của quản lý nhà nước... 9 2. Các công trình về quản trị nguồn nhân lực: ............................................. 10 3. Các công trình về quản trị nhân lực trong lĩnh vực y tế: ......................... 12 4. Các công trình về đào tạo nhân lực y tế chuyên khoa sau đại học .......... 14 5. Các nghiên cứu của tác giả liên quan đến chủ đề của luận án ................. 16 6. Một số vấn đề mà Luận án cần tập trung giải quyết ................................ 18 Chương I: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚCĐỘI NGŨ CÁN BỘ CHUYÊN KHOA SAU ĐẠI HỌCTRONG LĨNH VỰC Y TẾ .... 21 1.1. Khái quát về đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế ...................................................................................................................... 21 1.1.1 Y tế và nguồn nhân lực y tế ..................................................................... 21 1.1.2. Đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế .................. 28 1.2. Khái quát về năng lực cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế ...................................................................................................................... 37 1.2.1. Khái niệm về năng lực cán bộ, công chức, viên chức chuyên khoa ......... 37 1.2.2. Yêu cầu về năng lực đối với cán bộ chuyên khoa cấp 1 .......................... 38 1.2.3.Yêu cầu về năng lực đối với cán bộ chuyên khoa cấp 2 ........................... 39 1.2.4. Yêu cầu về năng lực đối với cán bộ là Bác sỹ Nội trú ............................. 39 1.3. Quản lý nhà nước đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế ............................................................................................................ 40 1.3.1. Khái quát về quản lý nhà nước đối với đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế ...................................................................... 40 1.3.2. Nội dung quản lý nhà nước đối với đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế ........................................................................... 45 1.4. Các nhân tố tác động đến quản lý nhà nước đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế .............................................................. 55 1.4.1. Sự phát triển của y học ........................................................................... 55 1.4.2. Sự phát triển hoạt động đào tạo đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế .................................................................................. 56 1.4.3. Chính sách của nhà nước đối với đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế .................................................................................. 57 1.4.4. Điều kiện vật chất để tạo môi trường hoạt động cho đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế ........................................... 58 1.5. Kinh nghiệm một số nước trên thế giới về đào tạo và sử dụng đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế ..................................... 59 1.5.1. Kinh nghiệm đào tạo bác sĩ .................................................................... 60 1.5.2. Kinh nghiệm đào tạo chuyên khoa y sau đại học .................................... 61 1.5.3. Xu hướng đào tạo dựa trên kết quả đầu ra và ứng dụng công nghệ giáo dục hiện đại ............................................................................................ 63 1.5.4. Kinh nghiệm quản lý đào tạo và sử dụng bác sỹ chuyên khoa ................ 67 1.5.5. Bài học kinh nghiệm rút ra đối với Việt Nam ......................................... 70 Tiểu kết Chương I .......................................................................................... 71 Chương II: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CHUYÊN KHOA SAU ĐẠI HỌC TRONG LĨNH VỰC Y TẾ .................................................................................................................... 72 2.1. Thực trạng nguồn nhân lực y tế và đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế cả nước đến 30/06/2011 ............................................ 72 2.2. Thực trạng quản lý nhà nước đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế........................................................................................... 76 2.2.1. Ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế................................................................ 76 2.2.2. Hoạch định chiến lược và kế hoạch phát triển đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế................................................................ 83 2.2.3. Tổ chức bộ máy quản lý đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế ........................................................................................... 86 2.2.4. Thực trạng đào tạo đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế ......................................................................................................... 94 2.2.5. Tuyển dụng và sử dụng đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế ................................................................................................ 109 2.2.6. Thực trạng về việc thực hiện chế độ, chính sách đãi ngộ đối với đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học ........................................................... 114 2.3. Các thành công và hạn chế trong quản lý nhà nước đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế ................................................119 2.3.1. Các thành công ..................................................................................... 119 2.3.2. Các hạn chế .......................................................................................... 121 2.3.3. Nguyên nhân của các hạn chế ............................................................... 123 Tiểu kết Chương II ....................................................................................... 126 Chương III: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CHUYÊN KHOA SAU ĐẠI HỌC TRONG LĨNH VỰC Y TẾ .................................................................................................................. 127 3.1. Sự phát triển khoa học y học và nhu cầu về đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế Việt Nam đến năm 2020 ............................ 127 3.1.1. Sự phát triển khoa học trong y học ....................................................... 127 3.1.2. Các nhân tố tác động đến sự phát triển nhân lực y tế giai đoạn 2011-2020 .. 129 3.1.3. Nhu cầu phát triển nguồn nhân lực y tế, trong đó có các bác sỹ chuyên khoa sau đại học................................................................................... 132 3.2. Một số định hướng trong quản lý nhà nước về đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế ............................................................ 135 3.3. Các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước đối với đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế ............................................... 137 3.3.1. Có quy hoạch và chính sách phát triển nhân lực y tế chuyên khoa sau đại học cả về số lượng, chất lượng và cơ cấu nhằm đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khoẻ ngày càng cao của nhân dân .................................................. 138 3.3.2. Nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế ................................................................................ 143 3.3.3. Hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý nhân lực y tế, trong đó có đội ngũ cán bộ y tế chuyên khoa sau đại học ........................................................... 148 3.3.4. Xây dựng các tiêu chí đánh giá năng lực (Competency Standard) đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế gắn với đào tạo, tuyển chọn và sử dụng cán bộ ........................................................................ 152 3.3.5. Xây dựng hệ thống về thi và cấp chứng chỉ hành nghề gắn với sử dụng đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế và hội nhập quốc tế ........................................................................................... 157 3.3.6. Đổi mới các chính sách ưu đãi thích hợp về tuyển dụng, sử dụng và đãi ngộ đối với đội ngũ cán bộ y tế chuyên khoa sau đại học ..................... 161 3.3.7. Xây dựng đề án cung cấp bác sỹ giỏi cho các bệnh viện huyện ............ 165 3.3.8. Tăng cường chế độ tự chủ, tự chịu trách nhiệm đối với các đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế về biên chế và nhân sự .................. 170 3.3.9. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và thanh tra công tác quản lý nhà nước đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế ........ 174 Tiểu kết Chương III ..................................................................................... 176 KẾT LUẬN ................................................................................................... 177 CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 1 PHỤ LỤC 2 PHỤ LỤC 3 PHỤ LỤC 4 PHỤ LỤC 5 DANH MỤC TỪ NGỮ VIẾT TẮT Ký hiệu Giải thích 5M 5 nguồn lực cơ bản BHYT Bảo hiểm y tế BSNT Bác sĩ nội trú BSNTBV Bác sĩ nội trú bệnh viện CB Cán bộ CBVC Cán bộ viên chức CBYT Cán bộ y tế CCT Certificate of Completion of Training CK1 Bác sĩ chuyên khoa 1 CK2 Bác sĩ chuyên khoa 2 CLS Cận lâm sàng CME Continuing Medical Education: Giáo dục y khoa liên tục CPD Continuing Professional Development: Phát triển nghề nghiệp thường xuyên CSSK Chăm sóc sức khỏe CSYT Chăm sóc y tế ĐB Đồng bằng ĐH Đại học GDP Tổng sản phẩm trong nước GP General Practioner JAHR Joint Annual Health Review:Báo cáo chung tổng quan ngành Y tế KCB Khám chữa bệnh GMC The General Medical Council: Hội đồng y khoa chung NNL Nguồn nhân lực NSNN Ngân sách nhà nước ODA Hỗ trợ phát triển chính thức OSCE The Objective Structured Clinical Examination: Thi trắc nghiệm khách quan lâm sàng bệnh viện SĐH Sau đại học TNCSHCM Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh TPHCM Thành phố Hồ Chí Minh UBND Ủy ban nhân dân USD United States Dollar: Đô la Mỹ WHO World Health Organization: Tổ chức Y tế Thế giới WTO World Trade Organization: Tổ chức Thương mại Thế giới XHH Xã hội hóa YHCS Y học cơ sở YHCT Y học cổ truyền YHDP Y học dự phòng YTCC Y tế công cộng GDP Gross Domestic Product: Tổng sản phẩm trong nước DANH MỤC CÁC BẢNG TRONG LUẬN ÁN Bảng 1. Phân bố cán bộ y tế theo dân số các vùng kinh tế xã hội .................... 27 Bảng 2.Chỉ tiêu tuyển sinh sau đại học qua các năm ....................................... 57 Bảng 3.Tổng số bệnh viện và giường bệnh theo tuyến bệnh viện .................... 59 Bảng 4. Tổng số cán bộ y tế được phân chia theo 8 vùng kinh tế đất nước .... 74 Bảng 5. Thực trạng về đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế theo từng vùng kinh tế của cả nước............................................................ 76 Bảng 6. Danh sách các cơ sở đào tạo sau đại học các chuyên ngành y, dược. . 95 Bảng 7.Số lượng cán bộ y tế trình độ sau đại học ngành y tế đã tốt nghiệp trong thời gian gần đây ...................................................................................... 96 Bảng 8. Số lượng cán bộ y tế trình độ sau đại học ngành y tế đang học tại các trường ................................................................................................................. 97 Bảng 9.Nhận định chung về chương trình đào tạo sau đại học theo tỷ lệ % những người được hỏi đã trả lời...................................................................... 102 Bảng 10.Nhận định chung về đội ngũ giảng viên của cựu học viên ............... 103 Bảng 11.Nhận định chung về cơ sở vật chất phục vụ đào tạo ........................ 104 Bảng 12. Số lượng bác sỹ nội trú được đào tạo đến năm 2010....................... 107 Bảng 13. Chính sách khuyến khích và thu hút CBYT sau đại học của mộtsố tỉnh .................................................................................................................... 116 Bảng 14. Vị trí công tác trước và sau khi học chuyên khoa sau đại học của học viên đã tốt nghiệp ............................................................................................. 116 Bảng 15. Xu hướng thay đổi cơ cấu phân bố bệnh tật, tử vong ..................... 131 Bảng 16. Ước tính nhu cầu nhân lực y tế đến năm 2015 ................................ 132 Bảng 17. Ước tính nhu cầu nhân lực y tế cho đến năm 2020 ......................... 133 Bảng 18. Nhu cầu nhân lực theo giường bệnh ở các tuyến ............................ 133 Bảng19. Chỉ tiêu tay nghề trong chương trình đào tạo CK2 chuyên ngành tim mạch .................................................................................................................. 161 DANH MỤC CÁC HÌNH TRONG LUẬN ÁN Hình 1. Mô hình "ba vòng tròn"đối với đào tạo dựa vào đầu ra .................... 65 Hình 2. Mô hình và mối quan hệ giữa các tuyến y tế trong hệ thống y tế Việt Nam ..................................................................................................................... 90 Hình 3.Số ngành đào tạo của chương trình chuyên khoa 1của các trường y dược..................................................................................................................... 98 Hình 4.Số ngành đào tạo chương trình thạc sỹ của các trường y dược .......... 99 Hình 5. Số ngành đào tạo chương trình CK2 của các trường y dược. .......... 100 Hình 6. Số ngành đào tạo tiến sỹ của các trường đại học y dược. ................. 101 Hình 7. Phân bố tỷ lệ cựu học viên chuyển công tác sau khi học xong chuyên khoa sau đại học ............................................................................................... 113 Hình 8. Sự phù hợp của công việc hiện tại với trình độ chuyên môn ............ 114 của cựu học viên ............................................................................................... 114 Hình 9. Mô hình khối lượng kiến thức đào tạo CK1 và thạc sỹ..................... 145 Hình 10. Mô hình khối lượng kiến thức đào tạo thạc sý, CK1 và bác sỹ nội trú. ............................................................................................................................... 146 Hình 11. Mô hình thi theo hình thức cấu trúc chạy trạm khách quan (OSCE) ........................................................................................................................... 159 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khoẻ nhân dân đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong những năm vừa qua. Nhiều công nghệ, kỹ thuật y học mới đã được nghiên cứu và ứng dụng thành công tại Việt Nam như ghép tủy, thận, gan; thụ tinh trong ống nghiệm, thông/nong mạch vành, nội soi can thiệp, phẫu thuật sọ não, chỉnh hình-phục hồi chức năng, lọc thận nhân tạo, tán sỏi ngoài cơ thể... Ngành Y tế đang từng bước triển khai các kỹ thuật chuyên sâu ngang tầm với trình độ y học của các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới. Phần lớn các chỉ tiêu tổng quát về sức khoẻ của con người ở nước ta đều vượt và cao hơn ở các nước có cùng mức thu nhập bình quân theo đầu người hàng năm. Các thành tựu y học nêu trên đã góp phần tích cực vào việc nâng cao chất lượng nguồn lực con người, chuẩn bị phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá và hiện đại hoá đất nước. Nguyên nhân quan trọng để đạt được các thành tựu trên làđóng góp của đội ngũ cán bộ y tế đặc biệt là sự đóng góp của đội ngũ cán bộ y tế có trình độ chuyên khoa cấp 1, chuyên khoa cấp 2 và bác sỹ nội trú sau đại học trong ngành y tế (sau đây gọi ngắn gọn là: cán bộ y tế chuyên khoa sau đại học). Theo niên giám thống kê y tế năm 2006 tổng số cán bộ y tế trong cả nước là 271.149 người trong đó có khoảng trên 30.000 cán bộ là chuyên khoa cấp1, chuyên khoa cấp 2 và bác sỹ nội trú bệnh viện (mỗi năm tuyển mới khoảng 2.200 học viên) tham gia các hoạt động chuyên môn. Tuy nhiên, đến nay mới có một số nghiên cứu đánh giá nhu cầu đào tạo đội ngũ cán bộ y tế trình độ chuyên khoa theo mã số nghiên cứu về y tế công cộng và cũng chỉ được thực hiện ở từng vùng miền một cách đơn lẻ chưa phổ cập rộng rãi trong cả nước chưa tập trung nghiên cứu tổng thể việc quản lý nhà nước đội ngũ cán bộ y tế có trình độ chuyên khoa sau đại học ở Việt Nam bao gồm: Thể chế quản lý thông qua việc xây dựng các văn bản quản lý; Xây dựng tổ chức bộ máy trong đó xác định rõ chức năng nhiệm vụ quản lý, gắn đổi mới cơ chế hoạt động với cơ chế tài chính, tăng cường đội ngũ cán bộ (cả về số lượng, chất lượng và cơ cấu) với tiêu chuẩn 1 nghiệp vụ cụ thể, đổi mới nội dung chương trình đào tạo, đổi mới các chính sách trong đó có chính sách tiền lương, ngoài lương, chính sách khen thưởng kỷ luật gắn với đạo đức nghề nghiệp; tăng cường đầu tư, đổi mới cơ chế về tài chính hướng theo kết quả đầu ra so với mục tiêu đã đặt ra. Các nội dung gắn liền với các nội dung chung trong chương trình cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011-2020. Do đó công tác quản lý nhà nước về đội ngũ cán bộ y tế chuyên khoa sau đại học còn nhiều bất cập, đòi hỏi phải có một hệ thống văn bản đầy đủ, đồng bộ để điều chỉnh các hoạt động, xây dựng quy hoạch, xây dựng các chương trình đào tạo phù hợp, tổ chức đào tạo, tăng cường đội ngũ giảng viên nhất là giảng viên giảng dạy thực hành tay nghề, vv... đổi mới công tác tổ chức quản lý sử dụng đội ngũ cán bộ y tế chuyên khoa sau đại học đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới đòi hỏi cần hội nhập, gắn các kỹ năng thực hành nghề nghiệp với việc thi và cấp chứng chỉ hành nghề. Với mục tiêu xây dựng nền y tế Việt Nam công bằng, hiệu quả và phát triển, đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khoẻ ngày càng cao của nhân dân, ngày 23/02/2005 Bộ Chính trị đã có Nghị quyết số 46/NQ-TW về công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khoẻ nhân dân trong tình hình mới [2]. Nội dung Nghị quyết cũng đã khẳng định: “... Nghề y là một nghề đặc biệt, cần được tuyển chọn, đào tạo, sử dụng và đãi ngộ đặc biệt...”. Do đó, đòi hỏi chúng ta phải tăng cường quản lý nhà nước đội ngũ cán bộ y tế nói chung và đặc biệt đối với cán bộ y tế chuyên khoa sau đại học, có kỹ năng tay nghề cao trong lĩnh vực y tế, đây là vấn đề hết sức cần thiết và cấp bách. Thứ nhất, về lý luận. Cán bộ y tế chuyên khoa sau đại học có tác động trực tiếp và rất quan trọng đến công tác chăm sóc sức khoẻ nhân dân. Do đó, tăng cường quản lý nhà nước nhằm điều chỉnh các hoạt động của đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong ngành y tế từ các khâu: đào tạo, tuyển dụng, sử dụng và chính sách đãi ngộ là hết sức cần thiết, xuất phát từ những đòi hỏi khách quan về chính trị, tổ chức quản lý và yêu cầu của xã hội, yêu cầu của cải cách hành chính, đặc biệt là cải cách đổi mới nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ y tế trong đó có đội ngũ cán bộ y tế có trình độ chuyên khoa phù hợp với tình hình mới. Điều này rất quan trọng góp phần vào việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ, 2 quyền hạn của Bộ Y tế, đồng thời góp phần quan trọng nhằm hoàn thành việc thực hiện chiến lược chăm sóc và bảo vệ sức khoẻ nhân dân giai đoạn 20112020 và tầm nhìn đến năm 2030. Trong thời kỳ công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước sức khỏe người lao độnglà yếu tố quan trọng và quyết định. Thứ hai, về thực tiễn. Sự phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, sự phát triển của xã hội và sự phát triển của khoa học kỹ thuật y học trong nước cũng như trên thế giới đã làm biến đổi và phát sinh nhiều quan hệ xã hội mới, đòi hỏi việc đổi mới công tác quản lý nhà nước đội ngũ cán bộ y tế chuyên khoa sau đại học cần được đồng bộ và phù hợp hơn. Mặt khác, việc cải cách tiền lương và chế độ chính sách đãi ngộ, đào tạo và bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức, tinh thần trách nhiệm của đội ngũ cán bộ y tế còn nhiều bất cập. Đồng thời việc phải hình thành hệ thống thi và cấp chứng chỉ hành nghề y tế theo yêu cầu của thực tiễn công tác chăm sóc sức khỏe và hội nhập quốc tế là một đòi hỏi cấp bách khi Việt Nam đã chính thức là thành viên của tổ chức thương mại thế giới (WTO). Đây cũng là một trong những đòi hỏi của thực tiễn khách quan của công tác cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về lĩnh vực y tế. Từ những lý do nêu trên, việc nghiên cứu góp phần “Quản lý nhà nước đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế”hiện nay là vấn đề mang tính cấp bách cả về lý luận và thực tiễn, là yêu cầu khách quan của quản lý nhà nước trong lĩnh vực bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Tập trung nghiên cứu, luận giải các vấn đề mang tính khoa học cả về lý luận, thực tiễn về quản lý nhà nước đối với đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế, đề xuất, bổ sung những giải pháp về quản lý tốt hơn đối với đội ngũ cán bộ y tế chuyên khoa sau đại học nhằm góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân. 3 2.2. Nhiệm vụ a) Phân tích cơ sở khoa học của quản lý nhà nước đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế. b) Đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước đội ngũ cán bộ cán bộ y tế chuyên khoa trong lĩnh vực y tế làm cơ sở đề xuất các giải pháp phát triển (phát huy những ưu điểm, khắc phục những khó khăn). d) Đề xuất một số phương hướng, giải pháp để hoàn thiện quản lý nhà nước đội ngũ cán bộ y tế chuyên khoa sau đại học ở Việt Nam trong thời gian tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu 3.1.1. Đối tượng nghiên cứu Luận án nghiên cứu về quản lý nhà nước đối với đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế, cụ thể là các bác sỹ chuyên khoa cấp 1, chuyên khoa cấp 2, bác sỹ nội trú và các thạc sỹ, tiến sỹ trong ngànhy tế. 3.1.2. Khách thể nghiên cứu a) Các văn bản liên quan đến đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có văn bằng chuyên khoa sau đại học trong ngành y tế. b) Hoạt động của các cơ quan đào tạo và quản lý nhà nước về đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức chuyên khoa sau đại học trong ngành y tế. c) Hoạt động của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức chuyên khoa sau đại học trong ngành y tế. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của Luận án chỉ giới hạn đối với quản lý nhà nước đội ngũ cán bộ y tế chuyên khoa sau đại học ở các đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế của cả nước giai đoạn chuẩn bị thực hiện công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước, tập trung chủ yếu là các bác sỹ được đào tạo cơ bản, được cấp các văn bằng hoặc chứng chỉ (tương đương văn bằng) chuyên khoa cấp 1, chuyên khoa cấp 2 và bác sỹ nội trú bệnh viện. 4 Luận án không nghiên cứu quản lý nhà nước đối với đội ngũ cán bộ y tế chuyên khoa được đào tạo trong đại học y, đào tạo sau đại học ngắn hạn. Một số kết quả nghiên cứu về đào tạo Thạc sỹ và Tiến sỹ - đội ngũ cán bộ y tế có trình độ chuyên khoa sau đại học được đào tạo theo hướng hàn lâm hơn được xem xét như một phép so sánh làm sáng tỏ hệ thống đào tạo chuyên khoa sau đại học gắn với việc thi và cấp chứng chỉ hành nghề y của bác sỹ ở Việt Nam và ở một số nước trên thế giới. 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 4.1.Cơ sở lý luận Cơ sở lý luận dựa vào hệ thống lý luận về duy vật lịch sử, về xã hội học, về quản lý nhà nước, và quản lý nhà nước nguồn nhân lực, quản lý nhà nước về y tế và nguồn nhân lực y tế.Sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác-Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh, kết hợp quan điểm lịch sử cụ thể, quan điểm phát triển để phân tích và tổng hợp. Thực hiện các Nghị quyết của Đảng, đặc biệt Nghị quyết số 46-NQ/TW ngày 23/2/2005 của Bộ chính trị về công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới "Nghề y là một nghề đặc biệt, cần được tuyển chọn, đào tạo, sử dụng và đãi ngộ đặc biệt..." [2, tr7]. Nghị quyết số 30c/NQ-CP ngày 8/11/2011 của Chính phủ ban hành chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011-2020 [39]. Đây là cơ sở lý luận quan trọng xuyên suốt trong quá trình nghiên cứu của tác giả được thể hiện ở bản Luận án này nhằm góp phần hoàn thiện một bước cơ sở lý luận nghiên cứu về nhân lực y tế nói chung, cán bộ y tế chuyên khoa sau đại học nói riêng của ngành y tế trong thời kỳ phát triển và hội nhập quốc tế. 4.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể 4.2.1. Phương pháp nghiên cứu các tài liệu sẵn có Đây là phương pháp nghiên cứu thứ cấp. Phương pháp này chủ yếu tập trung nghiên cứu, phân tích các văn bản về đào tạo và quản lý cán bộ y tế chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế, các chương trình đào tạo, sách, tài liệu dạy học và 5 nghiên cứu khoa học, các số liệu khoa học đã được công bố ở trong và ngoài nước có liên quan nhằm xây dựngthực thi các chính sách về đào tạo, quản lý đội ngũ cán bộ y tế chuyên khoa sau đại học tại Việt Nam. 4.2.2. Phương pháp nghiên cứu qua điều tra thực tế Nghiên cứu thực trạng công tác đào tạo và quản lý cán bộ, công chức, viên chức chuyên khoa sau đại học trong ngành y tế, tìm hiểu sâu về đánh giá hiệu quả hoạt động và tính khả thi của các giải pháp được xây dựng đổi mới. Một số phương pháp sau sẽ được thực hiện: a) Phương pháp phỏng vấn sâu:Đây là một phương pháp thảo luận chi tiết, mặt đối mặt với một người lựa chọn đại diện cho một bộ phận của cộng đồng để tìm hiểu về các chính sách đào tạo và quản lý đối tượng này. Chuẩn bị nội dung câu hỏi cho cuộc phỏng vấn thảo luận và chọn ngẫu nhiên đối tượng để phỏng vấn nhằm đảm bảo tính khách quan trong đại diện được lựa chọn. b) Phương pháp điều tra xã hội học: Chuẩn bị phiếu trưng cầu ý kiến, nội dung một số báo cáo, phiếu khảo nghiệm... và tiến hành thu thập ý kiến của các chuyên gia: nhà quản lý, nhà quản lý giáo dục đào tạo nói chung, nhà quản lý đào tạo cán bộ y tế, các cán bộ y tế chuyên khoa sau đại học ngành y tế... c) Phương pháp xử lý số liệu: Các số liệu được xử lý, thống kê, đánh giá kết quả điều tra và thực nghiệm trên cơ sở các phiếu trả lời hợp lệ. 4.2.3. Các phương pháp nghiên cứu bổ trợ khác Để tăng thêm độ tin cậy của các thông tin thu được từ các phương pháp khác mà đề tài đã sử dụng, một số phương pháp bổ trợ khác cũng được áp dụng thêm như phương pháp lịch sử, so sánh, quy nạp diễn giải, tọa đàm, thảo luận nhóm nhỏ... 5. Những đóng góp mới của Luận án 5.1. Đóng góp mới về lý luận a) Phân tích làm rõ các khái niệm y học, y tế, nguồn nhân lực y tế, trong đó tập trung vào đội ngũ cán bộ y tế chuyên khoa sau đại học (các chủ yếu là bác sỹ làm việc trong khu vực khám chữa bệnh) như một nguồn nhân lực quan 6 trọng, có ý nghĩa quyết định đến các hoạt động khám, chữa bệnh, góp phần to lớn vào công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân. b) Đề xuất khái niệm về quản lý nhà nước đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế và xác định rõ các nội dung của quản lý nhà nước đối với đội ngũ cán bộ y tế chuyên khoa sau đại học. Phân tích các nhân tố tác động đến quản lý nhà nước nguồn nhân lực này. c) Kinh nghiệm quản lý nhà nước ở một số nước trên thế giới về đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế cũng được luận án đề cập đến nhằm làm phong phú thêm cơ sở lý luận về quản lý đội ngũ cán bộ này. d) Luận giải các nội dung mang tính khoa học về mối quan hệ khăng khít giữa chuẩn năng lực cán bộ y tế chuyên khoa sau đại học với đào tạo đội ngũ cán bộ y tế chuyên khoa sau đại học và gắn liền với việc tổ chức thi và cấp chứng chỉ hành nghề (tập trung vào nhóm bác sỹ) nhằm góp phần nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh cho nhân dân. 5.2. Đóng góp mới về thực tiễn a) Đánh giá về thực trạng công tác quản lý nhà nước đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế ở nước ta. Trên cơ sở đó, luận án chỉ ra những thành công, hạn chế trong quản lý nhà nước đối với đội ngũ cán bộ y tế chuyên khoa sau đại học và phân tích các nguyên nhân gây ra hạn chế. b) Đề xuất một số giải pháp đồng bộ để tăng cường quản lý nhà nước đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế, tập trung vào đội ngũ bác sỹ, bao gồm việc quy hoạch và ban hành các chính sách quản lý đội ngũ này, tổ chức bộ máy quản lý nhân lực y tế, nâng cao chất lượng quá trình đào tạo, tuyển dụng, sử dụng và đãi ngộ trong điều kiện hoàn cảnh Việt Nam, hướng tới hội nhập quốc tế. c) Kết quả trong bản luận án góp phần thay đổi nhận thức và hành động của các nhà lãnh đạo, quản lý, các giảng viên trong các trường đại học y, các cán bộ, công chức, viên chức và của toàn xã hội có liên quan đến công tác quản lý nhà nước đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế. 7 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận án Luận án này sẽ góp phần bổ sung thêm cơ sở lý luận vềcông tác quản lý nhà nước đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế. Một trong điểm mới trong kết quả nghiên cứu của luận án là xuất phát từ thực tiễn của bệnh tật, xây dựng năng lực cần phải có của người cán bộ y tế chuyên khoa, tổ chức thi và cấp chứng chỉ hành nghề, trên cơ sở đó khuyến cáo hệ thống đào tạo đổi mới tổ chức đào tạo theo năng lực cán bộ và đánh giá đầu ra theo năng lực và dựa vào năng lực cán bộ được đánh giá để có tái cấp chứng chỉ hành nghề hay không. Đây chính là chất lượng đầy đủ, hiệu quả trực tiếp đối với người bệnh nhân. Luận án là công trình nghiên cứu khoa học làm căn cứ, là tài liệu tham khảo bổ ích cho các bác sỹ, các công chức, viên chức, kể cả các công chức lãnh đạo quản lý nhà nước trong và ngoài ngành y tế vận dụng thực hiện trong thực tế công tác của mình. Luận án cũng là tài liệu tham khảo cần thiết phục vụ công tác nghiên cứu khoa học, giảng dạy và học tập tại các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng công chức, viên chức ngành y tế, đồng thời là nguồn tư liệu tham khảo có giá trị trong việc xây dựng hoàn thiện các văn bản quy định, xây dựng các tổ chức thực hiện và xây dựng các chương trình đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ y tế, chuẩn bị đội ngũ cán bộ y tế chuyên sâu làm việc trong lĩnh vực y tế. 7. Kết cấu của Luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung của Luận án được kết cấu thành 3 chương sau đây: Chương I:Cơ sở khoa học của quản lý nhà nước đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế. Chương II:Thực trạng quản lý nhà nước đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế. Chương III:Phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước đội ngũ cán bộ chuyên khoa sau đại học trong lĩnh vực y tế. 8 TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU Đội ngũ bác sỹ chuyên khoa sau đại học là lực lượng nòng cốt ở tất cả các cơ sở y tế. Do vậy, công tác quản lý, đào tạo, tuyển dụng và sử dụng đội ngũ bác sỹ chuyên khoa sâu rất được quan tâm ở các nước trên thế giới. Liên quan đến chủ đề của luận án, có rất nhiều các tài liệu và các công trình nghiên cứu về quản trị nguồn nhân lực nói chung, cũng như về công tác đào tạo, quản lý và sử dụng cán bộ chuyên khoa sau đại học về y tế, tuy nhiên trong giới hạn của phạm vi nghiên cứu này, tôi chỉ nghiên cứu tham khảo chọn lọc một số tài liệu cũng như công trình nghiên cứu liên quan trực tiếp đến luận án. 1. Các công trình nghiên cứu về hệ thống lý thuyết của quản lý nhà nước - Đó là hệ thống các giáo trình, hệ thống sách giáo khoa và tài liệu tham khảo, chuyên khảo của Học viện hành chính quốc gia. - Đó là hệ thống lý thuyết về quản lý công của nhiều học viện hành chính trên thế giới mà tiêu biểu là hệ thống lý thuyết của Max Weber, ông là nhà xã hội học người Đức, sinh năm 1864, cha đẻ của mô hình hành chính thư lại đã đưa ra ba loại hình thẩm quyền: Thẩm quyền truyền thống, đó là tính hợp pháp làm cơ sở cho mô hình lãnh đạo quản lý từ quá khứ linh thiêng và dường như liên tục tồn tại. Đó là thẩm quyền uy tín, dựa trên sự tận tâm của quần chúng đối với lãnh đạo do tấm gương thiêng liêng, đức tính anh hùng, hay nhân cách của người đó. Đó là thẩm quyền pháp lý-duy lý, dựa trên trật tự pháp lý không bị quan hệ tình cảm chi phối, dựa trên các quy định do quần chúng nhân dân xây dựng lên một cách lý tính. Cả hai tài liệu trên đã đưa ra khá hoàn chỉnh những thành tố, nội dung, công cụ, hình thức quản lý nhà nước như hệ thống thể chế, hệ thống tổ chức bộ máy, đội ngũ nguồn nhân lực và hệ thống tài chính công. Trong các tài liệu đó có những tài liệu đã đề cập đến quản lý nhà nước về y tế nhưng mới chỉ dừng ở quản lý về thể chế y tế chung, chưa có tài liệu nào nghiên cứu về quản lý nhà nước đội ngũ cán bộ y tế chuyên khoa sau đại học. Điều đó đã đặt ra nội dung lý 9