Tài liệu Quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện mê linh, thành phố hà nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- PHẠM VĂN MINH QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN MÊ LINH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Hà Nội - 2018 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- PHẠM VĂN MINH QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN MÊ LINH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HOÀNG TRIỀU HOA XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƢỚNG DẪN XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CHẤM LUẬN VĂN TS. HOÀNG TRIỀU HOA PGS.TS LÊ DANH TỐN Hà Nội - 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Công trình đƣợc thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn của TS. Hoàng Triều Hoa - Trƣờng Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng. Những kết luận của luận văn chƣa từng đƣợc công bố trong bất cứ công trình khoa học nào./. Hà Nội, ngày 18 tháng 01 năm 2019 Tác giả luận văn Phạm Văn Minh LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban Giám hiệu trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, Khoa Kinh tế chính trị; cảm ơn các Thầy, Cô giáo đã truyền đạt cho tôi những kiến thức quý báu trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Nhân dịp này, tôi xin gửi lời cảm ơn trân trọng nhất tới TS. Hoàng Triều Hoa - ngƣời đã dành nhiều thời gian, tạo điều kiện thuận lợi, hƣớng dẫn về phƣơng pháp khoa học và cách thức thực hiện các nội dung của đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Huyện ủy - HĐND - UBND huyện Mê Linh; cùng cán bộ, công chức cơ quan UBND huyện Mê Linh, những ngƣời đã tiếp nhận và nhiệt tình giúp đỡ, cung cấp các thông tin, số liệu cần thiết phục vụ cho quá trình nghiên cứu và hoàn thiện đề tài này. Trong quá trình nghiên cứu, mặc dù đã có nhiều cố gắng để hoàn thành luận văn, đã tham khảo nhiều tài liệu và đã trao đổi, tiếp thu ý kiến của thầy cô và bạn bè. Song, do điều kiện về thời gian và trình độ nghiên cứu của bản thân còn nhiều hạn chế nên khó tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy, tôi rất mong nhận đƣợc sự quan tâm đóng góp ý kiến của thầy cô và các bạn để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn. Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 18 tháng 01năm 2019 Tác giả luận văn Phạm Văn Minh MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VÀ CỤM TỪ VIẾT TẮT ................................................ i DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ ................................................................. ii PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN ... 4 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu về quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện 4 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện .............................. 7 1.2.1. Các khái niệm.......................................................................................... 7 1.2.2. Nội dung quản lý Ngân sách nhà nƣớc cấp huyện ................................ 12 1.2.3. Những yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý Ngân sách nhà nƣớc cấp huyện 17 1.2.4. Các tiêu chí đánh giá công tác quản lý Ngân sách nhà nƣớc cấp huyện ............................................................................................................................. 19 1.3. Kinh nghiệm quản lý ngân sách nhà nƣớc tại một số quận, huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội.......................................................................................... 21 1.3.1. Kinh nghiệm quản lý ngân sách nhà nƣớc của huyện Đan Phƣợng ..... 21 1.3.2. Kinh nghiệm quản lý ngân sách nhà nƣớc của huyện Phú Xuyên ....... 23 1.3.3. Kinh nghiệm quản lý ngân sách nhà nƣớc của quận Bắc Từ Liêm ...... 24 1.3.4. Bài học kinh nghiệm cho công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc huyện Mê Linh ............................................................................................................... 24 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................ 26 2.1. Phƣơng pháp thu thập tài liệu, số liệu .......................................................... 26 2.2. Phƣơng pháp xử lý tài liệu, số liệu............................................................... 26 2.2.1. Phƣơng pháp thống kê .......................................................................... 27 2.2.2. Phƣơng pháp phân tích.......................................................................... 27 2.2.3. Phƣơng pháp tổng hợp .......................................................................... 28 2.2.4. Phƣơng pháp so sánh............................................................................. 29 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI HUYỆN MÊ LINH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ..................................................... 30 3.1. Tổng quan về huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội ....................................... 30 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................. 30 3.1.2. Cơ sở hạ tầng......................................................................................... 31 3.1.3. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội ..................................................... 32 3.2. Phân tích thực trạng công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc tại huyện Mê Linh ..................................................................................................................... 33 3.2.1. Tổ chức bộ máy quản lý ngân sách nhà nƣớc huyện ............................ 33 3.2.2. Lập kế hoạch dự toán ngân sách nhà nƣớc huyện ................................ 39 3.2.3. Triển khai thực hiện kế hoạch ngân sách nhà nƣớc huyện ................... 47 3.2.4. Kiểm tra, giám sát công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc huyện .......... 59 3.3. Đánh giá công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc tại huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội .......................................................................................................... 60 3.3.1. Những kết quả đạt dƣợc ........................................................................ 60 3.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ....................................................................... 63 CHƢƠNG 4: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI HUYỆN MÊ LINH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ...................................................................................................... 66 4.1. Bối cảnh mới tác động đến công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc tại huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội ................................................................................ 66 4.2. Định hƣớng hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc tại huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội ....................................................................................... 67 4.3. Các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc tại huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội ....................................................................................... 68 4.3.1. Bố trí, phân công cán bộ làm công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc phù hợp; xây dựng cơ chế đánh giá cán bộ công khai, minh bạch .......................... 68 4.3.2. Nâng cao chất lƣợng công tác dự báo trong lập dự toán; bố trí, sử dụng ngân sách nhà nƣớc tập trung, hiệu quả .............................................................. 69 4.3.3. Nâng cao chất lƣợng công tác triển khai thực hiện dự toán ngân sách nhà nƣớc, đảm bảo bám sát dự toán .................................................................... 70 4.3.4. Tăng cƣờng công tác kiểm tra, giám sát hoạt động quản lý ngân sách; kịp thời khen thƣởng các tổ chức, cá nhân có thành tích cao trong công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc ......................................................................................... 73 KẾT LUẬN ......................................................................................................... 74 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 76 DANH MỤC CÁC TỪ VÀ CỤM TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên Nghĩa 1. DTPL Dự toán pháp lệnh 2. HĐND Hội đồng nhân dân 3. KBNN Kho bạc nhà nƣớc 4. NSĐP Ngân sách địa phƣơng 5. NSNN Ngân sách Nhà nƣớc 6. NSTW Ngân sách trung ƣơng 7. TCKH Tài chính Kế hoạch 8. UBND Ủy ban nhân dân 9. XDCB Xây dựng cơ bản i DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ STT Số hiệu Nội dung Trang DANH MỤC BẢNG BIỂU 1 Bảng 3.1 Các chỉ tiêu kinh tế - xã hội trên địa bàn huyện Mê Linh giai đoạn 2013-2017 33 2 Bảng 3.2 Trình độ và kết quả công tác của cán bộ quản lý ngân sách huyện Mê Linh năm 2017 38 3 Bảng 3.3 Dự toán thu ngân sách huyện Mê Linh giai đoạn 2015 - 2017 42 4 Bảng 3.4 Dự toán chi ngân sách huyện Mê Linh giai đoạn 2015 - 2017 44 5 Bảng 3.5 Cơ cấu dự toán chi ngân sách huyện Mê Linh giai đoạn 2015 - 2017 45 6 Bảng 3.6 Kết quả thực hiện kế hoạch thu ngân sách huyện Mê Linh giai đoạn 2015 - 2017 48 7 Bảng 3.7 Kết quả thu cân đối ngân sách huyện Mê Linh giai đoạn 2015 - 2017 52 8 Bảng 3.8 Kết quả thực hiện kế hoạch chi ngân sách huyện Mê Linh giai đoạn 2015 - 2017 53 9 Bảng 3.9 Cơ cấu thực hiện chi thƣờng xuyên huyện Mê Linh giai đoạn 2015 - 2017 56 10 Bảng 3.10 Một số chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội đã đạt đƣợc giai đoạn 2015 - 2017 61 DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ 1 Sơ đồ 1.1 Hệ thống ngân sách Nhà nƣớc Việt Nam 8 2 Biểu đồ 3.1 Cơ cấu dự toán chi ngân sách năm 2015 - 2017 45,46 3 Biểu đồ 3.2 Chi ngân sách nhà nƣớc giai đoạn 2015 - 2017 55 4 Biểu đồ 3.3 Cơ cấu chi thƣờng xuyên huyện Mê Linh giai đoạn 2015 - 2017 57 5 Biểu đồ 3.4 Quyết toán ngân sách huyện giai đoạn 2015 - 2017 58 ii PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngân sách nhà nƣớc với tƣ cách là công cụ quản lý vĩ mô của nhà nƣớc đã thực sự góp phần vào việc điều chỉnh có hiệu quả nền kinh tế. Trong nền kinh tế thị trƣờng vai trò của Ngân sách nhà nƣớc trở nên hết sức quan trọng. Ngân sách nhà nƣớc huy động các nguồn tài chính để đảm bảo nhu cầu chi tiêu của Nhà nƣớc, đồng thời Ngân sách nhà nƣớc là công cụ điều tiết thị trƣờng, bình ổn giá cả và chống lạm phát; công cụ định huớng phát triển sản xuất và công cụ điều chỉnh thu nhập giữa các tầng lớp dân cƣ. Ngân sách huyện gắn liền với việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ chính quyền nhà nƣớc cấp huyện, có vai trò cung cấp phƣơng tiện vật chất để chính quyền cấp huyện hoạt động, đồng thời là một công cụ để chính quyền cấp huyện thực hiện quản lý toàn diện các hoạt động kinh tế - xã hội, giữ vững quốc phòng - an ninh tại địa phƣơng. Huyện Mê Linh nằm ở cửa ngõ phía bắc của thành phố Hà Nội đã đƣợc Thủ tƣớng Chính phủ đã phê duyệt định hƣớng chung quy hoạch đô thị Mê Linh đến năm 2020. Hiện nay, Huyện Mê Linh đang trong tập trung xây dựng nông thôn mới, phấn đấu đến năm 2020 đạt chuẩn huyện nông thôn mới. Do đó, công tác quản lý, sử dụng ngân sách nhà nƣớc hiệu quả để hoàn thành mục tiêu xây dựng huyện đạt chuẩn nông thôn mới và thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa là một vấn đề hết sức quan trọng. Thực tế thời gian qua, công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc tại huyện Mê Linh có sự chuyển biến tích cực, thể hiện ở việc đã khai thác hợp lý các nguồn lực tài chính tiềm năng và sẵn có tại địa phƣơng và thực hiện phân phối các khoản chi hợp lý góp phần tạo động lực kích thích tăng trƣởng kinh tế. Tuy công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc đạt đƣợc hiệu quả nhất định nhƣng vẫn còn những tồn tại nhƣ: công 1 tác lập dự toán chƣa sát với thực tế; tốc độ tăng chi thƣờng xuyên lớn hơn tốc độ tăng chi phát triển không phù hợp với tình hình thực tế của huyện, còn phụ thuộc vào nguồn cân đối bổ sung của Thành phố, việc sử dụng vốn đầu tƣ còn dàn trải, phân tán; việc triển khai chế độ tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các đơn vị sự nghiệp còn chậm,... Xuất phát từ lý do trên, tác giả chọn đề tài “Quản lý ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội” làm đề tài luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý kinh tế của mình. 2. Câu hỏi nghiên cứu UBND huyện Mê Linh cần phải làm gì để hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc của huyện trong thời gian tới? 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của Luận văn là đƣa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc tại huyện Mê Linh, góp phần phục vụ phát triển kinh tế - xã hội địa phƣơng. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa một số vấn đề cơ bản về lý luận và thực tiễn trong công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện. - Đánh giá thực trạng công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc tại huyện Mê Linh giai đoạn 2015 - 2017. Từ đó rút ra những ƣu điểm, tồn tại, hạn chế và nguyên nhân cơ bản. - Đề xuất một số quan điểm, giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc tại huyện Mê Linh trong thời gian tới. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu: là công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện. 4.2. Phạm vi nghiên cứu 2 - Về không gian: Nghiên cứu công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc tại huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội. - Về thời gian: giai đoạn 2015 - 2017. - Về nội dung: luận văn giới hạn nghiên cứu công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện theo các nội dung về tổ chức bộ máy quản lý, lập kế hoạch ngân sách, triển khai thực hiện kế hoạch và kiểm tra, giám sát việc thực hiện kế hoạch. 5. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 04 chƣơng: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng công tác quản lý ngân sách nhà nước ở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội. Chương 4: Định hướng và giải pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nước ở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội. 3 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu về quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện Ngân sách nhà nƣớc luôn gắn với bản chất của nhà nƣớc và quá trình thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nƣớc. NSNN là khâu chủ đạo, đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc duy trì sự tồn tại của bộ máy quyền lực Nhà nƣớc. Vấn đề nghiên cứu quản lý NSNN đã và đang đƣợc nhiều nhà nghiên cứu quan tâm, có nhiều công trình nghiên cứu về quản lý ngân sách nhà nƣớc ở các cấp độ khác nhau. Một số công trình nghiên cứu về quản lý ngân sách nhà nƣớc nhƣ: Tác giả Phạm Văn Thịnh (2011) trong luận văn “Hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc huyện Phù Cát, thành phố Bình Định” đã làm rõ một số cơ sở lý luận về NSNN và quản lý NSNN huyện; đánh giá thực trạng công tác quản lý NSNN huyện Phù Cát giai đoạn 2007- 2010, những ƣu điểm, tồn tại, hạn chế và nguyên nhân trong công tác quản lý NSNN tại huyện Phù Cát, qua đó đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý NSNN huyện Phù Cát trong giai đoạn tiếp theo. Luận án tiến sĩ của tác giả Tô Thiện Hiền (2012), Đại học ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh với đề tài “Nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nƣớc thành phố An Giang giai đoạn 2011 - 2015 và tầm nhìn đến 2020”, đã chỉ ra một số vấn đề cơ bản về NSNN, bản chất NSNN, hiệu quả quản lý NSNN; những yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý NSNN; kết quả đạt đƣợc, những tồn tại, hạn chế cần khắc phục và nguyên nhân của những tồn tại hạn chế nhƣ: Hệ thống pháp luật chƣa hoàn chỉnh, tổ chức hệ thống ngân sách và cơ chế phân cấp quản lý điều hành ngân sách còn những nội dung chƣa phù hợp với thực tiễn, trình độ, 4 năng lực của đội ngũ cán bộ còn hạn chế và đƣa ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý NSNN thành phố An Giang. Tác giả Lê Toàn Thắng (2013) với luận án tiến sĩ “Phân cấp quản lý ngân sách nhà nƣớc ở Việt Nam hiện nay” đã hệ thống hóa các lý thuyết về phân cấp quản lý NSNN, phân tích và đánh giá thực trạng phân cấp quản lý NSNN ở Việt Nam hiện nay và chỉ ra những bất cập nhƣ: Mức độ chủ động về ngân sách của địa phƣơng chƣa cao, quy trình phê duyệt NSNN còn phức tạp, thời gian dài, hiệu quả quản lý NSNN chƣa đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hộicủa quốc gia. Dựa trên cơ sở lý thuyết về phân cấp quản lý NSNN, bài học kinh nghiệm về phân cấp quản lý ngân sách của một số quốc gia và những đánh giá về thực trạng phân cấp quản lý NSNN ở Việt Nam, luận án đã đề xuất các giải pháp từ tổng thể tới các giải pháp cụ thể về phân cấp quản lý NSNN. Các giải pháp mang tính tổng thể từ việc hoàn thiện hệ thống pháp luật về quản lý NSNN tạo khung khổ pháp lý chặt chẽ trong việc xác định rõ thẩm quyền của trung ƣơng và địa phƣơng trong quản lý NSNN. Những giải pháp cụ thể để đẩy mạnh phân cấp quản lý NSNN đƣợc luận án đề xuất gắn liền với việc làm rõ các nội dung trong quản lý ngân sách nhƣ: Phân cấp thẩm quyền ban hành luật pháp, chính sách, tiêu chuẩn, định mức NSNN; Phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi NSNN; Phân cấp quản lý trong thực hiện chu trình NSNN và phân cấp trong giám sát, thanh tra, kiểm toán NSNN. Tác giả Nguyễn Quốc Anh (2015) với luận văn thạc sĩ "Quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh" đã hệ thống hóa lý luận cơ bản về quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện; thông qua nghiên cứu thực trạng về công tác quản lý NSNN tại huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh, tác giả đã chỉ ra những mặt hạn chế cần khắc phục nhƣ vấn đề mất cân đối trong nội dung thu ngân sách và tình trạng nguồn thu ngân sách phụ thuộc chủ yếu vào nguồn thu không ổn định là tiền sử dụng đất. Tác giả Nguyễn Thị Nhàn (2015) với luận văn thạc sỹ “Giải pháp tăng 5 cường quản lý Ngân sách nhà nước ở huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội”. Luận văn đã nêu ra đƣợc thực trạng quản lý ngân sách tại huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội, đã sử dụng nhiều phƣơng pháp phân tích để đánh giá thực trạng quản lý ngân sách của huyện nhƣ phƣơng pháp so sánh, phƣơng pháp phân tích, tổng hợp. Nhƣng, luận văn chƣa thu thập đƣợc ý kiến của các chuyên gia, các lãnh đạo Huyện ủy, UBND huyện, lãnh đạo các phòng ban chuyên môn để giúp thu thập, chọn lọc những thông tin, ý kiến trao đổi của các chuyên gia trong lĩnh vực quản lý ngân sách. Bài viết của Nguyễn Thị Hoàng Yến đăng trên tạp chí Tài chính số 9, năm 2013: “Đổi mới chính sách pháp luật về phân cấp quản lý ngân sách nhà nƣớc”. Nội dung nêu lên một số quy định về phân cấp ngân sách trong giai đoạn từ năm 1992 đến 2013, vai trò của việc phân cấp ngân sách giữa trung ƣơng và địa phƣơng. Những yêu cầu đặt ra trong việc tiếp tục đổi mới, hoàn thiện hơn nữa trong phân cấp ngân sách để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn mới. Bài viết nêu ra một số quan điểm và nội dung đổi mới pháp luật về phân cấp quản lý NSNN nhƣ: Đổi mới chính sách pháp luật về phân cấp quản lý NSNN phải bám sát định hƣớng, yêu cầu chiến lƣợc phát triển kinh tế xã hội và các văn kiện của Đảng và Nhà nƣớc phù hợp với từng thời kỳ; Chính sách pháp luật phân cấp quản lý NSNN phải đƣợc nghiên cứu đổi mới từ các văn bản gốc nhƣ Hiến pháp, Luật NSNN; Nghiên cứu xây dựng và thực hiện đƣợc mô hình các cấp ngân sách không lồng ghép phù hợp với kinh nghiệm quốc tế trong hệ thống NSNN các cấp ngân sách (không lồng ghép với nhau, ngân sách từng cấp do Quốc hội và HĐND cấp đó quyết định); Đảm bảo nguyên tắc pháp chế trong phân bổ ngân sách, thực hiện đầy đủ thẩm quyền của Quốc hội trong việc quyết định phân bổ ngân sách trung ƣơng; phân cấp quản lý NSNN tiếp tục đảm bảo vai trò chủ đạo của NSTW để thực hiện nhiệm vụ quan trọng của đất nƣớc và hỗ trợ địa phƣơng khó khăn, có cơ chế hỗ trợ đặc thù cho những địa phƣơng có đóng góp lớn cho ngân sách. Phân cấp mạnh hơn, đảm bảo tính chủ động của 6 các địa phƣơng nhƣng đồng thời gắn với trách nhiệm của địa phƣơng trong quản lý, sử dụng ngân sách địa phƣơng. Về việc sử dụng ngân sách nhà nƣớc tại huyện Mê Linh, trong đề tài: “Quản lý dự án đầu tƣ xây dựng công trình sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn huyện Mê Linh, Hà Nội” (2015), tác giả Ngô Quang Minh đã đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tƣ xây dựng công trình sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn huyện Mê Linh trong thời gian tới. Các công trình nghiên cứu trên, mỗi tác giả nghiên cứu về một vấn đề liên quan đến công tác quản lý NSNN nói chung, quản lý NSNN nói riêng ở một khía cạnh cụ thể. Ngoài ra, còn có một số bài báo, công trình nghiên cứu, luận án, luận văn khác, với các cách tiếp cận khác nhau trong lĩnh vực quản lý NSNN cũng đã đề cập đến những vấn đề có liên quan đến nội dung nghiên cứu của đề tài. Tuy nhiên, cho đến nay chƣa có công trình nào nghiên cứu về quản lý NSNN tại huyện Mê Linh. Điều đó thúc đẩy tác giả mạnh dạn chọn vấn đề này làm đề tài nghiên cứu và viết luận văn thạc sĩ, chuyên ngành Quản lý kinh tế. Luận văn xin kế thừa và tiếp thu có chọn lọc những kết quả nghiên cứu đã công bố có liên quan để phục vụ cho mục đích nghiên cứu của mình. Luận văn này mong muốn sẽ góp phần nâng cao chất lƣợng và hiệu quả của công tác quản lý NSNN trên địa bàn huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội. 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện 1.2.1. Các khái niệm 1.2.1.1. Ngân sách nhà nước Theo Luật Ngân sách nhà nƣớc năm 2015, Ngân sách nhà nƣớc là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nƣớc đƣợc dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc. Hiện nay, theo Luật Ngân sách Nhà nƣớc, hệ thống NSNN Việt Nam gồm NSTW và NSĐP theo sơ đồ đơn giản dƣới đây: 7 Sơ đồ 1.1: Hệ thống ngân sách Nhà nƣớc Việt Nam 8 Vai trò của NSNN đƣợc thể hiện trên một số lĩnh vực điều tiết sau đây: Một là, NSNN là công cụ chủ yếu phân bổ trực tiếp hoặc gián tiếp các nguồn tài chính Quốc gia, định hƣớng phát triển sản xuất, hình thành cơ cấu kinh tế mới, thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế ổn định và bền vững. Hai là, NSNN là công cụ để điều tiết thị trƣờng, bình ổn giá cả và kiềm chế lạm phát. Ba là, NSNN là công cụ có hiệu lực của Nhà nƣớc để điều chỉnh trong lĩnh vực thu nhập, góp phần giải quyết các vấn đề xã hội. Bốn là, NSNN có vai trò quan trọng và chủ yếu đối với việc củng cố, tăng cƣờng sức mạnh của bộ máy Nhà nƣớc, bảo vệ đất nƣớc và giữ gìn an ninh. 1.2.1.2. Ngân sách nhà nước cấp huyện Ngân sách huyện là một bộ phận của NSNN đƣợc quản lý thống nhất theo chính sách, cơ chế quản lý về NSNN, nó vừa là kế hoạch tài chính, vừa là quỹ tiền tệ của huyện đƣợc hình thành từ các nguồn thu và các khoản chi phân giao của huyện. Xét về bản chất: NSNN cấp huyện là hệ thống các quan hệ kinh tế giữa chính quyền nhà nƣớc cấp huyện với các chủ thể khác phát sinh trong quá trình phân phối các nguồn tài chính nhằm tạo lập quỹ ngân sách huyện; trên cơ sở đó mà đáp ứng cho các nhu cầu chi gắn với việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của chính quyền nhà nƣớc cấp huyện. Ngân sách huyện bao gồm ngân sách cấp huyện và ngân sách các xã, thị trấn. Xét về hình thức biểu hiện bên ngoài: NSNN cấp huyện là toàn bộ các khoản thu, chi trong dự toán đã đƣợc HĐND huyện quyết định và đƣợc thực hiện trong một năm nhằm đảm bảo nguồn tài chính cho chính quyền nhà nƣớc cấp huyện trong quá trình thực hiện các chức năng, nhiệm vụ về quản lý kinh tế, xã hội trên địa bàn. Đặc điểm của Ngân sách nhà nước cấp huyện NSNN cấp huyện là một cấp ngân sách trong hệ thống NSNN, vì vậy nó 9 có đầy đủ những đặc điểm chung của NSNN: Thứ nhất, NSNN cấp huyện đƣợc phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi theo quy định của pháp luật, đồng thời luôn chịu sự kiểm tra, giám sát của cơ quan quyền lực nhà nƣớc cấp huyện. Thứ hai, NSNN cấp huyện đƣợc quản lý và điều hành theo dự toán và theo chế độ, tiêu chuẩn, định mức do cơ quan có thẩm quyền quy định. Thứ ba, Hoạt động của NSNN cấp huyện luôn gắn với hoạt động của chính quyền nhà nƣớc cấp huyện. Thứ tƣ, Phần lớn các khoản thu, chi của NSNN cấp huyện đƣợc thực hiện theo phƣơng thức phân phối lại và không hoàn trả trực tiếp. 1.2.1.3. Quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện Theo Giáo trình Quản lý nhà nƣớc về kinh tế: "Quản lý nói chung là sự tác động có tổ chức, có mục đích của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý và khách thể quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả các nguồn lực để đạt được các mục tiêu đặt ra trong sự vận động của sự vật". [Phan Huy Đường, 2015] Theo định nghĩa trên có thể hiểu Quản lý NSNN cấp huyện là hoạt động có tổ chức, có mục đích của chủ thể quản lý NSNN cấp huyện (UBND huyện) thông qua việc sử dụng các phƣơng pháp quản lý và công cụ quản lý để tác động vào hoạt động của NSNN nhằm đặt đƣợc những mục tiêu đề ra. Nhƣ vậy, Quản lý ngân sách huyện là quá trình quản lý hệ thống các quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ của chính quyền nhà nƣớc cấp huyện; quản lý các khoản thu, chi của huyện đã dự toán bởi UBND cấp tỉnh, thành phố và đƣợc thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của cấp trên giao và huyện đề ra. Sự cần thiết của việc hoàn thiện công tác quản lý Ngân sách nhà nƣớc cấp huyện: Xuất phát từ thực trạng công tác quản lý ngân sách cấp huyện ở nước ta hiện nay vẫn còn bộc lộ những điểm yếu kém hạn chế nhất định. 10 Về thu ngân sách huyện: chƣa khai thác triệt để các nguồn thu, cơ cấu thu chƣa hợp lý, chƣa quan tâm đặc biệt tới việc nuôi dƣỡng nguồn thu, một số nơi đã đặt ra các khoản thu, mức thu chƣa hợp lý, gây nhiều tranh cãi, bất đồng trong quần chúng nhân dân. Tuy cấp huyện đã chú trọng huy động đóng góp của nhân dân nhƣng một số nơi đã huy động quá sức dân, dẫn đến mất cân đối về tài chính, làm công nợ phát sinh quá lớn, đặc biệt là nợ đọng sinh hoạt phí và nợ xây dựng cơ bản. Về chi ngân sách huyện: còn tình trạng lãng phí, các khoản chi hội nghị, tiếp khách còn lớn; chi đầu tƣ không có trọng điểm, năng lực chủ đầu tƣ ở một số huyện còn hạn chế. Trong đó các khoản chi nhƣ: giáo dục, y tế, chính sách xã hội ở một số nơi lại chƣa đƣợc quan tâm đúng mức. Vấn đề cân đối ngân sách: ở địa phƣơng còn nhiều bất cập, một số nơi chƣa năng động khai thác nguồn thu tại địa bàn mà thay vào đó là sự ỷ lại, trông chờ vào khoản chi hỗ trợ, bổ sung từ ngân sách cấp trên khi không tự cân đối hay chi vƣợt quá dự toán ngân sách. Về công tác lập, chấp hành, quyết toán ngân sách huyện: hiệu quả chƣa cao, chƣa thực sự hoàn thiện dẫn đến quản lý ngân sách huyện bị buông lỏng, thất thoát và lãng phí, bị cá nhân lợi dụng; quản lý chi chƣa chặt chẽ, cơ cấu chi vẫn còn nhiều bất hợp lý nên chƣa đáp ứng đƣợc nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội trên địa bàn. Công tác lập dự toán còn mang tình hình thức, không bám sát các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội và tình hình thực hiện nhiệm vụ ngân sách hàng năm trên địa bàn. Về thực hiện phân cấp quản lý ngân sách huyện: hiện nay còn nhiều điểm chƣa thống nhất, rõ ràng; chƣa tính toán chặt chẽ, sử dụng tiết kiệm và hiệu quả các khoản chi NSNN. Đặc biệt là năng lực chủ đầu tƣ của phần lớn các xã còn rất yếu, trong khi thực hiện chủ trƣơng của Đảng và Nhà nƣớc ta hiện nay là ƣu tiêu đầu tƣ cho nông nghiệp nông thôn, xây dựng mô hình nông thôn mới, góp phần nâng cao dân trí, đời sống tinh thần, vật chất cho đại bộ phận cƣ dân nông 11 thôn, do đó chi đầu tƣ xây dựng cơ bản hàng năm của các xã sẽ tăng lên và rất khó để các xã tự quản lý nguồn vốn này một cách tiết kiệm, có hiệu quả. Xuất phát từ yêu cầu đổi mới nền tài chính quốc gia. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế, nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần hoạt động theo cơ chế thị trƣờng có sự quản lý của Nhà nƣớc là tất yếu, phù hợp với đƣờng lối phát triển đất nƣớc của Đảng và Nhà nƣớc. Công tác quản lý ngân sách huyện trong điều kiện hiện nay cũng cần phải đƣợc hoàn thiện, góp phần làm lành mạnh nền tài chính quốc gia và tăng cƣờng nội lực, đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nƣớc, làm cho công quỹ đƣợc quản lý chặt chẽ, thống nhất, phát huy tối đa quyền làm chủ của ngƣời dân. Hoàn thiện công tác quản lý ngân sách huyện không những tăng cƣờng quản lý ngân sách huyện mà còn là vấn đề phát huy đƣợc vai trò của chính quyền cấp huyện, trong việc chủ động khai thác tiềm năng và thế mạnh của địa phƣơng. Xuất phát từ kết quả cải cách nền hành chính ở nước ta trong những năm qua và yêu cầu trong những năm tiếp theo. Quá trình phát triển đất nƣớc cho thấy, cải cách tài chính công là một trong những nội dung quan trọng của cải cách nền hành chính. Để xây dựng chính phủ điện tử, kiến tạo thì tăng cƣờng cải cách và hiện đại hoá công tác quản lý ngân sách huyện là một trong những nội dung cần thiết và quan trọng. Ngân sách nhà nƣớc cấp huyện có vai trò hết sức quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của bộ máy chính quyền, là công cụ phát triển kinh tế - xã hội ở địa phƣơng, giúp giải quyết tốt mối quan hệ lợi ích giữa Nhà nƣớc và nhân dân. Tuy nhiên, trên thực tế, công tác quản lý ngân sách huyện còn rất hạn chế. Do đó, cần phải hoàn thiện công tác quản lý ngân sách huyện đảm bảo cho ngân sách huyện đủ mạnh, đáp ứng đƣợc các yêu cầu thực hiện chức năng, nhiệm vụ của chính quyền cấp huyện. 1.2.2. Nội dung quản lý Ngân sách nhà nước cấp huyện 1.2.2.1. Lập dự toán ngân sách huyện 12