Tài liệu Quản lý hoạt động phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên trường trung học cơ sở trần đăng ninh tỉnh nam định

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC ĐỖ THỊ TRINH THỤC QUẢN LÍ HOA ̣T ĐỘNG PHÁ T TRIỂN NĂNG LƢ̣C SÁNG TẠO CHO ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRẦN ĐĂNG NINH TỈ NH NAM ĐINH ̣ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÍ GIÁO DỤC Chuyên ngành: QUẢN LÍ GIÁO DỤC Mã số: 62 14 01 14 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. Đặng Xuân Hải HÀ NỘI – 2015 LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tác giả luận văn xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Ban lãnh đạo cùng các thầy cô giáo trƣờng Đại học Giáo dục- Đại học Quốc gia Hà Nội, lãnh đạo phòng giáo dục đào tạo thành phố Nam Định, Ban giám hiệu và giáo viên trƣờng THCS Trần Đăng Ninh – thành phố Nam Định- tỉnh Nam Định đã quan tâm giúp đỡ, tạo điều kiện cho tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn. Luận văn là sự thể hiện kết quả học tập và nghiên cứu của tác giả và sự tận tâm giảng dạy, giúp đỡ động viên của quý Thầy cô giáo trƣờng Đại học Giáo dục- Đại học Quốc gia Hà Nội, sự giúp đỡ nhiệt tình của phòng giáo dục đào tạo thành phố Nam Định, Ban giám hiệu và giáo viên trƣờng THCS Trần Đăng Ninh – thành phố Nam Định- tỉnh Nam Định đã cung cấp thông tin và tham gia nhiều ý kiến quý báu. Tác giả xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến PGS. TS Đặng Xuân Hải đã trực tiếp hƣớng dẫn với tinh thần trách nhiệm, chu đáo và tận tình để tác giả hoàn thành luận văn đúng tiến độ và thời gian quy định. Với thời gian nghiên cứu còn hạn chế, thực tiễn công tác lại vô cùng phong phú sinh động và có nhiều vấn đề giải quyết, chắc chắn luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót hạn chế. Tác giả rất mong sự đóng góp chân thành của các thầy giáo, cô giáo, các cấp lãnh đạo , bạn bè đồng nghiệp và bạn đọc để luận văn này có giá trị thực tiễn và hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày 08 tháng 10 năm 2015 Tác giả luận văn Đỗ Thị Trinh Thục i DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BGH Ban giám hiệu CBGV Cán bộ giáo viên CBQL Cán bộ quản lý CĐ Cao đẳng CSVC Cơ sở vật chất ĐH Đại học GD Giáo dục GDĐT Giáo dục đào tạo GV Giáo viên HS Học sinh HSG Học sinh giỏi PPDH Phƣơng pháp dạy học QLGD Quản lý giáo dục THCS Trung học cơ sở ii MỤC LỤC Lời cảm ơn .......................................................................................................... i Danh mu ̣c chƣ̃ viế t tắ t ........................................................................................ii Mục lục ............................................................................................................ iii Danh mu ̣c bảng ................................................................................................. vi Danh mu ̣c biề u đồ ............................................................................................vii MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NĂNG LỰC SÁNG TẠO CỦA GIÁO VIÊN VÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC SÁNG TẠO CHO ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN Ở TRƢỜNG THPT, THCS. . 8 1.1. Tổng quan nghiên cứu về quản lý hoạt động phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên ở trƣờng THPT, THCS .................................................. 8 1.1.1. Nghiên cứu ngoài nƣớc ........................................................................... 8 1.1.2. Nghiên cứu trong nƣớc ......................................................................... 10 1.2. Năng lực sáng tạo: .................................................................................... 11 1.2.1. Năng lực và năng lực nghề nghiệp........................................................ 11 1.2.2. Sáng tạo ................................................................................................. 14 1.2.3. Khái niệm năng lực sáng tạo ................................................................. 17 1.2.4. Yêu cầu về năng lực sáng tạo của giáo viên ......................................... 20 1.3. Quản lý, biện pháp quản lý phát triển năng lực sáng tạo giáo viên ......... 23 1.3.1. Quản lý và quản lý giáo dục.................................................................. 23 1.3.2. Yêu cầu đặt ra cho việc quản lý hoạt động phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên. ..................................................................................... 25 1.3.3. Nội dung quản lý nhằm phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên .................................................................................................................. 25 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1................................................................................ 37 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC SÁNG TẠO CHO ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN Ở TRƢỜNG THCS TRẦN ĐĂNG NINH- TP NAM ĐỊNH- TỈNH NAM ĐỊNH ......... 38 iii 2.1. Đặc điểm địa phƣơng và quá trình phát triển của trƣờng THCS Trần Đăng Ninh - thành phố Nam Định : ................................................................ 38 2.1.1. Đặc điểm tình hình thành phố Nam Định ............................................. 38 2.1.2. Sơ lƣợc sự hình thành và phát triển của trƣờng THCS Trần Đăng NnhTP Nam Định .................................................................................................. 40 2.1.3. Quy mô, chất lƣợng đào tạo của trƣờng THCS Trần Đăng Ninh- TP Nam Định ........................................................................................................ 41 2.2. Thực trạng về đội ngũ giáo viên và năng lực sáng tạo của giáo viên trƣờng THCS Trần Đăng Ninh- TP Nam Định............................................... 43 2.2.1. Số lƣợng, trình độ đào tạo ..................................................................... 43 2.2.2. Độ tuổi ................................................................................................... 45 2.2.3. Về cơ cấu, số lƣợng cán bộ quản lý nhà trƣờng ................................... 46 2.2.4. Thực trạng về chất lƣợng đội ngũ giáo viên ......................................... 46 2.2.5..Thực trạng về sự hiểu biết năng lực sáng tạo của cán bộ quản lý và giáo viên trƣờng THCS Trần Đăng Ninh................................................................ 57 2.2.6. Thực trạng về các điều kiện phát triển năng lực sáng tạo cho giáo viên nhà trƣờng. ...................................................................................................... 61 2.2.7. Đánh giá chung về thực trạng quản lý phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên trƣờng THCS Trần Đăng Ninh- TP Nam Định.................. 64 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2................................................................................ 68 CHƢƠNG 3: CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC SÁNG TẠO CHO ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRƢỜNG THCS TRẦN ĐĂNG NINH – TỈNH NAM ĐỊNH .................. 69 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................. 69 3.1.1. Đảm bảo tính khoa học ......................................................................... 69 3.1.2. Đảm bảo tính đồng bộ ........................................................................... 69 3.1.3. Đảm bảo tính kế thừa ............................................................................ 69 3.1.4. Đảm bảo tính khả thi ............................................................................. 70 iv 3.2. Đề xuất các các biện pháp quản lý phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên trƣờng THCS Trần Đăng Ninh. ................................................ 71 3.2.1. Biện pháp 1 : Nâng cao nhận thức về sự cần thiết phải chú ý đến năng lực sáng tạo của giáo viên và học sinh cho những ngƣời liên quan. .............. 71 3.2.2. Biện pháp 2 : Bồi dƣỡng kiến thức về sáng tạo cho giáo viên và phát triển kĩ năng sáng tạo cho đội ngũ giáo viên .................................................. 76 3.2.3. Biện pháp 3 : Vận dụng các phƣơng pháp quản lý để quản lý hoạt động phát triển năng lực sáng tạo của giáo viên một cách phù hợp. ....................... 80 3.2.4. Biện pháp 4: Tăng cƣờng quản lý công tác tự học, tự bồi dƣỡng, nghiên cứu của giáo viên............................................................................................. 85 3.2.5. Biện pháp 5 : Tạo các điều kiện vật chất cho hoạt động phát triển năng lực sáng tạo của giáo viên một cách phù hợp. ................................................ 87 3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất ........... 90 3.3.1 : Khảo nghiệm tính cần thiết .................................................................. 90 3.3.2 Khảo nghiệm tính khả thi ....................................................................... 93 3.3.3. Mức độ tƣơng quan giữa tính cần thiết và tính khả thi ......................... 96 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3................................................................................ 98 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .............................................................. 99 1. Kết luận ....................................................................................................... 99 2.Khuyến nghị ............................................................................................... 100 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 102 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 105 v DANH MỤC BẢNG Bảng 2.2. Chất lƣợng giáo dục các năm học từ 2010- 2015 ........................... 42 Bảng 2.3. Cơ cấu và trình độ chuyên môn của đội ngũ giáo viên năm 2015 44 Bảng 2.4. Thống kê độ tuổi của đội ngũ giáo viên ......................................... 45 Bảng 2.5. Thực trạng về số năm làm quản lý của đội ngũ quản lý trƣờng THCS Trần Đăng Ninh. .................................................................................. 46 Bảng 2.6. Khảo sát đánh giá phẩm chất chính trị đạo đức của đội ngũ giáo viên trƣờng THCS Trần Đăng Ninh................................................................ 47 Bảng 2.7. Khảo sát đánh giá trình độ chuyên môn nghiệp vụ của đội ngũ giáo viên trƣờng THCS Trần Đăng Ninh................................................................ 52 Bảng 2.8. Khảo sát thực trạng viết đề tài nghiên cứu và sáng kiến kinh nghiệm của đội ngũ giáo viên trƣờng THCS Trần Đăng Ninh. ...................... 54 Bảng 2.9 . Khảo sát thực trạng năng lực sử dụng tin học và ngoại ngữ của giáo viên trƣờng THCS Trần Đăng Ninh. ....................................................... 55 Bảng 2.10 : Đánh giá sự hiểu biết về năng lực sáng tạo của giáo viên trƣờng THCS Trần Đăng Ninh. ( đối tƣợng tham gia đánh giá là cán bộ quản lý và giáo viên nhà trƣờng ) ..................................................................................... 58 Bảng 2.11. Khảo sát thực trạng phát huy năng lực sáng tạo ở học sinh của giáo viên trƣờng THCS Trần Đăng Ninh. ....................................................... 60 Bảng 2.12. Khảo sát thực trạng các điều kiện phát triển năng lực sáng tạo cho giáo viên nhà trƣờng. ...................................................................................... 61 Bảng 2.13. Đánh giá về những khó khăn khi thực hiện phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên. ....................................................................... 66 Bảng 3.1 : Thống kế kết quả khảo sát mức độ cần thiết của các biện pháp quản lý phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên đã đề xuất .......... 90 Bảng 3.2. Thống kê kết quả khảo sát mức độ khả thi của các các biện pháp quản lý phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên đã đề xuất .......... 93 vi Bảng 3.3. Mức độ tƣơng quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lí phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ GV trƣờng THCS Trần Đăng Ninh đã đề xuất ...................................................................................... 96 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.6. Khảo sát đánh giá phẩm chất chính trị đạo đức của đội ngũ giáo viên trƣờng THCS Trần Đăng Ninh................................................................ 50 ......................................................................................................................... 50 Biểu đồ 2.7. Khảo sát đánh giá trình độ chuyên môn nghiệp vụ của đội ngũ giáo viên trƣờng THCS Trần Đăng Ninh. ....................................................... 54 Biểu đồ 2.12. Khảo sát thực trạng các điều kiện phát triển năng lực sáng tạo cho giáo viên nhà trƣờng. ................................................................................ 63 ......................................................................................................................... 63 Biểu đồ 3.3. Đánh giá mức độ tƣơng quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lí phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ GV trƣờng THCS Trần Đăng Ninh đã đề xuất. ................................................................. 97 vii MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài : Giáo dục quyết định tƣơng lai của quốc gia- có thể nói đó là một chân lý . Giáo dục với tất cả đặc thù xã hội của nó, với kết quả đầu ra của hoạt động là con ngƣời đã đóng vai trò cực kì quan trọng tới xu thế tƣơng lai của một đất nƣớc, một dân tộc. Mà sức sáng tạo, năng lƣợng của con ngƣời là không giới hạn và cực kì đa dạng phong phú, vì thế vân đề đặt ra ở đây chính là làm thế nào mà thông qua hoạt động giáo dục, con ngƣời có thể phát huy tối đa năng lực sáng tạo của cá nhân.Viện Nghiên cứu sự Thịnh vƣợng Đại học Toronto, Canada sau nhiều năm nghiên cứu về phát triển sáng tạo và vai trò của sáng tạo trong xã hội ngày nay đã công bố: “Tất cả mọi ngƣời đều có tiềm năng sáng tạo. Sự tiến bộ và thịnh vƣợng của tƣơng lai phụ thuộc không chỉ trên sự cố gắng của một nhóm ngƣời tri thức tinh hoa mà phụ thuộc vào việc chúng ta có thể khai phá tiềm năng sáng tạo của mỗi một ngƣời nhƣ thế nào. Kĩ năng và mỗi cá nhân tài năng là những lực lƣợng chính dẫn dắt sự phát triển kinh tế và tích lũy sự thịnh vƣợng” [15, trang 1] Thế giới bƣớc vào thế kỉ XXI với rất nhiều những cơ hội và thách thức dành cho con ngƣời . Xu hƣớng hội nhập, hợp tác, toàn cầu hoá đang dần trở thành xu hƣớng phát triển tất yếu ở tất cả mọi quốc gia, nền kinh tế công nghiệp đang dần nhƣờng chỗ cho sự phát triển của nền kinh tế tri thức. Trong tài liệu Tri thức cho phát triển do Ngân hàng thế giới xuất bản (có bản tiếng Việt Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, 1998) đã khẳng định : "Việc san lấp những khoảng cách về tri thức sẽ không dễ dàng. Các nƣớc đang phát triển đang theo đuổi một mục tiêu luôn chuyển động về phía trƣớc và các nƣớc công nghiệp có thu nhập cao luôn luôn đẩy tri thức vƣợt xa khỏi giới hạn sẵn có. Thực ra, còn lớn hơn khoảng cách về tri thức là khoảng cách về năng lực sáng tạo tri thức. Những khác biệt trong một số thƣớc đo quan trọng về việc sáng tạo tri thức giữa các nƣớc giàu và nghèo còn lớn hơn nhiều so với sự khác biệt về thu nhập". Bởi thế, hơn lúc nào hết, nhân tố con ngƣời, trí tuệ và 1 khả năng sáng tạo không cùng của con ngƣời đã trở thành điều kiện tiên quyết cho tƣơng lai của một quốc gia, mỗi dân tộc. Xu thế phát triển đó đã đặt ra cho giáo dục một sứ mệnh , trọng trách thật nặng nề : không chỉ là cung cấp tri thức, mà còn phải trang bị phẩm chất, đặc biệt là định hƣớng phát triển năng lực sáng tạo cho ngƣời học để có thể mang đến cho xã hội nguồn nhân lực chất lƣợng cao, đáp ứng đƣợc yêu cầu cuả thời đại. Việt Nam cũng không nằm ngoài quy luật đó. Đảng, Nhà nƣớc ta luôn xác định giáo dục là quốc sách hàng đầu, đầu tƣ cho giáo dục là đầu tự phát triển , đƣợc ƣu tiên đi trƣớc trong các chƣơng trình kế hoạch phát triển kinh tế- xã hội. Mục tiêu tổng quát của Chiến lƣợc phát triển kinh tế – xã hội 10 năm 2001-2010 do Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX đề ra và Đại hội X kế thừa là: Để đạt đƣợc các yêu cầu về con ngƣời và nguồn nhân lực – nhân tố quyết định sự phát triển đất nƣớc trong thời kỳ công nghiệp hóa – Hiện đại hóa đất nƣớc – cần phải tạo chuyển biến cơ bản và toàn diện về giáo dục. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X trong báo cáo chính trị đã khẳng định một lần nữa: “Đổi mới toàn diện giáo dục và đào tạo, phát triển nguồn nhân lực có chất lƣợng cao” và “Đảm bảo đủ số lƣợng, nâng cao chất lƣợng đội ngũ giáo viên ở tất cả các cấp học, bậc học”. Nghị quyết hội nghị lần thứ bảy Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng khóa X nhấn mạnh: “Xây dựng đội ngũ trí thức vững mạnh là trực tiếp nâng tầm trí tuệ của dân tộc, sức mạnh của đất nƣớc, nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng và chất lƣợng hoạt động của hệ thống chính trị. Đầu tƣ xây dựng đội ngũ trí thức là đầu tƣ cho sự phát triển bền vững”. Trong Chỉ thị số 40/CT-TƢ của Ban Bí thƣ Trung ƣơng Đảng đã nêu rõ: “Mục tiêu của chiến lược phát triển giáo dục là xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục được chuẩn hóa, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay nghề của nhà giáo, thông qua việc quản lý, phát triển đúng định hướng và có hiệu quả sự nghiệp giáo dục để nâng cao 2 chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”. [3] Trong điều 15 của Luật Giáo Dục cũng đã ghi rõ: “Nhà giáo giữ vai trò quyết định trong việc đảm bảo chất lƣợng giáo dục”[5]. Vì vậy, có thể nói việc nâng cao chất lƣợng đội ngũ giáo viên, phát triển năng lực sáng tạo của ngƣòi thầy là một trong những nhiệm vụ quan trọng của ngành giáo dục.Chỉ có những ngƣời thầy tâm huyết, đam mê sáng tạo mới có thể truyền lửa cho học sinh của mình, và khơi gợi năng lực sáng tạo ở các em, đặc biệt trong bối cảnh xã hội hiện đại thì đó là một nhân tố quan trọng mang tính quyết định để các em có thể thành công, và cống hiến nhiều nhất. Trong những năm qua hoạt động quản lý phát triển năng lực sáng tạo của giáo viên ở các trƣờng THCS nói chung và trƣờng THCS Trần Đăng Ninh đã có những kết quả đáng khích lệ. Tuy nhiên vẫn tồn tại thực trạng coi nhẹ việc phát triển năng lực sáng tạo của cá nhân, công tác quản lý mang tính chất chấp hành , thực hiện mà không có sự mềm dẻo tạo độ mở để mỗi cá nhân ngƣời dạy có động lực, nhu cầu và trách nhiệm sáng tạo. Tất cả mọi ngƣời đều có năng lực sáng tạo nhƣng tiềm năng sáng tạo còn ít đƣợc khám phá do những quan niệm cho rằng năng lực sáng tạo là một năng lực cao siêu hay do tính tự kỉ của con ngƣời cho rằng mình không có năng lực sáng tạo. Lí do quan trọng hơn là nền giáo dục còn chƣa chú trọng phát triển năng lực sáng tạo, phát triển môi trƣờng dạy học khuyến khích sự sáng tạo, chƣơng trình giáo dục và đào tạo còn nặng về nhồi nhét tri thức, đồng nhất ngƣời học và khá xa lạ với các ý tƣởng sáng tạo. Những mệnh lệnh, thủ tục mang tính chất hành chính khô cứng và tâm lý ngại thay đổi sợ trách nhiệm vô hình chung đã làm cho các nhà quản lý không đủ dũng cảm để truyền lửa sáng tạo tới chính các nhân viên của mình. Chính điều đó đã ảnh hƣởng không nhỏ tới sự phát triển về chất lƣợng giáo dục, không phát huy đƣợc tối đa tiềm năng sáng tạo ở một địa phƣơng vốn đƣợc mệnh danh là đất học. Đã đến lúc chúng ta rất cần những giải pháp 3 mang tính đột phá hơn để tạo ra bƣớc chuyển mạnh mẽ trong việc phát triển năng lực sáng tạo của ngƣời thầy theo hƣớng chuẩn hoá đã đƣợc Bộ giáo dục ban hành kèm theo kèm theo Thông tƣ số 30/2009/TT-BGDĐT ngày 22 tháng 10 năm 2009 , tạo nên luồng gió mới cho hoạt động giáo dục của nhà trƣờng, nâng cao chất lƣợng dạy và học . Với mong muốn tìm ra những biện pháp quản lý có hiệu quả hoạt động phát triển năng lực sáng tạo của giáo viên trong nhà trƣờng, đáp ứng yêu cầu đổi mới của giáo dục hiện nay, tôi chọn đề tài “ Quản lý hoạt động phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên trƣờng THCS Trần Đăng Ninh tỉnh Nam Định” làm đề tài luận văn tốt nghiệp. 3. Mục đích nghiên cứu : Nghiên cứu đề xuất những giải pháp quản lý hoạt động bồi dƣỡng phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên trƣờng THCS Trần Đăng Ninh TP Nam Định, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay, nhằm nâng cao chất lƣợng đội ngũ giáo viên, từ đó góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học và giáo dục của nhà trƣờng giai đoạn 2015- 2020. 2.Câu hỏi nghiên cứu : - Vì sao cần phải quản lý hoạt động phát triển năng lực sáng tạo của giáo viên trong nhà trƣờng ? - Thực trạng quản lý phát triển năng lực sáng tạo cho giáo viên trƣờng THCS Trần Đăng Ninh- TP Nam Định đang diễn ra nhƣ thế nào, có những bất cập gì ? - Làm thế nào để công tác quản lý hoạt động này có sự khởi sắc, đem lại hiệu quả cao hơn, góp phần nâng cao chất lƣợng đội ngũ giáo viên nhà trƣờng, cũng là nâng cao chất lƣợng giáo dục ? 3. Nhiệm vụ nghiên cứu : 3.1.Hệ thống hoá một số vấn đề lý luận về quản lý hoạt động phát triển năng lực sáng tạo của giáo viên nhƣ : năng lực sáng tạo, quản lý hoạt động phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên ở nhà trƣờng THCS. 4 3.2. Khảo sát, nghiên cứu đánh giá thực trạng quản lý hoạt động phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên trƣờng THCS Trần Đăng Ninh TP Nam Định trong thời gian qua đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 3.3. Đề xuất một số giải pháp quản lý hoạt động phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên trƣờng THCS Trần Đăng Ninh TP Nam Định đáp ứng theo yêu cầu đổi mới giáo dục 4. Giả thuyết nghiên cứu : - Hoạt động bồi dƣỡng phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên trƣờng THCS Trần Đăng Ninh TP Nam Định đã đƣợc quản lý khá tốt song còn nhiều thiếu sót bất cập ở nhận thức của nhà quản lý, ở phƣơng pháp, cách thức thực hiện, cơ sở vật chất… - Nếu thực hiện đồng bộ các biện pháp quản lý hoạt động phát triển năng lực sáng tạo của giáo viên nhƣ nâng cao hơn nữa nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về việc phát triển năng lực sáng tạo theo chuẩn nghề nghiệp, tăng cƣờng đào tạo bồi dƣỡng đội ngũ giáo viên cốt cán, đảm bảo các điều kiện cần thiết cho hoạt động phát triển năng lực sáng tạo của giáo viên đạt hiệu quả, tăng cƣờng kiểm tra giám sát và đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả bồi dƣỡng, hoàn thiện về chế độ chính sách , có chế độ động viên khuyến khích với hoạt động bồi dƣỡng phát triển thì trƣờng THCS Trần Đăng Ninh TP Nam Định sẽ có thể xây dựng đƣợc đội ngũ giáo viên đáp ứng đƣợc các nhiệm vụ giáo dục thời kì mới. 5. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu : 5.1. Đối tượng : Quản lý hoạt động phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên trƣờng THCS Trần Đăng Ninh TP Nam Định 5.2. Khách thể : Hoạt động phát triển năng lực sáng tạo của đội ngũ giáo viên trƣờng THCS. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài : 6.1.Ý nghĩa lý luận : 5 Đề tài bƣớc đầu tổng kết lý luận về công tác quản lý hoạt động phát triển năng lực sáng tạo của giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới của giáo dục, cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng một số biện pháp quản lý hiệu quả cho hoạt động này ở trƣờng THCS Trần Đăng Ninh- TP Nam Định. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn : Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng cho công tác quản lý hoạt động phát triển năng lực sáng tạo của giáo viên của các trƣờng THCS trong tỉnh Nam Định và cả nƣớc. Nó còn có giá trị tham khảo cho các nhà quản lý giáo dục. 7. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu : Thực hiện đề tài này, tác giả tập trung nghiên cứu công tác quản lý và các biện pháp quản lý hoạt động phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên của các trƣờng THCS Trần Đăng Ninh- TP Nam Định. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng một số phƣơng pháp nghiên cứu nhƣ sau : 8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận : Phân tích các tài liệu liên quan đến chủ đề nghiên cứu và vận dụng các chuyên đề QLGD liên quan để xác định cơ sở lý luận của đề tài. 8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn : quan sát, điều tra, phỏng vấn, khảo sát thực tiễn quản lý - Phỏng vấn: phỏng vấn một số giáo viên , phụ huynh và học sinh nhà trƣờng - Quan sát: qua quan sát các tiết dạy ngƣời nghiên cứu rút ra kết luận về thực trạng của hoạt động phát triển năng lực sáng tạo của đội ngũ giáo viên trƣờng THCS Trần Đăng Ninh TP Nam Định, khảo nghiệm tính hiệu quả của những biện pháp quản lý đƣợc đề xuất . - Phƣơng pháp điều tra bằng phiếu - Phƣơng pháp xử lý số liệu bằng toán thống kê : Số liệu đƣợc thu thập và phân lọai theo từng tiêu chí nghiên cứu. Dùng phƣơng pháp thống 6 kê mô tả để tính tần số và độ lệch các tiêu chí, mối tƣơng quan giữa các yếu tố. 8.3. Khảo nghiệm : Hình thành phiếu khảo nghiệm liệt kê các biện pháp quản lý của hiệu trƣởng sẽ thực hiện để phát triển năng lực sáng tạo của giáo viên và lấy ý kiến của các cán bộ quản lý và giáo viên về sự cần thiết và tính cấp thiết của các biện pháp. 9. Cấu trúc luận văn : Ngoài phần mục lục, mở đầu , kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn đƣợc trình bày theo 3 chƣơng : Chƣơng 1 : Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên ở trƣờng THCS Chƣơng 2 : Thực trạng công tác quản lý hoạt động phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên ở trƣờng THCS Trần Đăng Ninh – TP Nam Định – tỉnh Nam Định. Chƣơng 3 : Các biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên ở trƣờng THCS Trần Đăng Ninh – TP Nam Định- tỉnh Nam Định. 7 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NĂNG LỰC SÁNG TẠO CỦA GIÁO VIÊN VÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC SÁNG TẠO CHO ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN Ở TRƢỜNG THCS. 1.1. Tổng quan nghiên cứu về quản lý hoạt động phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên ở trƣờng THPT, THCS 1.1.1. Nghiên cứu ngoài nước Phát triển năng lực sáng tạo không còn là một đề tài nghiên cứu mới mẻ với các nhà khoa học. Trên thế giới, ý thức đƣợc tầm quan trọng của việc phát triển năng lực sáng tạo của con ngƣời mà trong chiến lƣợc 2012- 2016, nƣớc Mỹ đã đề ra những bƣớc đi thể hiện tầm nhìn sâu rộng về sự phát triển sáng tạo trong nghệ thuật cũng nhƣ chiến lƣợc phát triển phát triển tài năng khoa học công nghệ để phục vụ sự phát triển của một nền kinh tế thịnh vƣợng hơn. [1] Ở Úc, một quốc gia nhỏ bé trên bản đồ thế giới, vào tháng 5 năm 2004, các nhà lãnh đạo cũng đã công bố đầu tƣ 308 triệu đô la Úc để phát triển các sáng kiến trong lĩnh vực ICT trong tổng số 5,3 tỉ đô la Úc dùng để thực hiện kế hoạch “ Xây dựng năng lực cơ sở cho tƣơng lại Úc thông qua khoa học và sáng kiến”.( theo Department of Education, Employment and Workplace relation, March, 2009) Đất nƣớc Nhật Bản- một quốc gia có sự hồi sinh đáng kinh ngạc sau chiến tranh thế giới thứ 2, trong chiến lƣợc đào tạo và phát triển con ngƣời cũng đã nhấn mạnh “ thay cho việc dạy các công dân cách làm việc trong các bộ trang phục của các nhà máy, chúng tôi cần trong tƣơng lai Nhật Bản có thể hoàn toàn phát triển sự sáng tạo của cá nhân mỗi học sinh và với cách định hƣớng này chúng tôi đảm bảo sự phát triển bền vững của nƣớc Nhật”. (trích Videoclip, How Japan Introduced 21st-Century Global Skills). . 8 Nhiều tài liệu nghiên cứu báo cáo của các nhà quản lý, các nhà nghiên cứu giáo dục trên thế giới cũng đã bàn đến các giải pháp quản lý để phát triển năng lực sáng tạo cho giáo viên và coi đây nhƣ một con đƣờng để thúc đẩy sự phát triển của giáo dục. Sherry Fox đã chỉ rõ “ Quản lý nhân tài là một quá trình phát triển, duy trì đội ngũ hiện tại và tuyển chon, thu hút ngƣời lao động có tay nghề cao để thực hiện công việc của tổ chức.( Sherry Fox – Ferbruyry 27, 2009). Quản lý nhƣ thế nào để phát triển tối đa năng lực sáng tạo của đối tƣợng đƣợc quản lý ? Một số tác giả đã chỉ ra rằng nhà quản lý phải giúp giáo viên vƣợt qua nỗi sợ thất bại, nhận biết các đặc điểm của ngƣời tài, phải hiểu đƣợc sở thích nguyện vọng , phân quyền cho giáo viên và đặc biệt xây dựng môi trƣờng văn hoá để khuyến khích giáo viên sáng tạo. Một số khác lại đƣa ta các biện pháp nhƣ nhà quản lý phải biết khen ngợi các ý tƣởng mới, khơi nguồn đam mê trong mỗi cán bộ giáo viên…Cindy Ko, giám đốc bộ phận phát triển quốc tế của tổ chức Envedavor ( Mỹ ) khẳng định rằng muốn khuyến khích nhân viên sáng tạo , đƣa ra ý tƣởng mới thì giải pháp khen thƣởng dành cho họ khi họ thành công là chƣa đủ , mà phải thƣởng cả khi họ thất bại, nhất là các tình huống tạo ra bài học giá trị, đồng thời giúp họ phấn chấn tiếp tục dấn bƣớc.Theo một nghiên cứu của đại học Harvard ( 2008 ), có một sự tƣơng quan trực tiếp giữa những ngƣời có khả năng làm chủ mọi hoạt động với khả năng sáng tạo. ( theo inc.com)[40] Một giáo viên luôn răm rắp làm theo lệnh của hiệu trƣởng chắc chắc không phải một giáo viên sáng tạo. Nới rộng quyền tự quyết định và tự chịu trách nhiệm sẽ giúp giáo viên chủ động, mạnh dạn đƣa ra những sáng kiến trong công việc đồng thời tích cực hoàn thành nhiệm vụ đƣợc giao.Trao quyền tự chủ cũng đồng nghĩa với củng cố lòng tin giữa hiệu trƣởng và giáo viên, tăng tính tự tin, tự lập cho giáo viên. Nhƣ vậy có thể thấy dù bàn bạc , nghiên cứu đƣa ra nhiều giải pháp quản lý phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên, nhƣng đa số các nhà nghiên cứu mới chỉ nhìn nhận trên những góc độ góc độ tâm lý học, xã 9 hội học . Câu chuyện về những giải pháp mang tính chiến lƣợc tổng thế có thể vận dụng ở nhiều điều kiện hoàn cảnh khác nhau còn là vấn đề bỏ ngỏ 1.1.2. Nghiên cứu trong nước Không nằm ngoài xu thế phát triển tất yếu của giáo dục là định hƣớng phát triển năng lực sáng tạo ngƣời học, nhiều tài liệu nghiên cứu trong nƣớc cũng đã xoay quanh vấn đề hoạt động quản lý phát triển năng lực sáng tạo của ngƣời dạy. Nhìn chung các tài liệu này rất bổ ích nhƣng phần lớn chỉ dừng lại ở phạm vi lý luận , hoặc nếu có đối chiếu cơ ở thực tiễn thì cũng trong một nội dung nhỏ hẹp.Nhƣng có một điểm chung là tất cả các tác giả đều thống nhất quan điểm về vai trò rất quan trọng của hoạt động quản lý phát triển năng lực sáng tạo của giáo viên , coi đó nhƣ một giải pháp mang tính đột phá trong việc đổi mới hoạt động giáo dục của nhà trƣờng, góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục toàn diện. Tác giả Phan Đình Diệu trong bài báo cáo đã khẳng định “ Năng lực sáng tạo là vấn đề hƣng vong của quốc gia, đất nƣớc, nó cũng là vấn đề thành bại của mỗi tổ chức, doanh nghiệp; và cũng là vấn đề sống còn của mỗi cá nhân. Lợi ích chung và lợi ích riêng hòa hợp một cách hữu cơ trong cùng một nhiệm vụ là làm sao để nâng cao đƣợc năng lực sáng tạo chung đó” (Phan Đình Diệu, 2003 ) [11]. Một số cơ sở giáo dục cũng đã viết các chuyên đề, giáo trình và đƣa vấn đề phát triển năng lực sáng tạo của giáo viên vào chƣơng trình bồi dƣỡng cán bộ quản lý giáo dục các cấp trong đó có cấp THCS, tuy nhiên đa số mới chỉ dừng lại ở mức độ chuyên đề bồi dƣỡng chứ chƣa đề cập tới giải pháp phát triển một cách cụ thể và định hƣớng lâu dài. Một điều đáng mừng là những năm gần dây, một số tác giả luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lý giáo dục cũng đã đề cập đến vấn đề này ở nhiều góc độ khác nhau: luận văn của tác giả Dƣơng Văn Nguyên bàn về các biện pháp phát triển năng lực sáng tạo cho các tổ trƣởng chuyên môn, luận văn của tác giả Đinh Thị Hồng Minh bàn về các giải pháp phát triển năng lực sáng tạo cho sinh viên đại học, luận văn của tác giả Vũ Thị Thùy Hƣơng bàn về Giải 10 pháp phát triển môi trƣờng khuyến khích dạy học sáng tạo của hiệu trƣởng trƣờng THCS .... Các tác giả nói trên đã đề cập đến công tác bồi dƣỡng, nâng cao chất lƣợng đội ngũ giáo viên mà phát triển năng lực sáng tạo của giáo viên là một trong những nội dung quản lý cần đƣợc quan tâm. Các công trình nghiên cứu này cơ bản đã giải quyết đƣợc những vấn đề lý luận cũng nhƣ thực tiễn về phát triển năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên trong các trƣờng ở một số địa phƣơng cụ thể nhƣ các tỉnh Vĩnh Phúc, Hải Dƣơng... Mặt khác, cũng thấy rằng nhìn chung các tài liệu này mới chỉ đi sâu bàn về những năng lực cá nhân đơn lẻ nhƣ năng lực sƣ phạm, năng lực tự học , tự nghiên cứu, năng lực nghề nghiệp... mà chƣa đề cập một cách quy mô tới vấn đề phát triển năng lực sáng tạo, đặc biệt là các giải pháp quản lý để phát triển năng lực sáng tạo của giáo viên thì càng ít. Cho đến thời điểm này, giáo dục tỉnh Nam Định vẫn chƣa có một công trình nghiên cứu nào đề cập đến vấn đề này một cách đầy đủ và hệ thống. Từ tổng quan những nghiên cứu trong và ngoài nƣớc cho thấy, đã có nhiều công trình nghiên cứu về năng lực sáng tạo của ngƣời GV, nhƣng chƣa có công trình nào nghiên cứu về quản lý phát triển năng lực sáng tạo của ngƣời GV nói chung, GVTHCS nói riêng đáp ứng nhu cầu đổi mới của giáo dục . Điều này cho thấy tính cấp thiết của đề tài mà tác giả lựa chọn nghiên cứu. 1.2. Năng lực sáng tạo: 1.2.1. Năng lực và năng lực nghề nghiệp Khái niệm năng lực có nguồn gốc tiếng Latinh “competentia”. Ngày nay khái niệm năng lực đƣợc hiểu dƣới nhiều cách khác nhau. Theo Rogiers.: “Năng lực là biết sử dụng các kiến thức và kĩ năng trong một tình huống có nghĩa ” [41]. Barnett lại quan niệm : “Năng lực là một tập hợp các kiến thức, kĩ năng và thái độ phù hợp với một hoạt động thực tiễn” [12]. Chú trọng hơn đến tính thực hành của năng lực, đề cập đến tính định lƣợng của năng lực, Howard 11 Gardner khẳng định: “Năng lực phải đƣợc thể hiện thông qua hoạt động có kết quả và có thể đánh giá hoặc đo đƣợc” [27, trang 11] Phù hợp với các ý kiến trên là quan điểm của F.E. Weinert khi tác giả cho rằng: “Năng lực là những kĩ năng kĩ xảo học đƣợc hoặc sẵn có của cá thể nhằm giải quyết các tình huống xác định, cũng nhƣ sự sẵn sàng về động cơ xã hội…và khả năng vận dụng các cách giải quyết vấn đề một cách có trách nhiệm và hiệu quả trong những tình huống linh hoạt ”[34, trang 12] . Denys Tremblay, nhà tâm lý học ngƣời Pháp quan niệm rằng: “Năng lực là khả năng hành động, đạt đƣợc thành công và chứng minh sự tiến bộ nhờ vào khả năng huy động và sử dụng hiệu quả nhiều nguồn lực tích hợp của cá nhân khi giải quyết các vấn đề của cuộc sống ” [26]. OECD (Tổ chức các nƣớc kinh tế phát triển) cho rằng: “ Năng lực là khả năng cá nhân đáp ứng các yêu cầu phức hợp và thực hiện thành công nhiệm vụ trong một bối cảnh cụ thể ”.[30,trang 12]. Theo Bernd Meier, Nguyễn Văn Cƣờng: “Năng lực là một thuộc tính tâm lý phức hợp, là điểm hội tụ của nhiều yếu tố nhƣ tri thức, kĩ năng, kĩ xảo, kinh nghiệm, sự sẵn sàng hành động và trách nhiệm đạo đức ” [9]. Ở Việt Nam, vấn đề năng lực cũng đã sớm đƣợc đề cập. Theo tác giả Trần Trọng Thủy và Nguyễn Quang Uẩn: “Năng lực là tổng hợp những thuộc tính độc đáo của cá nhân phù hợp với những yêu cầu đặc trƣng của một hoạt động nhất định, nhằm đảm bảo việc hoàn thành có kết quả tốt trong lĩnh vực hoạt động ấy”. [23, trang 11]. “Năng lực là khả năng thực hiện có hiệu quả và có trách nhiệm các hành động, giải quyết các nhiệm vụ, vấn đề thuộc lĩnh vực nghề nghiệp, xã hội hay cá nhân trong những tình huống khác nhau trên cơ sở kết hợp sự hiểu biết, kĩ năng, kĩ xảo và kinh nghiệm”. Năng lực là những thuộc tính tâm lí riêng của cá nhân, nhờ những thuộc tính này mà con ngƣời hoàn thành tốt đẹp một hoạt động nào đó, chỉ phải bỏ ra ít sức lao động mà đạt hiệu quả cao. [23, trang 90 ] Năng lực là “ khả năng, điều kiện chủ quan hoặc tự nhiên sẵn có để thực hiện một hoạt động nào đó. Năng lực là phẩm chất tâm lý và sinh lý tạo 12