Tài liệu Quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh thanh hóa

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ LÊ VĂN CƯỜNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH VÀ SỬ DỤNG THUỐC BẢO VỆ THỰC VẬT TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THANH HÓA LUẬN ÁN TIẾN SĨ NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2017 HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ LÊ VĂN CƯỜNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH VÀ SỬ DỤNG THUỐC BẢO VỆ THỰC VẬT TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THANH HÓA Ngành: Kinh tế phát triển Mã số: 9 31 01 05 Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Ngô Thị Thuận HÀ NỘI, 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng dùng để bảo vệ lấy bất kỳ học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã được cảm ơn, các thông tin trích dẫn trong luận án này đều được chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày tháng 12 năm 2017 Tác giả luận án Lê Văn Cường i LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên của bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Nhân dịp hoàn thành luận án, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Ngô Thị Thuận - Người đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài luận án. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Bộ môn Phân tích định lượng, Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn - Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, thực hiện đề tài và hoàn thành luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán bộ, giảng viên Trường Đại học Hồng Đức, Chi cục Bảo vệ thực vật, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Ủy ban nhân dân các huyện, các xã và các Cơ quan, Ban ngành liên quan trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài luận án. Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn thành luận án./. Hà Nội, ngày tháng 12 năm 2017 Nghiên cứu sinh Lê Văn Cường ii MỤC LỤC Lời cam đoan ..................................................................................................................... i Lời cảm ơn ........................................................................................................................ ii Mục lục ............................................................................................................................ iii Danh mục chữ viết tắt ..................................................................................................... vii Danh mục bảng .............................................................................................................. viii Danh mục sơ đồ .............................................................................................................. xii Danh mục đồ thị ............................................................................................................. xiii Danh mục hộp ................................................................................................................ xiv Danh mục ảnh ................................................................................................................. xv Trích yếu luận án ........................................................................................................... xvi Thesis abtract ............................................................................................................... xviii Phần 1. Mở đầu ............................................................................................................... 1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................................ 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................. 3 1.2.1. Mục tiêu chung ..................................................................................................... 3 1.2.2. Mục tiêu cụ thể ..................................................................................................... 3 1.3. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................... 4 1.4. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................................. 4 1.4.1. Phạm vi không gian .............................................................................................. 4 1.4.2. Phạm vi thời gian .................................................................................................. 4 1.4.3. Phạm vi nội dung .................................................................................................. 4 1.5. Những đóng góp mới của đề tài ............................................................................ 4 1.6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .............................................................. 5 Phần 2. Tổng quan về quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thưc vật ................................................................................................................ 6 2.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu trước đây .................................................. 6 2.2. Cơ sở lý luận ......................................................................................................... 9 2.2.1. Một số khái niệm .................................................................................................. 9 2.2.2. Vai trò của quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật .... 14 iii 2.2.3. Đặc điểm của quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật ............................................................................................................... 15 2.2.4. Mục tiêu, chức năng và công cụ quản lý ............................................................ 16 2.2.5. Nội dung quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật ...... 18 2.2.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thưc vật .................................................................................................... 23 2.3. Cơ sở thực tiễn .................................................................................................... 26 2.3.1. Kinh nghiệm quản lý thuốc bảo vệ thực vật trên thế giới ................................... 26 2.3.2. Thực tiễn quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật ở Việt Nam .......................................................................................................... 31 2.3.3. Bài học kinh nghiệm trong quản lý kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật ............................................................................................................... 36 Tóm tắt phần 2 ................................................................................................................ 38 Phần 3. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 40 3.1. Phương pháp tiếp cận và khung phân tích .......................................................... 40 3.1.1. Phương pháp tiếp cận .......................................................................................... 40 3.1.2. Khung phân tích .................................................................................................. 41 3.2. Đặc điểm cơ bản tỉnh Thanh Hóa ....................................................................... 43 3.2.1. Vị trí địa lý và địa hình ....................................................................................... 43 3.2.2. Tình hình về dân số và lao động ......................................................................... 45 3.2.3. Tình hình về đất đai ............................................................................................ 45 3.2.4. Tình hình về phát triển kinh tế ............................................................................ 45 3.3. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu................................................................... 46 3.3.1. Chọn huyện đại diện ........................................................................................... 46 3.3.2. Chọn xã đại diện ................................................................................................. 46 3.4. Phương pháp thu thập thông tin .......................................................................... 47 3.4.1. Thu thập thông tin thứ cấp .................................................................................. 47 3.4.2. Thu thập thông tin sơ cấp.................................................................................... 48 3.5. Phương pháp xử lý và phân tích thông tin .......................................................... 50 3.5.1. Phương pháp thống kê mô tả .............................................................................. 50 3.5.2. Phương pháp so sánh .......................................................................................... 51 3.5.3. Phương pháp phân tích điểm mạnh, yếu, cơ hội và thách thức (SWOT) ........... 51 iv 3.5.4. Phương pháp phân tích nhân tố khám phá với thang đo Likert .......................... 52 3.5.5. Phương pháp phân tích hồi quy .......................................................................... 54 3.6. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .............................................................................. 55 3.6.1. Nhóm chỉ tiêu thể hiện thực trạng hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật .................................................................................................... 55 3.6.2. Nhóm chỉ tiêu thể hiện quản lý nhà nước về kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật .................................................................................................... 56 3.6.3. Nhóm chỉ tiêu thể hiện kết quả quản lý kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật ........................................................................................................... 56 Tóm tắt phần 3 ................................................................................................................ 57 Phần 4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận ................................................................... 58 4.1. Tổng quan hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa............................................................................................. 58 4.1.1. Thực trạng kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật..................................................... 58 4.1.2. Tình hình gieo trồng và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật...................................... 61 4.2. Thực trạng quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ............................................................................... 62 4.2.1. Tổ chức bộ máy quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.................................................................. 62 4.2.2. Ban hành và phổ biến các văn bản pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ............... 66 4.2.3. Xây dựng kế hoạch trong quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật .................................................................................................... 69 4.2.4. Tập huấn trong quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.......................................................................... 71 4.2.5. Thanh kiểm tra và xử lý các vi phạm trong kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ...................................................... 75 4.2.6. Đánh giá kết quả và hạn chế trong quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ................................... 80 4.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh thanh hóa ...................................................... 109 4.3.1. Các yếu tố ảnh hưởng ....................................................................................... 109 v 4.3.2. Phân tích ảnh hưởng của các yếu tố đến kết quả quản lý kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật ............................................................................... 125 4.4. Giải pháp tăng cường quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh thanh hóa ............................................................. 131 4.4.1. Căn cứ đề xuất giải pháp ................................................................................... 131 4.4.2. Định hướng tăng cường quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa .................................................... 134 4.4.3. Các giải pháp .................................................................................................... 134 Tóm tắt phần 4 .............................................................................................................. 145 Phần 5. Kết luận và kiến nghị .................................................................................... 147 5.1. Kết luận ............................................................................................................. 147 5.2. Kiến nghị........................................................................................................... 148 Danh mục các công trình công bố có liên quan đến luận án ........................................ 149 Tài liệu tham khảo ........................................................................................................ 150 Phụ lục .......................................................................................................................... 162 vi DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt ATVSTP BVTV CS ĐVT EFA Nghĩa tiếng Việt An toàn vệ sinh thực phẩm Bảo vệ thực vật Cộng sự (et al.) Đơn vị tính Phân tích nhân tố khám phá (Exploratory Factor Analysis) EPA Cơ quan Bảo vệ Môi trường liên bang (Environmental Protection Agency) FAO Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp liên hiệp quốc (Food and Agriculture Organization of the United Nations) FIFRA Đạo luật liên bang về thuốc trừ sâu, thuốc trừ bệnh, thuốc trừ chuột (Federal Insecticide, Fungicide and Rodenticide Act) GCNĐĐKKD/CCHN Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh/Chứng chỉ hành nghề Ha Héc ta HTX Hợp tác xã ICAMA Cục Quản lý Nông dược (Institute for the Control of Agrochemicals, Ministry of Agriculture) IPM Quản lý dịch hại tổng hợp (Integrated Pest Management) NN&PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn PRA Đánh giá nhanh có sự tham gia (Participatory Rural Appraisal) QLTT Quản lý thị trường SRI Canh tác lúa cải tiến (System of Rice Improvement) SWOT Phân tích điểm mạnh, yếu, cơ hội và thách thức (Strengths - Weaknesses - Opportunities - Threats) TCVN Tiêu chuẩn Việt Nam TN&MT Tài nguyên và Môi trường UBND Ủy ban nhân dân VBQPPL Văn bản quy phạm pháp luật WHO Tổ chức Y tế thế giới (World Health Organization) vii DANH MỤC BẢNG STT 2.1. Tên Bảng Trang Bảng phân loại độ độc thuốc bảo vệ thực vật ở Việt Nam và các biểu tượng về độ độc cần ghi trên nhãn thuốc ...................................................................... 10 3.1. Số lượng mẫu chọn điều tra đại diện trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa .................... 50 3.2. Nội dung và cách thực hiện phương pháp phân tích điểm mạnh, yếu, cơ hội và thách thức................................................................................................. 51 4.1. Số lượng và chủng loại thuốc bảo vệ thực vật đang lưu thông trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đến tháng 6/2016 ...................................................................... 59 4.2. Số lượng các đơn vị kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2011-2016 ........................................................................ 60 4.3. Diện tích gieo trồng và khối lượng thuốc bảo vệ thực vật sử dụng trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2013 - 2015 ........................................................ 61 4.4. Số lượng các văn bản quy phạm pháp luật đang có hiệu lực liên quan đến quản lý nhà nước về thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa tính đến 12/2016 ................................................................................................. 67 4.5. Số lượng hoạt chất được phép sử dụng và cấm sử dụng từ năm 2010-2016 tại Việt Nam ....................................................................................................... 68 4.6. Kế hoạch Thanh tra và tập huấn kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2014-2016 ........................................................................ 70 4.7. Kết quả tập huấn cho các cơ sở kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2011-2015 .......................................................... 72 4.8. Mức độ thường xuyên tham gia tập huấn của chủ các cơ sở kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ............................................ 73 4.9. Tần suất nhận thông tin của các chủ cơ sở kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật từ cơ quan chức năng trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ...................................... 74 4.10. Tình hình thực hiện tập huấn cho hộ nông dân về sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ................................................................. 75 4.11. Ý kiến của các cơ sở kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật về tình hình thanh tra, kiểm tra của các cơ quan quản lý trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ................... 77 viii 4.12. Kết quả thanh tra, kiểm tra các cơ sở kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2011-2015 .................................................... 78 4.13. Các lỗi vi phạm chủ yếu và hình thức xử lý đối với các cơ sở kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ............................................ 79 4.14. Tình hình kiểm tra và vi phạm các quy định trong sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ................................................................. 79 4.15. Người bán hàng thường xuyên của các cơ sở kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ......................................................................... 81 4.16. Tình hình thực hiện đảm bảo yêu cầu vị trí cửa hàng và kho thuốc của các cơ sở kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ............... 82 4.17. Tình hình thực hiện đảm bảo các chủng loại hàng hóa khác của các cơ sở kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ......................... 84 4.18. Tình hình thực hiện đảm bảo trang thiết của cơ sở kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ............................................................ 85 4.19. Tình hình thực hiện kinh doanh theo danh mục, nguồn gốc của các cơ sở kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ......................... 86 4.20. Tình hình thực hiện đảm bảo chất lượng thuốc của các cơ sở kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ............................................ 88 4.21. Tình hình xử lý thuốc không đảm bảo yêu cầu của các cơ sở kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ............................................ 89 4.22. Kết quả đánh giá, phân loại các cơ sở kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ............................................................................... 91 4.23. Tỷ lệ hộ tham gia tập huấn sử dụng thuốc bảo vệ thực vật ở các huyện điều tra trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa .......................................................................... 92 4.24. Tỷ lệ hộ có các dụng cụ cần thiết để phun thuốc bảo vệ thực vật ở các huyện điều tra trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ....................................................... 92 4.25. Cơ sở lựa chọn mua thuốc bảo vệ thực vật của các hộ nông dân ở các huyện điều tra trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa .................................................................. 93 4.26. Cơ sở lựa chọn thời điểm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật của người nông dân ở các huyện điều tra trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ....................................... 95 4.27. Tỷ lệ hộ nông dân sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đúng cách ở các huyện điều tra trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa .................................................................. 97 ix 4.28. Tỷ lệ hộ nông dân sử dụng bảo hộ lao động trong sử dụng thuốc bảo vệ thực vật ở các huyện điều tra trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ................................ 98 4.29. Cách thức xử lý thuốc bảo vệ thực vật hư hỏng của hộ nông dân ở các huyện điều tra tỉnh Thanh Hóa ......................................................................... 100 4.30. Cách thức xử lý bao bì và thuốc thừa sau phun của hộ nông dân ở các huyện điều tra trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ..................................................... 101 4.31. Ý kiến đánh giá của cán bộ quản lý cấp tỉnh, huyện và xã về các hoạt động quản lý kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa .......... 103 4.32. Tổng hợp ý kiến đánh giá của các bộ quản lý các cấp về quản lý sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa .......................................... 104 4.33. Tổng hợp ý kiến đánh giá của các cơ sở kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật về thể chế thực hiện các văn bản pháp luật trong quản lý kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ................................. 111 4.34. Trình độ chuyên môn và số năm kinh nghiệm của cán bộ ngành bảo vệ thực vật tỉnh Thanh Hóa ................................................................................... 112 4.35. Ý kiến của các cơ sở kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật về năng lực cán bộ quản lý kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ........................................................................................................ 113 4.36. Ý kiến của các cơ sở kinh doanh về hiểu biết các qui định trong kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa .......................................... 114 4.37. Tỷ lệ tiếp cận từ các nguồn thông tin của hộ nông dân trong sử dụng thuốc bảo vệ thực vật tại các huyện điều tra tỉnh Thanh Hóa .................................... 116 4.38. Nhận thức của hộ nông dân về thuốc bảo vệ thực vật sinh học hoặc có nguồn gốc sinh học và nguyên tắc 4 đúng ở các huyện điều tra tỉnh Thanh Hóa ........................................................................................................ 117 4.39. Nhận thức của nông dân về mức độ ảnh hưởng của thuốc bảo vệ thực vật đến sức khỏe con người tại các huyện điều tra tỉnh Thanh Hóa ....................... 118 4.40. Nhận thức của nông dân về mức độ ảnh hưởng của thuốc bảo vệ thực vật đến môi trường sinh thái ở các huyện điều tra tỉnh Thanh Hóa ....................... 119 4.41. Tình hình tuân thủ các qui định sử dụng thuốc bảo vệ thực vật của các hộ trồng rau trên địa bàn thành phố Thanh Hóa .................................................... 121 x 4.42. Ý kiến đánh giá của cơ sở kinh doanh về kinh phí và cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ quản lý kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật tỉnh Thanh Hóa ........................................................................................................ 122 4.43. Ý kiến đánh giá các cơ sở kinh doanh về sự phối hợp của các đơn vị có liên quan trong quản lý kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa .................................................................................... 124 4.44. Điểm trung bình các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả quản lý kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật tỉnh Thanh Hóa ................................................ 126 4.45. Hệ số ảnh hưởng của các yếu tố đến kết quả quản lý kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa .......................................... 127 4.46. Hệ số ảnh hưởng của các yếu tố tuân thủ nguyên tắc trong sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đến mức độ an toàn và hiệu quả của hộ nông dân trồng rau trên địa bàn thành phố Thanh Hóa.................................................................... 129 4.47. Hệ số ảnh hưởng của các tiêu chí tuân thủ ở từng nguyên tắc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trong sản xuất rau của hộ nông dân trên địa bàn thành phố Thanh Hóa ........................................................................................................ 130 4.48. Ma trận phân tích điểm điểm mạnh, yếu, cơ hội, thách thức (SWOT) trong quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa .......................................................................................... 131 xi DANH MỤC SƠ ĐỒ STT 2.1. Tên Sơ đồ Trang Các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi của người nông dân trong sử dụng thuốc bảo vệ thực vật .................................................................................................... 25 2.2. Cách tiếp cận giảm thuốc bảo vệ thực vật .......................................................... 26 2.3. Bộ máy quản lý thuốc bảo vệ thực vật tại Mỹ .................................................... 27 2.4. Mô hình quản lý cấp phép thuốc bảo vệ thực vật ở Thái Lan ............................ 29 2.5. Hệ thống quản lý kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật ở Trung Quốc ................... 31 3.1. Khung phân tích quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật ............................................................................................................... 42 4.1. Mạng lưới cung ứng thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa .......... 58 4.2. Bộ máy tổ chức quản lý hoạt động kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ...................................................................................... 63 4.3. Bộ máy tổ chức quản lý sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa .......................................................................................................... 65 xii DANH MỤC ĐỒ THỊ STT 4.1. Tên Đồ thị Trang Đánh giá của các cơ sở kinh doanh về số lượng chủng loại thuốc bảo vệ thực vật ............................................................................................................... 87 4.2. Mức độ thường xuyên cập nhật giá lên bảng niêm yết giá ................................. 90 4.3. Địa điểm mua thuốc phổ biến của người dân ..................................................... 94 4.4. Nồng độ và liều lượng sử dụng thuốc bảo vệ thực vật ....................................... 96 4.5. Tỷ lệ hộ nông dân thực hiện thời gian cách ly sau khi phun thuốc bảo vệ thực vật ở các huyện điều tra tỉnh Thanh Hóa .................................................... 99 4.6. Sự quan tâm độ độc của thuốc bảo vệ thực vật ................................................ 115 4.7. Tỷ lệ hộ nhận được thông tin về quy định sử dụng thuốc bảo vệ thực vật ....... 117 xiii DANH MỤC HỘP STT Tên Hộp Trang 4.1. Sai phạm trong sử dụng lao động bán thuốc bảo vệ thực vật ............................. 82 4.2. Ý kiến của cán bộ địa phương về việc chứng nhận địa điểm kinh doanh cho các cơ sở kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật ................................................ 83 4.3. Ý kiến đánh giá của chủ cơ sở về vị trí cửa hàng của các cơ sở kinh doanh thuốc Bảo vệ thực vật ......................................................................................... 83 4.4. Chủng loại và mức độ sử dụng đủ các loại thuốc bảo vệ thực vật ..................... 97 4.5. Đánh giá của người dân về xử lý vỏ bao thuốc bảo vệ thưc vật ....................... 102 4.6. Xử lý thuốc còn dư sau khi phun ...................................................................... 102 4.7. Chất lượng thuốc bảo vệ thực vật ..................................................................... 107 4.8. Ý kiến của cán bộ Chi cục Bảo vệ thực vật về bất cập trong quản lý kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật ............................................................................. 108 4.9. Đánh giá về chế tài xử phạt vi phạm trong kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật ............................................................................................................. 110 4.10. Đánh giá của cán bộ về tiếp cận thông tin ........................................................ 116 4.11. Đánh giá của người dân về thuốc bảo vệ thực vật sinh học ............................. 118 xiv DANH MỤC ẢNH STT Tên Ảnh Trang 3.1. Bản đồ hành chính tỉnh Thanh Hóa ......................................................................... 43 4.1. Kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật vùng với thức ăn chăn nuôi............................... 84 xv TRÍCH YẾU LUẬN ÁN Tên tác giả: Lê Văn Cường Tên Luận án: Quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa Chuyên ngành: Kinh tế phát triển Mã số: 9 31 01 05 Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam Mục đích nghiên cứu Đánh giá thực trạng và phân tích các yếu tố ảnh hưởng để đề xuất giải pháp tăng cường quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc BVTV trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa nhằm thực hiện tốt Luật Bảo vệ và kiểm dịch thực vật. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp tiếp cận: (i) Tiếp cận vùng; (ii) Tiếp cận có sự tham gia; (iii) Tiếp cận thể chế; (iv) Tiếp cận theo đối tượng bị quản lý. - Phương pháp chọn điểm nghiên cứu: Dựa vào điều kiện tự nhiên, diện tích đất nông nghiệp và diện tích gieo trồng các loại cây trồng, cùng với sự phân bố các cơ sở kinh doanh thuốc BVTV (có đại lý lớn, đại lý nhỏ và cửa hàng nhỏ lẻ) và ý kiến tư vấn của Chi cục BVTV tỉnh Thanh Hóa. Tác giả chọn 5 huyện đại diện cho 3 vùng đặc trưng của tỉnh là: huyện Ngọc Lặc, Thọ Xuân diện cho vùng trung du miền núi; huyện Thiệu Hóa và thành phố Thanh Hóa đại diện cho vùng đồng bằng; huyện Hoằng Hóa đại diện cho vùng ven biển. Ở 3 huyện Ngọc Lặc, Hoằng Hóa và thành phố Thanh Hóa, tác giả chọn mỗi huyện 3 xã để khảo sát các hộ nông dân sử dụng thuốc BVTV. Phương pháp phân bổ số lượng mẫu cho các huyện được thực hiện theo phương pháp chọn mẫu điển hình tỷ lệ. Các đơn vị mẫu được chọn ra từ các xã, huyện theo phương pháp chọn ngẫu nhiên. - Phương pháp thu thập thông tin Thu thập dữ liê ̣u thứ cấ p: Các văn bản pháp luật, các qui định của các cơ quan trung ương đến địa phương về kinh doanh và sử dụng thuốc BVTV, các công trình nghiên cứu về kinh doanh và sử dụng thuốc BVTV, kinh nghiệm trên thế giới và trong nước về quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc BVTV, thông tin về tình hình quản lý kinh doanh thuốc BVTV trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. Thu thập dữ liê ̣u sơ cấ p: Phương pháp điều tra chọn mẫu, phỏng vấn sâu cán bộ quản lý, thảo luận nhóm có sự tham gia và quan sát thực địa. - Các phương pháp phân tích thông tin: Phương pháp thống kê mô tả; phương pháp so sánh; phương pháp phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức; phương pháp phân tích nhân tố khám phá; và phương pháp phân tích hồi quy. - Công cụ xử lý: Các số liệu được nhập và xử lý bằng phần mềm Microsoft Excel và SPSS 22.0. xvi Kết quả chính và kết luận Đã hệ thống hóa và phát triển được một số lý luận về quản lý kinh doanh và sử dụng thuốc BVTV: Đã làm rõ đặc thù của hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc BVTV là hoạt động kinh doanh và sử dụng sản phẩm có điều kiện, gắn với quyền lợi và nghĩa vụ. Vì vậy, quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc BVTV không chỉ là vấn đề trước mắt mà còn là lâu dài thích ứng với từng giai đoạn phát triển sản xuất nông nghiệp. Mạng lưới kinh doanh thuốc BVTV trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa phát triển mạnh mẽ và đa dạng với 7 đại lý/doanh nghiệp phân phối chính, 1.106 cơ sở kinh doanh, buôn bán với trên 420 loại thuốc BVTV thương phẩm. Cơ quan quản lý trực tiếp các hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc BVTV của tỉnh là Chi cục BVTV tỉnh. Kết quả đạt được trong quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc BVTV trên địa bàn tỉnh là: (i) hệ thống các văn bản pháp luật được ban hành, tuyên truyền phổ biến kịp thời với 29 văn bản pháp luật chính (trong đó có 12 văn bản do các cơ quan cấp tỉnh ban hành); (ii) công tác thanh kiểm tra được triển khai thường xuyên và nhận được sự đồng thuận cao trong xã hội; (iii) tình trạng các cơ sở kinh doanh thuốc BVTV vi phạm có xu hướng giảm; (iv) số hộ nông dân vi phạm qui định trong sử dụng thuốc BVTV cũng có xu hướng giảm tích cực; (iv) công tác dự tính, dự báo tình hình dịch hại và khuyến cáo các biện pháp phòng trừ có chất lượng và đảm bảo kịp thời. Tuy nhiên, vẫn còn hạn chế như: (i) Tình trạng thanh tra, quản lý chất lượng thuốc và giá cả chưa thực sự chặt chẽ; (ii) Công tác xử lý vi phạm đối với các cơ sở kinh doanh và người sử dụng thuốc còn nhẹ, thiếu tính răn đe; (iii) công tác tập huấn, tuyên truyền về sử dụng thuốc BVTV còn chưa sâu rộng đến các địa phương; (iv) Việc chuyển giao áp dụng các tiến bộ kỹ thuật trong BVTV chưa nhiều. Các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc BVTV trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa là: (i). Nội dung và cách thức thực hiện các văn bản pháp luật; (ii). Năng lực cán bộ quản lý; (iii). Sự hiểu biết và ý thức tuân thủ pháp luật của người kinh doanh và sử dụng thuốc BVTV; (iv). Kinh phí, cơ sở vật chất, trang thiết bị và ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật; (v). Sự phối hợp giữa các đơn vị tham gia quản lý. Trong đó, yếu tố sự phối hợp của các đơn vị tham gia quản lý có ảnh hưởng cao nhất (0,214), tiếp đến là yếu tố sự hiểu biết và ý thức tuân thủ pháp luật của người kinh doanh và sử dụng thuốc BVTV (0,185). Để tăng cường quản lý hoạt động kinh doanh và sử dụng thuốc BVTV trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa trong thời gian tới cần thực hiện trên cơ sở 4 định hướng và áp dụng 7 giải pháp, gồm: (i). Xây dựng và ban hành các quy định cụ thể để thực hiện các văn bản pháp luật; (ii). Tăng cường bộ máy quản lý; (iii). Tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng và huy động nguồn kinh phí; (iv). Tăng cường trách nhiệm của chính quyền cấp xã và sự phối hợp giữa các đơn vị; (v) Tăng cường truyên truyền, tập huấn. (vi). Siết chặt quản lý các cơ sở kinh doanh thuốc BVTV; (vii). Tăng cường chuyển giao tiến bộ kỹ thuật cho hộ nông dân trong sử dụng thuốc BVTV. xvii THESIS ABTRACT PhD candidate: Le Van Cuong Thesis title: Managing activity of business and use of pesticide in Thanh Hoa province Major: Development Economics Code: 9 31 01 05 Educational organization: Vietnam National University of Agriculture Research Objectives Assessing the situation and analyzing the influential factors to suggest some solutions to enhance managing activity of business and use of pesticide in Thanh Hoa province to fulfill law on plant protection and quarantine as well as. Materials and Methods Approach method: (i) Regional approach; (ii) Participatory approach; (iii) Institutional approach; (iv) Approach the object is managed. Selection method of research area: Based on the natural conditions, agricultural area, cultivated surface of crops, as well as the distribution and consultation of pesticide business (big agent, small agent and retail outlet) and professional advice from Plant Protection Department of Thanh Hoa province, the author has selected 5 districts to represent for 3 specific areas, includes: Ngoc Lac and Tho Xuan represent the mountainous region; Thieu Hoa and Thanh Hoa city represent the dental region and Hoang Hoa represent for the coastal region. Thence, the author has selected 3 communes/district to survey the farmers using pesticides. The allocating samples method is followed the typical sampling method. Sample units were selected by using random samples. Methods of collecting information: Secondary data collection: The author uses not only the legislation and the provisions of plant protection but also the experienced management of the business in the world and domestic and the usage of pesticide in Thanh Hoa province. Primary data collection: Sample survey method, in-depth interviews managers, group discussions Participatory Rural Appraisal (PRA) and field observations. Information analysis methods: The descriptive statistical methods; the comparative method; the analytical method about strengths, weaknesses, opportunities, and challenges; Exploratory Factor Analysis method; and the regression analysis. Handling tool: The data is entered and processed by Microsoft Excel and SPSS software 22.0. Main findings and conclusions The author has systematized and developed augments in the managing activity of business and use of pesticide: The author has clarified the characteristic of the business xviii