Tài liệu Quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh trường tiểu học hoàng minh đạo, quận 8 thành phố hồ chí minh trong giai đoạn hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC ------------***------------ TRẦN THỊ KIM THOA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH TRƢỜNG TIỂU HỌC HOÀNG MINH ĐẠO, QUẬN 8 - THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2015 i ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC ------------***------------ TRẦN THỊ KIM THOA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH TRƢỜNG TIỂU HỌC HOÀNG MINH ĐẠO, QUẬN 8 - THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60.14.01.14 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS. NGUYỄN XUÂN TẾ HÀ NỘI - 2015 ii LỜI CẢM ƠN Lời cảm ơn đầu tiên và sâu sắc nhất tôi xin gửi tới Thầy Hiệu trƣởng Trƣờng Cán bộ Quản lý Giáo dục TPHCM - PGS.TS.Nguyễn Xuân Tế - Ngƣời đã quan tâm và tận tình hƣớng dẫn tôi trong suốt quá trình làm luận văn. Thầy đã cho tôi nhiều kiến thức về khoa học quản lý giáo dục cũng nhƣ giúp tôi rèn luyện kỹ năng nghiên cứu khoa học. Tôi xin trân trọng cảm ơn Thầy! Tôi xin chân thành cảm ơn Trƣờng Đại học Giáo dục, cùng các thầy cô giáo đã quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi, dành nhiều công sức giảng dạy, hƣớng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu. Tôi xin trân trọng cảm ơn các đồng chí lãnh đạo Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận 8, Ban Giám hiệu, cán bộ, giáo viên, nhân viên, cha mẹ học sinh, học sinh trƣờng Tiểu học Hoàng Minh Đạo, quận 8 - thành phố Hồ Chí Minh đã nhiệt tình cộng tác, cung cấp số liệu, cho ý kiến, giúp tôi hoàn chỉnh luận văn. Mặc dù cố gắng rất nhiều, song không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi mong nhận đƣợc sự đóng góp ý kiến của Quý thầy cô giáo, các bạn đồng nghiệp và những ngƣời cùng quan tâm tới những vấn đề đƣợc trình bày trong luận văn. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, tháng 11 năm 2015 Học viên cao học Trần Thị Kim Thoa i MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................ i MỤC LỤC ............................................................................................................. ii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT....................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG.................................................................................. vii MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ......................................................................................... 3 3. Khách thể nghiên cứu và đối tƣợng nghiên cứu ............................................... 3 3.1. Khách thể nghiên cứu..................................................................................... 3 3.2. Đối tƣợng nghiên cứu..................................................................................... 3 4. Giả thiết khoa học ............................................................................................. 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài ........................................................................ 4 6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu của đề tài........................................................... 4 6.1. Giới hạn về đối tƣợng nghiên cứu.................................................................. 4 6.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu ..................................................................... 4 6.3. Giới hạn về khách thể khảo sát gồm 03 nhóm khách thể: ............................. 4 7. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................... 4 7.1. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết ...................................................... 4 7.2. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn ...................................................... 5 7.3. Nhóm phƣơng pháp xử lý số liệu: .................................................................. 5 8. Câu hỏi .............................................................................................................. 5 9. Những đóng góp của đề tài ............................................................................... 5 10. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 5 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC HỌC SINH TIỂU HỌC ................................................ 7 1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................ 7 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài..................................................................... 9 1.2.1. Đạo đức ....................................................................................................... 9 1.2.2. Giáo dục đạo đức....................................................................................... 12 ii 1.2.3. Quản lý ...................................................................................................... 13 1.2.4. Chức năng quản lý..................................................................................... 14 1.3. Một số vấn đề cơ bản về hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh ở trƣờng tiểu học ................................................................................................. 16 1.3.1. Mục tiêu giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học ..................................... 16 1.3.2. Nội dung giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học .................................... 17 1.3.3. Nhiệm vụ của hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học ............ 17 1.3.4. Hình thức giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học ................................... 18 1.3.5. Nguyên tắc tổ chức hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học ................................................................................................................ 19 1.4. Hoạt động giáo dục đạo đức với sự phát triển nhân cách của học sinh tiểu học......................................................................................................... 24 1.4.1. Đặc điểm lứa tuổi của học sinh tiểu học ................................................... 25 1.4.2. Vai trò của hoạt động giáo dục đạo đức trong việc hình thành nhân cách phát triển toàn diện cho học sinh tiểu học.......................................... 28 1.5. Nội dung quản lý hoạt động giáo dục đạo đức học sinh tiểu học ................ 29 1.5.1. Lập kế hoạch hoạt động giáo dục đạo đức ................................................ 29 1.5.2. Tổ chức, chỉ đạo thực hiện hoạt động giáo dục đạo đức .......................... 30 1.5.3. Kiểm tra, đánh giá việc thực hiện kế hoạch giáo dục đạo đức ................. 30 Kết luận chƣơng 1 ............................................................................................... 31 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC VÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH TRƢỜNG TIỂU HỌC HOÀNG MINH ĐẠO, QUẬN 8 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ........................................................................... 33 2.1. Sơ lƣợc về trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo .............................................. 33 2.1.1. Khái quát về địa bàn dân cƣ quận 8 .......................................................... 33 2.1.2. Đặc điểm tình hình trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo ............................. 34 2.2. Thực trạng đạo đức của học sinh trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo ................................................................................................................ 35 2.2.1. Thực trạng hành vi đạo đức của học sinh ................................................. 35 2.2.2. Kết quả xếp loại đạo đức của học sinh..................................................... 37 2.3. Thực trạng hoạt động giáo dục đạo đức ở trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo............................................................................................................. 37 2.3.1. Nhận thức về vai trò của hoạt động giáo dục đạo đức học sinh iii tiểu học ................................................................................................................ 37 2.3.2. Thực trạng thực hiện hình thức, nội dung, biện pháp, nhiệm vụ giáo dục đạo đức học sinh tiểu học ..................................................................... 39 2.3.3. Thuận lợi, khó khăn khi tổ chức hoạt động giáo dục đạo đức ở trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo ....................................................................... 47 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo ....................................................................... 48 2.4.1. Thực trạng mức độ nhận thức tầm quan trọng của biện pháp quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo ................................................................................................. 48 2.4.2. Thực trạng thực hiện biện pháp quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo ........................................... 54 2.4.3. Mối quan hệ giữa mức độ nhận thức tầm quan trọng và mức độ thực hiện các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo, .............................................................. 58 2.5. Yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động giáo dục đạo cho học sinh trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo................................................................ 59 2.5.1. Các yếu tố chủ quan ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động giáo dục đạo đức học sinh tiểu học .................................................................................... 60 2.5.2. Các yếu tố khách quan ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động giáo dục đạo đức học sinh tiểu học ............................................................................. 61 2.6. Thành công, hạn chế của công tác quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo, quận 8 - thành phố Hồ Chí Minh................................................................................................. 61 2.6.1. Thành công và nguyên nhân ..................................................................... 61 2.6.2. Hạn chế và nguyên nhân ........................................................................... 62 Kết luận chƣơng 2 ............................................................................................... 63 CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH TRƢỜNG TIỂU HỌC HOÀNG MINH ĐẠO, QUẬN 8 - THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ............... .............................. 66 3.1. Nguyên tắc xây dựng biện pháp quản lý giáo dục đạo đức ......................... 65 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống............................................................ 65 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa.............................................................. 65 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi và thực tiễn........................................... 65 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo, quận 8 - Thành phố Hồ Chí Minh ............... 66 iv 3.2.1. Nâng cao nhận thức về hoạt động giáo dục đạo đức cho cán bộ quản lý - giáo viên - học sinh và cha mẹ học sinh về tầm quan trọng của giáo dục đạo đức ........................................................................................... 66 3.2.2. Xây dựng kế hoạch giáo dục đạo đức cho học sinh .................................. 70 3.2.3. Chỉ đạo giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học thông qua các môn học ............................................................................................................... 75 3.2.4. Đổi mới kiểm tra, đánh giá việc thực hiện kế hoạch giáo dục đạo đức cho học sinh ........................................................................................... 77 3.2.5. Tổ chức phối hợp các lực lƣợng giáo dục tham gia hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh ............................................................................ 80 3.2.6. Tăng cƣờng cơ sở vật chất và các điều kiện phục vụ hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh ............................................................................ 83 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục đạo đức 87 3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất ............... 88 Kết luận chƣơng 3 ............................................................................................... 93 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................................. 94 1. Kết luận ........................................................................................................... 94 2. Kiến nghị ......................................................................................................... 96 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 98 PHỤ LỤC .......................................................................................................... 101 v DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT BGH: Ban giáo hiệu CBQL: Cán bộ quản lý CMHS: Cha mẹ học sinh CNH-HĐH: Công nghiệp hoá - hiện đại hoá GDĐĐ: Giáo dục đạo đức GDĐT: Giáo dục đào tạo GDNGLL: Giáo dục ngoài giờ lên lớp GVBM: Giáo viên bộ môn GVCN: Giáo viên chủ nhiệm HS: Học sinh QLGD: Quản lý giáo dục SHTT: Sinh hoạt tập thể XHCN: Xã hội chủ nghĩa vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2. 1: Thực trạng giáo dục tiểu học Quận 8.......................................... 33 Bảng 2. 2: Bảng kết quả xếp loại hạnh kiểm và học lực của học sinh trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo trong 2 năm .................. 37 Bảng 2. 3: Bảng thăm dò ý kiến của học sinh về sự cần thiết của công tác giáo dục đạo đức........................................................... 37 Bảng 2. 4: Nhận thức của học sinh về các phẩm chất đạo đức cần giáo dục cho học sinh tiểu học hiện nay ..................................... 38 Bảng 2. 5: Thái độ của học sinh với những quan niệm về đạo đức ............. 40 Bảng 2. 6: Số học sinh vi phạm đạo đức trong hai năm học 20132014, 2014-2015 ......................................................................... 42 Bảng 2. 7: Những nguyên nhân ảnh hƣởng đến hành vi tiêu cực đạo đức của học sinh ................................................................... 44 Bảng 2. 8: Nhận thức của giáo viên chủ nhiệm về công tác giáo dục đạo đức cho học sinh ............................................................ 49 Bảng 2. 9: Nhận thức của giáo viên bộ môn về mức độ cần thiết của hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh ........................... 50 Bảng 2. 10: Bảng tổng hợp đánh giá thực hiện mục tiêu giáo dục đạo đức ........................................................................................ 51 Bảng 2. 11: Mức độ sử dụng các phƣơng pháp giáo dục đạo đức chủ yếu ........................................................................................ 52 Bảng 2. 12: Các hình thức giáo dục đạo đức cho học sinh ............................ 53 Bảng 2. 13: Thực trạng kế hoạch hóa công tác giáo dục đạo đức.................. 54 Bảng 2. 14: Thực trạng chỉ đạo kế hoạch giáo dục đạo đức cho học sinh .............................................................................................. 55 Bảng 2. 15: Mức độ phối hợp giữa nhà trƣờng với các lực lƣợng ngoài nhà trƣờng ......................................................................... 59 Bảng 2. 16: Yếu tố ảnh hƣởng đến hiệu quả quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh ............................................................ 60 Bảng 3. 1: Khảo nghiệm tính cấp thiết của các biện pháp quản lý đƣợc đề xuất ................................................................................ 89 Bảng 3. 2: Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp .............................. 90 vii MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Mở cửa hội nhập là mở rộng giao lƣu, trao đổi về mọi mặt đối với các quốc gia, dân tộc trên thế giới và khu vực để học tập, trao đổi kinh nghiệm góp phần giải quyết mâu thuẫn, thách thức của thời đại để cùng phát triển. Trong quá trình mở cửa hội nhập, chúng ta không thể tránh khỏi những ảnh hƣởng tiêu cực. Đó không chỉ là sự ngẫu nhiên mà còn là âm mƣu của các thế lực thù địch trong và ngoài nƣớc. Vì vậy, trong điều kiện mở cửa, hội nhập, việc định hƣớng cho sự lựa chọn chuẩn mực đạo đức, lối sống cá nhân là vô cùng quan trọng đối với thế hệ trẻ. Bất kỳ quốc gia nào, dân tộc nào trên thế giới cũng có chuẩn đạo đức riêng của dân tộc mình. Đạo đức với những chuẩn mực giá trị đúng đắn là một bộ phận quan trọng của nền tảng tinh thần của xã hội. Đạo đức góp phần ổn định chính trị, thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng một xã hội “Dân giàu, nƣớc mạnh, công bằng, dân chủ, văn minh”. Trong xã hội, sự khủng hoảng về đạo đức, sự lệch chuẩn, loạn chuẩn đạo đức là một trong những nguyên nhân sâu xa dẫn đến khủng hoảng về chính trị - kinh tế - xã hội. Nhƣ vậy, đạo đức có vai trò quan trọng và có tính quyết định cho sự tồn vong của mỗi dân tộc, quốc gia. Nhận rõ vai trò quan trọng của đạo đức, Trung ƣơng Đảng Cộng sản Việt Nam đã phát động việc “Học tập và làm theo tấm gƣơng đạo đức Hồ Chí Minh” để mỗi một công dân Việt Nam nói chung và mỗi giáo viên, học sinh nói riêng noi theo Bác, tự hoàn thiện bản thân, sống tốt hơn, sống có ích hơn cho gia đình, xã hội, đất nƣớc góp phần xây dựng một xã hội hoàn thiện, lành mạnh. Trong những năm gần đây, vấn đề đạo đức xã hội và cả đạo đức nhà trƣờng đƣợc nhắc đến rất nhiều trên các phƣơng tiện thông tin đại chúng, mà nạn bạo lực học đƣờng là mối quan tâm hàng đầu. Giáo dục đạo đức đối với học sinh thì bậc học nào cũng quan trọng, nhƣng bậc tiểu học càng phải đƣợc 1 quan tâm nhiều hơn. Bởi đây là bậc học bắt đầu hình thành nền tảng giáo dục một cách có hệ thống mà những hành vi đạo đức đó rất khó thay đổi đối với những bậc học sau. Chất lƣợng của công tác giáo dục đạo đức đối với sự hình thành và phát triển nhân cách học sinh phụ thuộc vào nhiều yếu tố nhƣ: cách thức tổ chức hoạt động trong nhà trƣờng, đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi, mối quan hệ giao tiếp ứng xử, ... nhƣng yếu tố quyết định trực tiếp đến hiệu quả hoạt động giáo dục đạo đức là quản lý của hiệu trƣởng, ngƣời thủ lĩnh của nhà trƣờng. Có thể nói rằng việc tăng cƣờng vai trò, năng lực của nhà quản lý cùng với việc đề ra các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục đạo đức phù hợp với bối cảnh, điều kiện khách quan sẽ nâng cao đƣợc chất lƣợng hoạt động cũng nhƣ nâng cao chất lƣợng giáo dục nhân cách cho học sinh nói chung và học sinh tiểu học nói riêng đáp ứng mục tiêu giáo dục tiểu học mà Luật Giáo dục đã xác định: “Giáo dục tiểu học nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kỹ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học trung học cơ sở”. [Điều 27] Từ thực tiễn công tác của mình, tôi thấy việc tổ chức hoạt động giáo dục đạo đức ở các trƣờng tiểu học quận 8 - thành phố Hồ Chí Minh tuy đã đạt đƣợc kết quả nhất định trong thời gian qua, nhƣng chủ yếu dựa vào kinh nghiệm của nhà quản lý nên chƣa đáp ứng, chƣa phát huy hết tác dụng của hoạt động giáo dục đạo đức đối với sự hình thành và phát triển nhân cách học sinh tiểu học trƣớc yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Trƣờng Tiểu học Hoàng Minh Đạo thuộc địa bàn phƣờng 5 quận 8 với tổng diện tích khuôn viên: 5637m2, đƣợc xây dựng từ năm 1974. Qua hơn 40 năm xây dựng, sửa chữa và hoàn thiện, đến nay trƣờng đã có một cơ sở mới khang trang, sạch đẹp. Tuy có mặt bằng thoáng mát, tọa lạc trên trục đƣờng chính của quận, nhƣng vẫn chƣa thu hút các đối tƣợng học sinh thƣờng trú trên địa bàn theo học. Đa phần học sinh theo học tại trƣờng là dân nhập cƣ, thuộc diện tạm trú, chỗ ở không ổn định, cha mẹ vì kế mƣu sinh ít quan tâm 2 đến việc học nên bản thân các em chƣa thể hiện ý thức cao trong học tập. Bên cạnh đó vì trình độ dân trí của gia đình thấp nên học sinh bị tiêm nhiễm các thói hƣ tật xấu của gia đình nhƣ: nói tục, chửi thề, đánh nhau, mê chơi game,… do đó việc giảng dạy và giáo dục tại trƣờng gặp nhiều khó khăn, bất cập. Làm thế nào để nâng cao chất lƣợng, hiệu quả hoạt động giáo dục đạo đức ở trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo nói riêng và các trƣờng tiểu học, quận 8 - thành phố Hồ Chí Minh nói chung và các cấp quản lý cần những biện pháp chỉ đạo, tổ chức gì để hoạt động này có hiệu quả? Điều này cần có khảo sát, nghiên cứu lý luận và thực tiễn để có cơ sở khoa học giải quyết vấn đề. Chính trên ý nghĩa đó, tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo, quận 8 - thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay” làm đề tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ khoa học quản lý giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và phân tích thực trạng hoạt động giáo dục đạo đức và quản lý hoạt động giáo dục đạo đức ở trƣờng tiểu học, đề xuất biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lƣợng hoạt động giáo dục đạo đức ở trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo quận 8 - thành phố Hồ Chí Minh. 3. Khách thể nghiên cứu và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động giáo dục đạo đức học sinh tiểu học. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo, quận 8 - thành phố Hồ Chí Minh. 4. Giả thiết khoa học Thực tế công tác quản lý hoạt động giáo dục đạo đức ở các trƣờng tiểu học quận 8 - thành phố Hồ Chí Minh tuy đạt đƣợc nhiều kết quả nhất định, nhƣng vẫn còn những hạn chế, bất cập trƣớc yêu cầu đổi mới căn bản và toàn 3 diện giáo dục hiện nay. Đề xuất và áp dụng các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục đạo đức phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục và điều kiện và hoàn cảnh cụ thể của trƣờng tiểu học thì sẽ nâng cao chất lƣợng hoạt động giáo dục đạo đức nói chung và chất lƣợng giáo dục toàn diện cho học sinh tiểu học nói riêng. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục đạo đức học sinh tiểu học. 5.2. Khảo sát thực trạng hoạt động giáo dục đạo đức và quản lý hoạt động giáo dục đạo đức ở trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo, quận 8 - thành phố Hồ Chí Minh. 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục đạo đức ở trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo, quận 8 - thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay. Khảo nghiệm biện pháp quản lý hoạt động giáo dục đạo đức ở trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo, quận 8 - thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay. 6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu của đề tài 6.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học. 6.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu Trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo, quận 8 - thành phố Hồ Chí Minh. 6.3. Giới hạn về khách thể khảo sát gồm 03 nhóm khách thể: - Nhóm 1: Cán bộ quản lý trƣờng tiểu học. - Nhóm 2: Giáo viên. - Nhóm 3: Phụ huynh học sinh và học sinh. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết Phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá, phân loại tài liệu nhằm tìm hiểu và 4 xây dựng cơ sở lý luận cho vấn đề nghiên cứu. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phƣơng pháp phỏng vấn. - Phƣơng pháp điều tra. - Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm. - Phƣơng pháp quan sát, … 7.3. Nhóm phương pháp xử lý số liệu: Sử dụng các công thức toán thống kê nhƣ số trung bình cộng, hệ số tƣơng quan, ... để định lƣợng kết quả nghiên cứu. 8. Câu hỏi 8.1. Hoạt động giáo dục đạo đức trong trƣờng tiểu học nhƣ thế nào? Đạt mức độ nào? 8.2. Nếu đề xuất và áp dụng các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục đạo đức phù hợp với hoàn cảnh của nhà trƣờng, với đổi mới giáo dục thì có nâng cao đƣợc chất lƣợng giáo dục đạo đức cho học sinh? 9. Những đóng góp của đề tài - Về mặt lý luận: hệ thống và làm sáng tỏ thêm lý luận về quản lý giáo dục đạo đức của hiệu trƣởng trƣờng tiểu học. - Về mặt thực tiễn: phát hiện thực trạng đạo đức, giáo dục đạo đức và quản lý giáo dục đạo đức học sinh tiểu học. Đề xuất các biện pháp quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học quận 8 - thành phố Hồ Chí Minh. 10. Cấu trúc của luận văn Luận văn ngoài Phần Mở đầu, Kết luận, Khuyến nghị, Danh mục tài liệu tham khảo, Phụ lục, luận văn trình bày trong 3 chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục đạo đức học sinh tiểu học Chƣơng 2: Thực trạng hoạt động giáo dục đạo đức và quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo, quận 8 - thành phố Hồ Chí Minh 5 Chƣơng 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo, quận 8 - thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay 6 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC HỌC SINH TIỂU HỌC 1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội, có vai trò quan trọng trong bất kỳ xã hội nào. Do đó, từ xa xƣa con ngƣời luôn quan tâm nghiên cứu đạo đức, xem nó nhƣ động lực tinh thần để hoàn thiện nhân cách trong từng giai đoạn lịch sử nhất định. Đạo đức là tổng hợp những nguyên tắc, quy định, chuẩn mực hƣớng con ngƣời tới cái chân - thiện - mỹ, chống lại cái giả, cái ác, cái xấu, … Các chuẩn mực đạo đức xuất hiện do nhu cầu của đời sống xã hội, là sản phẩm của lịch sử xã hội, do cơ sở kinh tế - xã hội quyết định. Bất kỳ thời đại lịch sử nào, đạo đức con ngƣời cũng đƣợc đánh giá theo khuôn phép, chuẩn mực và quy tắc nhất định. Đạo đức là sản phẩm của xã hội. Cùng với sự phát triển của sản xuất, của các mối quan hệ xã hội, hệ thống các quan hệ đạo đức, ý thức đạo đức, hành vi đạo đức cũng ngày càng phát triển, nâng cao, phong phú, đa dạng và phức tạp hơn. Khổng Tử (551-478 TCN) là nhà hiền triết nổi tiếng của Trung Quốc. Ông xây dựng học thuyết “Nhân- Lễ- Chính danh”, trong đó, “Nhân”- Lòng thƣơng ngƣời - là yếu tố hạt nhân, là yếu tố cơ bản nhất. Ở phƣơng Tây, thời cổ đại, nhà triết học Socrates (469-399 TCN) cho rằng cái gốc của đạo đức là tính thiện. Bản tính con ngƣời vốn thiện, nếu tính thiện ấy đƣợc lan tỏa thì con ngƣời sẽ có hạnh phúc. Muốn xác định đƣợc chuẩn mực đạo đức, theo Socrate, phải bằng nhận thức lý tính với phƣơng pháp nhận thức khoa học [10,tr34]. Thế kỷ XX, một số nhà giáo dục nổi tiếng của Xô Viết cũng nghiên cứu về giáo dục đạo đức học sinh nhƣ: A.C. Macarenco, V.A Xukhomlinxky,… 7 Ở Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh là ngƣời đặc biệt quan tâm đến đạo đức và giáo dục đạo đức. Ngƣời cho rằng đạo đức là gốc, là nền tảng của ngƣời cách mạng. Ngƣời còn căn dặn Đảng và Nhà nƣớc phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho đoàn viên và thanh niên, học sinh thành những ngƣời vừa “hồng’’ vừa “chuyên” kế thừa công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội của đất nƣớc. Chủ tịch Hồ Chí Minh coi nội dung cơ bản trong quan điểm đạo đức cách mạng là: Trung với nƣớc, hiếu với dân; cần - kiệm - liêm chính, chí công - vô tƣ; yêu thƣơng con ngƣời; tinh thần quốc tế trong sáng. Trong những năm gần đây, nhiều giáo trình đạo đạo đức đƣợc biên soạn khá công phu. Tiêu biểu nhƣ giáo trình của Trần Hậu Kiểm (Nxb Chính trị Quốc gia, 1997); Phạm Khắc Chƣơng - Hà Nhật Thăng (Nxb Giáo dục, 2001); Giáo trình đạo đức học, … Khi nghiên cứu về vấn đề giáo dục đạo đức các tác giả đã đề cập đến mục tiêu, nội dung, phƣơng pháp và một số vấn đề về quản lý công tác giáo dục đạo đức. Về mục tiêu giáo dục đạo đức, Phạm Minh Hạc có nêu: “Trang bị cho mọi ngƣời những tri thức cần thiết về tƣ tƣởng chính trị, đạo đức nhân văn, kiến thức pháp luật và văn hóa xã hội. Hình thành ở mọi công dân thái độ đúng đắn, tình cảm, niềm tin đạo đức trong sáng đối với bản thân, với mọi ngƣời, với sự nghiệp cách mạng của Đảng, dân tộc và với mọi sự vật - hiện tƣợng xung quanh. Tổ chức tốt giáo dục giới trẻ, rèn luyện để mọi ngƣời tự giác thực hiện những chuẩn mực đạo đức xã hội, có thói quen chấp hành qui định của pháp luật, nỗ lực học tập và rèn luyện, tích cực cống hiến sức lực, trí tuệ vào sự nghiệp công nghiệp hóa-hiện đại hóa đất nƣớc” [18, tr 168-170] Để nâng cao chất lƣợng đạo đức trong thời kỳ đổi mới có một số nhà khoa học nghiên cứu về quản lý công tác giáo dục đạo đức. Tuy còn ít nhƣng có thể kể đến nhƣ: - ”Một số biện pháp quản lý của hiệu trƣởng nhằm nâng cao chất lƣợng giáo dục cho học sinh các trƣờng trung học phổ thông Thành phố Hải Phòng” Trần Thị Quang (ĐHSP HN, 2003) 8 - "Biện pháp tổ chức phối hợp giữa gia đình với nhà trƣờng và xã hội trong công tác giáo dục đạo đức cho học sinh trung học phổ thông Huyện Mỹ Đức (Hà Tây) hiện nay” Bùi Đức Thảo (Khoa Sƣ phạm ĐHQG HN, 2008) - “Các biện pháp quản lý công tác giáo dục của hiệu trƣởng trƣờng trung học phổ thông Tỉnh Hƣng Yên” Đỗ Quang Hợp (Khoa Sƣ phạm ĐHQG HN, 2007) Nhìn chung các đề tài nghiên cứu trên đi sâu vào việc xác định các nội dung, định hƣớng các giá trị đạo đức, các biện pháp giáo dục đạo đức cho học sinh trung học phổ thông. Đặc biệt, hiện nay ít có đề tài nghiên cứu về những biện pháp quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học nói chung và học sinh trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo nói riêng. Vì vậy tôi chọn đề tài “Quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo quận 8 - thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay” với hy vọng đây là sự kế thừa cần thiết các nghiên cứu đi trƣớc và vận dụng hệ thống lý luận quản lý giáo dục nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục đạo đức cho học sinh trƣờng tiểu học Hoàng Minh Đạo, cũng nhƣ các trƣờng tiểu học trên địa bàn quận 8, thành phố Hồ Chí Minh. 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Đạo đức Đạo đức đƣợc xem là khái niệm luân thƣờng đạo lý của con ngƣời, nó thuộc về vấn đề tốt - xấu, đúng - sai, đƣợc sử dụng trong ba phạm vi: lƣơng tâm con ngƣời, hệ thống phép tắc đạo đức và trừng phạt; nó gắn với nền văn hoá, tôn giáo, chủ nghĩa nhân văn, triết học và những luật lệ của một xã hội. Dƣới góc độ Triết học, đạo đức là một trong những hình thái sớm nhất của ý thức xã hội, bao gồm những nguyên lý, quy tắc, chuẩn mực nhằm điều chỉnh hành vi của con ngƣời trong quan hệ với ngƣời khác và với cộng đồng. Căn cứ vào những quy tắc ấy, ngƣời ta đánh giá hành vi, phẩm giá của mỗi ngƣời bằng các quan niệm về thiện và ác, chính nghĩa và phi nghĩa, nghĩa vụ và danh dự. [21, tr 145] Trần Hậu Kiểm (1997), Giáo trình đạo đức học, NXB 9 Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Dƣới góc độ Đạo đức học, đạo đức là một hình thái ý thức xã hội đặc biệt bao gồm một hệ thống các quan điểm, quan niệm, quy tắc, nguyên tắc, chuẩn mực xã hội. [21, tr 12] Trần Hậu Kiểm (1997), Giáo trình đạo đức học, NXB Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Dƣới góc độ Giáo dục học, đạo đức là một hình thái ý thức xã hội đặc biệt bao gồm một hệ thống các quan niệm về cái thực, cái giả trong mối quan hệ của con ngƣời với con ngƣời. [17, tr 170-171] Phạm Minh Hạc (2001), Về phát triển con ngƣời toàn diện thời kỳ công nghiệp hóa - hiện đại hoá, NXB Chính trị Quốc gia. Theo nghĩa rộng, khái niệm đạo đức liên quan chặt chẽ với phạm trù chính trị, pháp luật, lối sống. Đạo đức là thành phần cơ bản của nhân cách, phản ánh bộ mặt nhân cách của một cá nhân. Đạo đức đƣợc biểu hiện ở cuộc sống tinh thần lành mạnh, trong sáng, ở hành động giải quyết hợp lý, có hiệu quả những mâu thuẫn. Khi thừa nhận đạo đức là một hình thái ý thức xã hội thì đạo đức của mỗi cá nhân, mỗi cộng đồng, mỗi tầng lớp giai cấp trong xã hội cũng phản ánh ý thức chính trị của họ đối với các vấn đề đang tồn tại. [21, tr 153-154] Ngày nay, đạo đức đƣợc định nghĩa nhƣ sau: “Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội đặc biệt bao gồm một hệ thống những quan điểm, quan niệm, những quy tắc, nguyên tắc, chuẩn mực xã hội. Nó ra đời, tồn tại và biến đổi từ nhu cầu của xã hội, nhờ đó con ngƣời tự giác điều chỉnh hành vi của mình cho phù hợp với lợi ích, hạnh phúc của con ngƣời và sự tiến bộ của xã hội trong mối quan hệ giữa con ngƣời với con ngƣời, giữa cá nhân và xã hội”. [21, tr 12] Trần Hậu Kiểm (1997), Giáo trình đạo đức học, NXB Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Bản chất đạo đức là những quy tắc, những chuẩn mực trong quan hệ xã hội, đƣợc hình thành, tồn tại và phát triển trong cuộc sống, đƣợc xã hội thừa nhận và tự giác thực hiện. Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội phản ánh 10 những quan hệ xã hội đƣợc hình thành trên cơ sở kinh tế, xã hội. Mỗi hình thái kinh tế hay mỗi giai đoạn phát triển đều có những nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức tƣơng ứng. Vì vậy, đạo đức có tính giai cấp, tính dân tộc và tính thời đại. Nghĩa là những giá trị đạo đức của ngày hôm qua nhƣng lại không phù hợp với ngày hôm nay, hoặc có những giá trị đạo đức phù hợp với giai cấp này nhƣng lại không phù hợp với giai cấp khác, dân tộc khác. Các giá trị đạo đức truyền thống tồn tại và phát triển trong xã hội dƣới những phạm trù:  Thiện và ác.  Có lƣơng tâm và bất lƣơng tâm.  Có trách nhiệm và tắc trách nhiệm.  Hiếu nghĩa và bất nghĩa, bất hiếu.  Vinh và nhục.  Hạnh phúc và bất hạnh.  Tính ngay thẳng, lòng trung thực.  Tính nguyên tắc, sự kiên tâm.  Tính khiêm tốn, sự lễ độ.  Tính hào hiệp, sự tế nhị.  Tính tiết kiệm, sự giản dị.  Lòng dũng cảm, phẩm chất anh hùng. Ngày nay tƣơng ứng với nền kinh tế thị trƣờng và hội nhập quốc tế, khái niệm đạo đức cũng có thay đổi theo tƣ duy và nhận thức mới. Tuy nhiên, không có nghĩa là các giá trị đạo đức cũ hoàn toàn mất đi, thay vào đó là các giá trị đạo đức mới. Theo quan điểm của Đảng và Nhà nƣớc, các giá trị đạo đức hiện nay là sự kết hợp sâu sắc giữa truyền thống đạo đức tốt đẹp của dân tộc với xu hƣớng tiến bộ của thời đại, của nhân loại. Đó là tinh thần cần cù lao động, sáng tạo, tình yêu quê hƣơng đất nƣớc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, tinh thần nhân đạo và tinh thần quốc tế cao cả. Đạo đức là một hình thái ý 11