Tài liệu Quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh lai châu

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM VÀNG THỊ CÚC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC CHO HỌC SINH TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ TỈNH LAI CHÂU LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM VÀNG THỊ CÚC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC CHO HỌC SINH TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ TỈNH LAI CHÂU Ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 8 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS HÀ THỊ KIM LINH THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả khảo sát, kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất cứ công trình nào khác. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về những gì mà tôi cam đoan ở trên. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2019 Tác giả Vàng Thị Cúc Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn LỜI CẢM ƠN Với tất cả tình cảm của mình, tác giả xin cảm sự quan tâm, giúp đỡ của quý Thầy, Cô trường Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên. Tác giả xin gửi lời cám ơn chân thành tới Ban lãnh đạo, Phòng Đào tạo và Nghiên cứu khoa học, các thầy cô giáo khoa sau Đại học, các thầy cô đã tham gia giảng dạy lớp cao học chuyên ngành Quản lí giáo dục khoá 25 đã giúp đỡ tác giả rất nhiều trong quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS Hà Thị Kim Linh đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn tác giả trong thời gian nghiên cứu để hoàn thành luận văn và có thể áp dụng có hiệu quả trong quá trình công tác. Trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả còn nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của thư viện trường ĐH Sư phạm - ĐH Thái Nguyên, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Lai Châu, các phòng, ban và đồng nghiệp của trường Phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh Lai Châu, Cục thống kê tỉnh Lai Châu,... tác giả xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ quí báu đó. Cuối cùng, tác giả xin gửi lời cảm ơn các bạn đồng nghiệp và người thân đã giúp đỡ và tạo điều kiện để tác giả hoàn thành bản luận văn. Xin chân thành cảm ơn! Lai Châu, tháng 4 năm 2019 Tác giả Vàng Thị Cúc Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC .................................................................................................................. iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................................... iv DANH MỤC BẢNG .................................................................................................... v DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH ................................................................................... vi MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 3 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 3 5. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 4 6. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. 4 7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 4 8. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC CHO HỌC SINH TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ .................................................................................. 6 1.1. Sơ lược về lịch sử nghiên cứu ............................................................................. 6 1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới ........................................................................ 6 1.1.2. Những nghiên cứu trong nước .......................................................................... 8 1.2. Một số khái niệm liên quan đến đề tài .............................................................. 11 1.2.1. Quản lý giáo dục.............................................................................................. 11 1.2.2. Quản lý nhà trường, quản lý trường Phổ thông dân tộc nội trú .................... 12 1.2.3. Bản sắc văn hóa dân tộc .................................................................................. 14 1.2.4. Giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc .................................................................. 19 1.3. Một số vấn đề cơ bản về giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú .................................................................... 20 1.3.1. Đặc điểm học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú .................................... 20 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 1.3.2. Đặc điểm cụ thể về giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú ................................................................... 21 1.4. Quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú ................................................................................ 24 1.4.1. Mục tiêu quản lý giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc trong nhà trường ......... 24 1.4.2. Nội dung quản lý giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc trong nhà trường ........ 25 1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú ............................................. 29 1.5.1. Yếu tố chủ quan .............................................................................................. 31 1.5.2. Yếu tố khách quan ........................................................................................... 31 Tiểu kết chương 1 ...................................................................................................... 32 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC CHO HỌC SINH TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ TỈNH LAI CHÂU ................................................................ 34 2.1. Khái quát tình hình kinh tế, xã hội và giáo dục tỉnh Lai Châu ........................ 34 2.2. Đặc điểm tình hình trường phổ thông dân tộc nội trú ...................................... 36 2.2.1. Quá trình hình thành và phát triển của trường phổ thông dân tộc nội trú ... 36 2.3. Thực trạng hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Lai Châu ............................................... 38 2.3.1. Thực trạng nhận thức ...................................................................................... 39 2.3.2. Thực trạng về thái độ, hành vi của học sinh đối với việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc ......................................................................................... 42 2.3.3. Thực trạng nội dung giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường PTDTNT tỉnh Lai Châu ...................................................................... 44 2.3.4. Thực trạng hình thức giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ......... 47 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Lai Châu ...................... 51 2.4.1. Thực trạng xây dựng kế hoạch giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ..................................................................................................... 51 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 2.4.2. Thực trạng công tác tổ chức, chỉ đạo hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ....................................................................................... 53 2.4.3. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh .............................................................................................. 56 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ................................................................................ 57 2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Lai Châu .......... 61 2.6.1. Ưu điểm ........................................................................................................... 61 2.6.2. Hạn chế và nguyên nhân ................................................................................. 62 Tiểu kết chương 2 ...................................................................................................... 63 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC CHO HỌC SINH TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ TỈNH LAI CHÂU .............................................................. 64 3.1. Các nguyên tắc và đề xuất biện pháp ................................................................ 64 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ, hệ thống ................................................. 64 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ................................................................... 65 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn và khả thi ............................................... 65 3.2. Các biện pháp quản lý giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Lai Châu ........................................... 66 3.2.1. Xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ..................................................................................................... 66 3.2.2. Nâng cao nhận thức của đội ngũ cán bộ, giáo viên về giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ......................................................................... 68 3.2.3. Lồng ghép giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho HS trong tổ chức các hoạt động giáo dục .......................................................................................... 70 3.2.4. Xây dựng môi trường văn hóa chất lượng gắn với các hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc ........................................................................... 71 3.2.5. Phối hợp các lực lượng trong và ngoài nhà trường tổ chức hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường PTDTNT ............... 72 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 3.2.6. Tăng cường các điều kiện về cơ sở vật chất phục vụ hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú ............................................................................................................... 73 3.2.7. Mối quan hệ giữa các biện pháp ...................................................................... 75 3.3. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp .................. 76 3.3.1. Mục đích khảo nghiệm .................................................................................... 76 3.3.2. Đối tượng khảo nghiệm .................................................................................. 76 3.3.3. Cách thức tiến hành khảo nghiệm .................................................................. 76 3.3.4. Kết quả và đánh giá kết quả khảo nghiệm ..................................................... 77 Tiểu kết chương 3 ...................................................................................................... 84 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ......................................................................... 85 1. Kết luận ................................................................................................................... 85 2. Khuyến nghị ............................................................................................................ 86 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 87 PHỤ LỤC ...................................................................................................................... Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BCH Ban chấp hành BLĐ Ban lãnh đạo Bộ GD&ĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo BSVH Bản sắc văn hóa BSVHDT Bản sắc văn hóa dân tộc CBQL Cán bộ quản lý CMHS Cha mẹ học sinh CSVC Cơ sở vật chất GD Giáo dục GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GDBSVHDT Giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc GS Giáo sư PGS Phó giáo sư TS Tiến sĩ VS Viện sĩ NGND Nhà giáo nhân dân GV Giáo viên GVBM Giáo viên bộ môn GVCN Giáo viên chủ nhiệm HĐGDNGLL Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp HS Học sinh KT-XH Kinh tế xã hội NĐ-CP Nghị định Chính phủ PTDTBT Phổ thông dân tộc bán trú PTDTNT Phổ thông dân tộc nội trú QLGD Quản lý giáo dục THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông VHDT Văn hóa dân tộc Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Số lượng cán bộ, giáo viên, nhân viên trường PTDTNT tỉnh Lai Châu... 37 Bảng 2.2: Kết quả khảo sát nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, cha mẹ HS về hoạt động GDBSVHDT cho HS trường PTDTNT tỉnh Lai Châu .... 39 Bảng 2.3: Thực trạng phối hợp các lực lượng trong tổ chức hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho HS trường PTDTNT tỉnh Lai Châu............. 41 Bảng 2.4: Kết quả khảo sát thực trạng về thái độ, hành vi của học sinh đối với việc giữ gìn BSVHDT .................................................................... 42 Bảng 2.5: Kết quả khảo sát thực trạng nội dung giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường PTDTNT tỉnh Lai Châu ................................ 44 Bảng 2.6: Kết quả khảo sát thực trạng hình thức hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho HS ở trường PTDTNT tỉnh Lai Châu ................. 47 Bảng 2.7: Kết quả khảo sát thực trạng hình thức hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho HS của trường PTDTNT tỉnh Lai Châu (Qua khảo sát HS) .......................................................................................... 49 Bảng 2.8: Thực trạng xây dựng kế hoạch hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho HS trường PTDTNT tỉnh Lai Châu ........................... 51 Bảng 2.9: Thực trạng công tác tổ chức, chỉ đạo hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho HS của trường PTDTNT tỉnh Lai Châu .............. 53 Bảng 2.10: Kết quả khảo sát thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho HS của trường PTDTNT tỉnh Lai Châu ............. 56 Bảng 2.11: Kết quả khảo sát thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho HS của trường PTDTNT tỉnh Lai Châu ................................................................................................ 58 Bảng 3.1: Tổng hợp kết quả khảo sát tính khả thi và tính cần thiết của các biện pháp GDBSVHDT cho HS trường PTDTNT tỉnh Lai Châu .... 78 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH Hình 3.1: Mối quan hệ các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc .................................................................................. 75 Biểu đồ 2.1: So sánh mức độ khảo sát về thực trạng nội dung giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ...................................................... 45 Biểu đồ 3.1: So sánh mức độ cần thiết của 6 biện pháp quản lý hoạt động GDBSVHDT cho HS trường PTDTNT tỉnh Lai Châu ..................... 82 Biểu đồ 3.2: So sánh mức độ cần thiết tính trung bình của 6 biện pháp quản lý hoạt động GDBSVHDT cho HS trường PTDTNT tỉnh Lai Châu.... 82 Biểu đồ 3.3: So sánh mức độ khả thi của 6 biện pháp quản lý hoạt động GDBSVHDT cho HS trường PTDTNT tỉnh Lai Châu ..................... 83 Biểu đồ 3.4. So sánh mức độ khả thi trung bình của 6 biện pháp quản lý hoạt động GDBSVHDT cho HS trường PTDTNT tỉnh Lai Châu ...........83 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 BCH Trung ương Đảng (khoá VIII) về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc đã xác định công tác giáo dục, phát huy giá trị văn hóa các dân tộc là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong thời kỳ hội nhập cần thực hiện có hiệu quả; Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa VIII), số 03-NQ/TW, ngày 16 tháng 7 năm 1998, về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc với 5 quan điểm chỉ đạo đã chỉ rõ “Vǎn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tếxã hội.” với nhiệm vụ "Xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc", và Xây dựng và phát triển vǎn hóa là sự nghiệp của toàn dân do Đảng lãnh đạo, trong đó đội ngũ trí thức giữ vai trò quan trọng”. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI (Nghị quyết số 33-NQ/TW) về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước với mục tiêu “Xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học. Văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.” Nghị quyết chỉ rõ “... Văn hóa phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội…”. Chính phủ đã ban hành nghị định số 05/2011/NĐ - CP ngày 14/1/2011 về công tác dân tộc, trong đó khẳng định: “Đảm bảo việc giữ gìn tiếng nói, chữ viết, bản sắc dân tộc, phát huy những phong tục, tập quán, truyền thống và văn hóa tốt đẹp của mỗi dân tộc” [22, tr.2]. Nghị định 05/2011/NĐ - CP, đề cập đến chính sách phát triển giáo dục và đào tạo đối với các dân tộc thiểu số, nghị định đã ghi: "Tiếng nói, chữ viết và truyền thống văn hóa tốt đẹp của các dân tộc được đưa vào chương trình giảng dạy trong các trường phổ thông, trường phổ thông dân tộc nội trú, phổ thông dân tộc bán trú, trung tâm giáo dục thường xuyên, trung tâm học tập cộng đồng, trường Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn dạy nghề, trung học chuyên nghiệp, cao đẳng và đại học phù hợp với địa bàn vùng dân tộc" [22,tr.5]. Về chính sách bảo tồn và phát triển văn hóa, nghị định cũng đã nhấn mạnh: "Hỗ trợ việc giữ gìn và phát triển chữ viết của các dân tộc có chữ viết. Các dân tộc thiểu số có trách nhiệm gìn giữ văn hóa truyền thống tốt đẹp, tiếng nói, chữ viết của dân tộc mình phù hợp với quy định của pháp luật" [22,tr.6]. Lai Châu là vùng đất cổ có nhiều di tích lịch sử văn hóa và danh lam thắng cảnh, trong đó có 21 di tích đã được xếp hạng. Đây chính là những nét văn hóa truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc, tạo nên nét đặc trưng riêng của mỗi vùng miền, do vậy công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa các dân tộc là một trong những việc làm cần thiết trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay. Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Lai Châu cũng như các trường DTNT các tỉnh đó là ngôi trường đặc thù chuyên biệt, là mái nhà chung của 20 dân tộc anh em cùng sinh sống với hơn 86% là người dân tộc thiểu số tỉnh Lai Châu. Ngôi trường chứa đựng và tạo nên một kho tàng đồ sộ về văn hóa vật thể và phi vật thể như hát Then, các điệu xòe, lễ hội Then Kin Pang, lễ hội Nàng Han, lễ hội Gầu Tào, lễ Cấp sắc… Học sinh Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Lai Châu coi “trường là nhà, thầy cô là cha mẹ, bạn bè là anh em” nên vấn đề bảo tồn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc được xem như một nhiệm vụ chính trị vô cùng quan trọng, cấp thiết. Chính vì thế, chúng ta cần phải phát huy tốt chức năng lưu giữ và giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh qua mô hình trường học này. Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Lai Châu hiện nay có 400 học sinh. Số học sinh không nhiều so với các trường THPT khác trong tỉnh, nhưng lại là trường có số lượng học sinh dân tộc đa dạng nhất, với môi trường nội trú, học sinh có điều kiện tiếp xúc với nhiều luồng văn hóa từ xã hội cả tích cực và tiêu cực, nhiều loại văn hóa có sức lôi cuốn mạnh mẽ với giới trẻ nói chung và học sinh nói riêng, đặc biệt là học sinh dân tộc. Điều này khiến các em dễ xa rời văn hóa truyền thống dân tộc. Vì vậy có nhiều học sinh tự ti về truyền thống văn hóa của dân tộc mình như việc ngại sử dụng trang phục dân tộc mình, thích trang phục theo mốt hiện đại. Học sinh có tư tưởng "ra thành phố" nên các văn hóa truyền thống bị coi là "nhà quê". Những lí do trên sẽ làm cho một bộ phận học sinh dân tộc không còn yêu thích và quý trọng truyền thống văn hóa của dân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn tộc mình, thậm chí muốn giũ bỏ để tiếp cận văn hóa hiện đại. Bên cạnh đó, mục tiêu và nhiệm vụ chính trị của nhà trường là "đào tạo nguồn cán bộ dân tộc chất lượng cao cho tỉnh để phục vụ công tác cán bộ tại quê hương" nên ngoài việc đào tạo kiến thức văn hóa còn cần giáo dục bản sắc văn hóa, trong đó khơi gợi lòng tự hào về truyền thống văn hóa dân tộc là yêu tố quan trọng giúp các em phát triển tình yêu đối với quê hương. Bản sắc văn hóa dân tộc là một điều kiện thuận lợi cho học sinh công tác sau này khi các em đã trưởng thành. Ngày 22/6/2016 Chủ tịch UBND tỉnh Lai Châu đã ban hành Quyết định 710/QĐ-UBND về phê duyệt quy hoạch mạng lưới trường lớp của Ngành giáo dục và đào tạo tỉnh Lai Châu đến năm 2020 trong đó tập trung xây dựng và phát triển các trường nội trú trên địa bản tỉnh. Do đó, ngoài nhiệm vụ tăng cường chất lượng trong giảng dạy thì một vấn đề đặt ra đối với đội ngũ giáo viên của trường là giúp các em luôn biết giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc mình. Với những lý do trên, tác giả chọn đề tài "Quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Lai Châu" làm đề tài nghiên cứu luận văn Thạc sỹ. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực trạng quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Lai Châu, luận văn đề xuất biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc Trường Dân tộc Nội trú tỉnh Lai Châu góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục văn hóa dân tộc cho học sinh nói riêng, chất lượng giáo dục học sinh của nhà trường nói chung. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Quản lý giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh phổ thông 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Quản lí hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Lai Châu 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận về quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 4.2. Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc tại trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Lai Châu. 4.3. Đề xuất biện pháp quản lí hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Lai Châu. 5. Giả thuyết khoa học Công tác quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường PTDTNT tỉnh Lai Châu có hạn chế về nội dung, hình thức tổ chức.Nếu khảo sát đánh giá được những tồn tại, hạn chế về nội dung, hình thức tổ chức giáo dục BSVHDT cho học sinh trường PTDTNT tỉnh Lai Châu sẽ đề xuất những biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh đạt hiệu quả cao, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục cũng như thực hiện có hiệu quả chủ trương của Đảng trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong giai đoạn hội nhập hiện nay. 6. Phạm vi nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc (tộc người) cho học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Lai Châu. Việc nghiên cứu đề tài được thực hiện trong năm học 2017 -2018 và năm học 2018-2019. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết Sử dụng phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết; phương pháp phân loại và hệ thống hóa lý thuyết và phương pháp lịch sử để tổng hợp lý thuyết làm cơ sở lý thuyết về quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường Phổ thông Dân tộc Nội trú. 7.2. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Xây dựng hệ thống câu hỏi điều tra để thu thập thông tin nhằm thực trạng quản lý HĐDH, phân tích các nguyên nhân thành công và hạn chế của các biện pháp đang thực hiện. 7.3. Phương pháp quan sát Quan sát hoạt động ngoại khóa và giảng dạy chính khóa của đội ngũ GV trong nhà trường thông qua việc dự giờ GV, hoạt động ngoại khóa của các tổ trưởng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn chuyên môn và các đoàn thể, cùng GV phân tích giờ dạy, thông qua các hoạt động ngoại khóa của nhà trường. 7.4. Phương pháp chuyên gia Tham khảo ý kiến của lãnh đạo, chuyên viên Sở Giáo dục và Đào tạo, các đồng chí hiệu trưởng, GV giảng dạy lâu năm, các nhà quản lý… để có thêm thông tin tin cậy đảm bảo tính khách quan cho các kết quả nghiên cứu. 7.5. Phương pháp xử lý số liệu bằng toán thống kê Xử lý bằng phần mềm thống kê và công thức toán thống kê để xử lý số liệu đã thu được và rút ra từ các số liệu nghiên cứu. 8. Cấu trúc luận văn Mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được trình bày trong 03 chương: Chương 1: Cơ sở lí luận về quản lí hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú. Chương 2: Thực trạng hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Lai Châu. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Lai Châu. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC CHO HỌC SINH TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ 1.1. Sơ lược về lịch sử nghiên cứu 1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới Trong các tác phẩm Các cấu hình của sự phát triển văn hóa, Phong cách và các nền văn minh, Văn hóa và con người..., các nhà nghiên cứu Alfred Kroeber và Clark Wissler, đã nghiên cứu về quá trình lan truyền của một hay nhiều đặc trưng văn hóa từ khu vực địa lý này sang khu vực địa lý khác. Các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng: Có sự khác biệt đáng kể giữa về văn hóa dân tộc các vùng địa lý khác nhau trên thế giới; sự lan truyền giữa các vùng địa lý lân cận mà ở trong một khu vực địa lý nhất định. Cũng trong các quan sát này, sự nổi lên của một trung tâm văn hóa (có sự phát triển rực rỡ) có ảnh hưởng và lan tỏa rất rõ ràng ra các vùng lân cận. Từ các nghiên cứu của lý thuyết truyền bá văn hóa, các thuật ngữ “vùng văn hóa”, “khu vực trung tâm”, “khu vực ngoại vi”… được xác lập và giúp cho các nhà nghiên cứu về văn hóa vùng, cách thức truyền bá văn hóa. Song song với các nghiên cứu về nền/vùng văn hóa, các nhà nghiên cứu văn. Ngày 17-10-2003, Đại hội đồng Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) đã thông qua Công ước về Bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể tại phiên họp lần thứ 32 diễn ra từ 29 tháng 9 đến 17 tháng 10 năm 2003 tại Thủ đô Paris (CH Pháp). Công ước gồm 8 chương, 40 điều, nhằm bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể; đảm bảo sự tôn trọng đối với di sản văn hóa phi vật thể của các cộng đồng, các nhóm người và các cá nhân có liên quan; nâng cao nhận thức ở cấp địa phương, quốc gia và quốc tế về tầm quan trọng của di sản văn hóa phi vật thể, để từ đó đảm bảo sự tôn trọng lẫn nhau trong lĩnh vực này; tạo ra sự hợp tác và hỗ trợ quốc tế. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Về di sản văn hóa phi vật thể, theo định nghĩa của Công ước, là các tập quán, các hình thức thể hiện, biểu đạt, tri thức, kỹ năng và kèm theo đó là những công cụ, đồ vật, đồ tạo tác và các không gian văn hóa có liên quan mà các cộng đồng, các nhóm người và trong một số trường hợp là cá nhân, công nhận là một phần di sản văn hóa của họ. Được chuyển giao từ thế hệ này sang thế hệ khác, di sản văn hóa phi vật thể được cộng đồng và các nhóm người không ngừng tái tạo để thích nghi với môi trường và mối quan hệ qua lại giữa cộng đồng với tự nhiên và lịch sử của họ, đồng thời hình thành trong họ một ý thức về bản sắc và sự kế tục, qua đó khích lệ thêm sự tôn trọng đối với sự đa dạng văn hóa và tính sáng tạo của con người. Vì những mục đích của Công ước này, chỉ xét đến những di sản văn hóa phi vật thể phù hợp với các văn kiện quốc tế hiện hành về quyền con người, cũng như những yêu cầu về sự tôn trọng lẫn nhau giữa các cộng đồng, các nhóm người và cá nhân và về phát triển bền vững. Di sản văn hóa phi vật thể là văn hóa dân tộc đặc sắc của nhân loại được thể hiện ở những hình thức sau: (1) Các truyền thống và biểu đạt truyền khẩu, trong đó ngôn ngữ là phương tiện của di sản văn hóa phi vật thể; (2) Nghệ thuật trình diễn; (3). Tập quán xã hội, tín ngưỡng và các lễ hội; (4) Tri thức và tập quán liên quan đến tự nhiên và vũ trụ; (5) Nghề thủ công truyền thống. Công ước này ra đời nhằm bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể là các biện pháp có mục tiêu đảm bảo khả năng tồn tại của di sản văn hóa phi vật thể, bao gồm việc nhận diện, tư liệu hoá, nghiên cứu, bảo tồn, bảo vệ, phát huy, củng cố, chuyển giao, đặc biệt là thông qua hình thức giáo dục chính thức hoặc phi chính thức cũng như việc phục hồi các phương diện khác nhau của loại hình di sản này. Các quốc gia thành viên của Công ước Bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể là các quốc gia chịu sự ràng buộc của Công ước Bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể. U.S. News & World Report là cơ quan truyền thông Mỹ có kinh nghiệm hoạt động 85 năm với nhiều uy tín. Các đánh giá của đơn vị này là kim chỉ nam cho nhiều lĩnh vực, đặc biệt trong lĩnh vực văn hóa và du lịch. Khảo sát này được tiến hành ở 80 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn quốc gia và đánh giá điểm dựa trên 7 tiêu chí: Uy tín, giải trí mang ý nghĩa văn hóa, thời trang, tạo xu hướng, hiện đại, hạnh phúc và tác động văn hóa. Cơ quan truyền thông U.S. News & World Report đã có bảo cáo công bố 10 quốc gia có nền văn hóa ảnh hưởng lớn trên thế giới. Trong bảng xếp hạng 10 đất nước có nền văn hóa ảnh hưởng toàn thế giới thì Ý đứng đầu bảng. Mỗi năm, quốc gia này thu hút khoảng 40 triệu lượt du khách đến tham quan, trải nghiệm ẩm thực, thời trang và nền văn hóa lâu đời của Ý. Thang điểm 10 là tuyệt đối cho Ý. Đứng vị trí số 2 là nước Pháp với số điểm đánh giá là 9,4. Đất nước có tầm ảnh hưởng đến thế giới trong quá khứ và hiện tại và được xem là top những đất nước phải đến trong trải nghiệm du lịch. Lần lượt các quốc gia khác là Mỹ, Tây Ban Nha, Anh, Nhật, Thụy Sĩ, Brazil, Úc và Thụy Điển với xếp hạng lần lượt từ 3 đến 10. 1.1.2. Những nghiên cứu trong nước Việt Nam có một nền văn hóa phong phú và đa dạng trên tất cả các khía cạnh, người Việt cùng cộng đồng 54 dân tộc có những phong tục đúng đắn, tốt đẹp từ lâu đời, có những lễ hội nhiều ý nghĩa sinh hoạt cộng đồng, những niềm tin bền vững trong tín ngưỡng, sự khoan dung trong tư tưởng giáo lý khác nhau của tôn giáo, tính cặn kẽ và ẩn dụ trong giao tiếp truyền đạt của ngôn ngữ, từ truyền thống đến hiện đại của văn học, nghệ thuật. Sự khác biệt về cấu trúc địa hình, khí hậu và phân bố dân tộc, dân cư đã tạo ra những vùng văn hoá có những nét đặc trưng riêng tại Việt Nam, với một lịch sử có từ hàng nghìn năm của người Việt cùng với những hội tụ về sau của các dân tộc khác, từ văn hóa bản địa của người Việt cổ từ thời Hồng Bàng đến những ảnh hưởng từ bên ngoài trong hàng nghìn năm nay. Với những ảnh hưởng từ xa xưa của Trung Quốc và Đông Nam Á đến những ảnh hưởng của Pháp từ thế kỷ 19, phương Tây trong thế kỷ 20 và toàn cầu hóa từ thế kỷ 21. Việt Nam đã có những thay đổi về văn hóa theo các thời kỳ lịch sử, có những khía cạnh mất đi nhưng cũng có những khía cạnh văn hóa khác bổ sung vào nền văn hóa Việt Nam hiện đại. Thế kỷ 19, các nghiên cứu về văn hóa dân tộc Việt Nam đã được các đô hộ sử dụng như một công cụ cai trị người dân. Thời kỳ này có các trường học nhưng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn với mục đích giáo dục đào tạo phục vụ xâm lược và cai trị, vì thế giáo dục bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam nói chung và dân tộc thiểu số nói riêng trong trường học là chính sách nô dịch văn hóa bản địa của thực dân Pháp. Cũng chính vì vậy các công trình nghiên cứu về văn hóa, bản sắc dân tộc Việt Nam giai đoạn này là công cụ của thực dân phong kiến cai trị đất nước ta. Tuy nhiên cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20, khi phong trào cách mạng giải phóng dân tộc lên cao, văn hóa Việt Nam được các học giả, nhà văn, nhà khoa học nghiên cứu và đã có các công trình được viết ra theo hướng "lịch sử văn hóa" mang tính chất miêu tả rất công phu, tỷ mỉ như Lê Quí Đôn, Phan Kế Bính, Đào Duy Anh, Nguyễn Văn Huyên, L. Cadière, P. Huard và M. Durand, Toan Ánh, Lê Văn Siêu, v.v... Bên cạnh giá trị tư liệu hết sức quý báu, các công trình này còn có một số nhược điểm như: tản mạn, thiếu tính hệ thống, tính quy luật; còn chứa đựng nhiều mâu thuẫn nội tại; thường bị chi phối một cách vô thức bởi căn bệnh "lấy Trung Hoa làm trung tâm". Chỉ có một số ít tác giả đã ít nhiều thoát ra khỏi tình trạng trên như Kim Định, Trần Quốc Vượng, Phan Ngọc. Chủ nghĩa Mác-Lenin được Nguyễn Ái Quốc truyền bá về Việt Nam không chỉ là phương thức đấu tranh cách mạng giải phóng dân tộc mà còn kết hợp đúng đắn, hài hòa giữa cách mạng và văn hóa và đây cũng chính là điểm mấu chốt để chủ nghĩa Mác-Lenin thành công trong công cuộc giải phóng dân tộc các nước thuộc địa. Bác Hồ đã nhiều lần nhấn mạnh việc bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa các giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam. Báo cáo chính trị tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng Lao động Việt Nam chỉ rõ mục tiêu cơ bản của cách mạng Việt Nam cần phải đạt được trong lĩnh vực văn hóa là “Phải triệt để tẩy trừ mọi di tích thuộc địa và ảnh hưởng nô dịch của văn hóa đế quốc, đồng thời phát triển những truyền thống tốt đẹp của văn hóa dân tộc và hấp thu những cái mới của văn hóa tiến bộ thế giới để xây dựng một nền văn hóa Việt Nam có tính dân tộc, khoa học đại chúng”. Chủ trương trên cho thấy ngày từ ngày đầu đảng ta đã quan tâm đúng đắn tới văn hóa, bản sắc dân tộc, giá trị truyền thống dân tộc Việt Nam. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn