Tài liệu Quản lý hoạt động dạy học môn tiếng anh theo tiếp cận năng lực ở các trường trung học phổ thông huyện trà lĩnh, tỉnh cao bằng

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐẶNG THỊ KIM TUYẾN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC Ở CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN TRÀ LĨNH, TỈNH CAO BẰNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐẶNG THỊ KIM TUYẾN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC Ở CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN TRÀ LĨNH, TỈNH CAO BẰNG Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. Vũ Lan Hương THÁI NGUYÊN - 2019 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu có nguồn gốc rõ ràng, kết quả nghiên cứu trong luận văn trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình khoa học nào khác. Thái Nguyên, ngày 02 tháng 7 năm 2019 Tác giả luận văn Đặng Thị Kim Tuyến i LỜI CẢM ƠN Sau một thời gian học tập và nghiên cứu, đến nay tôi đã hoàn thành luận văn. Với tình cảm chân thành, tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu và quý thầy cô Khoa Tâm lý - Giáo dục, Phòng Đào tạo Trường Đại Sư phạm - ĐH Thái nguyên cùng các nhà khoa học, các thầy cô giáo đã tham gia giảng dạy, tạo mọi điều tốt nhất cho tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn chân thành tới cán bộ quản lý, giáo viên Trường THPT Trà Lĩnh, Trường THPT Quang Trung, huyện Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng đã ủng hộ, cộng tác nhiệt tình trong quá trình điều tra, khảo sát, thu thập các dữ liệu liên quan đến đề tài. Đặc biệt, tôi xin trân trọng và bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất tới TS.Vũ Lan Hương - Người đã hướng dẫn, chỉ bảo tận tình, giúp đỡ và động viên tôi trong suốt quá trình nghiên cứu đề tài và hoàn thành luận văn. Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu thực hiện đề tài, song năng lực còn hạn chế cho nên luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tôi kính mong nhận được ý kiến đóng góp của quý thầy cô và các bạn đồng nghiệp. Xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, 02 tháng 7 năm 2019 Tác giả luận văn Đặng Thị Kim Tuyến ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................... ii MỤC LỤC .............................................................................................................. iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................................. iv DANH MỤC BẢNG ............................................................................................... v DANH MỤC BIỂU ĐỒ.......................................................................................... vi MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................... 3 3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu .................................................. 3 4. Giả thuyết khoa học ............................................................................................. 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu........................................................................................... 3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .............................................................................. 4 7. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 4 8. Cấu trúc luận văn ................................................................................................. 5 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ............................................................ 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ....................................................................... 6 1.1.1. Các công trình nghiên cứu dạy học và dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực học sinh ............................................................................. 6 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về quản lý dạy học theo tiếp cận năng lực học sinh ......................................................................................................... 8 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài .................................................................. 12 1.2.1. Quản lý......................................................................................................... 12 1.2.2. Năng lực, tiếp cận năng lực ......................................................................... 14 1.2.3. Dạy học, Dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận năng lực .......................... 16 1.2.4. Quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực học sinh ............. 17 iii 1.3. Một số vấn đề về dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở trường THPT ............................................................................................... 18 1.3.1. Đặc điểm, lứa tuổi học sinh trung học phổ thông ....................................... 18 1.3.2. Vị trí và vai trò của môn Tiếng Anh trong chương trình giáo dục phổ thông..... 19 1.3.3. Mục tiêu dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực .......................... 20 1.3.4. Đặc điểm dạy học môn Tiếng Anh ............................................................. 21 1.3.5. Nội dung dạy học môn tiếng Anh ở trường THPT ..................................... 24 1.3.6. Phương pháp dạy học Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở trường THPT ....... 25 1.3.7. Hình thức tổ chức dạy học Tiến Anh theo tiếp cận năng lực ở trường THPT ..... 27 1.3.8. Kiểm tra đánh giá kết quả dạy học Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở trường THPT ............................................................................................... 29 1.4. Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở trường THPT ............................................................................................... 35 1.4.1. Xây dựng kế hoạch dạy học môn tiếng Anh theo theo tiếp cận năng lực ở trường Trung học phổ thông .............................................................. 35 1.4.2. Tổ chức thực hiện hoạt động dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở trường Trung học phổ thông ...................................................... 36 1.4.3. Chỉ đạo thực hiện hoạt động dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở trường Trung học phổ thông .............................................................. 38 1.4.4. Kiểm tra, đánh giá dạy học môn Tiếng Anh theo hướng phân hóa ở trường Trung học phổ thông ....................................................................... 39 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực học sinh ở trường trung học phổ thông .................................. 41 1.5.1. Các yếu tố thuộc về hiệu trưởng trường THPT........................................... 41 1.5.2. Các yếu tố thuộc về đội ngũ giáo viên Tiếng Anh ...................................... 42 1.5.3. Các yếu tố thuộc về học sinh....................................................................... 43 1.5.4. Các yếu tố khách quan thuộc về môi trường tổ chức dạy học môn Tiếng Anh ở trường THPT, bao gồm: ......................................................... 43 Kết luận chương 1 .................................................................................................. 45 iv Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN TRÀ LĨNH, TỈNH CAO BẰNG THEO HƯỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH ................................................................. 46 2.1. Khái quát về các trường THPT Trà Lĩnh , tỉnh Cao Bằng .......................... 46 2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ................................................................. 47 2.2.1. Mục đích khảo sát ....................................................................................... 47 2.2.2. Nội dung khảo sát........................................................................................ 47 2.2.3. Đối tượng khảo sát ...................................................................................... 47 2.3.4. Phương pháp khảo sát ................................................................................. 47 2.3.5. Tiêu chí và thang đánh giá .......................................................................... 47 2.3. Thực trạng dạy học môn Tiếng Anh ở Trường THPT Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng theo hướng tiếp cận năng lực học sinh ....................................... 48 2.3.1. Thực trạng thực hiện nội dung dạy học môn Tiếng Anh ở các trường THPT huyện Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng ........................................................ 48 2.3.2. Thực trạng phương pháp dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT huyện Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng ............................ 50 2.3.3. Thực trạng hình thức dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT Trà Lĩnh , tỉnh Cao Bằng ............................................... 52 2.3.4. Thực trạng khai thác sử dụng phương tiện dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT huyện Trà Lĩnh, Cao Bằng ..... 53 2.3.5. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT huyện Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng ...... 56 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT huyện Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng.................... 57 2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT huyện Trà Lĩnh tỉnh Cao Bằng ............................. 57 2.4.2. Thực trạng tổ chức thực hiện dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT huyện Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng.................... 60 v 2.4.4. Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực .......................................................................... 68 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực học sinh ở trường trung học phổ thông ................... 69 2.5.1. Thực trạng các yếu tố thuộc về Hiệu trưởng trường THPT ........................ 69 2.5.2. Thực trạng các yếu tố thuộc về giáo viên dạy môn Tiếng Anh ở trường THPT..... 71 2.5.3. Thực trạng các yếu tố khách quan thuộc về môi trường tổ chức dạy học môn Tiếng Anh ở trường THPT ........................................................... 73 2.5. Đánh giá thực trạng quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo hướng tiếp cận năng lực học sinh THPT ở huyện Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng ................. 75 2.5.1. Những kết quả đạt được .............................................................................. 75 2.5.2. Những tồn tại hạn chế ................................................................................. 77 2.5.3. Nguyên nhân của những tồn tại hạn chế ..................................................... 78 Kết luận chương 2 .................................................................................................. 80 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƯỜNG THPT HUYỆN TRÀ LĨNH, TỈNH CAO BẰNG ................ 81 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ............................................................... 81 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ................................................................ 81 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .............................................................. 81 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ............................................................. 81 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính phù hợp .............................................................. 82 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực học sinh ở Trường THPT Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng ..................... 82 3.2.1. Biện pháp 1 Xác định các năng lực cần phát triển cho học sinh THPT qua môn Tiếng Anh ..................................................................................... 82 3.2.2. Biện pháp 2: Chỉ đạo thực hiện dự giờ, phân tích các giờ dạy theo tiếp cận năng lực của giáo viên môn Tiếng Anh trong trường .......................... 84 3.2.3. Biện pháp 3: Chỉ đạo đổi mới phương pháp và hình thức dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực học sinh ................................................. 86 vi 3.2.4. Biện pháp 4: Tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Anh cho giáo viên theo tiếp cận năng lực học sinh ............................................ 90 3.2.5. Biện pháp 5: Tăng cường hoạt động kiểm tra, đánh giá dạy học môn Tiếng Anh và học tập môn Tiếng Anh của học sinh theo tiếp cận năng lực học sinh .................................................................................................. 94 3.2.6. Biện pháp 6: Xây dựng môi trường học tập môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực học sinh .................................................................................. 98 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................... 102 3.4. Khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT Trà Lĩnh - Tỉnh Cao Bằng .......................................................................... 103 3.4.1. Mục đích khảo sát ..................................................................................... 103 3.4.2. Phương pháp khảo sát ............................................................................... 103 3.4.3. Đối tượng khảo sát .................................................................................... 103 3.4.4. Kết quả khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của của các biện pháp đã đề xuất .................................................................................................. 104 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................... 107 1. Kết luận ............................................................................................................ 107 2. Khuyến nghị..................................................................................................... 108 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................... 110 PHỤ LỤC vii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BGH Ban Giám hiệu CBQL Cán bộ quản lý CSVC Cơ sở vật chất DH Dạy học GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GDPT Giáo dục phổ thông HS Học sinh NCBH Nghiên cứu bài học PPDH Phương pháp dạy học QLDH Quản lý dạy học QLGD Quản lý giáo dục SHCM Sinh hoạt chuyên môn iv DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Cách cho điểm và thang đánh giá thực trạng dạy học môn Tiếng Anh và quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực học sinh ........................................................................... 47 Bảng 2.2. Cách cho điểm và thang đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực học sinh.............. 48 Bảng 2.3. Đánh giá của CBQL, GV về mức độ thực hiện nội dung dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT huyện Trà Lĩnh .............................................................................. 48 Bảng 2.4. Đánh giá của CBQL, GV về thực trạng sử dụng phương pháp dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT huyện Trà Lĩnh, Cao Bằng ................................................. 50 Bảng 2.5. Đánh giá của CBQL, GV về mức độ thực hiện các hình thức ...... 52 Bảng 2.6. Đánh giá của CBQL, GV về thực trạng khai thác sử dụng phương tiện dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ....... 54 Bảng 2.7. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học môn Tiếng Anh ở các trường THPT huyện Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng .................... 56 Bảng 2.8. Thực trạng xây dựng kế hoạch dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT huyện Trà Lĩnh ................. 57 Bảng 2.9. Thực trạng tổ chức thực hiện nội dung chương trình, kế hoạch dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ............................. 60 Bảng 2.10. Thực trạng tổ chức xây dựng và thực hiện nề nếp dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ................................................. 62 Bảng 2.11. Thực trạng chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ............................................................ 64 Bảng 2.12. Thực trạng chỉ đạo đổi mới hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh trong dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận năng lực............................................................................ 66 v Bảng 2.13. Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực .................................................. 68 Bảng 2.14. Thực trạng yếu tố ảnh hưởng đến QL hoạt động DH tiếng Anh thuộc về Hiệu trưởng trường trung học phổ thông ....................... 69 Bảng 2.15. Yếu tố thuộc về môi trường quản lý dạy học môn Tiếng Anh ..... 73 Bảng 3.1. Mẫu khảo nghiệm ........................................................................ 103 Bảng 3.2. Tiêu chí và thang đánh giá .......................................................... 104 Bảng 3.3. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của biện pháp quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực học sinh .................. 104 Bảng 34. Mối quan hệ giữa tính cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực học sinh............ 106 vi DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý dạy học môn Tiếng Anh ở trường trung học phổ thông theo tiếp cận năng lực học sinh ................................................................................... 75 Biểu đồ 3.2. Tính khả thi của biện pháp quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực người học ................................................ 105 vi MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Bước sang thế kỉ XXI, Việt Nam đang từng bước hội nhập với các nước trong khu vực và trên thế giới, do đó đòi hỏi giáo dục - đào tạo cần có sự đổi mới về mục tiêu, nội dung, chương trình giáo dục ở tất cả các cấp học nhằm tạo ra những công dân toàn cầu có khả năng hội nhập sâu, rộng. Chìa khóa giúp công dân Việt Nam có thể hội nhập đó là năng lực chuyên môn và năng lực tiếng Anh, cả hai năng lực đó đều được hình thành, phát triển ngay từ khi học sinh còn ngồi trên ghế nhà trường phổ thông. Để đạt được mục tiêu trên, ngoài việc dạy các môn văn hóa cơ bản, các trường phổ thông cần quan tâm đến việc nâng cao chất lượng dạy và học môn Tiếng Anh. Chất lượng và hiệu quả dạy học môn Tiếng Anh trong các trường THPT phụ thuộc vào mục tiêu, nội dung chương trình, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học và năng lực dạy học của giáo viên, động cơ, ý thức thái độ học tập của học sinh trong quá trình dạy học Tiếng Anh. Đồng thời phụ thuộc vào cơ chế tổ chức quản lý của nhà trường THPT. Để dạy học môn Tiếng Anh hiệu quả, giáo viên và nhà trường có nhiều cách tiếp cận trong đó tiếp cận năng lực là cách tiếp cận giúp học sinh đạt chuẩn kiến thức, kỹ năng sau khi kết thúc chương trình môn học Tiếng Anh trong nhà trường THPT. Đứng trước những yêu cầu nêu trên, trong những năm qua Bộ Giáo dục Đào tạo đã triển khai đề án 2020 nhằm nâng cao năng lực ngoại ngữ cho giáo viên, giảng viên cơ sở giáo dục nói chung và nâng cao năng lực ngoại ngữ cho giảng viên, giáo viên dạy Tiếng Anh nói riêng bằng nhiều hình thức khác nhau như: Bồi dưỡng năng lực cho giáo viên Tiếng Anh, đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học môn Tiếng Anh và đổi mới kiểm tra, đánh giá môn Tiếng Anh. Tuy nhiên trong quá trình triển khai thực hiện còn bộ lộc những hạn chế. Mục tiêu dạy học môn ngoại ngữ là cung cấp cho học sinh những kiến thức phổ thông cơ bản hệ thống về môn tiếng Anh, sao cho học sinh có thể ứng dụng 1 tiếng Anh như một công cụ giao tiếp ở mức độ cơ bản dưới dạng nghe, nói, đọc, viết. Có thể hiểu khái quát về đất nước và con người, nền văn hóa và ngôn ngữ của các nước nói tiếng Anh, biết tự hào, yêu quý và tôn trọng nền văn hóa cơ bản của bộ môn này. Bởi vậy, đặc trưng cơ bản của phương pháp dạy học mới là hoạt động tự lập, tích cực, chủ động của học sinh trong việc giải quyết các nhiệm vụ giao tiếp bằng ngoại ngữ. Tiêu chí đánh giá kết quả học tập của học sinh là năng lực giao tiếp, năng lực ứng xử bằng ngôn ngữ trong các tình huống giao tiếp cụ thể. Trong những năm qua, việc tổ chức hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường THPT Trà Lĩnh đã có đổi mới về cách dạy và cách học, đổi mới kiểm tra, đánh giá. Song kết quả thu được vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn đòi hỏi, thực trạng dạy - học ngoại ngữ còn nhiều bất cập, việc tổ chức dạy học môn tiếng Anh còn tồn tại chưa phù hợp, nhiều giáo viên vẫn theo cách dạy học truyền thống đã được hình thành từ nhiều thập kỷ trước. Cách tổ chức hoạt động dạy học của nhà trường nói chung và môn tiếng Anh nói riêng phần lớn theo kinh nghiệm tự học hỏi nên chưa thực sự đáp ứng mục tiêu đào tạo của cấp THPT trong bối cảnh giáo dục hiện nay. Vì vậy, đánh giá đúng thực trạng dạy học tiếng Anh ở các trường THPT Trà Lĩnh nhằm đề ra các giải pháp quản lý hoạt động dạy học đồng bộ có tính khả thi, phù hợp với tình hình thực tế của địa phương trong thời kỳ đổi mới là cần thiết, thiết thực. Thực tế ở các trường THPT Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng công tác quản lý dạy học Tiếng Anh còn bộc lộ các hạn chế bất cập trong việc tổ chức hoạt động dạy và học, trong việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh... chưa nhấn mạnh nhiều đến học sinh làm trung tâm, làm giảm thiểu hiệu quả dạy học môn Tiếng Anh trong nhà trường và chưa phát triển được hết năng lực của học sinh. Trong lĩnh vực quản lý giáo dục đã có nhiều công trình nghiên cứu về quản lý dạy học nói chung, nhưng nghiên cứu quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo hướng phát triển năng lực học sinh, đặc biệt ở huyện Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng còn chưa được nghiên cứu... Xuất phát từ các lý do trên, đề tài: “Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực học sinh ở các trường THPT Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng” được lựa chọn nghiên cứu đã xác định được điểm mới và góp phần nâng cao chất 2 lượng dạy học môn Tiếng Anh trong nhà trường và phát triển năng lực học tập của học sinh. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn, luận văn đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT huyện Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Anh ở các trường THPT, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý dạy học môn Tiếng Anh ở trường THPT. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh theo hướng tiếp cận năng lực ở các trường THPT Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng. 4. Giả thuyết khoa học Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở trường THPT Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng đã được quan tâm thực hiện và đạt được những kết quả nhất định, tuy nhiên, trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay vẫn còn bộc lộ các hạn chế bất cập, chưa phát huy được hết năng lực của học sinh. Nếu đề xuất và áp dụng biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng phù hợp với điều kiện thực tiễn của nhà trường và đặc điểm học sinh thì sẽ nâng cao hiệu quả dạy học môn Tiếng Anh, phát triển năng lực cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý dạy học môn Tiếng Anh tiếp cận năng lực học sinh ở các trường THPT. - Khảo sát và đánh giá thực trạng quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực học sinh ở các trường THPT Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng. - Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực học sinh ở các trường THPT Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng. - Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh theo hướng tiếp cận năng lực học sinh ở các trường THPT Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng. 3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Nghiên cứu biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh của giáo viên theo hướng tiếp cận năng lực học sinh. - Chủ thể quản lý là hiệu trưởng trường THPT - Địa bàn nghiên cứu: + Trường THPT Quang Trung. + Trường THPT Trà Lĩnh. Thuộc huyện Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng - Đối tượng khảo sát: Cán bộ quản lý: 15 (Hiệu trưởng hiệu phó, tổ trưởng, tổ phó và giáo viên dạy Tiếng Anh và các GV sinh hoạt cùng tổ chuyên môn của GV Tiếng Anh, GV chủ nhiệm lớp: 34 người của 02 trường THPT Trà Lĩnh, trường THPT Quang Trung tỉnh Cao Bằng. - Thời gian nghiên cứu từ tháng 11/2018 đến tháng 3/2019. - Số liệu nghiên cứu lấy từ năm 2016 đến năm 2019. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp, hệ thống các tài liệu về quản lý giáo dục và quản lý nhà trường, các văn bản chỉ đạo của Bộ GDĐT, của Sở GDĐT về hoạt động dạy học môn Tiếng Anh và quản lý dạy học môn Tiếng Anh ở các trường phổ thông nhằm mục đích xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài luận văn. 7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn, bao gồm: 7.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Sử dụng phiếu hỏi nhằm trưng cầu ý kiến của một số đối tượng là các cán bộ quản lý, giáo viên về công tác quản lý dạy học môn Tiền Anh theo định hướng phát triển năng lực học sinh các trường THPT huyện Trà Lĩnh. 7.2.2. Phương pháp quan sát Quan sát hoạt động dạy và hoạt động học và cách xử lý tình huống của cán bộ quản lý, giáo viên môn Tiếng Anh các trường THPT huyện Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng để bổ sung và kiểm chứng cho thực trạng nghiên cứu được bằng các phương pháp nghiên cứu khác. 4 7.3.3. Phương pháp chuyên gia Xin ý kiến chuyên gia về tính cần thiết, tính khả thi của các biện pháp quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực học sinh các trường THPT huyện Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng. 7.2.4. Phương pháp phỏng vấn Phỏng vấn một số đối tượng là các cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh về dạy học môn Tiếng Anh theo định hướng phát triển năng lực học sinh và quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực học sinh các trường THPT huyện Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng. 7.3. Phương pháp xử lý số liệu bằng toán thống kê Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý và phân tích số liệu thu được từ quá trình điều tra thực trạng và khảo nghiệm các biện pháp. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, khuyến nghị, Danh mục tài liệu tham khảo và các Phụ lục, luận văn dự kiến được trình bày trong 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực học sinh ở trường THPT. Chương 2: Thực trạng quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực học sinh ở các trường THPT Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng. Chương 3: Biện pháp quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực học sinh ở trường THPT Trà Lĩnh , tỉnh Cao Bằng. 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các công trình nghiên cứu dạy học và dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực học sinh Những nghiên cứu về phát triển năng lực trong dạy học xuất hiện rất sớm trong lịch sử giáo dục, ngay từ thời cổ đại với những tên tuổi các triết gia như Socrate, Aristote, Platon, Lão Tử, Khổng Tử, Mạnh Tử, Tuân Tử. Tiếp đến thời kì Trung cổ Châu Âu, nhiều nhà khoa học cũng xem xét vấn đề phát triển năng lực (Decarter, Diterverg, Pestalotsy, Comensky, J. Rutso,…) song thực sự chỉ quan tâm đến phát triển trí tuệ. Từ thế kỉ 19 đến nửa thế kỉ 20, phát triển trí tuệ vẫn được nhấn mạnh hơn cả. Thời đó phát triển năng lực hầu như được đồng nhất với phát triển năng lực trí tuệ (Guilford, Bine-Simon, J. Piaget, R. Bruner, V.V. Zancov, P.Ia. Galperin, V.V.) Cuối thế kỉ 20 khoa học giáo dục, đặc biệt tâm lí học giáo dục và tâm lí học phát triển đã mở rộng khái niệm năng lực - nó không chỉ là trí tuệ, và xuất hiện những quan niệm mới về năng lực gắn với vấn đề văn hóa (năng lực văn hóa), xã hội (năng lực xã hội), tình cảm (năng lực biểu cảm), sự tồn sinh (kĩ năng sống), chưa kể những thứ năng lực còn bí ẩn khác, trong đó có những yếu tố thuộc tiềm thức hoặc vô thức. Ngày nay, tiếp cận năng lực trong giáo dục là vấn đề khoa học có phạm vi rất rộng lớn và tiêu biểu cho tư tưởng giáo dục hiện đại. Nó được các nhà khoa học trên thế giới thảo luận trên nhiều phương diện khác nhau. Cụ thể như sau: Giáo dục dựa vào năng lực (Competency-based Education) hay Đào tạo dựa vào năng lực (Competency-based Training) hoặc Học tập dựa vào năng lực (Competency-based Learning) - bản chất tiếp cận này là cụ thể hóa triết lí giáo dục hướng vào người học, trước hết là năng lực của họ. Hướng vào người học là tư tưởng hiện đại mà nền tảng triết học đã được, Xavier Roegirs, L.X Vygotsky, 6 Dubois. D & Rothwell. W, John Dewey và J. Piaget xác lập có 2 khía cạnh: tận dụng năng lực có sẵn và phát triển năng lực mới của người học trong quá trình dạy học (dẫn theo [35]). Dạy học dựa vào phong cách học tập (Learning Style-based Teaching) - là một hướng nghiên cứu tương đối mới nổi lên từ những năm 1970. Bởi lẽ phong cách học tập tích hợp cả khí chất, nét tính cách, tình cảm và năng lực nên dạy học theo phong cách học tập cũng là một chiến lược dạy học phân hóa theo tiếp cận năng lực. Thí dụ phổ biến nhất hiện nay là các chiến lược dạy học dựa vào lí thuyết đa trí tuệ. Nghiên cứu những khía cạnh tương đối cụ thể trong giáo dục như đánh giá dạy học, phát triển chương trình, lập kế hoạch, giám sát, phát triển giáo viên và nhà quản lí giáo dục, phát triển học liệu, thiết kế dạy học v.v… theo tiếp cận năng lực.Đặc biệt có ý nghĩa là những nghiên cứu và khuyến cáo do UNESCO, UNDP, WB và ADB về phát triển chương trình trong giáo dục người lớn, xóa mù chữ, phổ cập giáo dục, quản lí trường học, đánh giá và giám sát dựa vào kết quả, quản lí dự án giáo dục v.v… Theo S. Kerka (dẫn theo [22]), tiếp cận theo NL có những ưu thế nổi bật so với các cách tiếp cận khác trong dạy học. Việc chú trọng vào kết quả đầu ra và những tiêu chuẩn đo lường khách quan của những NL cần thiết để tạo ra các kết quả là điểm được các nhà hoạch định chính sách GD&ĐT và phát triển nguồn nhân lực đặc biệt quan tâm nhấn mạnh. - Nghiên cứu mô hình năng lực trong dạy học R.E. Boyatzid cho rằng phát triển dạy học dựa trên mô hình NL cần xử lý một cách có hệ thống ba khía cạnh sau: (1) xác định các NL, (2) phát triển chúng, và (3) đánh giá chúng một cách khách quan. Để xác định được các NL, điểm bắt đầu thường là các kết quả đầu ra (outputs). Từ đó, đi đến xác định vai trò của những người có trách nhiệm phải tạo ra các kết quả đầu ra này. Một vai trò là một tập hợp các hành vi được mong đợi về một người theo những nghĩa vụ và địa vị công việc của người đó. Thuật ngữ 7