Tài liệu Quản lý hoạt động dạy học môn hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh trường trung học phổ thông vân tảo, huyện thường tín, thành phố hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC VŨ THỊ LAN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN HÓA HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG VÂN TẢO, HUYỆN THƢỜNG TÍN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2020 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC VŨ THỊ LAN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN HÓA HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG VÂN TẢO, HUYỆN THƢỜNG TÍN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.140114 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS TRỊNH VĂN MINH HÀ NỘI - 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn toàn trung thực và chưa từng được công bố tại bất kỳ công trình nào khác. Các thông tin, tài liệu trình bày trong luận văn đều được ghi rõ nguồn gốc. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước Hội đồng về tính trung thực của đề tài nghiên cứu. Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Tác giả Vũ Thị Lan i LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên tác giả xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội và các thầy giáo, cô giáo đang công tác tại trường đã nhiệt tình giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả trong quá trình học tập và nghiên cứu đề tài. Đặc biệt tác giả xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới thầy PGS.TS Trịnh Văn Minh, người thầy đã tận tình hướng dẫn giúp đỡ tác giả trong suốt thời gian học tập cũng như thời gian làm luận văn để luận văn có thể hoàn thành đúng thời hạn. Tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội, Ban Giám hiệu cùng các thầy cô giáo nhóm Hóa học - Tổ Khoa Học Tự Nhiên và các em học sinh trường THPT Vân Tảo - Thường Tín - Hà Nội đã tạo điều kiện giúp đỡ tác giả trong quá trình thực hiện luận văn này. Sự quan tâm giúp đỡ, tạo mọi điều kiện thuận lợi của gia đình, bạn bè và các bạn đồng nghiệp trong quá trình học tập, thực hiện nghiên cứu đề tài là một sự động viên, cổ vũ và tiếp thêm sức mạnh cho tác giả. Tác giả xin chân thành cảm ơn. Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng chắc chắn luận văn không thể tránh khỏi thiếu sót, tác giả rất mong nhận được những ý kiến đóng góp quý báu của thầy cô và các bạn. Xin chân thành cảm ơn ! Hà Nội, tháng 7 năm 2020 Tác giả Vũ Thị Lan ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BGH Ban Giám Hiệu CBG Chưa bao giờ CBQL Cán bộ quản lý CSVC Cơ sở vật chất CSVC&TBTH Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học DH Dạy học ĐTB Điểm trung bình GV Giáo viên HS Học sinh PP Phương pháp PPDH Phương pháp dạy học PTDH Phương tiện dạy học RTX Rất thường xuyên SL Số lượng TB Thiết bị THPT Trung học phổ thông TT Thỉnh thoảng TX Thường xuyên iii MỤC LỤC Trang Lời cam đoan.............................................................................................................. i Lời cảm ơn................................................................................................................ ii Danh mục chữ viết tắt..............................................................................................iii Danh mục các bảng................................................................................................ viii Danh mục biểu đồ, hình.........................................................................................................................xi MỞ ĐẦU.................................................................................................................. 1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN HÓA HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG................................................... 7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.......................................................................... 7 1.1.1. Những nghiên cứu về hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh...................................................................................... 7 1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh.............................................................................. 9 1.2. Năng lực và dạy học phát triển năng lực học sinh.......................................12 1.2.1. Năng lực học sinh THPT theo định hướng Chương trình giáo dục phổ thông mới................................................................................................ 12 1.2.2. Phát triển năng lực học sinh.................................................................. 15 1.3. Hoạt động dạy học môn hóa học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh trƣờng Trung học phổ thông................................................................ 16 1.3.1. Khái niệm hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh.......................................................................................................... 16 1.3.2. Mục tiêu dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh......................................................... 18 1.3.3. Nội dung dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh......................................................... 19 1.3.4. Phương pháp, hình thức và phương tiện dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh....20 1.3.5. Kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh.........................23 1.3.6. Điều kiện dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh................................................. 24 iv 1.4. Quản lý hoạt động dạy học môn hóa học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh trƣờng Trung học phổ thông................................................. 24 1.4.1. Khái niệm quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THPT.................................................................. 24 1.4.2. Quản lý xác định mục tiêu hoạt động dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THPT............................... 25 1.4.3. Quản lý nội dung dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường trung học phổ thông............................................ 26 1.4.4. Quản lý hoạt động dạy của giáo viên môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh................................................................. 27 1.4.5. Quản lý việc đổi mới phương pháp, hình thức dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh.......................................... 28 1.4.6. Quản lý kiểm tra, đánh giá dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh............................................................................ 29 1.4.7. Quản lý các điều kiện dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh................................................................................... 31 1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng trung học phổ thông........31 1.5.1. Các yếu tố khách quan.......................................................................... 31 1.5.2. Các yếu tố chủ quan.............................................................................. 32 Tiểu kết chƣơng 1................................................................................................. 34 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG VÂN TẢO, HUYỆN THƢỜNG TÍN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI.................................................................................................................. 35 2.1. Khái quát về điều kiện kinh tế-xã hội, văn hóa-giáo dục huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội........................................................................... 35 2.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của Huyện Thường Tín.................35 2.1.2. Tình hình chung về giáo dục của Huyện Thường Tín........................... 35 2.1.3. Khái quát về trường Trung học phổ thông Vân Tảo.............................36 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng.......................................................................... 37 2.2.1. Mục đích khảo sát thực trạng................................................................ 37 2.2.2. Nội dung khảo sát thực trạng................................................................ 38 2.2.3. Đối tượng khảo sát................................................................................ 38 v 2.2.4. Phương pháp khảo sát........................................................................... 38 2.2.5. Cách thức xử lý số liệu......................................................................... 38 2.2.6. Thời gian khảo sát................................................................................ 39 2.3. Thực trạng hoạt động dạy học môn Hóa học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh trƣờng THPT Vân Tảo................................................. 40 2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh........................... 40 2.3.2. Thực trạng hoạt động dạy học môn Hóa theo định hướng phát triển năng lực học sinh............................................................................................ 42 2.4. Thực trạng quản hoạt động dạy học môn Hóa học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh trƣờng THPT Vân Tảo........................................63 2.4.1. Thực trạng quản lý xác định mục tiêu dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh......................................................... 63 2.4.2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh................................................................. 64 2.4.3. Thực trạng quản lý việc đổi mới phương pháp, hình thức dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh........................... 68 2.4.4. Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh......................................................... 70 2.4.5. Thực trạng quản lý các điều kiện dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh................................................................. 71 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng đến quản hoạt động dạy học môn Hóa học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh trƣờng THPT Vân Tảo....72 2.6. Đánh giá thực trạng quản hoạt động dạy học môn Hóa học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh trƣờng THPT Vân Tảo............................ 73 2.6.1. Những điểm mạnh................................................................................ 73 2.6.2. Những điểm yếu................................................................................... 73 Tiểu kết chƣơng 2................................................................................................. 75 CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN HÓA HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG VÂN TẢO, HUYỆN THƢỜNG TÍN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI................................................................................ 76 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp................................................................ 76 3.1.1. Bảo đảm tính mục tiêu.......................................................................... 76 vi 3.1.2. Bảo đảm tính thực tiễn.......................................................................... 76 3.1.3. Bảo đảm tính hệ thống.......................................................................... 77 3.1.4. Bảo đảm tính hiệu quả.......................................................................... 77 3.2. Các biện pháp quản hoạt động dạy học môn Hóa học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh trƣờng THPT Vân Tảo, Thƣờng Tín, Hà Nội....77 3.2.1. Tổ chức hoạt động tổ chuyên môn theo định hướng dạy-học phát triển năng lực học sinh................................................................................... 77 3.2.2. Tổ chức bồi dưỡng cán bộ quản lý và giáo viên về dạy-học theo định hướng phát triển năng lực học sinh......................................................... 80 3.2.3. Tổ chức xây dựng bộ tiêu chí đánh giá kế hoạch dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh.......................................... 86 3.2.4. Sắp xếp, sử dụng cơ sở vật chất – thiết bị đáp ứng yêu cầu dạy học phát triển năng lực học sinh............................................................................ 90 3.2.5. Xây dựng cơ chế, tạo động lực để giáo viên và học sinh phát huy tốt vai trò của mình trong dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực.................................................................................................. 92 3.2.6. Đổi mới kiểm tra đánh giá đánh giá kết quả giáo dục môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh................................................. 94 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất...................................................... 96 3.4. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất.............96 3.4.1. Mục đích khảo sát................................................................................. 96 3.4.2. Nội dung, phương pháp khảo sát.......................................................... 97 3.4.3. Đối tượng khảo sát................................................................................ 98 3.4.4. Kết quả khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất................................................................................................... 98 Tiểu kết chƣơng 3............................................................................................... 102 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................................. 103 TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................... 106 PHỤ LỤC vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Quy ước tiêu chí và điểm đánh giá.................................................... 39 Bảng 2.2. Ý kiến của CBQL và GV về mục tiêu dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh Bảng 2.3. 42 Đánh giá của CBQL và GV về mức độ thực hiện nội dung dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh Bảng 2.4. 43 Đánh giá của HS về mức độ thực hiện nội dung dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh Bảng 2.5. 45 Đánh giá của CBQL và GV về kết quả thực hiện nội dung dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh Bảng 2.6. 47 Đánh giá của CBQL và GV về mức độ sử dụng phương pháp dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh Bảng 2.7. 48 Đánh giá của HS về mức độ sử dụng phương pháp dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh Bảng 2.8. 49 Đánh giá của CBQL và GV về kết quả sử dụng phương pháp dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh Bảng 2.9. 50 Đánh giá của CBQL và GV về mức độ sử dụng hình thức dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh Bảng 2.10. 51 Đánh giá của HS về mức độ sử dụng hình thức dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh 52 Bảng 2.11. Đánh giá của CBQL và GV về kết quả sử dụng hình thức dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh viii 53 Bảng 2.12. Bảng 2.13. Bảng 2.14. Bảng 2.15. Bảng 2.16. Bảng 2.17. Bảng 2.18. Bảng 2.19. Bảng 2.20. Bảng 2.21. Bảng 2.22. Bảng 2.23. Bảng 2.24. Đánh giá của CBQL và GV về mức độ sử dụng phương tiện dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh Đánh giá của HS về mức độ sử dụng phương tiện dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh Đánh giá của CBQL và GV về kết quả sử dụng phương tiện dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh Đánh giá của CBQL và GV về mức độ thực hiện kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh Đánh giá của HS về mức độ thực hiện kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh Đánh giá của CBQL và GV về kết quả thực hiện kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh Đánh giá của CBQL và GV về mức độ thực hiện điều kiện dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh Đánh giá của CBQL và GV về kết quả thực hiện điều kiện dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh Đánh giá của CBQL và GV về việc quản lý xác định mục tiêu dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh Đánh giá của CBQL và GV về việc quản lý nội dung dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh Đánh giá của CBQL và GV về việc quản lý việc soạn bài môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh Đánh giá của CBQL và GV về việc quản lý việc lên lớp môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh Đánh giá của CBQL và GV về việc quản lý việc đổi mới phương pháp dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ix 54 55 56 57 58 59 60 62 63 64 66 67 68 Bảng 2.25. Đánh giá của CBQL và GV về việc quản lý việc đổi mới hình thức dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh 69 Bảng 2.26. Đánh giá của CBQL và GV về việc quản lý kiểm tra, đánh giá dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh 70 Bảng 2.27. Đánh giá của CBQL và GV về việc quản lý các điều kiện dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh 71 Bảng 2.28. Đánh giá của CBQL và GV về các yếu tố ảnh hưởng đến quản hoạt động dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh trường THPT Vân Tảo 72 Bảng 3.1. Thang đánh giá các tiêu chí đánh giá kế hoạch dạy học bộ môn Hóa học 88 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát tính cần thiết của các biện pháp..............................98 Bảng 3.3. Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp............................... 100 x DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH Biểu đồ 2.1. Ý kiến của CBQL và GV về tầm quan trọng của hoạt động dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh 40 Biểu đồ 2.2. Ý kiến của HS về tầm quan trọng của hoạt động dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh 41 Hình 1.1. Mô hình bốn thành phần NL với bốn trụ cột giáo dục theo UNESCO 14 xi MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Chúng ta hiện đang sống trong một xã hội ngày càng đa dạng, toàn cầu hóa với sự bùng nổ công nghệ thông tin. Những thay đổi và phát triển liên tục ở mọi khía cạnh của cuộc sống đã xác định rõ con đường mà loài người bước vào kỉ nguyên mới: Con đường phát triển một nền kinh tế mới, một xã hội mới dựa chủ yếu vào các nguồn lực thông tin và tri thức, với xu thế toàn cầu hóa lôi cuốn sự hội nhập của mọi quốc gia trên thế giới. Bên cạnh những thành tựu, những lợi ích to lớn mà nó mang lại cho toàn thể nhân loại thì con người nói chung và thế hệ trẻ nói riêng hiện đang và sẽ còn phải đối mặt với nhiều vấn đề nảy sinh như nghèo đói, các vấn đề về sức khỏe, hạn hán,nóng lên toàn cầu, và các vấn đề môi trường và xã hội khác. Những vấn đề này đòi hỏi thế hệ trẻ phải có khả năng giao tiếp, hành động và sáng tạo ra những thay đổi tích cực ở các cấp độ: địa phương, quốc gia và toàn cầu. Chính vì vậy, Giáo dục phải chuẩn bị hành trang cho thế hệ trẻ tham gia vào quá trình toàn cầu hóa này, sẵn sàng thích nghi với sự thay đổi mạnh mẽ của kinh tế.Những điều này đòi hỏi người học phải có những năng lực mới để đáp ứng nguồn nhân lực cho xã hội hiện đại. Để giúp cho thế hệ trẻ tận dụng được các cơ hội và đứng vững trước những thách thức của đời sống, vai trò của Giáo dục ngày càng được các quốc gia chú trọng và quan tâm đầu tư hơn bao giờ hết. Ở nước ta trong những năm qua, công cuộc đổi mới giáo dục đã được Đảng, nhà nước và toàn xã hội quan tâm. Hiện nay, ngành giáo dục đang tích cực triển khai đổi mới một cách mạnh mẽ, đồng bộ, toàn diện về cả mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện dạy học. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực” [10]. Ngày 26/12/2018 Bộ giáo dục Đào tạo đã ban hành thông tư 32/2018 –TT 1 Bộ GD & ĐT về chương trình giáo dục phổ thông tổng thể và chương trình giáo dục của 27 môn học. Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể đã công bố mục tiêu giáo dục học sinh phổ thông để rèn luyện tốt 5 phẩm chất: “yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm” và những năng lực cốt lõi: “những năng lực chung được hình thành, phát triển thông qua tất cả các môn học, hoạt động giáo dục: năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo; những năng lực đặc thù được hình thành, phát triển chủ yếu thông qua một số môn học và hoạt động giáo dục nhất định: năng lực ngôn ngữ, năng lực tính toán, năng lực khoa học, năng lực công nghệ, năng tin học, năng lực thẩm mĩ, năng lực thể chất” [4]. Chương trình các môn học và sách giáo khoa, phương pháp giảng dạy khi triển khai đều hướng tới mục tiêu này. Môn Hóa học góp phần hình thành và phát triển ở học sinh năng lực tìm hiểu tự nhiên thể hiện ở các năng lực thành phần môn Hóa học có ưu thế hình thành, phát triển ở học sinh như: “năng lực nhận thức kiến thức Hóa học, năng lực tìm tòi khám phá thế giới tự nhiên dưới góc độ Hóa học, năng lực vận dụng kiến thức Hóa học vào thực tiễn” [4]. Hoạt động giảng dạy môn Hóa học trong nhà trường phổ thông nhằm mục tiêu giúp học sinh tiếp thu kiến thức về những tri thức khoa học phổ thông cơ bản về các đối tượng Hóa học quan trọng trong tự nhiên và đời sống, tập trung vào việc hiểu các khái niệm cơ bản của Hóa học, về các chất, sự biến đổi các chất, mối liên hệ qua lại giữa công nghệ Hóa học học, môi trường và con người và các ứng dụng của của chúng trong tự nhiên và kĩ thuật. Những tri thức này rất quan trọng, giúp HS có nhận thức khoa học về thế giới vật chất, góp phần phát triển năng lực nhận thức và năng lực hành động, hình thành nhân cách phẩm chất của người lao động mới năng động, sáng tạo. Khi giáo dục THPT có sự đổi mới căn bản và toàn diện như vậy, đòi hỏi toàn bộ hoạt động của nhà trường THPT cũng phải đổi mới theo định hướng phát triển NLHS trong đó có hoạt động dạy học môn Hóa học. Nhưng công tác quản lý nhà trường THPT nói chung, quản lý HĐDH môn Hóa học nói riêng vẫn đang trên “lối mòn truyền thống”, thiên về quản lý theo nội dung mà chưa chú ý đến quản lý theo định hướng phát triển NLHS. Tiếp cận NL trong giáo dục nói chung, trong dạy học Hóa học nói riêng, hiện đang là vấn đề lý luận và thực tiễn được quan tâm rộng rãi trên thế giới cũng như ở Việt Nam. 2 Hơn nữa, tại THPT Vân Tảo nói riêng và các trường THPT nói chung đã có rất nhiều giáo viên tích cực đổi mới phương pháp giảng dạy, cán bộ quản lý đã đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học theo công văn 5555/BGD và áp dụng 12 tiêu chí theo hướng dẫn trong công văn để đánh giá giờ dạy theo định hướng phát triển năng lực học sinh; nhưng khi giáo viên xây dựng kế hoạch dạy học cho một giờ dạy theo hướng phát triển năng lực người học thì các giáo viên và cả cán bộ quản lý đều rất lúng túng trong việc đánh giá một kế hoạch dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh do thiếu bộ công cụ đánh giá kế hoạch dạy học. Vì thế, chuyển sang dạy học và quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển NLHS vừa là cơ hội để nâng cao chất lượng dạy học; vừa là thách thức lớn đối với GV, CBQL trường THPT nói chung và THPT Vân Tảo nói riêng, khi việc chuẩn bị để dạy học và quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển NLHS chưa được triển khai một cách khẩn trương, đồng bộ. Ngoài ra còn một bộ phận nhỏ GV, CBQL trường THPT cũng chưa có tâm thế sẵn sàng cho dạy học và quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS. Từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh học trường trung học phổ thông Vân Tảo, huyện Thường Tín, thành phố Hà Nội ”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về dạy học và quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh nói chung và đối với môn Hóa học nói riêng, đặc biệt từ nghiên cứu thực trạng tại trường THPT Vân Tảo, Thường Tín, Hà Nội, tác giả đề xuất một số biện pháp quản lý dạy học theo định hướng phát triển NLHS, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục THPT trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT và chuẩn bị thực hiện chương trình GDPT mới. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động dạy học môn Hóa học ở trường THPT. 3 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển NLHS ở trường THPT Vân Tảo. 4. Câu hỏi nghiên cứu Trước yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay, đặc biệt chuyển từ dạy học trang bị kiến thức sang dạy học phát triển phẩm chất và năng lực học sinh, cần phải áp dụng những biện pháp nào để quản lí tốt các hoạt động dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển NLHS? 5. Giả thuyết khoa học Quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông Vân Tảo, huyện Thường Tín, thành phố Hà Nội những năm gần đây đã có nhiều đổi mới và đạt được những kết quả nhất định, tuy nhiên trong quá trình chỉ đạo và thực hiện nhiệm vụ vẫn còn bộc lộ một số hạn chế, bất cập, đặc biệt chưa chú trọng phát triển năng lực của người học. Nếu xây dựng được các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học khoa học, đồng bộ và phù hợp với điều kiện thực tiễn của giáo dục phổ thông ở trường trung học phổ thông Vân Tảo sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học, đáp ứng mục tiêu giáo dục cho học sinh và yêu cầu của đổi mới giáo dục. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS. - Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển NLHS ở trường THPT Vân Tảo. - Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học ở trường THPT Vân Tảo theo định hướng phát triển NLHS. 7. Phạm vi nghiên cứu 7.1. Về nội dung nghiên cứu: Nghiên cứu đề xuất biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh THPT 7.2. Phạm vi thời gian, không gian: Các dữ liệu thu thập từ năm học 2018-2019 đến 2020-2021 tại trường THPT Vân Tảo, Huyện Thường Tín, TP Hà Nội. 4 7.3. Khách thể khảo sát Tổng số khách thể khảo sát gồm 134 người, bao gồm CBQL (Sở GD&ĐT, HT, PHT, TTCM), GV và HS 8. Phƣơng pháp nghiên cứu 8.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý thuyết - Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu - Phương pháp phân loại và hệ thống hóa tài liệu 8.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp quan sát: Quan sát những hoạt động của học sinh, giáo viên, cán bộ quản lý trong nhà trường trung học phổ thông Vân Tảo, huyện Thường Tín, thành phố Hà Nội để thu thập thông tin phục vụ quá trình nghiên cứu đề tài. - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Sử dựng bảng hỏi để khảo sát ý kiến của cán bộ quản lí cấp trường, tổ chuyên môn, giáo viên bộ môn Hóa học và các giáo viên có liên quan nhằm thu thập thông tin phục vụ quá trình nghiên cứu luận văn. - Phương pháp chuyên gia: sử dụng phương pháp chuyên gia để thu thập ý kiến chuyên gia, cán bộ Sở GD & ĐT về các vấn đề liên quan phục vụ quá trình hoàn thiện đề tài nghiên cứu. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Tổng kết kinh nghiệm hoạt động dạy học môn Hóa của giáo viên trực tiếp giảng dạy, kinh nghiệm công tác quản lí của cán bộ quản lí các cấp đặc biệt là những người đang trực tiếp làm quản lí ở trường trung học phổ thông Vân Tảo, chuyên viên môn Hóa học tại phòng giáo dục phổ thông thuộc Sở giáo dục và đào tạo Hà Nội. 8.3. Phương pháp thống kê toán học 9. Những đóng góp của đề tài - Làm sáng tỏ thêm những vấn đề lý luận về HĐDH và quản lý HĐDH môn - Đưa ra thực trạng hoạt động dạy học môn Hóa học và quản lý HĐDH dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển NLHS ở THPT Vân Tảo. - Đề xuất các nhóm biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học ở trường THPT Vân Tảo theo định hướng phát triển NLHS. 5 10. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Kiến nghị, Tài liệu tham khảo và Phụ lục nghiên cứu; luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường trung học phổ thông Vân Tảo, huyện Thường Tín, thành phố Hà Nội. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường trung học phổ thông Vân Tảo, huyện Thường Tín, thành phố Hà Nội. 6 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN HÓA HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu về hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh Dạy học phát triển năng lực, phẩm chất người học là một xu hướng tất yếu của giáo dục Việt Nam và của các nước trên thế giới hiện nay. Trước sự thay đổi mạnh mẽ của khoa học, công nghệ thì dạy học định hướng nội dung, kinh viện, nặng về truyền thụ kiến thức bộc lộ nhiều điểm bất cập. Chính vì vậy đã có nhiều nghiên cứu về dạy học phát triển năng lực học sinh. Có thể nhận định rằng tư tưởng dạy học phát triển năng lực đã có từ thời cổ đại. “Vạn thế sư biểu” – người thầy của muôn đời Khổng Tử (551-479 TCN) đã khẳng định: giáo dục là một thành tố không thể thiếu được của mỗi dân tộc, mỗi quốc gia, và là việc cần thiết đối với mỗi người. Theo ông, đất nước muốn phồn vinh, yên bình và thịnh vượng thì phải quan tâm đến ba yếu tố là: Thứ (dân đông), Phú (dân giàu) và Giáo (dân được giáo dục). Ông coi trọng phương pháp giáo dục tự học, tự rèn luyện, phát huy mặt tích cực, sáng tạo, năng lực nội sinh, dạy học sát đối tượng, cá biệt hóa đối tượng. Ông cũng đưa ra quan điểm dạy học kết hợp với thực hành, phát triển động cơ học tập đúng đắn, tạo hứng thú và ý chí quyết tâm của người học. Ta có thể thấy phương pháp giáo dục của Khổng Tử vẫn phù hợp với định hướng giáo dục hôm nay. Quan điểm của ông vẫn là bài học cho những người đang công tác trong ngành Giáo dục và Đào tạo. Nhà giáo dục vĩ đại người Séc (Tiệp Khắc) J.A. Comenxki (1592-1670), người cống hiến cả cuộc đời cho sự nghiệp giáo dục đã cho ra đời tác phẩm “Phép giáo huấn vĩ đại” (1632). Đây là tác phẩm kiệt xuất mang những tư tưởng giáo dục vượt thời đại về lý luận dạy học và giáo dục. Tác phẩm tách giáo dục học ra khỏi triết học để trở thành một khoa học độc lập. Trong tác phẩm, J.A. Comenxki đã khái quát kinh nghiệm dạy học của loài người bằng cách đưa ra một hệ thống các nguyên 7