Tài liệu Quản lý hoạt động dạy học lý luận chính trị ở trường cao đẳng sư phạm điện biên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TRẦN THỊ PHƯƠNG THANH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM ĐIỆN BIÊN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TRẦN THỊ PHƯƠNG THANH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM ĐIỆN BIÊN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ NGỌC THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu luận văn này là trung thực, khách quan không trùng lặp với các đề tài khác đồng thời chưa từng được công bố ở bất cứ tài liệu nào. Thái Nguyên, tháng 3 năm 2019 Học viên Trần Thị Phương Thanh Xác nhận của khoa chuyên môn Xác nhận của người hướng dẫn khoa học Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Hội đồng khoa học trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên, các thầy giáo, cô giáo đã tham gia giảng dạy, tư vấn, giúp đỡ, tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu luận văn. Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn sự nhiệt tình giúp đỡ của các đồng chí lãnh đạo, cán bộ quản lý và các đồng nghiệp trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên đã giúp đỡ, tạo điều kiện để tôi hoàn thành nhiệm vụ học tập, nghiên cứu. Xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS Nguyễn Thị Ngọc, người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, chỉ bảo, động viên tôi suốt thời gian nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong học tập và nghiên cứu để hoàn thành luận văn, song luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong các thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp và tất cả những ai quan tâm đến vấn đề nghiên cứu đóng góp ý kiến để luận văn được hoàn thiện hơn. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019 Tác giả Trần Thị Phương Thanh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................... v MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ....................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu .......................................................................... 2 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 3 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài .............................................................. 3 7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 3 8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .................................................................. 4 9. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ...................................................................................... 5 1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề ..................................................................... 5 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài ............................................................................. 5 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước ................................................................................. 7 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ....................................................................... 9 1.2.1. Quản lý ................................................................................................................ 9 1.2.2. Hoạt động dạy học ............................................................................................ 11 1.2.3. Quản lý hoạt động dạy học ............................................................................... 12 1.2.4. Môn Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng sư phạm ......................................... 13 1.2.5. Quản lí HĐDH Lý luận chính trị ở trường CĐSP ............................................ 14 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 1.3. HĐDH Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm ......................................... 15 1.3.1. Vai trò, vị trí của dạy học Lý luận chính trị trong thực hiện mục tiêu đào tạo ở trường Cao đẳng Sư phạm ................................................................................. 15 1.3.2. Mục tiêu, nội dung chương trình dạy học Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm .................................................................................................... 17 1.3.3. Phương pháp dạy học, hình thức tổ chức dạy học Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm ...................................................................................................... 20 1.3.4. Kiểm tra đánh giá kết quả học tập Lý luận chính trị của sinh viên ở trường Cao đẳng Sư phạm ...................................................................................................... 21 1.4. Định hướng dạy học lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ............................................................................................ 24 1.5. Quản lý HĐDH Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ................................................................................................... 30 1.5.1. Quản lý thực hiện mục tiêu, nội dung chương trình dạy học Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm .................................................................................. 30 1.5.2. Quản lý hoạt động dạy Lý luận chính trị của giảng viên ở trường Cao đẳng Sư phạm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ............................................................... 31 1.5.3. Quản lý hoạt động học Lý luận chính trị của sinh viên ở trường Cao đẳng Sư phạm ...................................................................................................................... 35 1.5.4. Quản lý đổi mới KTĐG kết quả học tập của sinh viên trong học tập Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm......................................................................... 36 1.5.5. Quản lý việc khai thác, sử dụng CSVC, thiết bị dạy học của GV và SV trong quá trình dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục........................................ 37 1.6. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý HĐDH Lý luận chính trị đáp ứng yêu cầu đổi mới ở trường Cao đẳng Sư phạm ................................................................... 37 1.6.1. Các yếu tố thuộc về chủ thể quản lý ................................................................. 37 1.6.2. Các yếu tố thuộc về đối tượng quản lý ............................................................. 38 1.6.3. Các yếu tố thuộc về môi trường quản lý ........................................................... 39 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM ĐIỆN BIÊN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC .............................................................................................. 41 2.1. Khái quát về trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên và bộ môn Lý luận chính trị ........ 41 2.1.1. Khái quát về trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên ......................................... 41 2.1.2. Vài nét về bộ môn Lý luận chính trị trường CĐSP Điện Biên ......................... 44 2.2. Tổ chức nghiên cứu thực trạng ............................................................................ 45 2.2.1. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................ 45 2.2.2. Đối tượng khảo sát ............................................................................................ 45 2.2.3. Nội dung khảo sát: ............................................................................................ 46 2.3. Kết quả nghiên cứu thực trạng ............................................................................. 46 2.3.1. Thực trạng HĐDH Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên ....... 46 2.3.2. Thực trạng quản lí HĐDH Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ............................................................. 58 2.4. Đánh giá chung về thực trạng .............................................................................. 74 2.4.1. Những điểm mạnh ............................................................................................ 74 2.4.2. Những điểm còn hạn chế .................................................................................. 75 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÍ DẠY HỌC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM ĐIỆN BIÊN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ....................................................................................................... 77 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ....................................................................... 77 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và hệ thống.................................................. 77 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích .................................................................. 77 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ................................................................... 77 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ................................................................... 78 3.2. Biện pháp quản lý HĐDH Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ..................................................................... 78 3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức của đội ngũ CBQL, giảng viên Lý luận chính trị trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên về yêu cầu đổi mới dạy học Lý luận chính trị ............................................................................................................... 78 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 3.2.2. Biện pháp 2: Tổ chức xây dựng kế hoạch dạy học khoa học, hợp lý nhằm thực hiện mục tiêu và chương trình dạy học Lý luận chính trị ở trường CĐSP ......... 81 3.2.3. Biện pháp 3: Tăng cường công tác bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ, GV, tập trung bồi dưỡng đổi mới PPDH, HTTC dạy học theo yêu cầu đổi mới giáo dục ............................................................................................................... 84 3.2.4. Biện pháp 4: Chỉ đạo tăng cường ứng dụng CNTT trong dạy Lý luận chính trị cho GV nhà trường ................................................................................................. 85 3.2.5. Biện pháp 5: Đổi mới KTĐG theo hướng phát triển năng lực người học ........ 87 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý HĐDH Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên..................................................................................... 90 3.4. Khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của những biện pháp đề xuất ...... 91 Kết luận chương 3 ....................................................................................................... 95 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 96 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................... 98 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Cụm từ đầy đủ Chữ viết tắt Cán bộ quản lý CBQL Cơ sở vật chất CSVC Công nghệ thông tin CNTT Dạy học DH Giảng viên, giáo viên GV Giáo dục và Đào tạo GD&ĐT Hoạt động dạy học HĐDH Học sinh HS Kiểm tra đánh giá KTĐG Phương pháp PP Phương pháp dạy học PPDH Sinh viên SV Thiết bị dạy học TBDH Tổ chuyên môn TCM Tổ trưởng chuyên môn TTCM Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Thực trạng thực hiện nội dung chương trình Lý luận chính trị .............. 46 Bảng 2.2. Mức độ thực hiện công tác soạn bài, chuẩn bị bài trước khi lên lớp của GV Lý luận chính trị ........................................................................ 48 Bảng 2.3. Mức độ thực hiện giờ dạy trên lớp của GV Lý luận chính trị ................ 49 Bảng 2.4. Thực trạng thực hiện đổi mới PPDH, HTTC dạy học Lý luận chính trị .... 50 Bảng 2.5. Thực trạng ứng dụng CNTT trong dạy học Lý luận chính trị ................ 52 Bảng 2.6. Thực trạng thực hiện nề nếp học tập trên lớp của SV............................. 54 Bảng 2.7. Thực trạng phương pháp học tập của sinh viên ...................................... 55 Bảng 2.8. Thực trạng KTĐG kết quả học tập ......................................................... 56 Bảng 2.9. Thực trạng sử dụng, khai thác CSVC, TBDH ........................................ 57 Bảng 2.10. Thực trạng quản lý việc thực hiện mục tiêu, nội dung chương trình dạy học Lý luận chính trị ........................................................................ 58 Bảng 2.11. Thực trạng quản lý phân công giảng dạy Lý luận chính trị .................... 60 Bảng 2.12. Thực trạng quản lý thực hiện việc soạn bài khi lên lớp của GV Lý luận chính trị ........................................................................................... 61 Bảng 2.13. Thực trạng quản lý giờ dạy trên lớp của GV Lý luận chính trị .............. 64 Bảng 2.14. Thực trạng quản lý việc đổi mới PPDH, HTTC dạy học Lý luận chính trị ............................................................................................................. 65 Bảng 2.15. Thực trạng quản lý việc ứng dụng CNTT phục vụ cho HĐDH Lý luận chính trị ........................................................................................... 68 Bảng 2.16. Thực trạng quản lý việc bồi dưỡng đội ngũ giảng viên Lý luận chính trị, tự học, tự bồi dưỡng nâng cao năng lực dạy học .............................. 69 Bảng 2.17. Thực trạng quản lý động học tập Lý luận chính trị của sinh viên .......... 71 Bảng 2.18. Thực trạng quản lý đổi mới KTĐG kết quả học tập của sinh viên ......... 72 Bảng 2.19. Thực trạng quản lý việc khai thác, sử dụng CSVC, thiết bị dạy học ...... 73 Bảng 3.1. Tổng hợp khảo sát mức độ cấp thiết của các biện pháp quản lý ............ 92 Bảng 3.2. Tổng hợp khảo sát tính khả thi của các biện pháp quản lý ..................... 94 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Dưới tác động của cách mạng khoa học và công nghệ, các quốc gia đang phải đối mặt với rất nhiều cơ hội và thách thức do toàn cầu hóa mang lại. Nguồn nhân lực trở thành một tài sản quý nhất, quan trọng nhất và quyết định nhất cho sự tồn tại và phát triển của bất kỳ một quốc gia nào. Tri thức đã và đang trở thành một nguồn lực kinh tế chủ yếu của lợi thế cạnh tranh. Vì vậy, nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam xem việc đổi mới hệ thống GD&ĐT là chiến lược sống còn trong chiến lược phát triển chung của quốc gia, đặc biệt là hệ thống giáo dục đại học. Theo quan điểm của Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI: "Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ GV và CBQL giáo dục là khâu then chốt"[12]. Như vậy, quản lý giáo dục chính là khâu then chốt đảm bảo sự thắng lợi của đổi mới giáo dục. Theo tinh thần Nghị quyết số 29 - NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT, đổi mới giáo dục chính là: "tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo, đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu đồng bào, sống tốt và làm việc hiệu quả"[1]. Trong nhà trường, HĐDH là hoạt động trung tâm, quyết định chất lượng, hiệu quả giáo dục. Giáo dục nhà trường, nhất là giáo dục ở bậc đại học, cao đẳng là đào tạo con người, cung cấp nhân lực cho xã hội, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước, vì vậy phải chú trọng đào tạo kỹ năng chuyên môn, đào tạo nghề cho sinh viên. Bên cạnh đó, việc giáo dục đạo đức, nhân cách, bản lĩnh chính trị cũng rất quan trọng. Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng có nhiệm vụ xây dựng, củng cố thế giới quan duy vật biện chứng, nhân sinh quan cách mạng, phương pháp luận khoa học, rèn bản lĩnh chính trị vững vàng cho người học, củng cố niềm tin vào sự nghiệp cách mạng của Đảng, trang bị cơ sở phương pháp luận khoa học cho việc nhận thức đường lối chính sách của Đảng, Nhà Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn nước và tham gia đấu tranh tư tưởng, lý luận chống lại những luận điệu xuyên tạc, bóp méo các quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, các môn Lý luận chính trị thường có tính trừu tượng cao; các quan điểm, đường lối, chủ trương, nguyên tắc thường được xem là khô khan, cứng nhắc; chương trình, nội dung, PPDH Lý luận chính trị trong nhà trường chậm đổi mới, chưa theo kịp trình độ phát triển và yêu cầu xã hội; nội dung, chương trình còn nặng về lý thuyết, thiếu liên hệ, vận dụng trong thực tiễn, chưa cập nhật kịp thời những vấn đề thời sự, chính trị trong và ngoài nước; phương pháp giảng dạy chủ yếu vẫn là truyền thụ một chiều, hiệu quả việc ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy còn thấp, giờ thảo luận thường rất tẻ nhạt, hời hợt, mang tính hình thức, đối phó; KTĐG chủ yếu mới dừng lại ở mức tái hiện kiến thức...Trong khi đó, phần lớn sinh viên khi tiếp cận môn học này còn yếu về tư duy trừu tượng, thiếu kinh nghiệm thực tiễn để liên hệ, vận dụng lý luận vào thực tiễn, lúng túng trong phương pháp học tập, nghiên cứu. Những hạn chế nêu trên đã làm giảm tính hứng thú của sinh viên khi học các môn Lý luận chính trị, xem nhẹ việc học tập các môn này. Ở trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên, việc quản lý HĐDH Lý luận chính trị thời gian gần đây đã có những chuyển biến đáng kể, nhưng hiệu quả của HĐDH chưa cao, chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới. Do đó, cần có nghiên cứu làm căn cứ khoa học cho quản lý HĐDH đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Với những lý do nêu trên, tôi chọn đề tài “Quản lý HĐDH Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục". 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý HĐDH Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên, đề tài đề xuất một số biện pháp quản lí HĐDH Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng sư phạm Điện Biên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, nâng cao chất lượng dạy học của nhà trường. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lí HĐDH Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên. 3.2. Khách thể nghiên cứu Quá trình quản lí HĐDH Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 4. Giả thuyết khoa học HĐDH Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên đã được tổ chức thực hiện nghiêm túc và đạt được những kết quả nhất định, song cũng còn nhiều hạn chế. Trước bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay, việc dạy học Lý luận chính trị ở trường cao đẳng sư phạm Điện Biên cần có sự thay đổi về cơ chế quản lí để phát huy hiệu quả cao hơn. Nếu xác định được các biện pháp quản lý phù hợp với đặc trưng của bộ môn sẽ giúp HĐDH bộ môn này ngày càng phát huy hiệu quả cao hơn đáp ứng tốt hơn yêu cầu đổi mới giáo dục. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lí HĐDH Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. - Nghiên cứu thực trạng quản lí HĐDH Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. - Đề xuất một số biện pháp quản lí HĐDH Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài 6.1. Phạm vi thời gian: Từ tháng 6 năm 2018 đến tháng 6 năm 2019 6.2. Phạm vi không gian: Nghiên cứu thực tiễn tại trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên. 6.3. Giới hạn nội dung nghiên cứu: Tập trung nghiên cứu biện pháp quản lý HĐDH Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa,…các tài liệu khoa học về dạy học, HĐDH, quản lý HĐDH ở trường Cao đẳng sư phạm, về đổi mới giáo dục để xây dựng cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Sử dụng phiếu hỏi để điều tra các đối tượng khảo sát như CBQL, giảng viên, sinh viên về thực trạng HĐDH, thực trạng quản lý HĐDH theo yêu cầu đổi mới giáo dục. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 7.2.2. Phương pháp quan sát thực tế Quan sát HĐDH của giảng viên, cách thức quản lý HĐDH của CBQL. 7.2.3. Phương pháp phỏng vấn Trao đổi, trò chuyện trực tiếp với các đối tượng nghiên cứu để thu thập ý kiến, tìm hiểu sâu hơn về thực trạng dạy học, thực trạng quản lý HĐDH theo định hướng đổi mới giáo dục của nhà trường. 7.2.4. Phương pháp chuyên gia Lấy ý kiến từ các nhà giáo, nhà quản lý có nhiều kinh nghiệm về dạy học và quản lý HĐDH đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục để xem xét, điều chỉnh các nhận định, đề xuất các phương pháp trong quá trình xử lý thông tin, xử lý các kết quả điều tra, kết quả khảo nghiệm. 7.2.5. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Tổng kết kinh nghiệm trong quá trình quản lý HĐDH của nhà trường theo định hướng đổi mới giáo dục. 7.3. Phương pháp nghiên cứu bổ trợ Sử dụng phương pháp thống kê toán học, phần mềm Excel, SPSS để xử lý, phân tích kết quả nghiên cứu, đánh giá mức độ tin cậy của các phương pháp điều tra. 8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 8.1. Ý nghĩa khoa học: Đề xuất được một số biện pháp quản lý HĐDH Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục. 8.2. Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả nghiên cứu là nguồn tư liệu tham khảo cho các nhà quản lý, giảng viên, sinh viên Lý luận chính trị. 9. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận - khuyến nghị, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý HĐDH Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục Chương 2: Thực trạng quản lý dạy học Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục Chương 3: Biện pháp quản lý dạy học Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC 1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài Dạy học và quản lý HĐDH là vấn đề được quan tâm từ rất sớm trong lịch sử phát triển xã hội loài người. Ngay từ thời cổ đại, tư tưởng về dạy học và quản lý HĐDH đã được thể hiện với những nội dung, phương diện khác nhau trong những quan điểm của nhiều nhà triết học, nhà khoa học. Cuối thế kỷ thứ XVII, khi chủ nghĩa tư bản xuất hiện kéo theo sự thay đổi về chính trị, văn hóa, xã hội, nhiều nhà giáo dục đã quan tâm đến HĐDH và quản lý HĐDH. Có thể kể đến các công trình nghiên cứu của các nhà nghiên cứu giáo dục Xô Viết như J.A.Cômenxki, V.A.Xukhômlinxki, P.V.Zimin, M.I.Kônđakôp, N.I.Xarerđatôp,... J.A.Cômenxki là một nhà giáo dục vĩ đại người Séc (Tiệp Khắc) đã đánh dấu một dấu mốc quan trọng trong lịch sử phát triển lý luận dạy học và hoạt động giáo dục của nhân loại. Ông đã tổng hợp và khái quát toàn bộ những kinh nghiệm thực tế và lí luận giáo dục thời kì Phục hưng thành hệ thống lí luận sư phạm, đặt nền móng cho việc xây dựng nền giáo dục tiên tiến, hiện đại của chủ nghĩa tư bản sau này. J.A. Cômenxki là người đầu tiên đưa ra các nguyên tắc dạy học như nguyên tắc trực quan, nguyên tắc nhất quán, nguyên tắc đảm bảo tính khoa học và hệ thống, nguyên tắc phát huy tính tích cực, tự giác của SV, nguyên tắc dạy theo khả năng tiếp thu của SV, dạy học phải thiết thực, dạy học theo nguyên tắc cá biệt... Qua đó thể hiện gián tiếp rằng hiệu quả dạy học có liên quan đến chất lượng người dạy trong việc vận dụng có hiệu quả nguyên tắc dạy học [22]. V.A.Xukhômlinxki coi trọng việc chỉ đạo quá trình dạy học, vì vậy ông chỉ rõ tầm quan trọng của việc tổ chức dự giờ và phân tích sư phạm bài dạy, chú trọng bồi dưỡng đội ngũ GV, giúp đỡ GV nâng cao tay nghề, hoàn thiện nghệ thuật sư phạm [39]. P.V. Zinmin, M.I.Kônđakôp, N.I.Xarerđatôp đi sâu nghiên cứu lãnh đạo công tác giảng dạy, giáo dục trong nhà trường và xem đây là khâu then chốt trong hoạt động Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn quản lý của hiệu trưởng. Trong đó, M.I.Kônđakôp đi sâu phân tích công tác kế hoạch hóa, vai trò của tập thể sư phạm, quan hệ giữa hiệu trưởng với vai trò của tập thể sư phạm nhằm hoàn thành tốt nhất nhiệm vụ giáo dục - dạy học của nhà trường. Về quản lý quá trình dạy học, ông rất quan thu thập, phân tích số liệu, chỉ số phản ánh tình hình giảng dạy, học tập, việc phối hợp trong ban giám hiệu nhằm giúp đỡ GV tiến bộ về chuyên môn qua công tác phương pháp [28]. Hệ thống lý luận về dạy học và quản lý HĐDH của các nhà nghiên cứu Xô Viết trên có ý nghĩa to lớn trong lịch sử phát triển giáo dục, nó đặt nền tảng cho những lý luận về dạy học và quản lý HĐDH sau đó. Cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, cả C.Mác. Ph.Ănghen và V.I.Lênin đều khẳng định vai trò to lớn của GD&ĐT đối với quá trình phát triển kinh tế - xã hội và sự tác động trở lại của phát triển kinh tế - xã hội đối với GD&ĐT, chỉ rõ ý nghĩa lớn lao và vai trò quyết định của GD&ĐT đối với việc phát triển con người, nguồn lực con nói chung và sự nghiệp CNH, HĐH của mỗi quốc gia nói riêng. C.Mác. Ph.Ănghen đã đề xuất chiến lược giáo dục, nội dung giáo dục một cách toàn diện, bao gồm: giáo dục thể lực, trí lực, khoa học kỹ thuật tổng hợp và giáo dục gắn liền với lao động sản xuất, tức là nội dung giáo dục bao gồm các mặt: trí, đức, thể mỹ và giáo dục nghề nghiệp [8, tr.263]. V.I.Lênin đã kế thừa, vận dụng và phát triển những tư tưởng của C.Mác và Ph.Ăngghen về GD&ĐT trong thực tiễn cách mạng nước Nga. V.I.Lênin đã khẳng định vai trò to lớn của công tác giáo dục, coi đó là một trong những điều kiện quan trọng đảm bảo thắng lợi trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, ông cũng đưa ra tư tưởng giáo dục tổng hợp và cùng các nhà giáo dục Nga xây nguyên lý giáo dục kết hợp với lao động sản xuất do C.Mác và Ph.Ăngghen tổng kết thời kỳ đầu cách mạng công nghiệp thành nguyên tắc cơ bản của nền giáo dục xã hội chủ nghĩa ở nước Nga, chỉ đạo việc tổ chức nhà trường và tiến hành hoạt động giáo dục, giảng dạy [40, tr.9293]. Hệ thống lý luận về GD&ĐT của C.Mác. Ph.Ănghen và V.I.Lênin có ý nghĩa lý luận và thực tiễn to lớn đối với sự nghiệp GD&ĐT của các nước xã hội chủ nghĩa, góp phần xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội. Điều này, đặc biệt có ý nghĩa thiết dụng đối với những nước thực hiện sự nghiệp CNH, HĐH đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa như Việt Nam hiện nay. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước 1.1.2.1. Các nghiên cứu về HĐDH và quản lý HĐDH Ở Việt Nam, vấn đề HĐDH cũng đã được đề cập trong một số tác phẩm của một số nhà chính trị, quân sự, nhà giáo dục lỗi lạc dưới thời phong kiến như: Nguyễn Trãi, Chu Văn An,... Thế kỷ thứ XX, hệ thống những quan điểm của Hồ Chí Minh về vai trò của giáo dục, định hướng phát triển giáo dục, mục đích dạy học, các nguyên lý dạy học, các phương thức dạy học, vai trò của quản lý và CBQL giáo dục, phương pháp lãnh đạo và quản lý,...có giá trị rất lớn trong quá trình phát triển lý luận dạy học, lý luận giáo dục, góp phần định hướng sự phát triển của nền giáo dục Việt Nam [27]. Trong những năm gần đây, các nhà nghiên cứu và các nhà giáo dục Việt Nam không chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu hệ thống lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục mà còn tích cực nghiên cứu, tìm hiểu về những vấn đề lý luận dạy học, quản lý HĐDH ở các nước tư bản phát triển, nghiên cứu các mô hình dạy học tiên tiến trên thế giới. Đồng thời, đứng trước nhiệm vụ đổi mới giáo dục đào tạo, nhiều nhà nghiên cứu đã đi sâu nghiên cứu các vấn đề về vị trí, vai trò của việc tổ chức quá trình dạy học, ý nghĩa của việc nâng cao chất lượng dạy học, ưu và nhược điểm của các hình thức dạy học hiện nay, vai trò của người dạy và người học, đổi mới nội dung và PPDH, các yếu tố liên quan đến quá trình dạy học, ý nghĩa của việc nâng cao chất lượng dạy học,... Trong đó, vấn đề quản lý giáo dục được đề cập ở nhiều công trình nghiên cứu. Có thể kể đến các công trình nghiên cứu khoa học, các bài viết của các tác giả như Hà Thế Ngữ, Thái Duy Tuyên, Hồ Ngọc Đại, Đặng Vũ Hoạt, Trần Kiều, Nguyễn Văn Lê, Đặng Quốc Bảo, Nguyễn Ngọc Quang, Trần Kiểm, Nguyễn Cảnh Toàn... Hệ thống lý luận về HĐDH và quản lý HĐDH còn được trình bày rất chi tiết, rõ ràng trong giáo trình về quản lý giáo dục của Học viện Quản lý Giáo dục, trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Đại học Thái Nguyên, Viện Chiến lược và Chương trình giáo dục (Viện Khoa học giáo dục Việt Nam), Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh, Đại học Giáo dục Hà Nội,... Về quản lý HĐDH, có khá nhiều luận văn nghiên cứu nhưng chủ yếu tập trung ở các trường phổ thông. Quản lý HĐDH ở các trường đại học, cao đẳng cũng có một vài nghiên cứu như: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Phạm Hải Hà (2010), “Biện pháp quản lý hoạt động dạy và học của giáo dục ở trường Đại học Sư phạm Hà Nội”. Đặng Thụy Đan Thanh (2011), “Quản lý HĐDH của Hiệu trưởng trường Cao đẳng Sư phạm Bà Rịa - Vũng Tàu”. Phousinh Khounsylyheuang (2015), “Quản lý HĐDH môn Tiếng Anh ở trường Cao đẳng Sư phạm Luông Nặm Tha - CHDCND Lào”. Sengphachanh Sithilath (2017), “Quản lý HĐDH môn Tiếng Anh ở Trường Cao đẳng Sư phạm Pakse nước Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào”. 1.1.2.2. Các nghiên cứu về HĐDH và quản lí dạy học Lý luận chính trị Về HĐDH Lý luận chính trị, có khá nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này trên các phương diện khác nhau: Luận án tiến sỹ triết học “Phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới giáo dục các môn Lý luận chính trị ở các trường đại học, cao đẳng Việt Nam hiện nay”, Đại học Quốc gia Hà Nội, trường Đại học khoa học xã hội và nhân văn, 2015 tập trung nghiên cứu về thực trạng đội ngũ giảng viên Lý luận chính trị ở các trường đại học, cao đẳng và đề xuất một số biện pháp phát huy vai trò của đội ngũ đó trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. Luận văn “Vai trò của việc giảng dạy các môn Lý luận chính trị đối với việc hình thành thế giới quan khoa học cho sinh viên cao đẳng sư phạm Nam Định”, Nguyễn Văn Long, Đại học Quốc gia Hà Nội, 2010 chủ yếu nghiên cứu tác động của việc dạy học Lý luận chính trị đến việc hình thành thế giới quan cho sinh viên. Một số bài báo đăng trên các tạp chí khoa học nghiên cứu HĐDH Lý luận chính trị ở những khía cạnh khác nhau: Võ Văn Dung, Đỗ Thị Thùy Trang (2015), “Thực trạng dạy và học các môn Lý luận chính trị trong các trường cao đẳng hiện nay”, Kỷ yếu hội thảo khoa học quốc gia 2015, Đại học quốc gia thành phố HCM. Phạm Đức Minh (2018), “Dạy học và KTĐG các môn LLCT theo hướng tiếp cận năng lực nghề nghiệp ở trường đại học” - Tạp chí Giáo dục, số 440 (kỳ 2 - t.10) Phan Thị Thu Hà (2018), “Đổi mới phương pháp KTĐG kết quả học tập của Sinh viên trong dạy học Lý luận chính trị ở trường Đại học, cao đẳng theo định hướng năng lực” - Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 6, 2018. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Trần Thanh Hương (2018), “Những yếu tố tích cực nhằm nâng cao năng lực sư phạm cho giảng viên giáo dục Lý luận chính trị hiện nay” - Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt, kỳ II, tháng 5/2018. Nguyễn Thị Diễm Hằng (2017), “Một số phương pháp hướng dẫn sinh viên tự học các môn Lý luận chính trị có hiệu quả” - Tạp chí giáo dục số đặc biệt, kỳ II tháng 10/2017.... Về quản lý HĐDH Lý luận chính trị, theo tìm hiểu của tác giả, số lượng các công trình nghiên cứu không nhiều, có thể kể đến một số công trình sau: Luận án Tiến sỹ quản lý giáo dục “Quản lý đào tạo giảng viên Lý luận chính trị đáp ứng yêu cầu thời kỳ đổi mới hiện nay”, Nguyễn Thị Thu Thủy, Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội 2012. Luận văn Thạc sỹ quản lý giáo dục “Quản lý hoạt động bồi dưỡng Lý luận chính trị cho học viên tại trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Bình Gia, tỉnh Lạng Sơn”, Hoàng Thị Hương, Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội 2014. Mặc dù có khá nhiều nghiên cứu về HĐDH Lý luận chính trị, nhưng về và quản lý HĐDH Lý luận chính trị thì các nghiên cứu còn hạn chế. Chưa có những nghiên cứu cụ thể về quản lý HĐDH Lý luận chính trị đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay một cách có hệ thống và phù hợp với điều kiện thực tế của trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên, tỉnh Điện Biên. Vì vậy, việc nghiên cứu cơ sở lý luận, điều tra thực trạng nhằm đề xuất các biện pháp quản lý HĐDH Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục là cần thiết. 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Quản lý Trong lịch sử phát triển xã hội loài người, xuất hiện một dạng lao động đặc thù là hoạt động của người đứng đầu một nhóm hoặc một tổ chức nhằm chỉ đạo, tổ chức, điều khiển, điều hành những người khác với các hoạt động theo những yêu cầu nhất định, dạng lao động đó được gọi là quản lý. C.Mác viết: “Tất cả mọi lao động trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng đều cần đến một sự chỉ đạo để điều hòa những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng chung, phát sinh từ vận động của những cơ quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm riêng lẻ tự mình điều khiển lấy mình, còn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng” [17, tr12]. Quản lý là một khái niệm rộng, được tiếp cận dưới nhiều góc độ: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Theo F.W. Taylor: “Quản lý là nghệ thuật biết rõ ràng, chính xác cái gì cần làm và làm cái đó thế nào bằng phương pháp tốt nhất và rẻ tiền nhất” [35, tr8]. Harold Kontz cho rằng: “Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực hoạt động cá nhân nhằm đạt được các mục đích của nhóm (tổ chức) với thời gian, tiền bạc và sự bất mãn của cá nhân ít nhất. Với tư cách thực hành thì quản lý là một nghệ thuật, còn với kiến thức thì quản lý là một khoa học” [35, tr8]. James Stiner và Stenphen Robbins quan niệm: Quản lý là tiến trình hoạch định, tổ chức, lãnh đạo và kiểm soát những hoạt động của các thành viên trong tổ chức và sử dụng tất cả các nguồn lực khác của tổ chức nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra [35, tr9]. Theo Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động (nói chung là khách thể quản lý) nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến” [29, tr31]. Tác giả Trần Kiểm nêu rõ: “Quản lý là những tác động của chủ thể quản lý trong việc huy động, kết hợp, sử dụng, điều chỉnh, điều phối các nguồn lực (nhân lực, vật lực, tài lực) trong và ngoài tổ chức (chủ yếu là nội lực) một cách tối ưu nhằm đạt mục đích của tổ chức với hiệu quả cao nhất” [21, tr34]. Đặng Vũ Hoạt và Hà Thế Ngữ cho rằng: “Quản lý là một quá trình định hướng, quá trình có mục tiêu; quản lý là một hệ thống là quá trình tác động đến hệ thống nhằm đạt được mục tiêu nhất định” [18, tr28]. Theo tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc: “Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt động (chức năng) kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo (lãnh đạo) và kiểm tra [10, tr1]. Như vậy, có thể thấy khái niệm quản lý được biểu đạt bởi nhiều cách khác nhau, nó bao gồm những nội dung cơ bản: - Quản lý là một dạng hoạt động đặc biệt trong mỗi tổ chức. - Quản lý là sự tác động có định hướng, có mục tiêu, mục đích rõ ràng. - Quản lý là sự tác động của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý. - Quản lý là việc huy động, sử dụng các nguồn lực nhằm đạt được mục đích của tổ chức. - Quản lý là việc vận dụng các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Từ những quan điểm trên, có thể hiểu: Quản lý là sự tác động có định hướng, có mục Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn