Tài liệu Quản lý hoạt động của các trung tâm học tập cộng đồng huyện trùng khánh, tỉnh cao bằng

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ––––––––––––––––––––––––– HOÀNG VĂN ĐÔNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TRUNG TÂM HỌC TẬP CỘNG ĐỒNG HUYỆN TRÙNG KHÁNH, TỈNH CAO BẰNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ––––––––––––––––––––––––– HOÀNG VĂN ĐÔNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TRUNG TÂM HỌC TẬP CỘNG ĐỒNG HUYỆN TRÙNG KHÁNH, TỈNH CAO BẰNG Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Đỗ Hồng Thái THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực, không trùng lặp với các đề tài khác và chưa từng được ai công bố ở bất cứ tài liệu nào. Thái Nguyên, tháng 6 năm 2019 Học viên Hoàng Văn Đông Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn LỜI CẢM ƠN Luận văn với đề tài “Quản lý hoạt động của các Trung tâm học tập cộng đồng huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng” được hoàn thành theo chương trình đào tạo thạc sỹ chuyên ngành Quản lý giáo dục do trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên tổ chức. Luận văn được hoàn thành, tác giả bày tỏ lòng biết ơn đến ban giám hiệu, các thầy cô giáo trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã tận tình giảng dạy và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tác giả trong quá trình học tập tại trường. Tác giả chân thành cảm ơn lãnh đạo UBND huyện, phòng Giáo dục và Đào tạo, phòng Nội vụ, Trạm Khuyến nông - Khuyến lâm; Lãnh đạo UBND, Ban Giám đốc Trung tâm học tập cộng đồng 20 xã, thị trấn trên địa bàn huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng, các bạn bè đồng nghiệp đã giúp đỡ tạo điều kiện cho tác giả nghiên cứu hoàn thành luận văn. Đặc biệt tác giả xin chân thành cảm ơn PGS.TS Đỗ Hồng Thái - Chủ tịch Hội đồng trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên người trực tiếp hướng dẫn khoa học trong suốt quá trình nghiên cứu để tác giả hoàn thành luận văn này. Mặc dù bản thân đã cố gắng và nỗ lực trong quá trình nghiên cứu, song chắc chắn luận văn không thể tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Rất mong nhận được các ý kiến đóng góp, phê bình của các nhà khoa học, các thầy giáo, cô giáo, các nhà quản lý giáo dục để công trình nghiên cứu của tôi ngày một hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 6 năm 2019 Tác giả Hoàng Văn Đông Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn MỤC LỤC Lời cam đoan .................................................................................................................. i Lời cảm ơn .....................................................................................................................ii Mục lục ........................................................................................................................ iii Danh mục các từ viết tắt ............................................................................................... iv Danh mục các bảng ........................................................................................................ v MỞ ĐẦU .......................................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................................2 3. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................................2 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ...........................................................................3 5. Phạm vi nghiên cứu ...................................................................................................3 6. Giả thuyết khoa học ...................................................................................................3 7. Phương pháp nghiên cứu ...........................................................................................4 9. Cấu trúc của luận văn.................................................................................................5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TRUNG TÂM HỌC TẬP CỘNG ĐỒNG .................................................................6 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu .................................................................................6 1.1.1. Nghiên cứu về Trung tâm học tập cộng đồng trên thế giới và Việt Nam............6 1.1.2. Một số nghiên cứu về quản lý hoạt động của các Trung tâm học tập cộng đồng .....10 1.2. Các khái niệm cơ bản............................................................................................12 1.2.1. Quản lý ...............................................................................................................12 1.2.2. Biện pháp quản lý ..............................................................................................13 1.2.3. Học tập suốt đời .................................................................................................13 1.2.4. Xã hội học tập ....................................................................................................13 1.2.5. Xã hội hóa giáo dục ...........................................................................................13 1.2.6. Trung tâm học tập cộng đồng ............................................................................13 1.2.7. Quản lý Trung tâm học tập cộng đồng ..............................................................14 1.3. Một số vấn đề cơ bản về hoạt động của Trung tâm học tập cộng đồng ...............14 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 1.3.1. Mục tiêu hoạt động của Trung tâm học tập cộng đồng .....................................14 1.3.2. Nội dung hoạt động của Trung tâm học tập cộng đồng.....................................15 1.3.3. Hình thức tổ chức hoạt động của Trung tâm học tập cộng đồng .......................16 1.3.4. Các lực lượng tham gia hoạt động của Trung tâm học tập cộng đồng ..............16 1.4. Quản lý hoạt động của các Trung tâm học tập cộng đồng ...................................17 1.4.1. Mục tiêu quản lý hoạt động của Trung tâm học tập cộng đồng ........................17 1.4.2. Vai trò chủ thể quản lý của UBND cấp xã và vai trò quản lý chuyên môn nghiệp vụ của phòng Giáo dục&ĐT ............................................................................18 1.4.3. Quản lý nội dung hoạt động của Trung tâm học tập cộng đồng ........................20 1.4.4. Quản lý hình thức tổ chức hoạt động của Trung tâm học tập cộng đồng ..........22 1.4.5. Xây dựng cơ chế phối hợp tổ chức hoạt động của Trung tâm học tập cộng đồng....23 1.4.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình quản lý Trung tâm học tập cộng đồng .....25 Kết luận chương 1 ........................................................................................................29 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TRUNG TÂM HỌC TẬP CỘNG ĐỒNG TẠI HUYỆN TRÙNG KHÁNH, TỈNH CAO BẰNG ................................................................................................................30 2.1. Vài nét về tình hình kinh tế - xã hội của huyện Trùng Khánh có ảnh hưởng đến hoạt động của các Trung tâm học tập cộng đồng .................................................30 2.1.1. Vị trí, địa lý ........................................................................................................30 2.1.2. Về dân số ............................................................................................................30 2.1.3. Về điều kiện kinh tế.............................................................................................30 2.1.4. Về giáo dục và đào tạo.......................................................................................31 2.2. Thực trạng hoạt động của các Trung tâm học tập cộng đồng tại các xã, thị trấn trên địa bàn huyện Trùng Khánh ..........................................................................35 2.2.1. Quá trình chỉ đạo, tổ chức, xây dựng các Trung tâm học tập cộng đồng ..........35 2.2.2. Nội dung và kết quả hoạt động ..........................................................................39 2.3. Thực trạng công tác quản lý hoạt động của các Trung tâm học tập cộng đồng ..........43 2.3.1. Tổ chức hoạt động khảo sát ...............................................................................43 2.3.2. Thực trạng công tác quản lý của đội ngũ Ban giám đốc các Trung tâm học tập cộng đồng ...............................................................................................................44 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 2.3.3. Thực trạng công tác quản lý của BGĐ đối với đội ngũ giáo viên, hướng dẫn viên Trung tâm học tập cộng đồng .......................................................................49 2.3.4. Thực trạng sự phân cấp quản lý, cơ chế phối hợp trong quản lý hoạt động của các Trung tâm học tập cộng đồng trên địa bàn huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng ......52 2.3.5. Thực trạng các biện pháp đã tiến hành nhằm nâng cao hiệu quả quản lý các Trung tâm học tập cộng đồng ......................................................................................55 2.3.6. Đánh giá chung về thực trạng công tác quản lý các Trung tâm học tập cộng đồng trên địa bàn huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng ...............................................59 2.3.7. Những hiểu biết cơ bản về Trung tâm học tập cộng đồng huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng ..................................................................................................61 Kết luận chương 2 ........................................................................................................63 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TRUNG TÂM HỌC TẬP CỘNG ĐỒNG HUYỆN TRÙNG KHÁNH, TỈNH CAO BẰNG ............. 65 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý hoạt động của các Trung tâm học tập cộng đồng .....................................................................................................................65 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính tự chủ của cộng đồng và phát huy cao nhất sự tham gia của nhân dân vào công tác quản lý Trung tâm học tập cộng đồng ..............65 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của chính quyền các cấp đối với công tác quản lý hoạt động ở Trung tâm học tập cộng đồng .............66 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính phối hợp và liên kết trong chỉ đạo các hoạt động của Trung tâm học tập cộng đồng................................................................................66 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo sự kết hợp hài hoà các lợi ích trong công tác quản lý các hoạt động của Trung tâm học tập cộng đồng ........................................................67 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo sự phối hợp hoạt động của từng Trung tâm học tập cộng đồng với tất cả các Trung tâm học tập cộng đồng trên địa bàn huyện ...............68 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động của các trung tâm học tập cộng đồng ....................68 3.2.1. Biện pháp 1: Đổi mới hình thức truyền thông nâng cao nhận thức cho cán bộ và nhân dân trong xã tham gia xây dựng và phát triển Trung tâm học tập cộng đồng. ......68 3.2.2. Biện pháp 2: Huy động các nguồn lực trong phát triển Trung tâm học tập cộng đồng ..............................................................................................................70 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 3.2.3. Biện pháp 3: Bồi dưỡng năng lực quản lý cho đội ngũ CBQL các Trung tâm học tập cộng đồng .................................................................................................71 3.2.4. Biện pháp 4: Xác định nhu cầu học tập của cộng đồng để tuyển chọn giáo viên, hướng dân viên phù hợp với yêu cầu và tính chất công việc..............................72 3.2.5. Biện pháp 5: Bố trí sử dụng đội ngũ giáo viên, hướng dẫn viên theo nguyên tắc liên kết, phối hợp phát huy vai trò điều phối của Phòng GD&ĐT ...........74 3.2.6. Biện pháp 6: Bồi dưỡng năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ giáo viên, hướng dẫn viên ....................................................................................................75 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ...........................................................................77 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất ................79 3.4.1. Mục đích và đối tượng khảo nghiệm .................................................................79 3.4.2. Quá trình khảo nghiệm ......................................................................................80 3.4.3. Kết quả khảo nghiệm các nhóm biện pháp ........................................................81 Kết luận chương 3 ........................................................................................................85 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................................86 TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................90 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Chữ viết đầy đủ Chữ viết tắt 1 BGĐ Ban giám đốc 2 CBQL Cán bộ quản lý 3 CMC Chống mù chữ 4 GD Giáo dục 5 GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo 6 GDNN Giáo dục nghề nghiệp 7 GDTX Giáo dục thường xuyên 8 GV Giáo viên 9 HĐND Hội đồng nhân dân 10 KT-XH Kinh tế- xã hội 11 MN Mầm non 12 NC Nghiên cứu 13 NXB Nhà xuất bản 14 QLGD Quản lý giáo dục 15 TTHTCĐ Trung tâm học tập cộng đồng 16 TW Trung ương 17 TH Tiểu học 18 THCS Trung học cơ sở 19 UBND Ủy ban nhân dân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Cơ cấu nền kinh tế của huyện Trùng Khánh ...............................................30 Bảng 2.2. Cơ cấu lao động huyện Trùng Khánh phân theo ngành kinh tế ..................31 Bảng 2.3. Quy mô trường, lớp học sinh huyện Trùng Khánh .....................................33 Bảng 2.4. Kết quả xếp loại cấp Tiểu học .....................................................................34 Bảng 2.5. Kết quả xếp loại cấp THCS và THPT .........................................................34 Bảng 2.6. Kết quả tổ chức các lớp tập huấn của TTHTCĐ giai đoạn 2016-2018 .......40 Bảng 2.7. Thực trạng năng lực kế hoạch hoá của các BGĐ TTHTCĐ .......................45 Bảng 2.8. Thực trạng năng lực tổ chức của các BGĐ TTHTCĐ ................................46 Bảng 2.9. Thực trạng năng lực chỉ đạo của các BGĐ TTHTCĐ.................................47 Bảng 2.10. Thực trạng năng lực kiểm tra của các BGĐ TTHTCĐ .............................48 Bảng 2.11. Đánh giá năng lực quản lý của các BGĐ TTHTCĐ .................................49 Bảng 2.12. Đánh giá mức độ phẩm chất chính trị, năng lực chuyên môn, kỹ năng làm việc của giáo viên, hướng dẫn viên TTHTCĐ ..................................50 Bảng 2.13. Đánh giá mức độ các biện pháp thực hiện nhằm nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ giáo viên, hướng dẫn viên ..............51 Bảng 2.14. Nhu cầu đào tạo bồi dưỡng của các BGĐ TTHTCĐ ................................55 Bảng 2.15. Nội dung đào tạo, bồi dưỡng của các BGĐ TTHTCĐ ..............................56 Bảng 2.16. Hình thức đào tạo, bồi dưỡng của các BGĐ TTHTCĐ.............................57 Bảng 2.17. Đánh giá về mức độ thực hiện các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý tại các TTHTCĐ .........................................................58 Bảng 2.18. Đánh giá mức độ hiểu biết về TTHTCĐ ...................................................62 Bảng 3.1. Mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các biện pháp ..............................81 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢN ĐỒ VÀ BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1. Hệ thống quản lý TTHTCĐ tại các địa phương ở Việt Nam .....................21 Biểu đồ 2.1. Số lượng các TTHTCĐ trên địa bàn huyện Trùng Khánh ......................38 Biểu đồ 3.1. Mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các biện pháp ..........................84 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trung tâm học tập cộng đồng là một trong những mô hình xây dựng xã hội học tập suốt đời từ cơ sở, tạo cơ hội để người dân ở các lứa tuổi, trình độ được học tập thường xuyên, liên tục mọi lúc, mọi nơi.... Việc thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia, xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững ở huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao bằng những năm qua đã khẳng định vai trò quan trọng của các Trung tâm học tập cộng đồng cơ sở. Đó là các đơn vị đầu mối để thực hiện công tác phổ biến kiến thức khoa học, giáo dục và đào tạo nghề, bồi dưỡng nâng cao trình độ trồng trọt và chăn nuôi, đáp ứng yêu cầu thiết thực của các tầng lớp nhân dân địa phương, đặc biệt là các hộ gia đình khó khăn đang mong muốn thoát nghèo bằng áp dụng tiến bộ kĩ thuật trong sản xuất. Những năm qua, triển khai Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI, Nghị quyết Đại hội tỉnh Đảng bộ lần thứ XVIII, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện Trùng Khánh lần thứ XIX, thực hiện Chương trình hành động đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục - đào tạo nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập khu vực và quốc tế, ngành Giáo dục - Đào tạo huyện Trùng Khánh đã cố gắng nỗ lực phấn đấu, tham mưu đắc lực trong công tác chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ phát triển giáo dục và đào tạo nói chung, nâng cao hiệu quả hoạt động của các Trung tâm học tập cộng đồng nói riêng. Chính vì vậy, trong 3 năm gần đây, các Trung tâm học tập cộng đồng trên địa bàn huyện cơ bản hoạt động có hiệu quả, góp phần xây dựng xã hội học tập ở địa phương; giúp người dân hiểu biết về chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước; áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, chuyển đổi cơ cấu vật nuôi, cây trồng, tăng thu nhập, nâng cao chất lượng cuộc sống; thực hiện nếp sống văn hóa ở cộng đồng dân cư, góp phần ổn định tình hình an ninh, chính trị và trật tự an toàn xã hội. Đội ngũ cán bộ quản lý tại các trung tâm học tập cộng đồng ổn định nên công tác lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện nhiệm vụ đã và đang hoạt động có chiều sâu và mang lại những hiệu quả thiết thực. Tuy nhiên, bên cạnh đó, hoạt động của một số Trung tâm học tập cộng đồng vẫn còn nhiều hạn chế, có nơi còn mang tính hình thức, thậm chí được thành lập Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn nhưng chưa có hoạt động gì. Có nhiều nguyên nhân cả khách quan lẫn chủ quan dẫn đến tình trạng hoạt động yếu kém của một số Trung tâm học tập cộng đồng nói trên. Trước hết là nhận thức của cấp ủy, chính quyền các địa phương về Trung tâm học tập cộng đồng chưa sâu sắc, điều đó dẫn đến công tác chỉ đạo chưa sát sao. Nhiều địa phương chưa bố trí giáo viên sang làm việc tại Trung tâm theo quy định, cùng với đó, Ban Giám đốc các Trung tâm là cán bộ xã, lãnh đạo các trường, hoạt động kiêm nhiệm nên chưa chuyên tâm vào hoạt động của Trung tâm. Việc xây dựng đội ngũ hướng dẫn viên, báo cáo viên còn gặp nhiều khó khăn. Đa số các Trung tâm đều thiếu tài liệu phục vụ cho công tác đào tạo, tập huấn về các chuyên đề. Đặc biệt, nguồn kinh phí cấp hàng năm cho các Trung tâm còn quá ít để duy trì hoạt động… Phát huy hiệu quả hoạt động của các Trung tâm học tập cộng đồng là yêu cầu cần thiết đối với một huyện vùng cao biên giới như Trùng Khánh, nơi mà đời sống nhân dân còn gặp nhiều khó khăn, trình độ dân trí còn thấp, không đồng đều giữa các vùng...Hiện nay, với vị trí công tác tại Văn phòng HĐND&UBND huyện, thường xuyên phối hợp với phòng Giáo dục và Đào tạo trong tham mưu, giúp việc cho lãnh đạo địa phương chỉ đạo, điều hành thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, bản thân tôi nhận thấy cần thiết phải nghiên cứu, tìm ra các biện pháp thúc đẩy hoạt động của các Trung tâm học tập cộng đồng góp phần xóa đói, giảm nghèo, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân trên địa bàn huyện. Với lý do trên, tôi quyết định lựa chọn vấn đề: "Quản lý hoạt động của các Trung tâm học tập cộng đồng huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng" làm đề tài nghiên cứu luận văn Thạc sĩ Quản lí Giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, khảo sát thực trạng quản lý hoạt động của các Trung tâm học tập cộng đồng, luận văn đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động của các Trung tâm học tập cộng đồng trên địa bàn huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng, nhằm nâng cao chất lượng hoạt động của các Trung tâm, góp phần vào việc xây dựng và phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội, quốc phòng - an ninh trên địa bàn huyện. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động của các Trung tâm học tập cộng đồng. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn - Khảo sát thực trạng hoạt động của các Trung tâm học tập cộng đồng, thực trạng quản lý hoạt động của các Trung tâm học tập cộng đồng và các yếu tố ảnh hưởng quá trình quản lý các Trung tâm học tập cộng đồng trên địa bàn huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng. - Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động các Trung tâm học tập cộng đồng tại các xã, thị trấn trên địa bàn huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng. 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động quản lý các Trung tâm học tập cộng đồng tại các xã, thị trấn trên địa bàn huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng. 4.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động của các Trung tâm học tập cộng đồng huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng. 5. Phạm vi nghiên cứu Luận văn nghiên cứu thực trạng quản lý của Ban Giám đốc Trung tâm học tập cộng đồng các xã, thị trấn; sự tham mưu, tư vấn, chỉ đạo chuyên môn của Phòng Giáo dục&Đào tạo đối với các Trung tâm học tập cộng đồng tại các xã, thị trấn trên địa bàn huyện trong 03 năm gần đây: 2016, 2017, 2018, từ đó đề xuất biện pháp quản lý đối với các Trung tâm học tập cộng đồng giai đoạn 2019-2021. 6. Giả thuyết khoa học Trung tâm học tập cộng đồng là thành phần trong hệ thống giáo dục thường xuyên vì chúng gắn với địa bàn dân cư và thực hiện rất hiệu quả chức năng giáo dục cộng đồng. Tuy nhiên, tại huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng, hoạt động của các Trung tâm học tập cộng đồng cấp xã chưa hiệu quả, còn mang tính hình thức, các hoạt động chưa được quan tâm tổ chức cho đúng với vai trò, chức năng của chúng; công tác quản lý, cơ chế điều hành đối với các Trung tâm học tập cộng đồng còn nhiều bất cập. Vì vậy, nghiên cứu quản lý hoạt động của các Trung tâm học tập cộng đồng là nghiên cứu cần thiết, có ý nghĩa lý luận. Nếu tìm ra được những biện pháp quản lý hoạt động phù hợp đối với các Trung tâm học tập cộng đồng sẽ không chỉ khắc phục các hạn chế hiện có, mà còn phát huy lợi thế của loại hình giáo dục cộng đồng, sẽ giúp người dân thoả mãn nhu cầu học tập liên tục, học tập suốt đời, vừa thực Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn hiện có hiệu quả chủ trương xây dựng xã hội học tập của Đảng và Nhà nước, góp phần thiết thực vào việc phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Bao gồm các phương pháp phân tích, tổng hợp, phân loại, hệ thống hóa, khái quát hóa các tài liệu lý luận, các công trình nghiên cứu có liên quan nhằm làm cơ sở cho việc xây dựng cơ sở lý luận nghiên cứu đề tài. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Xây dựng phiếu trưng cầu ý kiến và phỏng vấn trực tiếp người học, người dạy, Ban giám đốc các Trung tâm học tập cộng đồng, lãnh đạo, cán bộ chuyên môn phòng Giáo dục&ĐT và một số cơ quan, ban ngành trong huyện; cán bộ xã, xóm về những vấn đề liên quan đến đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên các Trung tâm học tập cộng đồng, vấn đề quản lý, chỉ đạo của phòng GD&ĐT, cấp uỷ Đảng, Chính quyền địa phương đối với các Trung tâm học tập cộng đồng. - Phương pháp quan sát Quan sát thực tiễn công tác giảng dạy của các giáo viên, sự tham gia học tập của các học viên, cách thức điều hành của Ban quản lý các Trung tâm học tập cộng đồng. - Phương pháp chuyên gia Xin ý kiến các chuyên gia thông qua các mẫu phiếu và trao đổi trực tiếp về cách xử lý các kết quả điều tra, cách thức thực hiện các biện pháp xây dựng đội ngũ mà tác giả đề xuất. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Trao đổi toạ đàm với Ban giám đốc trung tâm, với người dạy và người học với cán bộ xã, xóm...tổ chức hội thảo về công tác quản lý và phát triển Trung tâm học tập cộng đồng tại xã, huyện; từ đó phân tích đánh giá tổng kết kinh nghiệm thực tiễn. 8.3. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng các công thức toán học để xử lý tài liệu, lượng hóa kết quả nghiên cứu đề tài. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 9. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Tài liệu tham khảo, Phụ lục, nội dung của luận văn được cấu trúc gồm 03 chương, cụ thể như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động của các Trung tâm học tập cộng đồng. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động của các Trung tâm học tập cộng đồng huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động của các Trung tâm học tập cộng đồng tại huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TRUNG TÂM HỌC TẬP CỘNG ĐỒNG 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Nghiên cứu về Trung tâm học tập cộng đồng trên thế giới và Việt Nam Trên thế giới, Trung tâm học tập cộng đồng phát triển sớm ở nhiều quốc gia như Nhật Bản, Thái Lan, Ấn Độ, ...với nhiều hình thức đa dạng, nội dung hoạt động phong phú gắn liền với thực tiễn của mỗi đất nước. Có thể nói, Nhật Bản là nước đi đầu trong nghiên cứu và triển khai quản lý phát triển mô hình Trung tâm học tập cộng đồng trên thế giới. Ra đời từ thế kỷ XVII, từ phong trào xoá mù cho người dân, các địa phương đã tự tổ chức hình thành các cơ sở xoá mù chữ với tên gọi là Têrakôya. Đến sau đại chiến thế giới lần thứ hai, Bộ Giáo dục Nhật Bản hình thành mô hình giáo dục xã hội mới, gọi là KôminKan. Quản lý phát triển các KôminKan không những do nhu cầu của cộng đồng mà còn được người dân tham gia tích cực. Bên cạnh sự quản lý chỉ đạo của Nhà nước về KôminKan còn có các phong trào của quần chúng với khẩu hiệu: Phát triển KôminKan trước hết để xây dựng làng xã. Chính nhờ những chủ trương đó mà KôminKan phát triển không ngừng: Năm 1947 mới chỉ có 3.537 trung tâm, đến năm 2002 là 17.947 và hiện nay trên khắp nước Nhật đã có 18.000 KôminKan hoạt động dưới sự quản lý của Nhà nước trung ương và địa phương, 76.883 KôminKan do người dân quản lý. KôminKan đã phủ khắp 90% làng xã/ thị trấn trên toàn quốc và trở thành nền móng vững chắc trong việc xây dựng cộng đồng. Điều đáng chú ý là việc quản lý phát triển các KôminKan của Nhật Bản có quy mô thôn (làng), gắn liền với đời sống của cộng đồng dân cư thôn/làng [dẫn theo 20]. Tại Thái Lan, năm 1977 Chính phủ Thái Lan đã triển khai Đề án giáo dục không chính quy, trong đó đề cập ngay đến việc quản lý phát triển nhanh các Trung tâm học tập cộng đồng. Đến năm 2006, Thái Lan đã phát triển được 7000 Trung tâm học tập cộng đồng cấp xã. Các trung tâm này chịu sự quản lý của dân làng. Trong các trung tâm có thư viện, phòng đọc sách báo, phòng hội họp, sinh hoạt câu lạc bộ, xem tivi hoặc các sinh hoạt cộng đồng khác. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Tại Ấn Độ, năm 1988 Chính phủ đã quyết định thành lập hàng loạt các Trung tâm học tập cộng đồng trong cả nước. Các Trung tâm học tập này được coi là nơi chính thức tổ chức các hoạt động xoá mù chữ và giáo dục cộng đồng. Cứ 4-5 làng (khoảng 5000 dân) có một TTHT. Những Trung tâm này chủ yếu do cộng đồng tự cam kết thành lập và quản lý [dẫn theo 20]. Tóm lại, tuỳ theo điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của mỗi nước mà việc quản lý phát triển các Trung tâm học tập cộng đồng có khác nhau, nhưng đều chung một mục đích là làm sao có được những cơ sở giáo dục của cộng đồng để cho mọi người dân được học tập suốt đời. Tại Việt Nam, việc nghiên cứu quản lý phát triển trung tâm HTCĐ đã được triển khai từ rất sớm. Năm 1995-1996, được sự hỗ trợ của UNESCO Băng Cốc và Nhật Bản, Trung tâm Nghiên cứu XMC và GDTX đã tổ chức thử nghiệm 4 Trung tâm học tập cộng đồng tại Cao Sơn (Hoà Bình), Pú Nhung (Lai Châu), Việt Thuận (Thái Bình) và An Lập (Bắc Giang). Cũng trong thời gian này, Trung tâm Nghiên cứu XMC và GDTX đã tổ chức nghiên cứu đề tài cấp Bộ: Xây dựng mô hình thí điểm trung tâm học tập cộng đồng cấp xã ở nông thôn Bắc Bộ. Đây chính là viên gạch đầu tiên đặt nền móng cho việc quản lý phát triển các Trung tâm học tập cộng đồng ở Việt Nam. Sau đó, Bộ GD&ĐT đã cho phép triển khai đến các tỉnh và thành phố: Hà Nội, Lào Cai, Vĩnh Phúc, Tiền Giang, Long An. Tại hai huyện Tủa Chùa và Phong Thổ của tỉnh Lai Châu đã xây dựng 40 Trung tâm học tập cộng đồng. Những năm tiếp theo, được sự phối hợp của Hội khuyến học Việt Nam, mô hình quản lý phát triển các Trung tâm học tập cộng đồng đã phát triển mạnh mẽ trong toàn quốc. Theo Quyết định số 112/2005/QĐ- TTg ngày 18/5/2005 của Thủ tướng Chính phủ, đến năm 2010 phải phấn đấu để 80% số xã, phường trong cả nước có Trung tâm học tập cộng đồng. Nhưng chỉ đến cuối năm 2008, chỉ tiêu này đã được thực hiện, vượt mức quy định về thời gian là 02 năm. Kết quả đó nói lên rằng nhân dân ta rất quan tâm đến loại hình giáo dục này. Mô hình Trung tâm học tập cộng đồng đã được thực tiễn chấp thuận và được triển khai trên cả nước. Tính đến hết năm 2018, theo số liệu thống kê của Bộ GD&ĐT, hiện nay cả nước có 11.019 Trung tâm học tập cộng đồng, đạt tỷ lệ 98,71% số xã, phường, thị Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn trấn trong cả nước có Trung tâm học tập cộng đồng với số lượt người tham gia học tập tại các Trung tâm học tập cộng đồng lên tới gần 19 triệu lượt người. Số lượng các Trung tâm học tập cộng đồng đang tiếp tục tăng lên và tạo cơ hội cho hàng chục triệu người được học tập với nhiều nội dung về chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội, góp phần giữ vững an ninh, chính trị, trật tự an toàn xã hội, cải thiện chất lượng cuộc sống và giữ vai trò quan trọng trong xây dựng xã hội học tập từ cơ sở [21]. Về mặt tổ chức và quản lý, mô hình Trung tâm học tập cộng đồng của Việt Nam được thiết kế và phát triển trên cơ sở tham khảo kinh nghiệm của các nước trên thế giới, đồng thời có sự kế thừa và phát huy các yếu tố tích cực của các mô hình thiết chế văn hoá - giáo dục tại cộng đồng đã có từ trước đây ở trong nước (như nhà Rông, đình làng). Do đó, Trung tâm học tập cộng đồng đang được xây dựng và phát triển ở Việt Nam vừa có sự phù hợp với những điều kiện, hoàn cảnh mới và mang ý tưởng của thời đại, vừa có yếu tố truyền thống. Mô hình Trung tâm học tập cộng đồng đã được thực hiễn chấp nhận và đang được phát triển như một tất yếu trong việc xây dựng xã hội học tập sâu rộng. * Tính khách quan, tính khoa học của việc hình thành mô hình giáo dục thường xuyên, học tập suốt đời và mô hình tổ chức Trung tâm học tập cộng đồng Sau hơn hai mươi năm phát triển, hệ thống Trung tâm học tập cộng đồng ở Việt Nam đã được đánh giá là một mô hình cơ sở giáo dục mới với những điểm mạnh, điểm yếu và đang đứng trước những cơ hội và thách thức khá rõ rệt cụ thể là: - Trung tâm học tập cộng đồng ở nước ta đã khẳng định những điểm mạnh chủ yếu + Đã tạo ra cơ hội học tập thường xuyên, học tập suốt đời cho người dân ngay tại cộng đồng do được tổ chức ngay tại cơ sở làng, xã với phương châm "cần gì học nấy"; + Góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân ở cộng đồng cả về nâng cao dân trí, cải thiện dân sinh, thực hiện dân quyền, ổn định và nâng cao chất lượng dân số, cải thiện môi trường dân cư; + Góp phần phát triển cộng đồng bền vững thông qua việc đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực cho phát triển kinh tế địa phương, thực hiện các mục tiêu phát triển văn hoá - xã hội của địa phương và nâng cao nhận thức, kỹ năng của người dân trong việc thực hiện mục tiêu bảo vệ môi trường. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn - Những hạn chế cần khắc phục + Chưa thực sự tạo cơ hội học tập thường xuyên, học tập suốt đời cho tất cả mọi người dân; + Chất lượng, hiệu quả và tính bền vững của nhiều trung tâm còn hạn chế (chương trình, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức của nhiều Trung tâm học tập cộng đồng chưa đa dạng, chưa thiết thực, chưa phù hợp với nhu cầu của người dân và các vấn đề của cộng đồng; địa điểm đặt Trung tâm học tập cộng đồng chưa thật sự thuận lợi đối với người dân ở địa bàn miền núi, hải đảo có địa hình phân tán); + Việc giám sát, đánh giá hoạt động, chất lượng của các Trung tâm học tập cộng đồng còn nhiều bất cập. - Những cơ hội đang mở ra đối với hệ thống Trung tâm học tập cộng đồng hiện nay + Người dân ngày càng ý thức được tầm quan trọng và có nhu cầu học tập thường xuyên, học tập suốt đời; + Đảng và Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách; + Việc giáo dục, tuyên truyền cho người dân ở cơ sở ngày càng được các ban, ngành, đoàn thể coi trọng; + Vấn đề học tập thường xuyên, học tập suốt đời ngày càng được các tổ chức quốc tế quan tâm. - Những thách thức đang đặt ra đối với hệ thống Trung tâm học tập cộng đồng hiện nay + Nhận thức của xã hội, các cấp uỷ, chính quyền và người dân đối với vị trí, vai trò của Trung tâm học tập cộng đồng chưa được đầy đủ, sự quan tâm chỉ đạo của nhiều địa phương và sự tích cực chủ động tham gia của nhiều người dân còn hạn chế, sự phối hợp của các ban, ngành, đoàn thể trong việc tổ chức hoạt động tại các Trung tâm học tập cộng đồng chưa chặt chẽ và thiếu hiệu quả; + Chế độ chính sách đối với cán bộ quản lý và giáo viên của Trung tâm học tập cộng đồng còn rất thấp, chưa phù hợp; + Đội ngũ giáo viên, báo cáo viên Trung tâm học tập cộng đồng thiếu về số lượng, hạn chế về chất lượng; Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn