Tài liệu Quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn tiếng anh ở các trường trung học cơ sở thị xã đông triều, tỉnh quảng ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM PHẠM THỊ PHÚ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN TIẾNG ANH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THỊ XÃ ĐÔNG TRIỀU, TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM PHẠM THỊ PHÚ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN TIẾNG ANH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THỊ XÃ ĐÔNG TRIỀU, TỈNH QUẢNG NINH Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Cán bộ hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Phùng Thị Hằng 2. TS. Nguyễn Hà Giang THÁI NGUYÊN - 2018 LỜI CAM ĐOAN Luận văn: “Quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn Tiếng Anh ở các trường Trung học cơ sở thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh” sử dụng những thông tin được ghi rõ nguồn gốc, số liệu đã được tổng hợp, xử lí. Tôi xin cam đoan những số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn toàn trung thực, chưa hề được sử dụng và công bố ở bất kỳ một công trình nghiên cứu nào khác. Thái Nguyên, ngày 03 tháng 7 năm 2018 Tác giả Phạm Thị Phú i LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, ngoài sự cố gắng, nỗ lực của bản thân, em đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ tận tình của các thầy giáo, cô giáo, các cơ quan trường học trên địa bàn thị xã Đông Triều và đồng nghiệp. Em xin bày tỏ lòng biết ơn đến lãnh đạo trường Đại học sư phạm Thái Nguyên, các thầy giáo, cô giáo phòng Đào tạo, Khoa Tâm lý giáo dục, các nhà khoa học, các thầy giáo, cô giáo trong và ngoài Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã giảng dạy và hướng dẫn nghiên cứu khoa học trong suốt quá trình học tập. Đặc biệt, em xin trân trọng cảm ơn PGS.TS. Phùng Thị Hằng và TS. Nguyễn Hà Giang người đã trực tiếp, tận tình hướng dẫn khoa học, giúp đỡ em hoàn thành luận văn này. Tác giả luận văn xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ, tạo điều kiện của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Quảng Ninh, Phòng Giáo dục và Đào tạo thị xã Đông Triều, các trường THCS trên địa bàn thị xã Đông Triều; cảm ơn các đồng chí, đồng nghiệp, đã tận tình giúp đỡ và cung cấp số liệu, đóng góp ý kiến để việc điều tra nghiên cứu và hoàn thành luận văn được thuận lợi. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nhưng do hạn chế về năng lực và kinh nghiệm nghiên cứu cho nên luận văn không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Tác giả xin trân trọng tiếp thu những ý kiến chỉ bảo, góp ý xây dựng của các nhà khoa học, các thầy giáo, cô giáo và đồng chí, đồng nghiệp để tiếp tục hoàn thiện hơn nữa luận văn này. Xin chân thành cảm ơn! Tác giả Phạm Thị Phú ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ........................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................... v DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ................................................................................. vi MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 2 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 3 6. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. 3 7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 4 8. Cấu trúc của luận văn................................................................................................ 5 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN TIẾNG ANH Ở TRƯỜNG THCS ........................ 6 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ....................................................................... 6 1.1.1. Trên thế giới ....................................................................................................... 6 1.1.2. Ở Việt Nam ........................................................................................................ 9 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ................................................................. 11 1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục ................................................................................ 11 1.2.2. Bồi dưỡng, hoạt động bồi dưỡng ..................................................................... 13 1.2.3. Học sinh giỏi môn tiếng Anh, hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn tiếng Anh .......................................................................................................... 14 1.2.4. Quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn tiếng Anh ............................ 15 1.3. Một số vấn đề cơ bản về quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn tiếng Anh ở trường THCS ............................................................................... 16 1.3.1. Môn tiếng Anh trong chương trình dạy học ở trường THCS .......................... 16 1.3.2. Tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn tiếng Anh ở trường THCS.................................................................................................... 16 iii 1.3.3. Hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn tiếng Anh ở trường THCS .................... 17 1.3.4. Quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn tiếng Anh ở trường THCS ........ 22 1.4. Các yếu tô ảnh hưởng đến quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn tiếng Anh ở trường THCS ....................................................................... 30 Kết luận chương 1 ....................................................................................................... 33 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN TIẾNG ANH Ở CÁC TRƯỜNG THCS THỊ XÃ ĐÔNG TRIỀU, TỈNH QUẢNG NINH ........................................................ 34 2.1. Khái quát về các trường THCS ở thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh .......... 34 2.1.1. Cơ sở vật chất và quy mô trường lớp các trường THCS ................................. 34 2.1.2. Thực trạng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý .............................................. 35 2.1.3. Kết quả học tập của học sinh các trường THC thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ...................................................................................................... 36 2.2. Mục đích, nội dung và phương pháp khảo sát ................................................. 37 2.2.1. Mục đích khảo sát ............................................................................................. 37 2.2.2. Nội dung khảo sát ............................................................................................ 37 2.2.3. Phương pháp khảo sát và phương thức xử lý số liệu ....................................... 37 2.3. Kết quả khảo sát ............................................................................................... 38 2.3.1. Thực trang về hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ......................................... 38 2.3.2. Thực trạng về quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ......................................... 48 2.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn Tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ..... 60 2.3.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn Tiếng Anh của Hiệu trưởng các trường THCS thị xã Đông Triều .......... 64 Kết luận chương 2 ....................................................................................................... 67 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN TIẾNG ANH Ở CÁC TRƯỜNG THCS THỊ XÃ ĐÔNG TRIỀU, TỈNH QUẢNG NINH ........................................................ 68 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .......................................................................... 68 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ................................................................. 68 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa, tính thực tiễn ............................................. 68 iv 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ..................................................................... 68 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ................................................................... 69 3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn Tiếng Anh ở trường THCS......................................................................................... 69 3.2.1. Nâng cao nhận thức cho CBQL, GV, HS về tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng HS giỏi môn Tiếng Anh ở trường THCS .............................. 69 3.2.2. Chỉ đạo tổ chuyên môn, giáo viên phát triển chương trình bồi dưỡng HS giỏi môn Tiếng Anh theo hướng tăng cường kĩ năng nghe, nói, đọc, viết cho học sinh ..................................................................................................... 71 3.2.3. Chỉ đạo tổ chuyên môn hướng dẫn giáo viên đổi mới phương pháp bồi dưỡng HS giỏi môn Tiếng Anh theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh ................................................................................................ 74 3.2.4. Tổ chức bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho giáo viên tham gia bồi dưỡng HS giỏi môn Tiếng Anh ở trường THCS ............................................. 76 3.2.5. Đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng HS giỏi môn tiếng Anh ở trường THCS ....................................................................... 79 3.2.6. Tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học phục vụ hoạt động bồi dưỡng, tạo động lực cho đội ngũ giáo viên tham gia hoạt động bồi dưỡng và HS giỏi môn Tiếng Anh ở trường THCS .................................................... 82 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất ......................................................... 83 3.3.1. Các bước tiến hành khảo nghiệm ..................................................................... 84 3.3.2. Kết quả khảo nghiệm ....................................................................................... 85 Kết luận chương 3 ....................................................................................................... 90 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 91 1. Kết luận ................................................................................................................... 91 2. Khuyến nghị ............................................................................................................ 92 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................ 94 PHỤ LỤC v DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý GD & ĐT : Giáo dục và Đào tạo GV : Giáo viên HS : Học sinh NQ : Nghị quyết QĐ : Quyết định QLGD : Quản lý giáo dục SL : Số lượng TB : Trung bình TƯ : Trung ương ThB : Thứ bậc THCS : Trung học cơ sở TS : Tổng số UBND : Ủy ban nhân dân iv DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Qui mô phát triển số lượng HS THCS trên địa bàn thị xã Đông triều trong 3 năm trở lại đây ............................................................................ 34 Bảng 2.2. Xếp loại hạnh kiểm của học sinh THCS thị xã Đông Triều trong 3 năm trở lại đây......................................................................................... 36 Bảng 2.3. Xếp loại học lực của học sinh các trường THCS thị xã Đông Triều trong 3 năm trở lại đây ............................................................................ 36 Bảng 2.4. Đánh giá của các khách thể điều tra về tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng HS giỏi môn tiếng Anh ở các trường THCS ................ 38 Bảng 2.5. Đánh giá của các khách thể điều tra về thực trạng nội dung bồi dưỡng học sinh giỏi môn Tiếng Anh của các trường THCS trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ................................................ 40 Bảng 2.6. Đánh giá của các khách thể điều tra về thực trạng về nội dung bồi dưỡng HS giỏi theo đánh giá của học sinh ............................................. 41 Bảng 2.7. Mức độ thực hiện và hiệu quả của các phương pháp bồi dưỡng HS giỏi tiếng Anh của giáo viên trường THCS thị xã Đông Triều............... 42 Bảng 2.8. Đánh giá của khách thể điều tra về thực trạng phương pháp bồi dưỡng HS giỏi theo đánh giá của học sinh ............................................. 44 Bảng 2.9. Các hình thức bồi dưỡng học sinh giỏi môn tiếng Anh .......................... 45 Bảng 2.10. Thực trạng về hình thức kiểm tra đánh giá kết quả bồi dưỡng HS giỏi môn tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Đông Triều ................... 47 Bảng 2.11. Kết quả bồi dưỡng HS giỏi môn Tiếng Anh ........................................... 48 Bảng 2.12. Thực trạng công tác xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ...................................................................................... 49 Bảng 2.13. Các thực trạng về công tác tổ chức hoạt động bồi dưỡng HS giỏi môn tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh............ 52 Bảng 2.14. Công tác chỉ đạo của Hiệu trưởng đối với hoạt động bồi dưỡng HS giỏi môn tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ............................................................................................. 54 v Bảng 2.15. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy của GV trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi môn tiếng Anh ở các trường THCS của thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ................................................................. 57 Bảng 2.16. Biện pháp kiểm tra, đánh giá hoạt động học của HS trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi môn tiếng Anh ở các trường THCS của thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ................................................................. 58 Bảng 2.17. Các yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến việc quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn Tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ................................................................. 61 Bảng 2.18. Các yếu tố khách quan ảnh hưởng đến việc quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn Tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ................................................................. 62 Bảng 3.1. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi của hiệu trưởng các trường THCS thị xã Đông Triều ......................................................................................... 86 vi DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Biểu đồ: Sơ đồ 1.1. Mối liên quan của các chức năng quản lí ........................................... 12 Sơ đồ: Biểu đồ 2.1. Biện pháp kiểm tra, đánh giá hoạt động học của HS trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi môn tiếng Anh ở các trường THCS của thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh................................................................. 60 Biểu đồ 3.1. So sánh tương quan mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ............................................................................................ 89 vi MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Từ xa xưa ông cha ta đã có câu “Hiền tài là nguyên khí quốc gia” và đó dường như đã trở thành kim chỉ nam cho con đường phát triển của đất nước. Một đất nước muốn phát triển cần phải có nhiều người tài giỏi, đó chính là nguồn lực quý giá của đất nước, sức mạnh của nguồn lực này hoàn toàn phụ thuộc vào nền giáo dục và đào tạo của mỗi quốc gia. Khẳng định tầm quan trọng của sự nghiệp giáo dục và đào tạo, Nghị quyết Trung ương 2, khoá VIII đã chỉ rõ: “Cùng với khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài...” [9]. Bởi vậy đối với ngành Giáo dục và Đào tạo việc bồi dưỡng học sinh giỏi ươm trồng những hạt giống nhân tài ở bậc trung học cơ sở (THCS) chính là bước đi đầu tiên để đào tạo nhân tài cho các bậc học tiếp theo. Tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi ở các trường THCS là một hoạt động quan trọng góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. Công tác này được xác định là một nhiệm vụ rất quan trọng và cần thiết của ngành giáo dục nói chung và nhà trường nói riêng vì những người tài bao giờ cũng là nhân tố quan trọng để thúc đẩy xã hội phát triển. Với thực tế nhu cầu và sự phát triển hiện nay, xã hội đặt hàng đầu cho ngành giáo dục nguồn nhân lực có khả năng sử dụng được tiếng Anh thành thạo trong công việc cũng như tiếp cận khoa học công nghệ tiên tiến của thế giới. Môn tiếng Anh ở trường phổ thông cung cấp cho học sinh một công cụ giao tiếp mới để tiếp thu những tri thức khoa học, kỹ thuật tiên tiến, tìm hiểu các nền văn hoá đa dạng và phong phú trên thế giới, dễ dàng hội nhập với cộng đồng quốc tế. Môn tiếng Anh góp phần hình thành và phát triển nhân cách của học sinh, giúp cho việc thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện ở trường phổ thông. Chính vì vậy quản lý tốt hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn tiếng Anh có ý nghĩa rất quan trọng đối việc nâng cao chất lượng giảng dạy trong nhà trường. Dựa trên quan điểm chỉ đạo của Đảng về Giáo dục và Đào tạo, thực hiện chiến lược phát triển giáo dục trong giai đoạn hiện nay, ngành Giáo dục và Đào tạo thị xã Đông Triều những năm vừa qua tiếp tục duy trì và có nhiều giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện bồi dưỡng học sinh giỏi nhằm xây dựng thế hệ học sinh không chỉ giỏi về văn hoá mà còn có phẩm chất của người lao động mới. Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi được tổ chức rộng rãi từ các cấp cơ sở, thi và tuyển chọn từ cấp trường, cấp thị xã. Tuy nhiên trong các kì thi học sinh giỏi số lượng học sinh giỏi môn Tiếng Anh đạt giải của thị xã Đông Triều chiếm tỉ lệ rất khiêm tốn, kết quả thực sự chưa đáp ứng với mục tiêu đề ra. Chất lượng học sinh giỏi tiếng Anh của thị xã vẫn còn ở mức độ thấp 1 so với các huyện, thị xã, thành phố khác trong tỉnh. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng đó xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan nằm ngoài tầm kiểm soát của các nhà quản lý giáo dục như: Cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học còn gặp nhiều khó khăn, điều kiện kinh tế - xã hội, nhận thức của cán bộ nhân dân địa phương về công tác giáo dục chưa cao, và các yếu tố chủ quan chưa có những biện pháp đồng bộ để khắc phục như: Cơ cấu giáo viên, chất lượng giáo viên và đội ngũ giáo viên chưa thực sự yêu nghề, nhiệt tình trong công việc. Nhiều giáo viên trẻ trình độ kiến thức có nhưng chưa mạnh dạn vào cuộc và coi nhẹ việc bồi dưỡng học sinh giỏi. Đa số giáo viên vừa phải bảo đảm chất lượng đại trà, vừa phải hoàn thành chỉ tiêu chất lượng mũi nhọn và công tác kiêm nhiệm do đó việc đầu tư cho hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi cũng có phần bị hạn chế. Ngoài ra giáo viên dạy bồi dưỡng học sinh giỏi môn tiếng Anh đều phải tự soạn chương trình dạy theo kinh nghiệm bản thân, tự nghiên cứu và sưu tầm tài liệu. Học sinh tham gia bồi dưỡng học sinh giỏi chưa cố gắng phát huy tiềm lực, thời gian đầu tư cho việc học bồi dưỡng học sinh giỏi ít hay một em có thể được chọn tham gia bồi dưỡng nhiều môn học khác nhau nên chọn được một đội tuyển học sinh giỏi cho môn tiếng Anh cấp trung học cơ sở không đảm bảo chọn đủ số lượng, chất lượng, do đó kết quả không cao là điều tất yếu. Chính vì vậy hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn tiếng Anh ở các trường trung học cơ sở thị xã Đông Triều là một lĩnh vực cần được nghiên cứu một cách nghiêm túc, phát hiện những thuận lợi và khó khăn từ đó đề xuất các biện pháp hữu hiệu, khả thi để đạt kết quả cao hơn. Việc tìm kiếm được các biện pháp quản lý hoạt động này một cách khoa học, có hệ thống là một nhiệm vụ cấp bách và cần thiết để góp phần đáp ứng yêu cầu phát triển của ngành giáo dục thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh nói riêng, và cả nước nói chung. Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi lựa chọn vấn đề “Quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn tiếng Anh ở các trường Trung học cơ sở thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh” làm đề tài luận văn để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, luận văn đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi môn tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo của tỉnh. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn tiếng Anh ở các trường Trung học cơ sở. 2 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi môn tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. 4. Giả thuyết khoa học Hoạt động bồi dưỡng HS giỏi môn tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh còn tồn tại nhiều điểm bất cập, hạn chế như: Phương pháp dạy học chưa đồng bộ đối với 4 kĩ năng nghe, nói, đọc, viết; giáo viên chưa thực sự quan tâm đến hoạt động ngoại khóa cho học sinh... Nếu đề xuất và thực hiện một cách đồng bộ các biện pháp quản lý phù hợp với tình hình thực tiễn thì hiệu quả của hoạt động bồi dưỡng HS giỏi môn tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh sẽ được nâng cao. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn Tiếng Anh ở trường THCS. 5.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi môn tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi môn tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. 6. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu và đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi môn tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. - Về khách thể điều tra và địa bàn khảo sát: + Về khách thể điều tra: Gồm 321 người trong đó có là 49 CBQL, 122 giáo viên và HS là 150. + Địa bàn khảo sát: Tiến hành khảo sát tại 23 trường Trung học cơ sở thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. - Các số liệu: Các số liệu thống kê được sử dụng trong luận văn được lấy từ nguồn số liệu của Phòng Giáo dục và Đào tạo, các trường THCS trên địa bàn thị xã Đông Triều giai đoạn từ năm 2014 - 2017. 3 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa các tài liệu lý luận về quản lý giáo dục, quản lý Nhà trường; các văn kiện, nghị quyết của Đảng, các văn bản quy định của nhà nước, của Bộ Giáo dục và Đào tạo; các tài liệu có liên quan đến đề tài. Như nghiên cứu lý luận về hoạt động dạy học bồi dưỡng HS giỏi, lý luận về quản lý giáo dục, quản lý hoạt động, quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi, đặc điểm học tập của học sinh giỏi... nhằm xây dựng khung lý thuyết cho đề tài. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Sử dụng phiếu hỏi đối với các khách thể: Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn, giáo viên có nhiều thành tích, kinh nghiệm trong hoạt động bồi dưỡng HS giỏi để tìm hiểu thực trạng về quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi môn tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. 7.2.2. Phương pháp phỏng vấn Trao đổi trực tiếp đối với một số cán bộ quản lý, giáo viên có kinh nghiệm, uy tín trong hoạt động bồi dưỡng HS giỏi môn tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh để thu thêm thông tin cần thiết phục vụ cho việc nghiên cứu của đề tài. 7.2.3. Phương pháp quan sát Quan sát các hoạt động dạy và học tại các trường để tìm hiểu thực trạng về hoạt động bồi dưỡng và công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi môn tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. 7.2.4. Phương pháp chuyên gia Xin ý kiến các chuyên gia về tính hợp lý, tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi môn tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. 7.2.5. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục Vận dụng lý luận khoa học quản lý giáo dục để phân tích, đánh giá thực trạng bồi dưỡng HS giỏi và thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi môn tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh từ đó khái quá hóa, hệ thống hóa và rút ra những kết luận. 7.3. Các phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học Sử dụng một số công thức toán học như tính %, tính trung bình cộng... để xử lý số liệu của đề tài. 4 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần Mở đầu; Kết luận và Khuyến nghị; Danh mục tài liệu tham khảo; Phụ lục, nội dung chính của luận văn được trình bày trong 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn tiếng Anh ở trường THCS. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN TIẾNG ANH Ở TRƯỜNG THCS 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Trên thế giới Trên thế giới, việc phát hiện và bồi dưỡng HS giỏi đã có từ rất lâu và có lịch sử phối hợp nghiên cứu ở các quốc gia. Ngay từ thời cổ đại vấn đề bồi dưỡng học sinh giỏi đã được nhiều nhà giáo dục ở cả phương Tây và phương Đông đề cập đến, có thể kể đến các tư tưởng và công trình nghiên cứu sau: Theo V.Lêvi, nhà tâm lý học người Nga, “thiên tài (génie) là người đã thực hiện được một điều rất quan trọng, quý giá, phi thường,… người được tự nhiên phú cho những khả năng xuất chúng, một hiện tượng tâm thần bí ẩn” [dẫn theo 14] Quan điểm tiêu biểu của Gagné (1985, trong NAGC, 2011) trong đó ông phân biệt năng khiếu như là việc có khả năng thiên phú (natural abilities) ở ít nhất một khía cạnh năng lực cơ bản (về trí tuệ hoặc thể chất ở dạng tiềm năng) và tỉ lệ % số trẻ em được coi là năng khiếu trong cùng độ tuổi là khoảng 10% [dẫn theo 10]. Trong khi đó, tài năng được ông chỉ ra là có năng lực một cách hệ thống hay kĩ năng, kiến thức nổi trội được xác định bằng thành tựu (performance) trong một hoặc một vài lĩnh vực cụ thể, với khoảng 10% số lượng người được coi là tài năng so với tổng số trong cùng độ tuổi. Gagné cũng là tác giả tiêu biểu chỉ rõ tiến trình phát triển tài năng (talent development) từ khả năng tự nhiên (năng khiếu) tới thành tựu (tài năng), trong đó các yếu tố xúc tác từ môi trường và bản thân cá nhân năng khiếu đều tác động lên quá trình này. Nhìn chung các nước đều dùng hai thuật ngữ chính là gift (giỏi, có năng khiếu) và talent (tài năng), Luật bang Georgia (Hoa Kỳ) định nghĩa HS giỏi như sau: “HS giỏi là học sinh chứng minh được trí tuệ ở trình độ cao/và có khả năng sáng tạo, thể hiện một động cơ học tập mãnh liệt/ và đạt xuất sắc trong lĩnh vực lý thuyết/khoa học; người cần một sự giáo dục đặc biệt/ và sự phục vụ đặc biệt để đạt được trình độ tương ứng với năng lực của người đó” - (Georgia Law) [dẫn theo 15] Cơ quan GD Hoa Kỳ miêu tả khái niệm “HS giỏi”: Đó là những học sinh có khả năng thể hiện xuất sắc hoặc năng lực nổi trội trong các lĩnh vực trí tuệ, sự sáng tạo, khả năng lãnh đạo, nghệ thuật, hoặc các lĩnh vực lí thuyết chuyên biệt. Những HS này thể hiện tài năng đặc biệt của mình từ tất cả các bình diện xã hội, văn hóa và kinh tế” [dẫn theo 14]. 6 Nhân tài (talent), nói chung, là những người vừa có lý tưởng cao đẹp vừa có trí tuệ phát triển và giàu tính sáng tạo, có thể đóng góp xuất sắc vào kho tàng trí tuệ của đất nước, của nhân loại. Nhân tài là người có kiến thức sâu sắc, đề xuất nhiều ý tưởng, giải pháp mới, biết tổ chức các nguồn lực để tạo ra nhiều lợi ích cho doanh nghiệp, địa phương, đất nước [dẫn theo 16]. Các chuyên gia về giáo dục nhận định: “Muốn có nhân tài phải lo bồi dưỡng sớm, từ khi phát hiện năng khiếu. Muốn thế, chúng ta phải tìm mọi cách để các mầm tài năng khi được phát hiện có đất tốt để ươm” [dẫn theo 2]. Nhiều nước quan niệm HS giỏi là những đứa trẻ có năng lực trong các lĩnh vực trí tuệ, sáng tạo, nghệ thuật và năng lực lãnh đạo hoặc lĩnh vực lí thuyết. Những học sinh này cần có sự phục vụ và những hoạt động không theo những điều kiện thông thường của nhà trường nhằm phát triển đầy đủ các năng lực vừa nêu trên. Nhiều tài liệu khẳng định HS giỏi có thể học bằng nhiều cách khác nhau và tốc độ nhanh hơn so với các bạn cùng lớp vì thế cần có một Chương trình HS giỏi để phát triển và đáp ứng được tài năng của họ. Ở một số nước trên thế giới giáo dục HS giỏi (gifted education) ứng dụng các hình thức sau đây: - Lớp riêng biệt (Separate classes): HS giỏi được rèn luyện trong một lớp hoặc một trường học riêng, thường gọi là lớp chuyên, lớp năng khiếu. Nhưng lớp hoặc trường chuyên (độc lập) này có nhiệm vụ hàng đầu là đáp ứng các đòi hỏi cho những HS giỏi về lí thuyết (academically). Hình thức này đòi hỏi ở nhà trường rất nhiều điều kiện (không dựa vào được các gia đình phụ huynh) từ việc bảo vệ HS, giúp đỡ và đào tạo phát triển chuyên môn cho giáo viên đến việc biên soạn chương trình, bài học... - Phương pháp Mông-te-xơ-ri (Montessori method): Trong một lớp HS chia thành ba nhóm tuổi, nhà trường mang lại cho HS những cơ hội vượt lên so với các bạn cùng nhóm tuổi. Phương pháp này đòi hỏi phải xây dựng được các mức độ khá tự do, nó hết sức có lợi cho những HS giỏi trong hình thức học tập với tốc độ cao. - Tăng gia tốc (Acceleration): Những HS xuất sắc xếp vào một lớp có trình độ cao với nhiều tài liệu tương ứng với khả năng của mỗi HS. Một số trường Đại học, Cao đẳng đề nghị hoàn thành chương trình nhanh hơn để HS có thể học bậc học trên sớm hơn. Nhưng hướng tiếp cận giới thiệu HS giỏi với những tài liệu lí thuyết tương ứng với khả năng của chúng cũng dễ làm cho HS xa rời xã hội. - Học tách rời (Pull-out) một phần thời gian theo lớp HS giỏi, phần còn lại học lớp thường. 7 - Làm giàu tri thức (Enrichment) toàn bộ thời gian HS học theo lớp bình thường, nhưng nhận tài liệu mở rộng để thử sức, tự học ở nhà. - Dạy ở nhà (Homeschooling) một nửa thời gian học tại nhà học lớp, nhóm, học có cố vấn (mentor) hoặc một thầy một trò (tutor) và không cần dạy. - Trường mùa hè (Summer school) bao gồm nhiều course học được tổ chức vào mùa hè. - Sở thích riêng (Hobby) một số môn thể thao như cờ vua được tổ chức dành để cho HS thử trí tuệ sau giờ học ở trường. Phần lớn các nước đều chú ý bồi dưỡng HS giỏi từ Tiểu học. Cách tổ chức dạy học cũng rất đa dạng: Có nước tổ chức thành lớp, trường riêng... một số nước tổ chức dưới hình thức tự chọn hoặc course học mùa hè, một số nước do các trung tâm tư nhân hoặc các trường đại học đảm nhận... Có thể điểm qua một số hình thức bồi dưỡng HS giỏi của các nước như sau: Ở Trung Quốc, từ đời nhà Đường những trẻ em có tài đặc biệt được mời đến sân Rồng để học tập và được giáo dục bằng những hình thức đặc biệt. Từ năm 1985, Trung Quốc thừa nhận phải có một chương trình GD đặc biệt dành cho hai loại đối tượng HS yếu kém và HS giỏi, trong đó cho phép các HS giỏi có thể học vượt lớp. Nước Anh thành lập cả một Viện hàn lâm quốc gia dành cho học sinh giỏi và tài năng trẻ và Hiệp hội quốc gia dành cho học sinh giỏi, bên cạnh Website hướng dẫn GV dạy cho HS giỏi và HS tài năng. Nhật Bản, phát triển rất nhanh, tạo nên một bước đột phá về kinh tế nổi tiếng thế giới, vì chiến lược giáo dục của họ là hướng vào cuộc cách mạng khoa học - kỹ thuật và sự phát triển kinh tế, đã tạo nên “Sự thần kỳ Nhật Bản”. Nhật Bản từ lâu đã nhận thức sâu sắc rằng:“Bồi dưỡng một thế hệ thanh niên có đạo đức, có tài năng, có sức sáng tạo để gánh vác trọng trách của đất nước trong thế kỷ XXI chính là vận mệnh của đất nước Nhật Bản trong tương lai”. Giáo dục phổ thông Hàn Quốc có một chương trình đặc biệt dành cho HS giỏi nhằm giúp chính quyền phát hiện học sinh tài năng từ rất sớm. Năm 1994 có khoảng 57/174 cơ sở giáo dục ở Hàn Quốc có chương trình đặc biệt dành riêng cho HS giỏi. Có thể nói, hầu như tất cả các nước trên thế giới đều coi trọng vấn đề phát hiện, đào tạo và bồi dưỡng HS giỏi, nhìn chung mục tiêu chính của chương trình dành cho HS giỏi và HS tài năng của các nước đều khá giống nhau đây là một trong những mục tiêu quan trọng trong chiến lược phát triển chương trình giáo dục phổ thông của mỗi quốc gia. Họ coi công tác phát hiện và bồi dưỡng HS giỏi để đào tạo những con 8 người tài năng là quốc sách để phát triển bền vững đất nước. Nhiều nước coi đó là một dạng của giáo dục đặc biệt hoặc chương trình giáo dục đặc biệt. 1.1.2. Ở Việt Nam Nước Việt Nam với lịch sử nghìn năm văn hiến cũng không ngoại lệ, từ xa xưa vấn đề bồi dưỡng người tài đã được nhiều triều đại Việt Nam coi là công việc hàng đầu của đất nước và đúc rút thành kinh nghiệm quý báu: “Hiền tài là nguyên khí quốc gia”. Khi cách mạng tháng Tám thành công, ngày 20/11/1946, trong bài viết “Tìm người tài đức”, Hồ Chủ Tịch khẳng định: “Nước nhà cần phải kiến thiết, kiến thiết phải có người tài, trong số 20 triệu đồng bào chắc không thiếu gì người có tài, có đức…” [dẫn theo 16, tr. 451]. Kế thừa truyền thống hiếu học, trọng giáo dục, trọng nhân tài của dân tộc Việt Nam, trong nhiều thập kỷ qua, kể cả trong hoàn cảnh hết sức khó khăn của các cuộc kháng chiến chống xâm lược và can thiệp của nước ngoài, nhân dân ta, Đảng và Nhà nước ta luôn coi trọng sự nghiệp GD&ĐT, quan tâm đến nhân tố con người và bồi dưỡng người tài. Đặc biệt là những năm gần đây, từ khi có nghị quyết trung ương 2 khóa VIII thì vấn đề nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài càng được coi trọng. Với quan điểm “Giáo dục là quốc sách hàng đầu” chất lượng giáo dục của Việt nam có nhiều chuyển biến, HS giỏi ngày càng nhiều. Vị thế HS giỏi quốc tế của Việt Nam đã được khẳng định và xứng tầm, sánh vai với các nền giáo dục tiên tiến trên thế giới. Thực tế cho thấy rất rõ công tác phát hiện và bồi dưỡng nguồn nhân lực, nhân tài cho phát triển xã hội là vấn đề quan tâm của mọi thời đại; đây là một yêu cầu sống còn của phát triển xã hội. Trong thời đại chúng ta, yêu cầu này được Đảng và Nhà nước ta thể hiện rất rõ trong chiến lược phát triển giáo dục 2011- 2020 được Thủ tướng chính phủ phê duyệt ngày 13/6/2012, tại phần 3 mục III, quan điểm chỉ đạo phát triển giáo dục trong đó nhấn mạnh phải thỏa mãn nhu cầu của mỗi người học, đến công tác đào tạo, bồi dưỡng HS giỏi, sinh viên tài năng. Ngày 25/11/2011 Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Quy chế thi chọn HS giỏi cấp quốc gia theo thông tư số 56/2011/TT-BGDĐT. Quy chế này quy định về việc thi chọn HS giỏi quốc gia đồng thời giao cho các địa phương quy định cụ thể về việc tổ chức các kỳ thi chọn HS giỏi cấp cơ sở tại đơn vị, địa phương. Hiện nay với sự phát triển mạnh mẽ của xu hướng toàn cầu hoá thì vai trò của Tiếng Anh ngày càng được khẳng định. Trong bậc học THCS, việc dạy và học môn Tiếng Anh như thế nào nhằm đảm bảo mục tiêu hội nhập quốc tế đã được đề cập đến trong quá trình thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa từ năm học 2002 - 9