Tài liệu Quản lý giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể cho học sinh các trường thpt thành phố cao bằng, tỉnh cao bằng

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM CAM THỊ PHƯƠNG LÂM QUẢN LÝ GIÁO DỤC GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HÓA VẬT THỂ CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG THPT THÀNH PHỐ CAO BẰNG, TỈNH CAO BẰNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM CAM THỊ PHƯƠNG LÂM QUẢN LÝ GIÁO DỤC GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HÓA VẬT THỂ CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG THPT THÀNH PHỐ CAO BẰNG, TỈNH CAO BẰNG Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 81.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. Nông Khánh Bằng THÁI NGUYÊN - 2019 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: Luận văn sử dụng những thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, các thông tin đã được chọn lọc, phân tích, tổng hợp, xử lý và đưa vào luận văn đúng quy định. Đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu trong luận văn là trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được công bố trong bất cứ công trình nào. Thái Nguyên, ngày 29 tháng 6 năm 2019 Tác giả Cam Thị Phương Lâm i LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập, nhận và triển khai nghiên cứu đề tài, hoàn thành luận văn, tôi đã nhận được rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ của quý Thầy Cô trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên. Trước hết, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, các thầy cô khoa Tâm lý - Giáo dục đã tham gia giảng dạy lớp cao học chuyên ngành Quản lí giáo dục khoá 25A (2017 - 2019). Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS Nông Khánh Bằng đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn em trong thời gian nghiên cứu để hoàn thành luận văn và có thể áp dụng có hiệu quả trong quá trình công tác. Tác giả xin chân thành cảm ơn các đồng chí Lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Cao Bằng; Các đồng chí trong Ban Giám hiệu, giáo viên các trường THPT thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng đã tạo điều kiện, giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn. Xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, bạn bè, những người đã luôn bên tôi, động viên và khuyến khích tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn của mình. Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu xong luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả mong tiếp tục nhận được ý kiến góp ý của các thầy cô giáo cùng các đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày 29 tháng 6 năm 2019 Tác giả Cam Thị Phương Lâm ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT ............................................................. iv DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 4 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 4 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 4 5. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 4 6. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 5 7. Giới hạn nghiên cứu ........................................................................................ 6 8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 6 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ GIÁO DỤC GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HÓA VẬT THỂ CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG THPT ......... 7 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề......................................................................... 7 1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 7 1.1.2. Ở Việt Nam.............................................................................................. 10 1.2. Một số khái niệm công cụ ....................................................................... 13 1.2.1. Khái niệm quản lý ................................................................................... 13 1.2.2. Khái niệm giá trị, văn hóa, di sản văn hóa, giá trị di sản văn hóa .......... 14 1.2.3. Khái niệm giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể ................................... 17 1.2.4. Quản lý giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể ....................................... 18 1.3. Giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể cho học sinh trung học phổ thông . 19 1.3.1. Mục tiêu của việc giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể cho học sinh THPT.. 19 1.3.2. Nội dung giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể cho học sinh THPT ..... 20 1.3.3. Phương pháp giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể cho học sinh THPT .... 22 iii 1.4. Quản lý giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể cho học sinh THPT ....... 23 1.4.1. Lập kế hoạch giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể cho học sinh THPT .. 23 1.4.2. Tổ chức hoạt động giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể cho học sinh ...... 23 1.4.3. Chỉ đạo, triển khai giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh THPT .. 25 1.4.4. Kiểm tra, đánh giá giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh THPT .. 25 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể cho học sinh THPT ............................................................................ 25 1.5.1. Các yếu tố khách quan ............................................................................. 25 1.5.2. Các yếu tố chủ quan ................................................................................ 28 Kết luận chương 1.............................................................................................. 30 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ GIÁO DỤC GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HÓA VẬT THỂ CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG THPT THÀNH PHỐ CAO BẰNG, TỈNH CAO BẰNG ............................... 31 2.1. Khái quát chung về tình hình giáo dục ở các trường trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Cao Bằng .................................................. 31 2.1.1. Về số lượng và chất lượng đội ngũ cán bộ, GV của các trường THPT trên địa bàn thành phố Cao Bằng ............................................................ 32 2.1.2. Về quy mô trường lớp và cơ cấu thành phần dân tộc của các trường THPT trên địa bàn thành phố Cao Bằng ................................................. 34 2.1.3. Về chất lượng giáo dục hai mặt của các trường THPT thành phố Cao Bằng trong năm học 2017-2018........................................................................ 37 2.2. Khái quát giá trị di sản văn hóa vật thể ở tỉnh Cao Bằng ........................ 38 2.3. Khái quát về khảo sát thực trạng quản lý giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng ........................ 41 2.3.1. Mục tiêu khảo sát..................................................................................... 41 2.3.2. Nội dung khảo sát .................................................................................... 41 2.3.3. Phương pháp khảo sát và xử lý số liệu khảo sát...................................... 41 2.4. Thực trạng giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng ..................................................................... 42 2.4.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, GV và học sinh về quản lý giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng .......................................................................................... 42 iv 2.4.2. Thực trạng nội dung giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng ......................................................... 44 2.4.3. Phương pháp giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng ..................................................................... 47 2.4.5. Con đường giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng ......................................................... 48 2.5. Thực trạng quản lý giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng ......................................................... 49 2.5.1. Kế hoạch của Hiệu Trưởng về giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng ........................................... 50 2.5.2. Thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng .............................. 51 2.5.3. Thực trạng chỉ đạo thực hiện giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng .......................................... 54 2.5.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá mức độ thực hiện kế hoạch giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng ......... 56 2.5.5. Những khó khăn của nhà trường trong quản lý giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng .................. 59 2.6. Đánh giá chung về quản lý giáo dục giá trị DSVH vật thể các trường THPT thành phố Cao Bằng ..................................................................... 60 2.6.1. Về ưu điểm .............................................................................................. 62 2.6.2. Về hạn chế ............................................................................................... 63 Kết luận chương 2.............................................................................................. 64 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ GIÁO DỤC GIÁ TRỊ DSVH VẬT THỂ CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG THPT THÀNH PHỐ CAO BẰNG, TỈNH CAO BẰNG ......................................................... 65 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ........................................................... 65 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ......................................................... 65 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .......................................................... 65 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................. 66 v 3.2. Các biện pháp quản lý giáo dục giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng tỉnh Cao Bằng...... 67 3.2.1. Biện pháp 1: Tổ chức các hoạt động nâng cao nhận thức cho các lực lượng trong và ngoài nhà trường về việc giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể cho học sinh ................................................................................. 67 3.2.2. Biện pháp 2: Thành lập ban chỉ đạo quản lý giáo dục giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể cho học sinh ......................................................... 71 3.2.3. Biện pháp 3: Huy động các nguồn lực để đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể trong nhà trường ................................................................................................ 73 3.2.4. Biện pháp 4: Bồi dưỡng năng lực tổ chức các hoạt động giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể cho giáo viên ................................................... 75 3.2.5. Biện Pháp 5: Đa dạng hóa các hình thức và phương pháp dạy học giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể trong nhà trường. ................................ 78 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 84 3.4. Khảo sát sự cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể cho học sinh .................................................... 85 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 85 3.4.2. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................ 85 3.4.3. Cách thức khảo ghiệm ............................................................................. 85 3.4.4. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................... 86 Kết luận chương 3.............................................................................................. 89 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 90 1. Kết luận .......................................................................................................... 90 2. Khuyến nghị................................................................................................... 91 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 93 PHỤ LỤC vi DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Viết đầy đủ DSVH : Di sản văn hóa VHVT : Văn hóa vật thể GTDSVH : Giá trị di sản văn hóa THPT : Trung học phổ thông GV : Giáo viên HĐ : Hoạt động HS : Học sinh NGLL : Ngoài giờ lên lớp QLGD : Quản lý giáo dục iv DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Tình hình đội ngũ CBQL, GV các trường THPT thành phố Cao Bằng năm học 2017 - 2018 ........................................................... 32 Bảng 2.2. Tình hình đội ngũ CBQL, GV các trường THPT thành phố Cao Bằng năm học 2018 - 2019 ........................................................... 33 Bảng 2.3. Tình hình học sinh ở các trường THPT thành phố Cao Bằng năm học 2017-2018 ............................................................................... 35 Bảng 2.4. Tình hình học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng năm học 2018 - 2019 ............................................................................. 36 Bảng 2.5. Chất lượng giáo dục hai mặt của các trường THPT thành phố Cao Bằng năm học 2017 - 2018 .................................................... 37 Bảng 2.6. Nhận thức của CBQL, GV về tầm quan trọng của công tác giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh .......................................... 42 Bảng 2.7. Nhận thức của HS về tầm quan trọng của công tác giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh ...................................................... 43 Bảng 2.8. Kết quả khảo sát về mức độ thực hiện các nội dung giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng............................................................................................... 44 Bảng 2.9. Kết quả khảo sát về mức độ thực hiện các phương pháp giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh ................................................ 47 Bảng 2.10. Kết quả khảo sát con đường giáo dục giá trị DSVH vật thể cho HS ... 48 Bảng 2.11. Kế hoạch của Hiệu trưởng về giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng .......................... 50 Bảng 2.12. Đánh giá tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục giá trị DSVH vật thể .................................................................................................. 52 Bảng 2.13. Công tác chỉ đạo về các biện pháp chỉ đạo giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng............................................................................................... 54 v Bảng 2.14. Lực lượng tham gia phụ trách trong công tác giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học................................................................... 55 Bảng 2.15. Thực trạng kiểm tra, đánh giá mức độ thực hiện kế hoạch giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh ở trường THPT thành phố Cao Bằng ................................................................................ 57 Bảng 2.16. Ý kiến đánh giá chung về thực trạng công tác quản lý giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng ....................................................................................... 61 Bảng 3.1. Sự cần thiết, khả thi của các biện pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả công tác giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng............................. 86 vi MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Năm 2001, Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua Luật di sản văn hóa (DSVH), đánh dấu một mốc quan trọng trong quá trình xây dựng và hoàn thiện pháp luật về DSVH, hai loại hình DSVH vật thể và DSVH phi vật thể đều trở thành đối tượng điều chỉnh của luật pháp. Đây là một bước chuyển biến lớn lao trong nhận thức của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội về DSVH. Năm 2009, Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật DSVH được thông qua. Các văn bản hướng dẫn thi hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật DSVH cũng kịp thời được nghiên cứu, xây dựng, nhằm đưa ra những quy định chi tiết, cụ thể việc thi hành Luật trong thực tiễn, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tổ chức các hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị DSVH trong quá trình hội nhập. DSVH vật thể là sản phẩm vật chất gắn với cộng đồng hoặc cá nhân, thời gian, không gian văn hóa liên quan, có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, thể hiện bản sắc của cộng đồng, không ngừng được tái tạo, nâng cấp, tu bổ và được giữ gìn từ thế hệ này khác. Tại các trường THPT trong những năm gần đây, nhà trường thường lồng ghép nội dung dạy học DSVH vật thể vào các môn học, hoạt động giáo dục trong chương trình giáo dục phổ thông (nội khóa hoặc ngoại khóa). Chẳng hạn, Trường THPT Phong Châu (thị trấn Hùng Sơn, huyện Lâm Thao) những năm học gần đây nhà trường đã xây dựng mô hình “Trường học gắn với bảo vệ DSVH vật thể Đền Hùng”; tổ chức các hoạt động theo từng tháng, từng quý với các chủ đề, chủ điểm khác nhau. Một số trường đã đưa DSVH lồng ghép trong các buổi chào cờ, trong các tiết học bộ môn Lịch sử, Địa lý, Ngữ Văn, Giáo dục công dân và các hoạt động ngoại khóa, chương trình giao lưu, thi tìm hiểu lịch sử vật thể và các buổi ngoại khóa,... để học sinh tìm hiểu. Đây là nội dung rất thiết thực và bổ ích, giúp học sinh biết trân trọng những giá trị văn hóa vật thể của dân tộc; bồi đắp 1 tình yêu quê hương, đất nước và tấm lòng biết ơn với tổ tiên. Từ đó, thấy mình cần phải nỗ lực học tập hơn nữa để xứng đáng với truyền thống của cha ông. Có thể khẳng định, việc đưa nội dung giáo dục DSVH vật thể vào trường học đã mang lại hiệu quả thiết thực góp phần đổi mới phương pháp dạy học, gắn lý thuyết với thực tiễn; đồng thời góp phần hình thành và hoàn thiện nhân cách, lối sống văn hóa, văn minh, nâng cao ý thức, trách nhiệm cho thế hệ trẻ trong việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH của dân tộc. Việc giáo dục giá trị DSVH trong nhà trường cần phối hợp chặt chẽ, hiệu quả với các đơn vị liên quan nhằm đa dạng hóa nội dung, hình thức giảng dạy để gây dựng được tình cảm của học sinh, để các em thực sự hiểu và yêu DSVH. Đây chính là nguyên tắc bảo tồn bền vững cho các DSVH của quê hương, đất nước. Giáo dục di sản là một trong những phương pháp nhằm bảo tồn và phát huy giá trị DSVH. Việc sử dụng DSVH trong dạy học ở trường phổ thông góp phần đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực. Qua đó, bài học trở nên sinh động, hấp dẫn và giúp học sinh hứng thú, tiếp thu bài tốt hơn. DSVH, dù dưới dạng vật thể hoặc phi vật thể đều có thể sử dụng trong quá trình giáo dục, là nguồn cung cấp chất liệu để xây dựng nội dung dạy học, giáo dục. Dưới dạng công cụ, thiết bị dạy học, DSVH giúp cho quá trình học tập của học sinh trở nên hấp dẫn hơn, học sinh hứng thú học tập và hiểu bài sâu sắc hơn. Hiện nay học sinh đang thiếu sự trải nghiệm, thiếu kiến thức thực tế, vì vậy, mỗi DSVH là một cơ hội để giáo dục thế hệ trẻ, là một sợi dây gắn kết trách nhiệm và tình cảm của nhà trường với gia đình và xã hội. Cao Bằng là mảnh đất chứa đựng một loạt điểm địa chất có ý nghĩa địa lý, lịch sử, văn hóa mang tầm khu vực và thế giới. Các điểm địa chất có tầm quan trọng từ quan điểm khoa học, sự hiếm có, tính giáo dục và mang giá trị thẩm mĩ cao. Bên cạnh những giá trị địa chất, địa mạo, cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, nơi đây còn hội tụ các giá trị văn hóa truyền thống phong phú. Việc bảo tồn và phát huy những giá trị đó sẽ góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa và phát triển kinh tế xã hội của tỉnh nhà, đồng thời góp phần quảng bá hình ảnh đất nước, văn hóa con người Việt Nam đến bạn bè quốc tế. 2 Ngày 12 tháng 04 năm 2018, tại kỳ họp lần thứ 204 tại Pais, Hội đồng chấp hành UNESCO đã thông qua Nghị quyết công nhận Công viên địa chất Non Nước Cao Bằng là Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Non Nước Cao Bằng. Muốn học sinh nhận thức đầy đủ về những giá trị DSVH Cao Bằng nhằm bồi dưỡng lòng tự hào về quê hương đất nước, có ý thức bảo tồn và phát huy các giá trị di sản, góp phần xây dựng quê hương Cao Bằng ngày càng giàu đẹp hơn, cần tăng cường giáo dục thẩm mỹ, giáo dục sự hiểu biết các tri thức văn hóa nói chung và DSVH dân tộc nói riêng, khơi dậy niềm đam mê, ý thức bảo vệ di sản trong thế hệ trẻ. Phương thức giáo dục của chúng ta từ xưa đến nay là gắn lý thuyết với thực hành, gắn nhà trường với vật thể. Nội dung các môn học đều có đề cập đến giáo dục giá trị truyền thống (hay giáo dục di sản). Trong chương trình xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực, có 2 nội dung liên quan đến bảo vệ và phát huy giá trị DSVH: Tổ chức đời sống văn hóa tinh thần trong nhà trường gắn với việc khai thác văn hóa dân gian; chăm sóc di sản gắn với tìm hiểu các di tích lịch sử, văn hóa. Có nghĩa là bao gồm cả việc giáo dục di sản và giáo dục thông qua di sản, làm cho học sinh hiểu biết về di sản, từ đó có tình cảm, đạo đức, niềm tự hào về các giá trị truyền thống của dân tộc, đất nước. Các trường THPT trên địa bàn thành phố tỉnh Cao Bằng ngoài nhiệm vụ thực hiện các nội dung giảng dạy và giáo dục theo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể cho học sinh lứa tuổi THPT theo chương trình quy định, còn thực hiện nhiệm vụ chính trị là “đào tạo nguồn nhân lực và nguồn cán bộ cho địa phương”. Ngoài việc truyền thụ kiến thức văn hóa cho học sinh các trường luôn quan tâm đến công tác giáo dục giá trị DSVH Cao Bằng, khơi gợi lòng tự hào về vẻ đẹp của quê hương, truyền thống văn hóa dân tộc, bồi dưỡng tình yêu quê hương, đất nước. Đây là một nội dung quan trọng góp phần không nhỏ vào quá trình giáo dục toàn diện nhân cách học sinh, nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. Tuy nhiên, việc giáo dục giá trị di sản văn hoá trong các nhà trường THPT trên địa bàn thành phố Cao Bằng hiện nay còn tồn tại những hạn chế nhất định chưa đáp ứng yêu cầu của thực tiễn địa phương. Xuất phát từ những lý do trên tác giả chọn đề tài “Quản lý giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn Thạc sỹ quản lý giáo dục của mình. 3 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng, luận văn đề xuất các biện pháp quản lý giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục giá trị DSVH vật thể, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở các nhà trường. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động giáo dục giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Cơ sở lý luận về quản lý giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT. 4.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng. 4.3. Đề xuất các biện pháp quản lí giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng và khảo nghiệm sự cần thiết, tính khả thi của các biện pháp được đề xuất. 5. Giả thuyết khoa học Giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng trong thời gian qua đã được quan tâm thực hiện tuy nhiên hiệu quả chưa cao, điều này do nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân thuộc về yếu tố quản lý. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh theo hướng phát huy được tính tích cực chủ động của học sinh, đa dạng hóa các hình thức giáo dục, phối hợp kết hợp các lực lượng tham gia vào hoạt động giáo dục một cách phù hợp sẽ góp phần nâng cao 4 hiệu quả quản lý giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng, Tỉnh Cao Bằng trong giai đoạn hiện nay. 6. Phương pháp nghiên cứu Trên cơ sở lý luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, luận văn sử dụng các phương pháp sau: 6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp hệ thống hóa các tài liệu khoa học, các văn bản liên quan đến giáo dục giá trị DSVH vật thể để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. 6.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 6.2.1. Phương pháp phỏng vấn Trao đổi, trò chuyện với cán bộ quản lí và GV các trường THPT trên địa bàn thành phố tham gia công tác tổ chức, thực hiện giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh nhằm tìm hiểu nhận thức, thái độ và cách thức tổ chức các hoạt động giáo dục giá trị DSVH vật thể... Từ đó, nắm bắt thực trạng cũng như đề xuất các biện pháp giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT trên địa bàn thành phố Cao Bằng. 6.2.2. Phương pháp điều tra ( qua phiếu, bảng hỏi) Điều tra bằng bảng hỏi nhằm thu thập những thông tin về các hoạt động quản lý giáo dục giá trị DSVH vật thể của cán bộ quản lí và GV trong quá trình giá dục cho học sinh. Đồng thời biết được các cách thức, quy trình hoạt động giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT trên địa bàn thành phố Cao Bằng. 6.2.3. Phương pháp chuyên gia Trao đổi với các chuyên gia có nhiều kinh nghiệm nhằm tiếp thu ý kiến của họ về tính cần thiết, tầm quan trọng và tính khả thi của các biện pháp đề xuất để có những kết luận chính xác và định hướng vận dụng các biện pháp đó vào trong thực tiễn. 6.2.4. Phương pháp dự báo Dựa trên kết quả điều tra cũng như trao đổi, trò chuyện với cán bộ quản lý, GV và học sinh để đưa ra những nhận định, dự báo về việc giáo dục giá trị DSVH vật 5 thể cho học sinh các trường THPT trên địa bàn thành phố Cao Bằng. Từ đó, đề xuất các biện pháp để nâng cao chất lượng giảng dạy và giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT trên địa bàn thành phố Cao Bằng. 6.2.5. Phương pháp thống kê Để có những nhận xét khách quan về kết quả nghiên cứu, luận văn đã sử dụng phương pháp thống kê toán học để tìm hiểu thực trạng quản lý giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng. 7. Giới hạn nghiên cứu 7.1. Về phạm vi nghiên cứu Luận văn với chủ thể là Hiệu trưởng trường THPT quản lý giáo dục giá trị DSVH vật thể (Cấp tỉnh và cấp quốc gia) của tỉnh Cao Bằng cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng. 7.2. Về khách thể điều tra Đề tài tiến hành điều tra khảo sát 240 CBGV, 2951 học sinh của 05 trường THPT: Trường THPT Thành phố, Trường THPT Cao Bình, Trường THPT Bế Văn Đàn tỉnh Cao Bằng, Trường THPT Chuyên, Trường DTNT tỉnh. 7.3. Về thời gian nghiên cứu Thời gian nghiên cứu được thực hiện từ 10/2018 đến 06/2019. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mục lục, mở đầu, danh mục tài liệu tham khảo và các phụ lục; cấu trúc đề tài bao gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể cho học sinh các trường THPT. Chương 2: Thực trạng quản lý giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng, Tỉnh Cao Bằng. Chương 3: Các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục giá trị di sản văn hóa vật thể cho học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng, Tỉnh Cao Bằng. 6 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ GIÁO DỤC GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HÓA VẬT THỂ CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG THPT 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Trên thế giới DSVH vật thể là những tài sản vô giá không chỉ riêng của một quốc gia nào mà là của toàn nhân loại. Sự mất đi, do bị xuống cấp hay bị tàn phá, của bất cứ cái gì trong số những tài sản quý giá ấy cũng sẽ làm nghèo đi di sản của tất cả mọi người trên thế giới. Việc quản lý giáo dục giá trị DSVH vật thể đã được các tổ chức, cá nhân và nhiều nước trên thế giới quan tâm từ rất sớm, tiêu biểu như: Các nghiên cứu về quản lý giáo dục giá trị di dản văn hóa Sau chiến tranh thế giới thứ 2, nhận thấy nguy cơ các DSVH vật thể có thể bị hủy diệt, năm 1954 Công ước bảo vệ DSVH trong sự kiện xung đột vũ trang (The convention for protection cultural heritage in event armed conflict) ra đời đã thể hiện sự quan tâm của thế giới đối với vấn đề này. Lời nói đầu của Công ước này đã khẳng định “bảo vệ DSVH là điều rất quan trọng đối với tất cả mọi người trên thế giới và quan trọng là di sản đó phải nhận được sự bảo vệ tầm quốc tế” [10]. Như vậy, đây là lần đầu tiên vấn đề bảo vệ DSVH nói chung đã được đặt ra trên phạm vi thế giới, chủ yếu tập trung vào các tài sản văn hóa bất động như: công trình kiến trúc (monuments of architecture), di chỉ khảo cổ (archaeological sites) rất gần với phạm trù “DSVH vật thể” ngày nay (tangible cultural heritage). Tại Nhật Bản, trước thời kì Minh Trị Duy Tân, hầu hết các tài sản văn hóa được bảo vệ một cách truyền thống bởi tầng lớp quí tộc, hoàng đế phong kiến. Đến thời kì Minh Trị Duy Tân thì vấn đề này đã được điều chỉnh bằng pháp luật như “Luật bảo vệ miếu thờ và đền thờ cổ” hay “Luật bảo vệ kho báu quốc gia”. Tất cả đều chỉ tập trung vào tài sản văn hóa vật thể. 7 Ở khu vực châu Phi, việc nhận thức và xây dựng Luật bảo vệ DSVH muộn hơn. Đây cũng là điều dễ hiểu bởi châu Phi là khu vực bị duy trì chế độ thuộc địa lâu nhất trên thế giới. Phải đến cuối những năm 90 của thế kỉ XIX, các quốc gia Châu Phi mới giành được độc lập. Sau đó các quốc gia này mới có điều kiện quan tâm đến việc bảo vệ DSVH, ví dụ như tại điều 55 (khoản 1) của Hiến pháp năm 1987 của Cộng hòa Ethiopia đã ghi nhận: “công dân Ethiopia có nghĩa vụ bảo vệ và trông coi của cải xã hội. Công dân Ethiopia có nghĩa vụ tham gia cùng nhà nước, cố gắng cùng xã hội bảo vệ, sưu tầm, giữ gìn các vật thể có tầm quan trọng về lịch sử cũng như bảo vệ di sản tự nhiên và trông coi các hiện vật”. Một số nước ở châu Âu và châu Mỹ có những cách nhìn nhận khác về việc bảo tồn DSVH Hà Lan là một quốc gia phát triển ở châu Âu đã từng phê chuẩn và tham gia vào rất nhiều Công ước của UNESCO hay của Hội đồng châu Âu về bảo vệ DSVH như Công ước của UNESCO năm 1972 về bảo vệ văn hóa thế giới; Công ước của Hội đồng châu Âu năm 1985 về bảo vệ di sản kiến trúc Ngoài tổ chức văn hóa thế giới như UNESCO còn có hàng loạt các tổ chức khác như: ICOSMOS (Hội đồng quốc tế về di tích và di chỉ), ICCROM (Trung tâm Quốc tế về nghiên cứu Bảo tồn và Bảo quản các tài sản văn hóa), ICOM (Hội đồng quốc tế các bảo tàng), AHC (Ủy ban Di sản Australia), World Monuments Fund (Quỹ di tích thế giới),… trong nhiều năm qua đã nỗ lực thiết lập nên hệ thống các nguyên tắc căn bản hoặc đề xuất các thực hành tốt nhất hỗ trợ các quốc gia trên toàn thế giới trong công tác bảo vệ và quản lý di sản vật thể. Vai trò căn bản nhất của các hiến chương hoặc nguyên tắc công bố liên quan đến di sản của các tổ chức quốc tế này là đưa ra tuyên bố về các nguyên tắc, hướng dẫn cho công tác bảo tồn và quản lý các điểm có giá trị văn hóa. Các văn bản này còn đề cập đến nhiều vấn đề khác như là giá trị của di sản, vấn đề bảo tồn, vấn đề về ý nghĩa di sản và các giai đoạn liên quan tới quá trình lập kế hoạch bảo tồn di sản. Nhiều nguyên tắc thực hành hiệu quả đề xuất bởi các văn bản quốc tế này đã được nhiều quốc gia đưa vào trong các quy định pháp lý hoặc chính sách quản lý di sản của riêng mình. 8 Theo McKercher & du Cros, quản lý và bảo tồn DSVH là việc chăm sóc một cách có hệ thống nhằm gìn giữ giá trị văn hóa của DSVH cho sự hưởng thụ của thế hệ hiện tại và tương lai. Hiểu một cách đơn giản hơn, bảo vệ và quản lý di sản trong bối cảnh hiện nay là bảo vệ được di sản đó một cách thích hợp, lâu dài và bền vững. Một quan niệm về quản lý DSVH vật thể cũng được đề cập đến trong Hướng dẫn thực hiện Công ước về Di sản Thế giới khẳng định rằng DSVH vật thể là những tài sản vô giá. Hướng dẫn này cũng cung cấp các công cụ mà các quốc gia thành viên cần có trong công tác quản lý di sản nói chung, và DSVH vật thể thế giới nói riêng, bao gồm: Công cụ pháp lý cho việc bảo vệ, xác lập ranh giới bảo vệ hiệu quả, vùng đệm, các hệ thống quản lý và sử dụng bền vững. “Bối cảnh, nhận thức và quá trình quản lý giáo dục giá trị di dản văn hóa vật thể” (2004) của Trưởng ban di sản phi vật thể, Văn phòng UNESCO. Công trình đã nhìn nhận lại quá trình kể từ khi các chuyên gia quản lý văn hóa trên thế giới bắt đầu quan tâm đến văn hóa vật thể. Nó cũng chỉ ra được sự cấp thiết của việc quản lý giáo dục giá trị di dản văn hóa vật thể ở các cộng đồng, đồng thời nêu rõ những khó khăn và thách thức trong việc thực hiện. Từ đó, công trình đưa ra diễn giải cụ thể từng điều mục để các quốc gia, các cộng đồng không gặp phải vướng mắc trong quá trình thực hiện. Roger L. Janelli (Đại học Indiana, Mỹ) đã tổng kết hội thảo Yamato (Nara, Nhật Bản, 2004) trong tham luận “Sự kết nối những phạm trù vật thể trong quản lý giáo dục DSVH” bằng một cách tiếp cận hợp nhất. Như vậy, trên thế giới đã có nhiều công trình nghiên cứu về giáo dục giá trị DSVH cho học sinh. Tuy nhiên, đến nay chưa có công trình riêng biệt nào đề cập đến việc quản lý giáo dục giá trị di dản văn hóa vật thể cho học sinh THPT, đây là khoảng trống nghiên cứu cần được san đầy như một đóng góp cho thực tiễn và cả lý thuyết về quản lý giáo dục giá trị DSVH vật thể cho học sinh THPT. 9