Tài liệu Quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở các trường trung học phổ thông, huyện hưng hà, tỉnh thái bình

. ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN LÊ HẢI QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO CHUẨN ĐẦU RA Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN HƯNG HÀ TỈNH THÁI BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN LÊ HẢI QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO CHUẨN ĐẦU RA Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN HƯNG HÀ TỈNH THÁI BÌNH Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS Trần Quốc Thành THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận văn Nguyễn Lê Hải i LỜI CẢM ƠN Tác giả xin được gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban giám hiệu, các phòng ban, các thầy cô giáo của trường Đại học sư phạm Thái Nguyên dạy dỗ, hướng dẫn, tạo điều kiện thuận lợi nhất để cho tác giả có môi trường học tập, nghiên cứu hoàn thành tốt khóa học. Tác giả xin chân thành cảm ơn sự quan tâm tạo điều kiện của các cán bộ quản lý, các thầy giáo, cô giáo các trường THPT ở Huyện Hưng Hà tỉnh Thái Bình giúp cho tác giả những điều kiện thuận lợi nhất để thực hiện và hoàn thành luận văn. Đặc biệt, tác giả xin gửi tới thầy hướng dẫn khoa học PGS.TS Trần Quốc Thành lời cảm ơn sâu sắc nhất, người đã tận tình dẫn dắt, chỉ bảo, giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn này. Xin cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè và đồng nghiệp luôn ở bên cạnh động viên, giúp đỡ tác giả trong suốt những ngày tháng học tập và hoàn thành khóa học. Thái Nguyên, ngày 15 tháng 4 năm 2016 TÁC GIẢ Nguyễn Lê Hải ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................. iv DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 3 4. Giả thuyết khoa học .......................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................ 3 6. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 8. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 5 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO CHUẨN ĐẦU RA Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .......... 6 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu về dạy học theo chuẩn đầu ra .......... 6 1.2. Các khái niệm cơ bản ................................................................................... 7 1.2.1. Quản lý ................................................................................................... 7 1.2.2. Quản lý giáo dục, quản lý nhà trường .................................................... 9 1.2.3. Dạy học ................................................................................................ 11 1.2.4. Quản lý dạy học ................................................................................... 15 1.3. Chuẩn đầu ra và vai trò của chuẩn đầu ra trong dạy học, đánh giá ............ 17 1.3.1. Khái niệm chuẩn đầu ra và những yêu cầu của chuẩn ......................... 17 1.3.2. Vai trò của chuẩn đầu ra trong dạy học, đánh giá ................................ 25 iii 1.4. Trường trung học phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân ................ 27 1.4.1. Vị trí, nhiệm vụ, quyền hạn của trường trung học ............................... 27 1.4.2. Đặc điểm dạy học và Quản lý dạy học ở trường trung học phổ thông ....................................................................................................... 28 1.5. Quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ............................................................ 28 1.5.1. Quản lý khâu lập kế hoạch theo chuẩn đầu ra ..................................... 28 1.5.2. Quản lý khâu lập kế hoạch bài học theo chuẩn đầu ra ......................... 29 1.5.3. Quản lý thực hiện kế hoạch bài học theo chuẩn đầu ra của giáo viên ........................................................................................................ 30 1.5.4. Quản lý khâu tổ chức, kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh theo chuẩn đầu ra .................................................................................... 32 1.6. Những yếu tố ảnh hưởng tới quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ............... 32 1.6.1. Các yếu tố chủ quan ............................................................................. 32 1.6.2. Các yếu tố khách quan ......................................................................... 33 Tiểu kết chương 1 .............................................................................................. 35 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO CHUẨN ĐẦU RA Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN HƯNG HÀ, TỈNH THÁI BÌNH.......................................................................... 36 2.1. Tình hình chung ở huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình................................... 36 2.1.1. Khái quát về kinh tế - xã hội của huyện............................................... 36 2.1.2. Khái quát về giáo dục THPT của huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình .......... 37 2.1.3. Đánh giá chung về giáo dục THPT của huyện Hưng Hà..................... 41 2.2. Thực trạng quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở trường trung học phổ thông huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình ....................................................... 43 2.2.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về việc thực hiện quy trình dạy học theo chuẩn đầu ra ...................................................... 43 2.2.2. Thực trạng quản lý lập kế hoạch dạy học theo chuẩn đầu ra ............... 46 iv 2.2.3. Thực trạng quản lý việc lập kế hoạch bài học (soạn giáo án) theo chuẩn đầu ra ................................................................................................... 47 2.2.4. Thực trạng quản lý thực hiện kế hoạch bài học theo chuẩn đầu ra của giáo viên................................................................................................... 53 2.2.5. Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh theo chuẩn đầu ra .................................................................................... 57 2.3. Đánh giá chung về kết quả khảo sát thực trạng .......................................... 59 2.3.1. Về ưu điểm ........................................................................................... 59 2.3.2. Các hạn chế .......................................................................................... 60 Tiểu kết chương 2 .............................................................................................. 61 Chương 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO CHUẨN ĐẦU RA Ở CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN HƯNG HÀ TỈNH THÁI BÌNH........................................................................................... 62 3.1. Những nguyên tắc đề xuất biện pháp ......................................................... 62 3.1.1. Phải quán triệt đường lối lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam và tuân thủ luật pháp, chính sách của Nhà nước; các quy chế chuyên môn của ngành giáo dục và đào tạo ............................................................... 62 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện và đồng bộ ................................... 62 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ....................................................... 63 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa......................................................... 63 3.2. Các biện pháp quản lý cụ thể ...................................................................... 64 3.2.1. Biện pháp 1: Tăng cường công tác tập huấn, bồi dưỡng cho cán bộ, giáo viên để tăng nhận thức và nắm được quy trình dạy học theo chuẩn đầu ra ................................................................................................ 64 3.2.2. Biện pháp 2: Chỉ đạo sát khâu lập kế hoạch dạy học theo hướng lấy chuẩn đầu ra làm mục tiêu trọng tâm ....................................................... 65 v 3.2.3. Biện pháp 3: Tổ chức tập huấn việc lập kế hoạch bài học theo hướng lấy chuẩn đầu ra làm cơ sở đồng thời ứng dụng thiết bị dạy học và công nghệ thông tin trong dạy học theo chuẩn đầu ra............................... 68 3.2.4. Biện pháp 4: Tổ chức triển khai kế hoạch bài học trên lớp theo hướng dạy học tích cực .................................................................................. 74 3.2.5. Biện pháp 5: Tổ chức tập huấn kỹ năng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh theo chuẩn kiến thức, kĩ năng ................................ 78 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 80 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của 5 biện pháp ...................... 82 3.4.1. Tổ chức khảo nghiệm ........................................................................... 82 3.4.2. Kết quả khảo nghiệm ........................................................................... 83 Tiểu kết chương 3 .............................................................................................. 87 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 88 DANH MỤC TÀI LIỆU THAO KHẢO ........................................................ 91 PHỤ LỤC vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BGD ĐT Bộ giáo dục đào tạo BT ĐTN Bí thư đoàn thanh niên CBQL Cán bộ quản lý CTCĐ Chủ tịch công đoàn ĐH Đại học GV Giáo viên HS Học sinh HT, P.HT Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng SGK Sách giáo khoa TB Trung bình THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông ThS Thạc sỹ TTTCM Tổ trưởng tổ chuyên môn iv DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Số lượng lớp và học sinh THPT của huyện Hưng Hà................. 38 Bảng 2.2. Trình độ, năng lực, chuyên môn của đội ngũ giáo viên .............. 39 Bảng 2.3. Trình độ của đội ngũ cán bộ quản lý trường THPT .................... 39 Bảng 2.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng dạy học ...................... 43 Bảng 2.5. Kết quả khảo sát căn cứ xây dựng kế hoạch bài học của giáo viên ...................................................................................... 48 Bảng 2.6. Kết quả khảo sát nội dung kế hoạch bài học ............................... 50 Bảng 2.7. Kết quả khảo sát thực trạng quản lý việc lập kế hoạch bài học (soạn giáo án) của giáo viên theo chuẩn đầu ra.................... 52 Bảng 2.8. Kết quả khảo sát thực trạng thực hiện kế hoạch bài học theo chuẩn đầu ra của giáo viên .......................................................... 54 Bảng 2.9. Khảo sát thực trạng quản lý việc thực hiện kế hoạch bài học theo chuẩn đầu ra của giáo viên .................................................. 56 Bảng 2.10. Kết quả khảo sát thực hiện việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh .................................................................... 58 Bảng 3.1. Kết quả đánh giá về tính cần thiết của các biện pháp đề xuất..... 83 Bảng 3.2. Kết quả đánh giá về tính khả thi của các biện pháp .................... 84 Bảng 3.3. Mức độ tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ............................................................................... 85 v MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục và đào tạo có vai trò to lớn trong đời sống xã hội, là nền tảng vững chắc cho sự phát triển nhanh và bền vững của mỗi quốc gia trên toàn thế giới. Thế giới trong thế kỷ XXI có những chuyển biến mới cực kỳ quan trọng ảnh hưởng to lớn đến tình hình của mọi lĩnh vực trên toàn cầu, nổi bật là sự hình thành một xã hội thông tin, kinh tế tri thức và sự phát triển nhanh chóng chưa từng thấy của khoa học công nghệ, xu thế của toàn cầu hóa và hội nhập. Đây là nguyên nhân tạo lên một làn sóng cải cách giáo dục ở các nước trên thế giới. Trong đó đặc biệt chú ý đến khuyến cáo về “Giáo dục cho thế kỷ XXI” của tổ chức liên hiệp quốc về giáo dục, khoa học, văn hóa” (UNESCO) về 4 trụ cột giáo dục: học để biết, học để làm, học để cùng chung sống, học để làm người. Tại báo cáo chính trị Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI “Đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học, phương pháp thi, kiểm tra theo hướng hiện đại, nâng cao chất lượng toàn diện, đặc biệt coi trọng giáo dục lí tưởng, giáo dục truyền thống lịch sử cách mạng, đạo đức, lối sống, năng lực sang tạo, kĩ năng thực hành, tác phong công nghiệp, ý thức trách nhiệm xã hội”. Đến Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khoá XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo “Đổi mới chương trình nhằm phát triển năng lực và phẩm chất người học, hài hòa đức, trí, thể, mỹ; dạy người, dạy chữ và dạy nghề. Đổi mới nội dung giáo dục theo hướng tinh giản, hiện đại, thiết thực, phù hợp với lứa tuổi, trình độ và ngành nghề; tăng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Chú trọng giáo dục nhân cách, đạo đức, lối sống, tri thức pháp luật và ý thức công dân” và “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển 1 năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học.”[6] Thực tiễn cho thấy giáo dục phổ thông hiện nay phát triển chưa đồng bộ, còn nhiều bất cập về chương trình, sách giáo khoa và tổ chức dạy học, kiểm tra, đánh giá kết quả. Do đó Nghị quyết 29TW chỉ đạo giáo dục phổ thông phải từng bước chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học cái gì đến chỗ quan tâm học sinh vận dụng được cái gì qua việc học. Trên cơ sở đó học sinh được “phát triển hài hòa cả thể chất và tinh thần. Học sinh được giáo dục toàn diện đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ, các kỹ năng cơ bản; được rèn luyện, phát triển các phẩm chất, năng lực cần thiết và tiếp cận nghề nghiệp”.[6] Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ giáo dục nói chung và chương trình giáo dục trung học phổ thông nói riêng, công tác quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra chiếm vị trí quan trọng đặc biệt và không thể thiếu trong nhiệm vụ giáo dục ở trường phổ thông. Đặc biệt theo hướng đổi mới trong giáo dục hiện nay, yêu cầu năng lực của nhà quản lý giáo dục theo hướng chuẩn đầu ra nhằm mục đích nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường đồng thời giúp cho học sinh một số năng lực chung cốt lõi, năng lực tính toán, năng lực tư duy..... và năng lực chuyên biệt....đồng thời phát triển ở học sinh các kĩ năng giao tiếp, quản lý phát triển bản thân, kĩ năng thích ứng, học tập suốt đời… Thực tế cho thấy hiện nay nhiều trường THPT, công tác quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra đã có những chuyển biến tích cực nhưng chưa được tiến hành một cách khoa học và bài bản; năng lực quản lý của cán bộ quản lý còn hạn chế, điều này ảnh hưởng tới chất lượng đầu ra của học sinh THPT. Vì những lý do nêu trên việc chọn nghiên cứu đề tài “Quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở các trường trung học phổ thông huyện Hưng Hà tỉnh Thái Bình” là cần thiết và có ý nghĩa. 2 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lý luận và thực trạng quản lý dạy học hiện nay ở các trường THPT huyện Hưng Hà tỉnh Thái Bình, đề xuất các biện pháp quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra tại các trường THPT của huyện nhằm góp phần đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động dạy học theo chuẩn đầu ra ở các trường THPT 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở các trường THPT huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình. 4. Giả thuyết khoa học Hoạt động quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở các trường THPT huyện Hưng Hà tỉnh Thái Bình đã được quan tâm và bước đầu đạt được một số kết quả. Tuy nhiên, hoạt động này vẫn còn một số hạn chế và bất cập trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo cũng như công tác kiểm tra, đánh giá chưa phù hợp và hiệu quả quản lý hoạt động dạy học theo chuẩn đầu ra chưa rõ nét. Nguyên nhân của thực trạng này là do chưa có các biện pháp quản lý thật sự hiệu quả. Vì vậy nếu đề xuất được các biện pháp quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra phù hợp với điều kiện thực tiễn của các trường THPT huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình thì sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở các trường THPT này. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở trường trung học phổ thông 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở các trường trung học phổ thông huyện Hưng Hà tỉnh Thái Bình. 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở các trường THPT huyện Hưng Hà tỉnh Thái Bình. 3 6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn đối tượng nghiên cứu Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu thực trạng và đề xuất các biện pháp quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở các trường THPT huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình. 6.2. Giới hạn khách thể khảo sát (Thuộc 05 trường THPT huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình) Ban giám hiệu, gồm: 05 hiệu trưởng, 10 phó hiệu trưởng. Tổ trưởng chuyên môn: 35 đồng chí. Giáo viên: 270 giáo viên các trường THPT Học sinh: 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa các tài liệu, văn bản có liên quan đến quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra nhằm xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra giáo dục Chúng tôi sử dụng các bảng hỏi dành cho cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh để thu thập thông tin về thực trạng quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra. 7.2.2. Phương pháp quan sát Quan sát hoạt động quản lý của Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh các trường THPT huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình; kết hợp với kết quả thu được để so sánh với chuẩn đầu ra nhằm thu thập thông tin liên quan đến vấn đề nghiên cứu. 7.2.3. Phương pháp phỏng vấn Phỏng vấn trực tiếp các cán bộ quản lý về công tác quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra. 4 7.2.3. Phương pháp chuyên gia Thu thập ý kiến đánh giá của cán bộ quản lý để khảo nghiệm tính cần thiết, khả thi của các biện pháp mà đề tài đã đề xuất. 7.2.4. Phương pháp toán thống kê Dùng để xử lý các số liệu điều tra. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, phụ lục, tài liệu tham khảo, luận văn được trình bày trong 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở trường THPT. Chương 2: Thực trạng quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở các trường THPT huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình. Chương 3: Biện pháp quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở trường THPT huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình. 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO CHUẨN ĐẦU RA Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu về dạy học theo chuẩn đầu ra Ngày 5.5.2006, Bộ giáo dục và đào tạo đã ban hành Quyết định số 16/2006/QĐ - BGD ĐT về chương trình giáo dục phổ thông. Chương trình giáo dục phổ thông được ban hành lần này đã bao gồm chuẩn đầu ra. Để thực hiện chương trình theo chuẩn đầu ra, Bộ giáo dục và đào tạo đã tổ chức biên soạn các tài liệu hướng dẫn thực hiện chuẩn đầu ra với tất cả các môn học. Từ đây, quản lý nhà trường nói chung và quản lý dạy học nói riêng cần bám sát chuẩn đầu ra. Ở các địa phương trong cả nước đã có những công trình nghiên cứu dạy học theo chuẩn đầu ra như: Tác giả Vũ Nho, Viện Khoa học giáo dục Việt Nam, ở đề tài “Dạy học và kiểm tra đánh giá theo chuẩn” đã phân tích về các loại chuẩn mà các nhà làm công tác giáo dục Châu Âu đang sử dụng như chuẩn tối thiểu, chuẩn thông dụng, chuẩn tối đa; từ đó tác giả Vũ Nho liên hệ với các chuẩn kiến thức, kỹ năng mà dạy học và kiểm tra đánh giá đang sử dụng. Đề tài này kết luận: chúng ta đã xây dựng chương trình và viết sách giáo khoa theo cả ba mức chuẩn (nhận biết, thông hiểu, vận dụng); chúng ta dạy học và kiểm tra đánh giá cũng kết hợp cả ba mức chuẩn. tùy từng vùng miền, tùy từng lớp học cụ thể, người giáo viên sử dụng phối hợp tỷ lệ ba mức chuẩn đó sao cho hiệu quả nhất. [35]. Tác giả Trần Thanh Tịnh, ở luận văn “Quản lý hoạt động dạy học theo chuẩn kiến thức, kỹ năng ở trường trung học phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Lạng Sơn” đã nghiên cứu về dạy học, dạy học theo chuẩn kiến thức, kỹ năng; thực trạng dạy học ở trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Lạng Sơn; đề xuất một số biện pháp quản lý dạy học theo chuẩn. [36]. 6 Tác giả Lê Thị Hạnh, ở luận văn “Quản lý hoạt động dạy học ở trường Tiểu học huyện Đông Anh - thành phố Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục” đã nghiên cứu về hoạt động quản lý dạy học; thực trạng quản lý dạy học ở trường Tiểu học huyện Đông Anh theo hướng yêu cầu đổi mới giáo dục; đề xuất một số biện pháp quản lý dạy học theo yêu cầu đổi mới giáo dục. [27] Theo tác giả Tạ Văn Thành với luận văn “Quản lý quá trình thiết kế chuẩn đầu ra tiếp cận CDIO cho chương trình đào tạo cử nhân thiết kế nội thất tại Trường Đại học Hòa Bình” đã đưa ra được chuẩn đầu ra theo mục tiêu môn học và đề xuất các biện pháp quản lý việc thiết kế chuẩn đầu ra.[39] Các đề tài đã có những nghiên cứu về lý luận dạy học, những điều cơ bản về chuẩn đầu ra trong chương trình giáo dục phổ thông; kiểm tra đánh giá, quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra; các đề tài cũng đề xuất các biện pháp nhằm quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra trên cơ sở tìm hiểu thực trạng của mỗi đơn vị. Tuy nhiên, các đề tài chưa đưa ra được hệ thống biện pháp thống nhất, toàn diện bám sát quy trình dạy học theo chuẩn đầu ra. Đặc biệt ở các trường THPT huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình thì vấn đề quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra cũng chưa được quan tâm nghiên cứu. Đề tài này sẽ nghiên cứu về lý luận dạy học theo chuẩn đầu ra ở trường THPT; đánh giá thực trạng và đưa ra biện pháp (mang tính hệ thống bám theo quy trình dạy học) của hiệu trưởng nhằm quản lý hoạt động dạy học theo chuẩn đầu ra ở các trường THPT huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình. 1.2. Các khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý Trước yêu cầu của xã hội loài người, sự phân công và hợp tác trong lao động trở thành một xu thế tất yếu có tính quyết định đến sự tiến bộ của xã hội. Đó cũng chính là nguồn gốc của hoạt động quản lý. Khái niệm quản lý được sử dụng trong rất nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội, hoạt động quản lý được hình thành từ sự xuất hiện của tổ chức cộng đồng với nhu cầu hướng tới đạt hiệu quả tốt hơn. Do đó xuất hiện người quản lý và sự quản lý. 7 Theo từ điển tiếng Việt: “Quản lý là trông coi và giữ gìn theo những yêu cầu nhất định”. Theo khía cạnh khác “Quản lý là tổ chức và điều khiển các hoạt động theo yêu cầu nhất định”. [40, tr.991]. Theo tác giả Nguyễn Quốc Bảo, thì quản lý gồm hai quá trình: quản và lý kết hợp lại với nhau. Quá trình “quản” gồm coi sóc, giữ gìn, duy trì hệ thống ở trạng thái ổn định; quá trình “lý” gồm sửa sang, sắp xếp, đổi mới đưa tổ chức vào thế phát triển. Vì thế, quá trình quản và quá trình lý cần được phối hợp với nhau một cách nhuần nhuyễn để đưa tổ chức đạt được mục tiêu, giúp tổ chức vừa ổn định, nhưng phải đạt tới sự phát triển. Do đó, trong “quản” phải có “lý” và ngược lại trong “lý” phải có “quản”. Theo tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Quản lý là sự tác động có tính định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) đến khách thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức. [15, tr.9]. Tuy nhiên có nhiều định nghĩa về quản lý song có thể hiểu: Quản lý là tác động có ý thức, hợp quy luật của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra của tổ chức. Qua định nghĩa quản lý ta thấy: Quản lý thể hiện mối quan hệ giữa đối tượng quản lý và chủ thể quản lý, đây là mối liên hệ giữa ra lệnh và phục tùng, không đồng cấp và có tính bắt buộc. Chủ thể quản lý đề ra mục tiêu dẫn dắt, điều khiển các đối tượng quản lý để đạt được mục tiêu định sẵn. Cơ chế quản lý là những phương thức mà nhờ đó hoạt động quản lý được thực hiện và quan hệ tương tác, qua lại giữa chủ thể quản lý và khách thể quản lý được vận hành và điều chỉnh. Mục tiêu chung cho cả đối tượng quản lý và chủ thể quản lý là căn cứ chủ thể quản lý tạo ra hoạt động quản lý. 8 Công cụ quản lý là các phương tiện (bao gồm khách quan và chủ quan) mỗi chủ thể quản lý dùng nó để tác động vào quá trình quản lý thông qua chức năng quản lý bao gồm: Chế định luật là chính sách quy định về mục tiêu; về nội dung; về phương pháp; về tổ chức thực hiện; các chính sách; chế độ quy định đối với các hoạt động trong hoạt động quản lý. Các chế định được xây dựng từ các quy luật khách quan của sự vận động và phát triển xã hội. Do đó, quản lý là tác động mang tính chủ quan của chủ thể quản lý nhưng phải phù hợp với quy luật khách quan. 1.2.2. Quản lý giáo dục, quản lý nhà trường 1.2.2.1. Quản lý giáo dục Quản lý giáo dục là một khoa học quản lý chuyên ngành được nghiên cứu trên nền tảng của khoa học quản lý nói chung. Cũng giống như quản lý, quản lý giáo dục cũng có nhiều cách tiếp cận khác nhau. Ở đây tôi chỉ đề cập tới khái niệm giáo dục trong phạm vi quản lý một hệ thống giáo dục nói chung mà hạt nhân của hệ thống là các cơ sở trường học. Theo Trần Kiểm: “Quản lý giáo dục thực chất là những tác động của chủ thể quản lý vào quá trình giáo dục nhằm hình thành và phát triển nhân cách học sinh theo mục tiêu đào tạo của nhà trường”. [32, tr.23]. Theo Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý nhằm làm cho hệ vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học - giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất”. [36, tr.32]. Như vậy, quản lý giáo dục thực chất là một quá trình tác động có định hướng của nhà quản lý trong việc vận hành những nguyên lý, phương pháp chung nhất của khoa học quản lý vào lĩnh vực giáo dục nhằm đạt được những mục tiêu giáo dục đã đề ra. Những tác động đó, thực chất là những tác động khoa học đến nhà trường, làm cho nhà trường tổ chức một cách khoa học, có kế hoạch quá trình dạy học - giáo dục theo mục tiêu đào tạo. 9 Cụ thể hơn, quản lý giáo dục bao gồm hai cấp độ sau: Phải có chủ thể quản lý giáo dục, ở cấp vĩ mô là quản lý của Nhà nước mà các cơ quan trực tiếp quản lý là Bộ giáo dục và đào tạo, Sở giáo dục và đào tạo và Phòng giáo dục. Phải có hệ thống tác động quản lý theo nội dung, chương trình, kế hoạch thống nhất từ trung ương đến địa phương nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục trong mỗi giai đoạn cụ thể. Ở cấp vi mô là hoạt động quản lý của hiệu trưởng các trường học. Phải có một lực lượng những người làm công tác giáo dục với hệ thống cơ sở vật chất kỹ thuật tương ứng và đông đảo các em học sinh. Dù ở cấp độ nào chúng ta cũng thấy rõ bốn yếu tố của quản lý giáo dục, đó là: chủ thể quản lý, đối tượng bị quản lý, khách thể quản lý và mục tiêu quản lý. Rõ ràng bốn yếu tố vừa nêu cũng nằm trong hệ thống lý luận chung về quản lý. 1.2.2.2. Quản lý nhà trường Theo Phạm Minh Hạc: “Quản lý nhà trường là thực hiện đường lối của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường vận hành theo nguyên lý quản lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với ngành giáo dục, với thế hệ trẻ và đối với từng học sinh”. [24,tr.61]. Quản lý nhà trường phổ thông trước hết là quản lý hoạt động dạy và học, đưa hoạt động đó từ trạng thái này đến trạng thái khác để dần tiến tới mục tiêu giáo dục. Theo Nguyễn Ngọc Quang: “Vậy, quản lý trường học là quản lý tập thể giáo viên và học sinh, để chính họ lại quản lý (đối với giáo viên) và tự quản lý (đối với học sinh) quá trình dạy học - giáo dục, nhằm đào tạo ra sản phẩm là nhân cách người lao động mới”. [36, tr.54]. Như vậy quản lý nhà trường chính là quản lý giáo dục nhưng trong mỗi phạm vi xác định của một đơn vị giáo dục nền tảng là nhà trường. Do đó, quản lý nhà trường phải vận dụng tất cả các nguyên lý chung của quản lý giáo dục để đẩy mạnh hoạt động của nhà trường theo mục tiêu đào tạo. 10