Tài liệu Quản lý dạy học môn lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học ở trường trung học phổ thông huyện thanh miện, tỉnh hải dương

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn . ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM –––––––––––––––––– HỨA TIẾN NAM QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC Ở TRƯỜNG THPT HUYỆN THANH MIỆN, TỈNH HẢI DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM –––––––––––––––––– HỨA TIẾN NAM QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC Ở TRƯỜNG THPT HUYỆN THANH MIỆN, TỈNH HẢI DƯƠNG Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Trần Hữu Luyến THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi và được sự hướng dẫn khoa học của GS.TS. Trần Hữu Luyến. Các nội dung nghiên cứu, kết quả trong luận văn này là trung thực và chưa từng được công bố dưới bất kỳ hình thức nào. Nếu phát hiện có bất kỳ sự gian lận nào tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về nội dung luận văn của mình. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được ghi rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Hứa Tiến Nam i Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn tới Hội đồng khoa học của trường Đại học sư phạm Thái Nguyên, các thầy giáo, cô giáo đã tận tình giảng dạy, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tác giả xin chân thành cảm ơn các đồng chí trong Ban giám hiệu, các thầy giáo, cô giáo trường Trung học phổ thông Thanh Miện, trường THPT Thanh Miện II, Trường THPT Thanh Miện 3 đã tham gia đóng góp ý kiến, cung cấp thông tin giúp đỡ tác giả trong quá trình điều tra, nghiên cứu. Xin trân trọng cảm ơn gia đình và bạn bè đã động viên, giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Đặc biệt, tác giả xin được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới Giáo sư Trần Hữu Luyến - Người Thầy đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, chỉ bảo ân cần cho tác giả trong quá trình nghiên cứu, hoàn thành luận văn. Do thời gian và khả năng có hạn, luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong được sự đóng góp, chỉ bảo của các thầy, cô trong Hội đồng khoa học, bạn bè và đồng nghiệp. Một lần nữa tác giả xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 6 năm 2016 Tác giả Hứa Tiến Nam ii Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn MỤC LỤC Lời cam đoan .................................................................................................................. i Lời cảm ơn .....................................................................................................................ii Mục lục ........................................................................................................................ iii Danh mục các chữ viết tắt............................................................................................. iv Danh mục các bảng ........................................................................................................ v Danh mục các biểu đồ ................................................................................................... vi MỞ ĐẦU .......................................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................................4 3. Khách thể nghiên cứu ................................................................................................ 4 4. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................................ 4 5. Giả thuyết khoa học ...................................................................................................4 6. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................................4 7. Phương pháp nghiên cứu ...........................................................................................5 8. Cấu trúc luận văn .......................................................................................................5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC ........................................................................................6 1.1. Tổng quan về nghiên cứu vấn đề ............................................................................6 1.2. Một số khái niệm cơ bản ........................................................................................8 1.2.1. Quản lý .................................................................................................................8 1.2.2. Chức năng của quản lý.........................................................................................9 1.3. Dạy học theo hướng phát triển năng lực người học ở trường Trung học phổ thông.....................................................................................................................11 1.3.1. Năng lực .............................................................................................................11 1.3.2. Năng lực lịch sử .................................................................................................12 1.3.3. Dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực người học ........................................13 iii Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 1.3.4. Nội dung dạy học môn Lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học ở trường Trung học phổ thông ........................................................................................14 1.4. Dạy học môn Lịch sử ở trường Trung học phổ thông theo hướng phát triển năng lực người học ......................................................................................................14 1.5. Quản lý dạy học môn Lịch sử ở trường Trung học phổ thông theo hướng phát triển năng lực người học ......................................................................................23 1.5.1. Quản lý dạy học .................................................................................................23 1.5.2. Khái niệm quản lý dạy học môn Lịch sử ở trường Trung học phổ thông theo hướng phát triển năng lực người học. ..................................................................24 1.5.3. Quản lý dạy học môn Lịch sử ở trường Trung học phổ thông .......................... 24 1.5.4. Nội dung quản lý dạy học môn Lịch sử ở trường Trung học phổ thông theo hướng phát triển năng lực người học ...........................................................................25 1.5.5. Vai trò của Hiệu trưởng trong quản lý dạy học môn Lịch sử ở trường Trung học phổ thông theo hướng phát triển năng lực người học ................................ 25 1.5.6. Chức năng, nhiệm vụ của Hiệu trưởng trường Trung học phổ thông ...............26 1.5.7. Hiệu trưởng là chủ thể quản lý dạy học môn Lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học ......................................................................................................27 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn Lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học .............................................................................................. 27 1.6.1. Những yếu tố thuộc chủ thể quản lý ..................................................................27 1.6.2. Yếu tố thuộc môi trường quản lý .......................................................................28 1.6.3. Yếu tố thuộc khách thể quản lý .........................................................................28 Tiểu kết chương 1 ........................................................................................................29 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN THANH MIỆN TỈNH HẢI DƯƠNG THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC .......30 2.1. Sơ lược về điều kiện tự nhiên, kinh tế, văn hóa, xã hội huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương ............................................................................................................30 iv Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 2.2. Thực trạng đội ngũ giáo viên và học sinh học lịch sử môn Lịch sử ở trường THPT huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương. Những kết quả nghiên cứu được thực hiện ở phần dưới đây ...................................................................................................30 2.2.1. Qui mô phát triển trường lớp cấp THPT ........................................................... 30 2.2.2. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên ................................................31 2.2.3. Đội ngũ giáo viên giảng dạy môn Lịch sử .........................................................33 2.2.4. Thực trạng kết quả học tập và hạnh kiểm của năm học 2014 - 2015 ...............33 2.3. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................34 2.3.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi .................................................................34 2.3.2. Thang đo ............................................................................................................35 2.3.3. Thang đánh giá...................................................................................................35 2.4. Phương pháp phỏng vấn .......................................................................................35 2.4.1. Mục đích nghiên cứu .........................................................................................35 2.4.2. Nội dung nghiên cứu.........................................................................................35 2.4.3. Cách tiến hành ...................................................................................................35 2.5. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm ......................................................................35 2.5.1. Mục đích nghiên cứu .........................................................................................35 2.5.2. Nội dung ............................................................................................................35 2.5.3. Cách tiến hành ...................................................................................................35 2.6. Thực trạng nội dung dạy học môn Lịch sử ở trường Trung học phổ thông huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương theo hướng phát triển năng lực người học .......36 2.6.1. Thực trạng nhận thức của giáo viên về việc dạy học môn Lịch sử theo hướng phát triển năng lực của người học tại các trường THPT huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương ..................................................................................................36 2.6.2. Thực hiện các mục tiêu dạy học môn Lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học ...............................................................................................................36 2.6.3. Thực hiện các nội dung dạy học môn lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học ...............................................................................................................37 2.6.4. Thực trạng giáo viên Lịch sử sử dụng các phương pháp, kỹ thuật dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học ........................................................... 38 v Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 2.6.5. Thực hiện các hình thức dạy học lịch sử ........................................................... 40 2.6.6. Thực hiện các kết quả dạy học lịch sử theo hướng phát triển năng lựng người học .....................................................................................................................41 2.6.7. Những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học .............................................................................................. 41 2.6.8. Thực trạng học tập của học sinh theo hướng phát triển năng lực người học ở trường THPT huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương ..................................................43 2.7. Thực trạng quản lý dạy học môn Lịch sử ở trường Trung học phổ thông huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương theo hướng phát triển năng lực người học ........47 2.7.1. Thực trạng quản lý lập kế hoạch dạy học môn Lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học .............................................................................................. 47 2.7.2. Thực trạng quản lý việc tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học ...........................................................................49 2.7.3. Thực trạng quản lý việc thực hiện chương trình giảng dạy ............................... 50 2.7.4. Quản lý việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học đáp ứng yêu cầu của dạy học theo hướng phát triển năng lực người học .....................................................52 2.7.5. Thực trạng chỉ đạo dạy học môn Lịch sử theo định hướng phát triển năng lực người học ...............................................................................................................53 2.7.6. Thực trạng quản lý kiểm tra đánh giá dạy học môn Lịch sử theo hướng phát triển năng lực học người học ...............................................................................56 2.7.7. Quản lý việc tạo điều kiện, môi trường dạy học môn Lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học ......................................................................................57 2.7.8 Thực trạng quản lý việc khen thưởng giáo viên dạy học môn Lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học ...........................................................................58 2.7.9. Thực trạng quản lý hoạt động học tập của học sinh theo hướng phát triển năng lực người học ......................................................................................................59 2.8. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học ...........................................................................61 2.8.1. Yếu tố thuộc chủ thể quản lý .............................................................................61 2.8.2. Yếu tố thuộc khách thể quản lý .........................................................................62 vi Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 2.8.3. Các yếu tố thuộc môi trường quản lý ................................................................ 62 2.9. Đánh giá tổng quát thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học ở trường trung học phổ thông huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương. .................................................................................................63 2.9.1. Mặt mạnh ...........................................................................................................63 2.9.2. Hạn chế ..............................................................................................................65 2.9.3. Thuận lợi ............................................................................................................66 2.9.4. Khó khăn ............................................................................................................66 2.9.5. Nguyên nhân ......................................................................................................67 Tiểu kết chương 2 ........................................................................................................68 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC Ở TRƯỜNG THPT HUYỆN THANH MIỆN, TỈNH HẢI DƯƠNG ......................................................69 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ...............................................................................69 3.1.1. Đảm bảo tính đồng bộ ........................................................................................69 3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn.......................................................................................69 3.1.3. Đảm bảo tính khả thi .......................................................................................... 70 3.2. Một số biện pháp quản lý dạy học môn Lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học ở trường THPT huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương........................... 70 3.2.1. Biện pháp 1: Tăng cường giáo dục chính trị, tư tưởng, phẩm chất đạo đức cho đội ngũ giáo viên môn lịch sử ...............................................................................70 3.2.2. Biện pháp 2: Xây dựng đội ngũ giáo viên bộ môn Lịch sử, đủ về số lượng, chuẩn về chất lượng, giỏi về chuyên môn nghiệp vụ ..................................................72 3.2.3. Biện pháp 3: Đổi mới phương pháp dạy học hướng vào tăng cường nhận thức, tư duy độc lập, nhất là tư duy sáng tạo của học sinh ..........................................75 3.2.4. Biện pháp 4 : Chú trọng rèn luyện cho học sinh năng lực tự học, tư duy độc lập, sáng tạo trong học tập môn lịch sử .......................................................................77 3.2.5. Biện pháp 5. Tăng cường bồi dưỡng học sinh giỏi, phụ đạo học sinh yếu, kém môn Lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học ......................................79 vii Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 3.2.6. Biện pháp 6. Đa dạng hoá hình thức học môn Lịch sử, qua thi tìm hiểu lịch sử, hoạt động ngoại khoá, tham quan di tích lịch sử ...................................................81 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp và điều kiện thực hiện biện pháp ......................83 3.4. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp .....................................84 Tiểu kết chương 3 ........................................................................................................87 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................................88 TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................93 PHỤ LỤC viii Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BGH : Ban giám hiệu CBQL : Cán bộ quản lý CĐ CNH - HĐH : Cao đẳng : Công nghiệp hoá –Hiện đại hoá CNXH : Chủ nghĩa xã hội CNTT : Công nghệ thông tin CSVC : Cơ sở vật chất ĐH GD-ĐT GV : Đại học : Giáo dục và Đào tạo : Giáo viên GVBM : Giáo viên bộ môn GVCN : Giáo viên chủ nhiệm HĐDH : Hoạt động dạy học DH HĐH : Dạy học : Hiện đại hoá HS : Học sinh PP : Phương pháp PPDH QL QLGD : Phương pháp dạy học Quản lý : Quản lý giáo dục SGK : Sách giáo khoa TBDH : Thiết bị dạy học THPT : Trung học phổ thông TNCSs : Thanh niên cộng sản UBND : Ủy ban nhân dân iv Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Đội ngũ cán bộ quản lí và tổ trưởng của các trường THPT huyện Thanh Miện- Hải Dương ............................................................................31 Bảng 2.2. Đội ngũ giáo viên của các trường THPT huyện Thanh Miện- Hải Dương ........ 32 Bảng 2.3. Chất lượng đội ngũ giáo viên của các trường THPT huyện Thanh Miện- Hải Dương .......................................................................................32 Bảng 2.4. Kết quả học lực của .....................................................................................33 Bảng 2.5. Kết quả hạnh kiểm của ................................................................................34 Bảng 2.6. Kết quả học tập môn Lịch sử ......................................................................34 Bảng 2.7. Các mục tiêu cụ thể trong dạy học lịch sử theo hướng phát triển năng lực ......................................................................................................36 Bảng 2.8. Các nội dung dạy học Lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học .....37 Bảng 2.9. Các phương pháp dạy học đã sử dụng.........................................................38 Bảng 2.10. Các kỹ thuật dạy học đựợc giáo viên sử dụng trong giảng dạy môn Lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học ....................................39 Bảng 2.11. Thực hiện các hình thức dạy học môn Lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học .....................................................................................40 Bảng 2.12. Thực hiện kết quả dạy học môn Lịch sử ...................................................41 Bảng 2.13. Kết quả khảo sát ý kiến giáo viên về thuận lợi và khó khăn khi thực hiện dạy học môn Lịch sử theo định hướng phát triển năng lực ................42 Bảng 2.14. Động cơ học tập môn Lịch sử của học sinh ..............................................44 Bảng 2.15. Kết quả khảo sát thực trạng về phương pháp học tập của học sinh .........45 Bảng 2.16. Quản lý mục tiêu dạy học môn Lịch sử theo định hướng phát triển năng lực của người học ..............................................................................47 Bảng 2.17. Quản lý lập kế hoạch dạy học môn Lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học .....................................................................................48 Bảng 2.18. Quản lý việc tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học lịch sử .........................49 Bảng 2.19: Thực trạng quản lý việc thực hiện chương trình giảng dạy ......................51 Bảng 2.20. Thực trạng chỉ đạo của Ban giám hiệu về vần đề dạy học theo định hướng phát triển năng lực của người học ...................................................53 v Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn Bảng 2.21. Những nội dung Ban giám hiệu đã chỉ đạo giáo viên thực hiện dạy học theo hướng phát triển năng lực người học ...........................................55 Bảng 2.22. Kiểm tra đánh giá dạy học môn Lịch sử theo hướng phát triển năng lực học người học .......................................................................................56 Bảng 2.23. Kết quả khảo sát quản lý tạo điều kiện, môi trường dạy học môn Lịch sử .....57 Bảng 2.24. Quản lý khen thưởng giáo viên .................................................................58 Bảng 2.25. Thực trạng các biện pháp quản lý hoạt động học tập của học sinh ..........59 Bảng 3.1: Tổng hợp ý kiến đánh giá của cán bộ quản lý và giáo viên về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ..................................................................84 vi Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Mối quan hệ giữa các chức năng quản lý ...................................................11 Biểu đồ 3.1: Sự tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ....85 vi Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo xác định mục tiêu tổng quát của đổi mới là: Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, hết lòng phục vụ nhân dân và đất nước, có hiểu biết và kỹ năng cơ bản, khả năng sáng tạo để làm chủ bản thân, sống tốt và làm việc hiệu quả. Xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt, có cơ cấu và phương thức hợp lý, gắn với xây dựng xã hội học tập, đảm bảo các điều kiện nâng cao chất lượng, hệ thống giáo dục được chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế, giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa và mang đậm bản sắc dân tộc....Hướng tới mục tiêu đó cần phải đổi mới đồng bộ về mục tiêu giáo dục, chương trình giáo dục, phương pháp giáo dục, cách thức kiểm tra, đánh giá và công tác quản lý giáo dục [1]. Trong những năm qua, phần lớn giáo viên đã tiếp cận với các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực. Các thuật ngữ như phương pháp dạy học tích cực, dạy học dựa trên dự án, dạy học giải quyết vấn đề, phương pháp " bàn tay nặn bột"....:; các kỹ thuật dạy học tích cực như động não, khăn trải bàn, bản đồ tư duy,.....không còn xa lạ đối với đông đảo giáo viên hiện nay. Tuy nhiên việc nắm vững và vận dụng chúng còn hết sức hạn chế, có khi còn máy móc, lạm dụng. Đại đa số giáo viên chưa tìm được chỗ đứng của mỗi kỹ thuật dạy học trong cả tiến trình tổ chức hoạt động dạy học. Cũng chính vì thế nên giáo viên vẫn chủ yếu lệ thuộc tiến trình các bài học được trình bày trong sách giáo khoa, chưa "dám " chủ động trong việc thiết kế tiến trình xây dựng kiến thức phù hợp với các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực. Khả năng khai thác sử dụng thiết bị và tài liệu bổ trợ trong quá trình tổ chức các hoạt động dạy học trên lớp và tự học ở nhà của còn hạn chế, kém hiệu quả. Phần lớn giáo viên, những người có mong muốn sử dụng phương pháp dạy học mới đều lúng túng và tỏ ra lo sợ rằng sẽ bị "cháy giáo án" do không hoàn thành các hoạt động trong giờ học. Chính vì vậy, mặc dù có cố gắng nhưng việc sử dụng các phương pháp dạy học tích cực hiện nay thực sự tổ chức các hoạt động nhận thức tích cực, sáng tạo và bồi dưỡng 1 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn phương pháp tự học cho học sinh; việc tăng cường hoạt động tập thể và học tập hợp tác còn hạn chế; chưa kết hợp được sự đánh giá của giáo viên và học sinh, sự tự đánh giá của học sinh trong quá trình dạy học. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến các hạn chế nói trên nhưng có thể kể đến một số nguyên nhân chủ yếu sau: - Sự hiểu biết của giáo viên về các phương pháp dạy học, kỹ thuật dạy học tích cực còn hạn chế, chủ yếu mới dừng lại ở mức độ " biết" một cách rời rạc, thiếu tính hệ thống; chưa làm chủ phương pháp mới nên giáo viên "vất vả" hơn khi sử dụng so với các phương pháp truyền thống, dẫn đến tâm lý ngại sử dụng - Việc dạy học hiện nay chủ yếu được thực hiện trên lớp theo bài/tiết trong sách giáo khoa. Trong phạm vi một tiết học, không đủ thời gian cho đầy đủ các hoạt động của theo tiến trình sư phạm của một phương pháp dạy học tích cực, dẫn đến nếu có sử dụng phương pháp dạy học tích cực đó thì cũng mang tính hình thức, đôi khi còn máy móc dẫn đến kém hiệu quả, chưa thực sự phát huy được tính tích cực, tự lực, sáng tạo của ; hiệu quả khai thác sử dụng các phương tiện dạy học và tài liệu bổ trợ theo phương pháp dạy học tích cực còn hạn chế. - Các hình thức kiểm tra kết quả học tập của còn lạc hậu, chủ yếu là đánh giá sự ghi nhớ của mà chưa đánh giá được khả năng vận dụng sáng tạo, kĩ năng thực hành và năng lực giải quyết vấn đề của học sinh, vì thế chưa tạo được động lực cho sự đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học. Nhằm khắc phục những hạn chế nói trên, cần phải chủ động, sáng tạo xây dựng nội dung dạy học phù hợp với các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực. Thay cho việc dạy học đang thực hiện theo từng bài/tiết trong sách giáo khoa như hiện nay, các tổ/nhóm chuyên môn căn cứ vào chương trình và sách giáo khoa hiện hành, lựa chọn nội dung để dạy học phù hợp với việc sử dụng phương pháp dạy học tích cực theo hướng phát triển năng lực người học trong điều kiện thực tế của nhà trường. Đã từ lâu hoạt động dạy học nói chung, hoạt động dạy học môn Lịch sử nói riêng đã bị phê phán, đó là hoạt động dạy học theo lối truyền thụ một chiều, áp đặt tạo cho người học cách học bị động, hạn chế việc phát triển các phẩm chất linh hoạt, độc lập sáng tạo của tư duy, khả năng ứng dụng những kiến thức và kỹ năng thu nhận được áp dụng vào thực tiễn. Với điều kiện phát triển của các phương tiện truyền 2 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn thông, trong bối cảnh hội nhập, mở rộng giao lưu, đặc biệt là Internet phát triển, học sinh được tiếp thu nhiều nguồn thông tin đa dạng, phong phú từ nhiều nguồn sử liệu khác nhau mặt, các em hiểu biết nhiều hơn, linh hoạt và thực tế hơn so với các thế hệ cùng lứa tuổi trước đây mấy chục năm, đặc biệt là học sinh THPT. Trong học tập, học sinh không thoả mãn với vai trò của người tiếp thu thụ động, không chấp nhận những hoạt động dạy học đó nói trên. Vì lẽ đó, đổi mới hoạt động dạy học môn Lịch sử là điều hết sức cần thiết cùng với đổi mới mục tiêu, nội dung chương trình sách giáo khoa, đổi mới cách kiểm tra đánh giá. Trong những năm qua đó có những đề tài nghiên cứu đề cập đến đổi mới hoạt động dạy học môn lịch sử, nhưng các biện pháp theo hướng tích cực vẫn chưa được phổ biến trong việc giảng dạy ở các trường THPT. Có rất nhiều nguyên nhân và một trong những nguyên nhân là việc quản lý chỉ đạo đổi mới hoạt động môn lịch sử chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục trung học phổ thông hiện nay. Dẫn đến kết quả thi tốt nghiệp THPT, điểm thi vào đại học môn lịch sử còn thấp. Tiếp cận từ góc độ quản lý, tác giả nhận thấy hiện tại các cán bộ quản lý (CBQL) mới dừng lại ở những chủ trương đường lối chung cho tất cả các môn mà thiếu đi biện pháp cụ thể vào một môn học cụ thể để tác động và tạo ra sự liên kết giữa người dạy với người học, chưa tổ chức chỉ đạo quá trình hoạt động dạy học một cách khoa học và hữu hiệu. Vì thế chưa đủ để tạo nên một bước chuyển biến thực sự về hoạt động dạy học, đặc biệt là môn Lịch sử tại các trường THPT. Qua thực tế cho thấy, tại huyện Thanh Miện đa số các em học sinh nhận định môn Lịch sử là môn học khó, học sinh không hứng thú học tập dẫn đến chất lượng bộ môn, chất lượng thi học sinh giỏi cấp tỉnh, thi THPT quốc gia còn thấp. Học sinh chưa phát huy được những năng lực cần thiết, tối thiểu cần trang bị theo mục tiêu bộ môn. Một trong những nguyên nhân cốt yếu đó là hoạt động dạy của giáo viên còn theo “lối mòn”, giáo viên chưa chú ý dạy học theo hướng phát triển năng lực người học. Vấn đề quản lí dạy học môn Lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học chưa được giải quyết. Với vai trò là người phụ trách bộ môn Lịch sử của một trường THPT huyện Thanh Miện tỉnh Hải Dương bản thân tôi vô cùng trăn trở, mong muốn tìm được những biện pháp cần thiết, phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy bộ 3 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn môn lịch sử ở trường THPT. Từ các lý do trên tôi chọn đề tài “Quản lý dạy học môn lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học ở trường THPT huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương” để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý dạy học môn Lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học trên cơ sở đó đề xuất các biện pháp quản lý dạy học môn lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học ở trường THPT huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương. 3. Khách thể nghiên cứu Hoạt động dạy học môn Lịch sử ở các trường THPT huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương theo hướng phát triển năng lực người học. 4. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học ở các trường THPT huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương. 5. Giả thuyết khoa học Hoạt động quản lý dạy học môn Lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học ở trường THPT huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương đã đạt được những kết quả nhất định nhưng vẫn còn nhiều bất cập, chưa đáp ứng đuợc yêu cầu đổi mới của công tác quản lý môn học ở trường THPT. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý dạy học môn lịch sử theo hướng phát triển năng lực người học sẽ góp phần nâng cao chất lượng quản lý dạy học môn lịch sử ở các trường THPT. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu 6.1. Xác định cơ sở lý luận nghiên cứu quản lý dạy học môn Lịch sử ở trường THPT theo hướng phát triển năng lực người học 6.2. Làm rõ thực trạng quản lý dạy học môn Lịch sử ở các trường THPT huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương theo hướng phát triển năng lực người học 6.3. Đề xuất, làm rõ tính khả thi, tính cấp thiết một số biện pháp quản lý dạy học môn Lịch sử ở các trường THPT huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương theo hướng phát triển năng lực người học 4 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận: phân tích, tổng hợp, so sánh, hệ thống hóa, khái quát hóa các tài liệu về dạy học theo hướng phát triển năng lực người học 7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn bao gồm: Điều tra bằng bảng hỏi, Phỏng vấn, Quan sát, lấy ý kiến các nhà quản lý, các giáo viên trực tiếp giảng dạy, tổng kết kinh nghiệm 7.3. Phương pháp xử lý số liệu, phương pháp thống kê toán học 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính của luận văn được chia làm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận quản lý dạy học môn Lịch sử ở trường THPT theo hướng phát triển năng lực người học Chương 2: Thực trạng quản lý dạy học môn Lịch sử ở trường THPT huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương theo hướng phát triển năng lực người học Chương 3: Biện pháp quản lý dạy học môn Lịch sử ở các trường THPT huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương theo hướng phát triển năng lực người học 5 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC 1.1. Tổng quan về nghiên cứu vấn đề Từ xưa tới nay, giáo dục luôn là một lĩnh vực mà ở bất kỳ thời đại nào, quốc gia nào cũng giành được nhiều sự quan tâm, nghiên cứu của các nhà khoa học. Tuy nhiên, nghiên cứu các vấn đề trong giáo dục không phải là điều dễ dàng, bởi lẽ những vấn đề đó luôn luôn có sự gắn kết, ràng buộc với những lĩnh vực khác trong xã hội như kinh tế, chính trị, văn hóa-xã hội... Chính vì vậy, nghiên cứu các biện pháp quản lý HĐDH của Hiệu trưởng nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục là một vấn đề khó khăn và phức tạp. Thực chất công tác quản lý trường học của Hiệu trưởng chủ yếu là quản lý HĐDH với mục tiêu cuối cùng là nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục của nhà trường. Để nâng cao chất lượng giáo dục thì trước tiên phải nâng cao chất lượng giảng dạy trong nhà trường. Để nâng cao chất lượng giảng dạy, vai trò của các biện pháp quản lý là hết sức quan trọng. Các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước đã nghiên cứu thực tiễn quản lý nhà trường để tìm ra các biện pháp quản lý hiệu quả nhất. Trong những công trình nghiên cứu của mình, các nhà quản lý giáo dục Xô Viết đã cho rằng: “Kết quả toàn bộ hoạt động của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng đắn và hợp lý công tác hoạt động của đội ngũ giáo viên”. Tương tự, ở Việt Nam, đã có nhiều công trình nghiên cứu chủ yếu về mặt lý luận như quản lý và các chức năng quản lý, về tiêu chuẩn và các chức năng cần có của người quản lý, về vai trò của Hiệu trưởng và đội ngũ CBQL, về sự liên hệ giữa khoa học quản lý và các khoa học khác. Cũng có những công trình nghiên cứu về chân dung người cán bộ quản lý nhà trường. Có thể kể đến các công trình của các tác giả: Nguyễn Văn Lê, Nguyễn Ngọc Quang, Hà Sĩ Hồ, Lê Tuấn... Trong các công trình đó, các tác giả đã nhấn mạnh vai trò của quản lý trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục. Tác giả Hà Sĩ Hồ và Lê Tuấn cho rằng: “Trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo, việc quản lý dạy và học là nhiệm vụ trung tâm của nhà trường”. Đặc biệt với sự 6