Tài liệu Phương hướng và giải pháp thúc đẩy xuất khẩu hàng thuỷ sản của ngành thuỷ sản việt nam vào thị trường mỹ (1)

phÇn më ®Çu 1. Tªn ®Ò tµi: Ph-¬ng h-íng vµ gi¶i ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng thuû s¶n cña Ngµnh thuû s¶n ViÖt nam vµo thÞ tr-êng Mü . 2. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi: + MÆt hµng thuû s¶n lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu ngµy cµng t¨ng vµ chiÕm mét tû träng lín trong sè c¸c mÆt hµng ®ang xuÊt khÈu vµo thÞ tr-êng Mü. + HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt mü ®· cã hiÖu lùc, t¹o ra c¬ héi rÊt lín cho viÖc xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt nam sang thÞ tr-êng Mü nãi chung vµ víi mÆt hµng thuû s¶n nãi riªng. +ThÞ tr-êng Mü lµ mét thÞ tr-êng lín nh-ng cßn rÊt míi ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cña ViÖt nam. ThÞ tr-êng nµy cã nh÷ng ®Æc thï riªng ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng nghiªn cøu toµn diÖn. + Ngµnh thuû s¶n ®ang trong qu¸ tr×nh ®Çu t- ®Ó trë thµnh mét ngµnh kinh tÕ mòi nhän. Hµng thuû s¶n trë thµnh mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc víi kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t ®-îc n¨m 2001 lµ 1760 triÖu USD. §Þnh h-íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu cña ngµnh giai ®o¹n 20002010 ®Æt ra môc tiªu ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu 3,5 tû USD trong ®ã kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo thÞ tr-êng Mü chiÕm tû träng 25-28% trong tæng sè kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n. §iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i nghiªn cøu ®Ó t×m ra ph-¬ng h-íng vµ gi¶i ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu thuû s¶n vµo thÞ tr-êng nµy. 3. Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi + HÖ thèng ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ xuÊt khÈu . + Ph©n tÝch thùc tr¹ng t×nh h×nh xuÊt khÈu mÆt hµng thuû s¶n cña ngµnh thuû s¶n ViÖt nam vµo thÞ tr-êng Mü . +C¨n cø vµo c¬ së lý luËn vµ kÕt qu¶ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng xuÊt khÈu mÆt hµng thuû s¶n cña ngµnh thuû s¶n ViÖt nam vµo thÞ tr-êng Mü, ®Þnh h-íng ph¸t triÓn cña ngµnh thuû s¶n ®Ó ®Ò xuÊt ph-¬ng h-íng vµ gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu thuû s¶n vµo thÞ tr-êng nµy . -Trang 1- 4. §èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi - §èi t-îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi: LuËn v¨n nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn, thùc tiÔn vÒ xuÊt khÈu mÆt hµng thuû s¶n cña ngµnh thuû s¶n ViÖt nam vµo thÞ tr-êng Mü. - Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi: §Ò tµi nghiªn cøu c¸c ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng thuû s¶n cña ngµnh thuû s¶n ViÖt nam vµo thÞ tr-êng Mü víi thêi gian nghiªn cøu tõ n¨m 1994 tíi nay. 5. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra, luËn v¨n ®· sö dông ph-¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin, vËn dông trong m«i tr-êng thùc tÕ, hiÖn t¹i vµ kÕt hîp víi c¸c ph-¬ng ph¸p cô thÓ nh-: ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch, ®iÒu tra, tæng hîp, hÖ thèng,... ®Ó luËn gi¶i, kh¸i qu¸t vµ ph©n tÝch thùc tiÔn theo môc ®Ých cña ®Ò tµi. 6. KÕt cÊu cña ®Ò tµi Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn luËn v¨n bao gåm ba ch-¬ng nh- sau: Ch-¬ng mét: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ xuÊt khÈu hµng thuû s¶n vµo thÞ tr-êng Mü. Ch-¬ng hai: Thùc tr¹ng xuÊt khÈu hµng thuû s¶n cña ngµnh thuû s¶n ViÖt nam vµo thÞ tr-êng Mü. Ch-¬ng ba: Ph-¬ng h-íng vµ gi¶i ph¸p chñ yÕu thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng thuû s¶n cña ngµnh thuû s¶nViÖt nam vµo thÞ tr-êng Mü. -Trang 2- Ch-¬ng mét: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ xuÊt khÈu hµng thuû s¶n vµo thÞ tr-êng Mü. 1.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ xuÊt khÈu hµng ho¸ 1.1.1 Kh¸i niÖm xuÊt khÈu. XuÊt khÈu lµ viÖc b¸n hµng ho¸ hoÆc dÞch vô cho n-íc ngoµi trªn c¬ së dïng tiÒn tÖ lµm ph-¬ng tiÖn thanh to¸n. C¬ së cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµ ho¹t ®éng mua b¸n trao ®æi hµng ho¸( bao gåm c¶ hµng ho¸ h÷u h×nh vµ hµng ho¸ v« h×nh ) trong n-íc. Khi s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c quèc gia cã lîi , ho¹t ®éng nµy më réng ph¹m vi ra ngoµi biªn giíi cña quèc gia hoÆc thÞ tr-êng néi ®Þa vµ khu chÕ xuÊt ë trong n-íc. XuÊt khÈu lµ mét ho¹t ®éng c¬ b¶n cña ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng, nã ®· xuÊt hiÖn tõ l©u ®êi vµ ngµy cµng ph¸t triÓn. tõ h×nh thøc c¬ b¶n ®Çu tiªn lµ trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c n-íc, cho ®Õn nay nã ®· rÊt ph¸t triÓn vµ ®-îc thÓ hiÖn th«ng qua nhiÒu h×nh thøc. ho¹t ®éng xuÊt khÈu ngµy nay diÔn ra trªn ph¹m vi toµn cÇu, trong tÊt c¶ c¸c nghµnh, c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ, kh«ng chØ lµ hµng ho¸ h÷u h×nh mµ c¶ hµng ho¸ v« h×nh víi tû träng ngµy cµng lín. 1.1.2 Lîi Ých cña xuÊt khÈu. XuÊt khÈu hµng ho¸ lµ mét ho¹t ®éng n»m trong lÜnh vùc ph©n phèi vµ l-u th«ng hµng ho¸ cña mét qóa tr×nh t¸i s¶n xuÊt hµng ho¸ më réng, môc ®Ých liªn kÕt s¶n xuÊt víi tiªu dïng cña n-íc nµy víi n-íc kh¸c. Ho¹t ®éng ®ã kh«ng chØ diÔn ra gi÷a c¸c c¸ thÓ riªng biÖt , mµ lµ cã sù tham ra cña toµn bé hÖ thèng kinh tÕ víi sù ®iÒu hµnh cña nhµ n-íc. XuÊt khÈu hµng ho¸ lµ ho¹t ®éng kinh doanh bu«n b¸n trªn ph¹m vi quèc tÕ.XuÊt khÈu hµng ho¸ cã vai trß to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña mçi quèc gia. NÒn s¶n xuÊt x· héi cña mét n-íc ph¸t triÓn nhthÕ nµo phô thuéc rÊt lín vµo ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Th«ng qua xuÊt khÈu cã thÓ lµm gia t¨ng ngo¹i tÖ thu ®-îc, c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n, t¨ng thu ng©n s¸ch, kÝch thÝch ®æi míi c«ng nghÖ, c¶i biÕn c¬ cÊu kinh tÕ, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm vµ n©ng cao møc sèng cña ng-êi d©n. §èi víi nh÷ng n-íc cã tr×nh ®é kinh tÕ cßn thÊp nh- n-íc ta, nh÷ng nh©n tè tiÒm n¨ng lµ -Trang 3- tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ lao ®éng, cßn nh÷ng yÕu tè thiÕu hôt nh- vèn, thÞ tr-êng vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý. ChiÕn l-îc h-íng vÒ xuÊt khÈu thùc chÊt lµ gi¶i ph¸p më cña nÒn kinh tÕ nh»m tranh thñ vèn vµ kü thuËt cña n-íc ngoµi, kÕt hîp chóng víi tiÒm n¨ng trong n-íc vÒ lao ®éng vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn dÓ t¹o ra sù t¨ng tr-ëng m¹nh cho nÒn kinh tÕ, gãp phÇn rót ng¾n kho¶ng c¸ch víi n-íc giÇu. XuÊt khÈu cã mét vai trß quan träng + XuÊt khÈu t¹o nguån vèn cho nhËp khÈu vµ tÝch luü ph¸t triÓn s¶n xuÊt, phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc. C«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n-íc theo nh÷ng b-íc ®i thÝch hîp lµ con ®-êng tÊt yÕu ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nghÌo nµn vµ chËm ph¸t triÓn cña n-íc ta. ®Ó thùc hiÖn ®-êng lèi c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc th× tr-íc m¾t chóng ta ph¶i nhËp khÈu mét sè l-îng lín m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i tõ bªn ngoµi, nh»m trang bÞ cho nÒn s¶n xuÊt. Nguån vèn ®Ó nhËp khÈu th-êng dùa vµo c¸c nguån chñ yÕu lµ: ®i vay, viÖn trî, ®Çu t- n-íc ngoµi vµ xuÊt khÈu. Nguån vèn vay råi còng ph¶i tr¶, cßn viÖn trî vµ ®Çu t- n-íc ngoµi th× cã h¹n, h¬n n-íc c¸c nguån nµy th-êng bÞ phô thuéc vµo n-íc ngoµi. V× vËy, nguån vèn quan träng nhÊt ®Ó nhËp khÈu chÝnh lµ xuÊt khÈu. Thùc tÕ lµ n-íc nµo gia t¨ng ®-îc xuÊt khÈu th× nhËp khÈu theo ®ã sÏ t¨ng theo . Ng-îc l¹i, nÕu nhËp khÈu lín h¬n xuÊt khÈu lµm cho th©m hôt c¸n c©n th-¬ng m¹i qu¸ lín cã thÓ ¶nh h-ëng xÊu tíi nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong t-¬ng lai, nguån vèn bªn ngoµi sÏ t¨ng nh-ng mäi c¬ héi ®Çu t-, vay nî tõ n-íc ngoµi vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ chØ cã ®-îc khi c¸c chñ ®Çu t- vµ c¸c nguån cho vay thÊy ®-îc kh¶ n¨ng xuÊt khÈu – nguån vèn vay duy nhÊt ®Ó tr¶ nî thµnh hiÖn thùc. + XuÊt khÈu ®ãng gãp vµo chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn: C¬ cÊu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trªn thÕ giíi ®· vµ ®ang thay ®æi v« cïng m¹nh mÏ. §ã lµ thµnh qu¶ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, sù dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ phï hîp víi xu h-íng ph¸t triÓn cu¶ kinh tÕ thÕ giíi lµ tÊt yÕu ®èi víi n-íc ta. Ngµy nay, ®a sè c¸c n-íc ®Òu lÊy nhu cÇu thÞ -Trang 4- tr-êng thÕ giíi ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt. §iÒu ®ã cã t¸c ®éng tÝch cùc tíi sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh tÕ ph¸t triÓn. Sù t¸c ®éng nµy ®-îc thÓ hiÖn: - XuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh kh¸c cã c¬ héi ph¸t triÓn thuËn lîi. Ch¼ng h¹n, khi ph¸t triÓn xuÊt khÈu sÏ t¹o c¬ héi ®Çy ®ñ cho viÖc ph¸t triÓn ngµnh s¶n xuÊt nguyªn vËt liÖu nh- b«ng, ®ay,... . Sù ph¸t triÓn ngµnh chÕ biÕn thùc phÈm( g¹o, cµ phª...) cã thÓ kÐo theo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o thiÕt bÞ phôc vô nã. - XuÊt khÈu t¹o kh¶ n¨ng më réng thÞ tr-êng tiªu thô, t¹o ®iÒu kiÖn cho s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh. XuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn më réng kh¶ n¨ng cung cÊp ®Çu vµo cho s¶n xuÊt, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n-íc. + XuÊt khÈu cã vai trß tÝch cùc ®æi míi trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµ ho¹t ®éng kinh doanh trªn ph¹m vi thÞ tr-êng thÕ giíi, mét thÞ tr-êng mµ sù c¹nh tranh ngµy cµng diÔn ra ¸c liÖt. Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn hµng ho¸ xuÊt khÈu phô thuéc rÊt lín vµo chÊt l-îng vµ gi¸ c¶; do ®ã phô thuéc rÊt lín vµo c«ng nghÖ s¶n xuÊt ra chóng. §iÒu nµy thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt trong n-íc ph¶i lu«n lu«n ®æi míi, lu«n c¶i tiÕn thiÕt bÞ, m¸y mãc nh»m n©ng cao chÊt l-îng s¶n xuÊt. MÆt kh¸c, xuÊt khÈu trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng c¹nh tranh quyÕt liÖt cßn ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i n©ng cao tay nghÒ, tr×nh ®é cña ng-êi lao ®éng. + XuÊt khÈu cã t¸c ®éng tÝch cùc tíi viÖc gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. T¸c ®éng cña xuÊt khÈu ®Õn ®êi sèng bao gåm rÊt nhiÒu mÆt. Tr-íc hÕt th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt khÈu, víi nhiÒu c«ng ®o¹n kh¸c nhau ®· thu hót hµng triÖu lao ®éng vµo lµm viÖc vµ cã thu nhËp t-¬ng ®èi cao, t¨ng gi¸ trÞ ngµy c«ng lao ®éng, t¨ng thu nhËp Quèc d©n. XuÊt khÈu cßn t¹o nguån vèn ®Ó nhËp khÈu hµng ho¸ tiªu dïng thiÕt yÕu, phôc vô ®êi sèng vµ ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cho ng-êi lao ®éng. -Trang 5- + XuÊt khÈu lµ c¬ së ®Ó më réng vµ thóc ®Èy c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña n-íc ta: §Èy m¹nh xuÊt khÈu cã vai trß t¨ng c-¬ng sù hîp t¸c Quèc tÕ víi c¸c n-íc, n©ng cao ®Þa vÞ vµ vai trß cña n-íc ta trªn tr-êng Quèc tÕ..., xuÊt khÈu vµ c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu thóc ®Èy quü tÝn dông, ®Çu t-, më réng vËn t¶i Quèc tÕ... . MÆt kh¸c, chÝnh c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i mµ chóng t© kÓ trªn l¹i t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc më réng xuÊt khÈu. Cã thÓ nãi xuÊt khÈu kh«ng chØ ®ãng vai trß chÊt xóc t¸c hç trî ph¸t triÓn kinh tÕ, mµ nã cßn cïng víi ho¹t ®éng nhËp khÈu nh- lµ yÕu tè bªn trong trùc tiÕp tham gia vµo viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thuéc néi bé nÒn kinh tÕ nh-: vèn, lao ®éng, kü thuËt, nguån tiªu thô, thÞ tr-êng,... . §èi víi n-íc ta, h-íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu lµ mét trong nh÷ng môc tiªu quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®-îc coi lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa chiÕn l-îc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n-íc, qua ®ã cã thÓ tranh thñ ®ãn b¾t thêi c¬, øng dông khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, rót ng¾n sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ViÖt nam so víi thÕ giíi. Kinh nghiÖm cho thÊy bÊt cø mét n-íc nµo vµ trong mét thêi kú nµo ®Èy m¹nh xuÊt khÈu th× nÒn kinh tÕ n-íc ®ã trong thêi gian nµy cã tèc ®é ph¸t triÓn cao. 1.1.3 NhiÖm vô cña xuÊt khÈu 1.2. ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng thuû s¶n cña ngµnh thuû s¶n ViÖt nam. 1.2.1 Ngµnh thuû s¶n trong hÖ thèng c¸c Ngµnh cña nÒn kinh tÕ Quèc d©n NÒn kinh tÕ Quèc d©n lµ mét hÖ thèng thèng nhÊt bao gåm nhiÒu ngµnh kinh tÕ. C¸c ngµnh kinh tÕ ra ®êi vµ ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ Quèc d©n lµ do sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt. Thuû s¶n lµ mét ngµnh kinh tÕ cã mét vÞ trÝ rÊt quan träng trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc. NghÞ QuyÕt Ban chÊp hµnh Trung -¬ng 5 kho¸ VII ®· x¸c ®Þnh “ x©y dùng ngµnh thuû s¶n thµnh ngµnh kinh tÕ mòi nhän...”. Cho ®Õn nay ngµnh thuû s¶n ®· cã c¶ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Víi t- c¸ch lµ mét ngµnh kinh tÕ, Ngµnh thuû s¶n cã hÖ thèng tæ chøc, cã c¬ cÊu kinh tÕ, cã tiÒm -Trang 6- n¨ng ph¸t triÓn, ®· vµ ®ang cã nh÷ng ®ãng gãp nhÊt ®Þnh vµo sù t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ Quèc d©n. 1.2.1.1 HÖ thèng bé m¸y tæ chøc cña ngµnh thuû s¶n: Bé Thuû s¶n lµ c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc trung -¬ng cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam. Bé tr-ëng thuû s¶n lµ thµnh viªn cña ChÝnh phñ. Gióp viÖc cho bé tr-ëng thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n-íc cã c¸c Thø tr-ëng vµ c¸c c¬ quan tham m-u: Vô nghÒ c¸, Côc b¶o vÖ nguån lîi thuû s¶n, Vô KÕ ho¹ch vµ §Çu t-, Vô Tæ chøc c¸n bé vµ lao ®éng, Vô Khoa häc C«ng nghÖ, Vô ph¸t chÕ, Vô Tµi chÝnh KÕ to¸n, Vô Hîp t¸c Quèc tÕ, V¨n phßng Bé, Thanh tra Bé. Côc b¶o vÖ nguån lîi thuû s¶n vµ hÖ thèn 31 chi côc t¹i c¸c ®Þa ph-¬ng cã nhiÖm vô tham m-u x©y dùng chÝnh s¸ch, trùc tiÕp chØ ®¹o vµ thanh tra c«ng t¸c b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn nguån lîi thuû s¶n. Trung t©m kiÓm tra chÊt l-îng vµ vÖ sinh thuû s¶n (NAFIQACEN), gåm V¨n phßng Trung t©m vµ 6 chi nhµnh träng ®iÓm nghÒ c¸ thùc hiÖn chøc n¨ng lµ c¬ quan thÈm quyÒn cña ViÖt Nam vÒ kiÓm so¸t, b¶o ®¶m an toµn vÖ sinh chÊt l-îng s¶n phÈm thuû s¶n. Trung t©m khuyÕn ng- Trung -¬ng, cã V¨n phßng ®ai diÖn t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ hÖ thèng c¸c Trung t©m khuyÕn ng-, khuyÕn n«ng t¹i c¸c tØnh,thµnh phè trong c¶ n-íc thùc hiÖn chuyÓn giao kinh nghiÖm, kü thuËt, c«ng nghÖ, phæ biÕn th«ng tin gióp n«ng ng- d©n ph¸t triÓn s¶n xuÊt thuû s¶n t¹i mäi ®Þa ph-¬ng, mäi thµnh phÇn kinh tÕ. T¹i c¸c tØnh ven biÓn, c¬ quan qu¶n lý thuû s¶n ®Þa ph-¬ng vµ c¸c Së Thuû s¶n trùc thuéc UBND tØnh, thµnh phè, chÞu sù qu¶n lý chuyªn ngµnh cña Bé Thuû s¶n. T¹i c¸c tØnh kh«ng cã biÓn, c¬ quan qu¶n lý thuû s¶n ®-îc ®Æt trong Së N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n. Tr-êng §¹i häc Thuû S¶n - Nha Trang, Khoa Thuû s¶n (§¹i häc CÇn Th¬, §¹i häc N«ng L©m thµnh phè Hå ChÝ Minh), c¸c tr-êng Trung häc Thuû s¶n 1,2 vµ 4 t¹i c¸c ®¬n vÞ chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh ®µo t¹o nguån nh©n lùc cho ngµnh. Trong hÖ thèng bé m¸y cña ngµnh thuû s¶n cßn cã c¸c c¬ quan khoa häc vµ c¸c c¬ quan th«ng tin, b¸o chÝ. C¸c tæ chøc chÝnh trÞ x· héi vµ nghÒ nghiÖp cã vai trß quan träng trong tæ chøc, ®éng viªn lao ®éng nghÒ c¸, c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn s¶n xuÊt - kinh -Trang 7- doanh, ®ång thêi tham gia vµo c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n-íc cña ngµnh. C¸c tæ chøc ®ã lµ: - C«ng ®oµn Thuû s¶n ViÖt Nam víi 67.000 ®oµn viªn. - Héi nghÒ c¸ ViÖt Nam - Héi hiÖp chÕ biÕn vµ XuÊt khÈu Thuû s¶n ViÖt Nam. 1.2.1.2.TiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña ngµnh thuû s¶n ViÖt nam *TiÒm n¨ng tù nhiªn N-íc ta tr¶i dµi trªn 13 ®é vÜ b¾c kÒ s¸t biÓn ®«ng, bê biÓn dµi tõ Mãng c¸i ( Qu¶ng ninh) tíi Hµ tiªn ( Kiªn giang) dµi 3260 Km, víi 112 cöa s«ng l¹ch. Theo tuyªn bè cña chÝnh phñ n-íc CHXHCN ViÖt nam n¨m 1997, biÓn n-íc ta gåm néi h¶i, l·nh h¶i, vïng tiÕp gi¸p, vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ vµ thÒm lôc ®Þa, c¶ quÇn ®¶o Tr-¬ng sa vµ Hoµng sa vµ hµng ngµn hßn ®¶o lín nhá. Riªng vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ ®· cã diÖn tÝch gÇn 1 triÖu Km2, gÊp 3 lÇn diÖn tÝch ®Êt liÒn. Bªn c¹nh ®ã, BiÓn ®«ng cña ta lµ mét vïng biÓn më, th«ng víi §¹i T©y d-¬ng ( ë nam Th¸i B×nh d-¬ng) vµ Ên §é d-¬ng (qua eo Malacca). PhÇn thÒm lôc ®Þa phÝa T©y vµ T©y nam nèi liÒn ®Êt liÒn cña n-íc ta. M«i tr-êng n-íc mÆn xa bê ; bao gåm vïng n-íc ngoµi kh¬i thuéc vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ. MÆc dï ch-a nghiªn cøu kü vÒ mÆt nguån lîi nh-ng nh÷ng n¨m gÇn ®©y ng- d©n ®· khai th¸c rÊt m¹nh c¶ ë 4 vïng biÓn kh¬i ( VÞnh B¾c bé, Duyªn h¶i Trung bé, §«ng nam bé, T©y nam bé vµ VÞnh Th¸i lan). Nh×n chung, nguån lîi mang tÝnh ph©n t¸n, quÇn tô, dµn nhá nªn rÊt khã tæ chøc khai th¸c c«ng nghiÖp cho hiªu qu¶ kinh tÕ cao. Thªm vµo ®ã khÝ hËu thuû v¨n cña vïng biÓn nµy rÊt kh¾c nghiÖt, nhiÒu d«ng b·o lµm cho qu¸ tr×nh khai th¸c gÆp rÊt nhiÒu rñi ro vµ t¨ng thªm chi phÝ s¶n xuÊt. M«i tr-êng n-íc mÆn gÇn bê lµ vïng n-íc sinh th¸i quan träng nhÊt ®èi víi c¸c lo¹i thuû sinh vËt v× nã cã nguån thøc ¨n cao cÊp nhÊt do cã c¸c cöa s«ng, l¹ch ®em l¹i phï sa vµ c¸c chÊt v« c¬, h÷u c¬ hoµ tan lµm thøc ¨n tèt cho c¸c sinh vËt bËc thÊp vµ ®Õn l-ît m×nh c¸c sinh vËt bËc thÊp lµ thøc ¨n cho t«m c¸. V× vËy vïng nµy trë thµnh b·i sinh s¶n, ctró vµ ph¸t triÓn cña nhiÒu lo¹i thuû s¶n. Vïng §«ng vµ T©y nam bé cã s¶n l-îng khai th¸c -Trang 8- cao nhÊt, cã kh¶ n¨ng ®¹t 67% s¶n l-îng khai th¸c cña ViÖt nam. VÞnh B¾c bé víi trªn 3000 hßn ®¶o t¹o nªn nhiÒu b·i triÒu quanh ®¶o cã thÓ nu«i c¸c lo¹i nhuyÔn thÓ cã gi¸ trÞ nh- trai ngäc, hÇu, sß huyÕt, bµo ng-.... VÞnh B¾c bé cã khu hÖ c¸ nhiÒu nh-ng cã ®Õn 10,7% sè loµi mang tÝnh èn ®íi vµ thÝch n-íc Êm. Tuy nhiªn, ®Æc tÝnh nguån lîi nµy g©y khã kh¨n cho c¸c nhµ khai th¸c khi ph¶i lùa chän c¸c th«ng sè khai th¸c cho c¸c ng- cô sao cho võa kinh tÕ vµ võa tÝnh chän läc cao nhÊt. NghÒ khai th¸c cña ViÖt nam lµ mét nghÒ khai th¸c ®a loµi, ®a ng- cô. Kh©u chÕ biÕn còng gÆp nhiÒu khã kh¨n v× s¶n l-îng ®¸nh b¾t kh«ng nhiÒu vµ mÊt nhiÒu thêi gian vµ c«ng søc ®Ó ph©n lo¹i tr-íc khi chÕ biÕn. Vïng n-íc gÇn bê ë VÞnh B¾c bé vµ §«ng T©y nam bé lµ vïng khai th¸c chñ yÕu cña nghÒ c¸ ViÖt nam, chiÕm 70% l-îng h¶i s¶n khai th¸c toµn vïng biÓn. Do ®ã , l-îng h¶i s¶n vïng ven bê bÞ khai th¸c qu¸ møc cho phÐp, thËm chÝ c¶ c¸ thÓ ch-a tr-ëng thµnh vµ ®µn ®i lÎ. VÊn ®Ò ®Æt ra cho ngµnh thuû s¶nViÖt nam lµ ph¶i h¹n chÕ khai th¸c nguån lîi nµy, ®ång thêi cÈn träng khi ph¸t triÓn ®éi tµu ®¸nh c¸, dïng tµu chuyªn dïng lín, ®éc nghÒ vµ x©y dùng c¸c c¬ së s¶n xuÊt quy m« lín sÏ kh«ng thÝch hîp. Vïng nµy chØ thÝch hîp ph¸t triÓn mét c¸ch hiÖu qu¶ lµ ®a loµi víi quy m« tæ chøc t-¬ng ®èi nhá. Trªn c¬ së c¸c tµi liÖu ®· cã kÕt hîp víi thùc tiÔn khai th¸c ë vïng biÓn kh¬i nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã thÓ thÊy r»ng nguån lîi khai th¸c thuû s¶n ë n-íc ta kÓ c¶ nh÷ng vïng gÇn bê vµ xa bê nh×n chung mang nh÷ng ®Æc ®iÓm lín sau ®©y: Nguån lîi h¶i s¶n kh«ng giµu, møc phong phó trung b×nh, cµng xa mËt ®é cµng gi¶m, tµi nguyªn h¶i s¶n cµng nghÌo. Nguån lîi ®a lo¹i, nhiÒu c¸ t¹p kh«ng cã chÊt l-îng cao. Thùc tÕ ®¸nh b¾t cho thÊy ë miÒn B¾c chÊt l-îng c¸ cã thÓ xuÊt khÈu trong l-îng khai th¸c ngoµi kh¬i chØ cã thÓ ®¹t kho¶ng 5-155; ë vïng miÒn trung chØ cã mét sè lo¹i c¸ næ lín vµ mùc cã thÓ xuÊt khÈu lín; §«ng vµ T©y nam bé sè l-îng c¸ ®-îc ®em xuÊt khÈu còng chØ cã thÓ chiÕm 205, trong khi ®ã l-îng c¸ cã thÓ dïng trùc tiÕp lµ thùc phÈm cho nhu cÇu trong n-íc chØ ®¹t khaáng 50% ®èi víi vïng biÓn B¾c vµ Trung bé vµ 40% ®èi víi vïng biÓn §«ng vµ T©y nam bé. L-îng c¸ t¹p chiÕm kho¶ng 40%. -Trang 9- M«i tr-êng n-íc lî: bao gåm vïng n-íc cöa s«ng, ven biÓn vµ rõng ngËp mÆn, ®Çm ph¸. ®©y lµ n¬i ctró, sinh s¶n, sinh tr-ëng cña nhiÒu lo¹i t«m c¸ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. C¸c vïng n-íc lî cña n-íc ta, ®Æc biÖt lµ nh÷ng vïng rõng ngËp mÆn ven bê ®· bÞ l¹m dông qu¸ møc cho viÖc n«i trång thuû s¶n, co nhÊt lµ cho viÖc nu«i t«m. Tæng diÖn tÝch n-íc lî kho¶ng 619 ngh×n ha, víi nhiÒu lo¹i thuû s¶n ®Æc s¶n cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh-: t«m, rong, c¸ n-íc mÆn , n-íc lî,.... §Æc biÖt rõng ngËp mÆn lµ n¬i nu«i d-ìng chÝnh cho Êu trïng gièng h¶i s¶n. Tuy nhiªn, theo tæ chøc FAO (1987) th× diÖn tÝch rõng ngËp mÆn ven biÓn ViÖt nam gi¶m tõ 400 ngh× ha xuèng 250 ngh×n ha. Do ®ã, ®Ó t¨ng diÖn tÝch nu«i trång thuû s¶n ë m«i tr-êng n-íc nµy th× biÖn ph¸p hiÖu qu¶ nhÊt lµ lùa chän nh÷ng vïng nu«i thÝch hîp víi kü thuËt nu«i th©m canh, song víi viÖc nµy cÇn cã viÖc quy ho¹ch vµ chØ ®¹o s¶n xuÊt. Vïng n-íc lî võa cã ý nghÜa s¶n xuÊt lín, võa cã ý nghÜa trong viÖc b¶o vÖ vµ t¸i t¹o nguån lîi. §©y lµ m«i tr-êng tèt cho viÖc ph¸t triÓn nu«i d-ìng Êu trïng gièng h¶i s¶n sao cho t-¬ng xøng víi tiÒm n¨ng to lín nµy nh-: ph¶i quy ho¹ch cô thÓ diÖn tÝch nu«i trßng vµ n©ng cao kü thuËt nu«i trång,... KhÝ hËu thuû v¨n: BiÓn ViÖt nam n»m ë vïng nhiÑt ®íi, tËn cïng phÝa ®«ng nam cña lôc ®Þa Ch©u ¸. Nªn khÝ hËu chÞu ¶nh h-ëng cña c¶ ®ai d-¬ng ( Th¸i B×nh D-¬ng) vµ lôc ®Þa biÓu hiÖn ®Æc tr-ng cña khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa. T¸c ®éng cña chÕ ®é giã mïa cïng víi sù chi phèi cña chÕ ®é m-a nhiÖt ®íi ®· ¶nh h-ëng mét c¸ch phøc t¹p ®Õn ®é ph©n bæ , sù biÕn ®éng nguån lîi sinh vËt biÓn tíi tr÷ l-îng vµ kh¶ n¨ng khai th¸c c¸. Nguån lîi thuû sinh vËt ViÖt nam: rÊt phong phó, ®a d¹ng vµ nhiÒu laäi cã gi¸ trÞ kinh tÕ. ChØ tÝnh riªng c¸c lo¹i sinh vËt biÓn, tù nhiªn h¶i s¶n n-íc ta ®· rÊt phong phó: Khu hÖ c¸ rÊt phong phó vµ ®a d¹ng víi kho¶ng 2000 loµi vµ ®· kiÓm ®Þnh ®-îc 1700 loµi. nh-ng sè c¸ kinh tÕ kh«ng nhiÒu chØ kho¶ng 100 loµi, trong ®ã cã gÇn 50 loµi cã gi¸ trÞ cao nh-: Thu, Nhô, Song, Chim, Hång.... Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra, Gi¸p x¸c cã kho¶ng 1647 loµi, trong ®ã t«m cã -Trang 10- vai trß quan träng nhÊt víi h¬n 70 loµi thuéc 6 hä (t«m he ®-îc coi lµ ®Æc s¶n quan trong nhÊt kÓ c¶ tr÷ l-îng vµ gi¸ trÞ kinh tÕ). Nh×n chung, s¶n l-îng t«m khai th¸c ë vïng biÓn §«ng vµ T©y nam bé lµ chñ yÕu. Cßn VÞnh B¾c bé chØ chiÕm 5-6% tæng sè s¶n l-îng. NhuyÔn thÓ cã kho¶ng 2523 loµi, gi¸ trÞ kinh tÕ cao nhÊt lµ Mùc èng vµ Mùc nang vµ cã s¶n l-îng cao. Ngoµi ra cßn cã c¸c lo¹i Nghªu, Ngao, §iÖp, Sß, H¶i s©m,... cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Rong cã kho¶ng 600 loµi, trong ®ã cã Rong c©u, Rong m¬, T¶o ®ang sö dông trong mét sè lÜnh vùc thuéc ngµnh c«ng nghiÖp. Nh×n chung nguån lîi h¶i s¶n ViÖt nam cã nhiÒu loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh- : t«m, c¸, cua, ®åi m«i, t¹o,... t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ®a d¹ng ho¸ c¬ cÊu s¶n phÈm. Tuy nhiªn, mét sè loµi mang tÝnh chÊt ven biÓn chiÕm trªn 65%, sèng r¶i r¸c, ph©n t¸n vµ cã ®Æc ®iÓm chung lµ kÝch c¬ nhá, c¸ t¹p nhiÒu, biÕn ®éng theo mïa vµ mËt ®é kh«ng cao, do ®ã ®Ó ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n cÇn ph¶i quy ho¹ch l¹i vïng khai th¸c sao cho cã hiÖu qu¶ nhÊt. VÒ tuæi vµ ®é sinh tr-ëng: chu kú sinh sèng cña c¸c loµi c¸ biÓn ViÖt nam t-¬ng ®èi ng¾n vµ th-êng tõ 3-4 n¨m, nªn c¸c ®µn th-êng ®-îc bæ sung xung quanh b¶o ®¶m duy tr× mét c¸ch b×nh th-êng. Tèc ®é sinh tr-ëng t-¬ng ®èi nhanh, ë vµo nh÷ng n¨m ®Çu, n¨m thø hai gi¶m dÇn vµ n¨m thø ba gi¶m râ rÖt. Do vßng ®êi ng¾n, tèc ®é sinh tr-ëng l¹i nhanh nh- vËy nªn chiÒu dµi cña c¸c lo¹i c¸ kinh tÕ ë biÓn n-íc ta hÇu hÕt chØ 15-20cm , cì lín nhÊt ®¹t 75-80cm. §Æc ®iÓm h¶i s¶n n-íc ta cã ®é tuæi ng¾n nh-ng tèc ®é sinh tr-ëng l¹i t-¬ng ®èi nhanh, do ®ã vÉn b¶o ®¶m duy tr× mét c¸ch b×nh th-êng vµ ®¸p øng nhu cÇu khai th¸c phï hîp. Tr÷ l-îng thuû s¶n cña ViÖt nam vÉn cho phÐp khai th¸c tõ 1-1,2 triÖu tÊn/ n¨m mµ vÉn b¶o ®¶m t¸i t¹o tù nhiªn nguån lîi thuû s¶n. Tæng hîp kÕt qu¶ cña c«ng tr×nh nghiªn cøu ®iÒu tra khoa häc nguån lîi sinh vËt biÓn ViÖt nam,chóng ta cã thÓ ®¸nh gi¸ tr÷ l-îng vµ kh¶ n¨ng khai th¸c nguån h¶i s¶n cña ViÖt nam nh- sau: tr÷ l-îng nguån lîi h¶i s¶n 3-3,5 triÖu tÊn. Kh¶ n¨ng khai th¸c 1,51,6 triÖu tÊn trong ®ã tÇng mÆt (51-52%), tÇng ®¸y (48-49%), kh¶ n¨ng khai th¸c tèi ®a mµ vÉn b¶o ®¶m t¸i t¹o tù nhiªn nguån lîi lµ 1,0 - 1,3 triÖu tÊn/ -Trang 11- n¨m. S¶n l-îng khai th¸c cã hiÖu qu¶ kho¶ng 1 triÖu tÊn/ n¨m vµ s¶n l-îng gia t¨ng 0,5-0,5 triÖu tÊn. Tuy nhiªn, tr÷ l-îng h¶i s¶n lµ cã h¹n, v× vËy muèn t¨ng s¶n l-îng khai th¸c thuû s¶n cña ViÖt nam th× cÇn ph¶i t¨ng c-êng c«ng t¸c nu«i trång thuû s¶n, cÇn quy ho¹ch, khoanh vïng vïng khai th¸c h¶i s¶n , khai th¸c ®óng mïa vô khi sinh vËt biÓn ®· tr-ëng thµnh, ®ång thêi chó ý ®Õn c«ng t¸c b¶o vÖ vµ t¸i t¹o nguån lîi sinh vËt biÓn. * VÒ lao ®éng: Lao ®éng nghÒ c¸ cña ViÖt nam cã sè l-îng ®«ng ®¶o, th«ng minh, khÐo tay, ch¨m chØ, cã thÓ tiÕp thu nhanh chãng vµ ¸p dông s¸ng t¹o c«ng nghÖ tiÕn. Gi¸ c¶ søc lao ®éng cña ViÖt nam trong lÜnh vùc thuû s¶n t-¬ng ®èi thÊp so víi khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §©y lµ mét lîi thÕ c¹nh tranh trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Tuy nhiªn, lao ®«ng thuû s¶n chñ yÕu lµ lao ®éng gi¶n ®¬n, tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp vµ phÇn lín ch-a ®-îc ®µo t¹o nghÒ phï hîp víi nhu cÇu ph¸t triÓn míi. Do ®ã, ®Ó n©ng cao s¶n l-îng khai th¸c thuû s¶n th× viÖc n©ng cao tr×nh ®é cña ng- d©n lµ thiÕt yÕu. N¨m 1995 lao ®éng nghÒ c¸ lµ 3,02 triÖu ng-êi ®Õn n¨n 1999 lµ 3,38 triÖu ng-êi, ®Õn n¨m 2001 lµ 3,54 triÖu ng-êi. ®©y ch-a kÓ nh÷ng hé, nh÷ng ng-êi nu«i trång cã quy m« nhá xen canh ë ®ång ruéng. TÝnh trong toµn ngµnh míi cã 90 tiÔn sü, 4200 c¸n bé ®¹i häc, 14000 c¸n bé kü thuËt chuyªn ngµnh, 5000 c¸n bé trung cÊp. Gi¸ c¶ søc lao ®éng trong ngµnh thuû s¶n cña ViÖt nam cßn rÊt rÎ so víi thÕ giíi còng nh- khu vùc. * Tµu thuyÒn vµ c¸c ng- cô Tµu thuyÓn ®¸nh c¸ chñ yÕu lµ vá gç, c¸c lo¹i tµu cã thÐp, xi m¨ng líp thÐp, composite chiÕm tû träng kh«ng ®¸ng kÓ. Trong giai ®o¹n 1990-2000, sè l-îng tµu m¸y c«ng suÊt lín t¨ng nhanh. N¨m 1998 sè l-îng thuyÒn m¸y lµ71.767 chiÕc, chiÕm 82,4% tµu thuyÒn, t¨ng 60% so víi n¨m 1990; tµu thñ c«ng lµ 15.338 chiÕc gi¶m ®i 50% so víi n¨m 1990. §Õn n¨m 2000 sè l-îng tµu thuyÒn t¨ng lªn 73.397 chiÕc so víi n¨m 1990. Tæng c«ng suÊt tµu thuyÒn m¸y t¨ng nhanh h¬n sè l-îng tµu. N¨m 1998 tæng c«ng suÊt ®¹t 2,43 triÖu CV t¨ng gÊp 3 lÇn so víi n¨m 1991, ®Õn n¨m 2001 tæng c«ng suÊt ®· t¨ng lªn 3,21 triÖu CV. Chñng lo¹i tµu thuyÒn m¸y thay ®æi theo xu h-íng -Trang 12- gi¶m tû lÖ tµu nhá, t¨ng tû lÖ tµu lín khai th¸c xa bê do nguån lîi ven bê gi¶m. N¨m 1997, Nhµ n-íc ®· ®Çu t- 400 tû ®ång b»ng vèn tÝn dông -u ®·i ®Ó ®ãng vµ c¶i ho¸n tµu ®¸nh b¾t xa bê. Sè tµu ®-îc c¶i ho¸n vµ ®ãng míi trong n¨m lÇn l-ît lµ 322 vµ 14, vèn gi¶i ng©n ®¹t 335,9 tû ®ång ®¹t 84,2% vèn kÕ ho¹ch. N¨m 1998 Nhµ n-íc tiÕp tôc ®Çu t- 500 tû ®ång ®Ó ®ãng míi 430 tµu vµ ®· cã 103 tµu ®i vµo s¶n xuÊt. Ng- cô nghÒ c¸ n-íc ta rÊt phong phó vÒ chñng lo¹i nh-: l-íi lª, l-íi kÐo, mµnh vã.... c¸c lo¹i ng- cô lµ c¬ së x¸c ®Þnh lo¹i nghÒ c¸ ë ViÖt nam. Theo thèng kª ch-a ®Çy ®ñ ViÖt nam cã h¬n 20 lo¹i nghÒ kh¸c nhau, xÕp theo c¸c lo¹i hä nghÒ chñ yÕu sau: Hä l-íi rª chiÕm 34,4%, hä l-íi kÐo chiÕm 26,2%, hä c©u chiÕm 13,4%, hä ng- cô cè ®Þnh ( chñ yÕu lµ nghÒ l-íi ®¸y, th-êng ë c¸c cöa s«ng) chiÕm 7,1%, hä mµnh vã chiÕm 5,6%, hä l-íi v©y chiÕm 4,3%, c¸c nghÒ kh¸c chiÕm 9%. Hä l-íi kÐo chiÕm tû träng cao nhÊt ë c¸c tØnh Nam bé (38,1%) trong ®ã BÕn tre, Trµ vinh , Sãc tr¨ng chiÕm tû träng cao nhÊt lµ 47%; Kiªn giang chiÕm 41,5%; Bµ RÞa - Vòng Tµu chiÕm 38,5%. §iÒu nµy phï hîp víi nguån lîi cña vïng biÓn Nam bé v× tr÷ l-îng c¸ ®¸y chiÕm mét tû träng cao, kho¶ng 65% tæng tr÷ l-îng cña vïng. Hä l-íi lª chiÕm mét tû träng cao ë c¸c tØnh B¾c bé chiÕm 60%, B¾c Trung bé 42% phï hîp víi nguån lîi ë VÞnh B¾c bé c¸ næi chiÕm 61,3% tr÷ l-îng cña vïng. Tuy nhiªn, tû lÖ l-íi ®¸y cao ë mét sè tØnh lµ ch-a phï hîp, g©y t¸c ®éng xÊu ®Õn b¶o vÖ nguån lîi v× ®¸nh b¾t kh«ng cã chän läc, b¾t c¶ ®µn c¸ ch-a tr-ëng thµnh, th-êng hay vµo vïng cöa s«ng kiÕm ¨n. * C¸c dÞch vô cña ngµnh + DÞch vô nu«i trång thuû s¶n: bao gåm hÖ thèng s¶n xuÊt gièng thuû s¶n n-íc ngät: sè c¬ së s¶n xuÊt c¸ gièng nh©n t¹o toµn quèc hiÖn cã 350 c¬ së, cung cÊp mét sè l-îng æn ®Þnh hÇu hÕt c¸c lo¹i c¸ n-íc ngät truyÒn thèng. Hµng n¨m, c¸c c¬ së nµy cung cÊp trªn 7,6 tû con c¸ gièng, kÞp thêi vô cho nu«i cña c¶ n-íc. Tuy nhiªn, gi¸ c¸ gièng, ®Æc biÖt lµ c¸c lo¹i c¸ ®Æc s¶n cßn cao, ch-a b¶o ®¶m chÊt l-îng gièng ®óng yªu cÇu vµ ch-a ®-îc kiÓm so¸t chÆt chÏ. HÖ thèng s¶n xuÊt t«m gièng (chñ yÕu lµ t«m só): m¹ng l-íi s¶n xuÊt gièng ®· h×nh thµnh ë hÇu hÕt c¸c tØnh ven biÓn. C¶ N-íc hiÖn cã 2669 tr¹i t«m gièng, -Trang 13- s¶n xuÊt kho¶ng 10 tû t«m gièng P15, b-íc ®Çu ®· ®¸p øng ®-îc mét phÇn nhu cÇu gièng. Tuy nhiªn, c¸c c¬ së ch-a cã ®ñ c«ng nghÖ hoµn chØnh ®Ó s¶n xuÊt t«m gièng s¹ch bÖnh. HÖ thèng s¶n xuÊt thøc ¨n : toµn Quèc hiÖn cã 40 c¬ së s¶n xuÊt thøc ¨n c«ng nghiÖp cho nu«i t«m só víi tæng c«ng suÊt 30.000 tÊn/ n¨m. Thøc ¨n s¶n xuÊt, nh×n chung, ch-a ®¸p øng nhu cÇu vÒ sè l-îng vµ chÊt l-îng, gi¸ thµnh cao do chi phÝ ®Çu vµo ch-a hîp lý. Mét sè m« h×nh nu«i b¸n th©m c¹nh ( nu«i t«m), th©m canh ( nu«i c¸ lång) cßn ph¶i nhËp thøc ¨n n-íc ngoµi, g©y l·ng phÝ ngo¹i tÖ. + DÞch vô hËu cÇn khai th¸c thuû s¶n: - C¬ khÝ ®ãng söa tµu thuyÒn: hiÖn cã 702 c¬ së víi n¨ng lùc ®ãng míi 4000 chiÕc/ n¨m c¸c lo¹i tµu vá gç tõ 400 CV trë xuèng vµ c¸c lo¹i tµu vë s¾t tõ 250 CV trë xuèng; n¨ng lùc söa ch÷a 8.000 chiÕc/ n¨m. C«ng nghÖ ®ãng míi tµu thuyÒn trªn c¶ n-íc chñ yÕu lµ ®ãng tµu vá gç, ®ãng míi vá s¾t rÊt h¹n chÕ, chØ tËp trung ë hai xÝ nghiÖp lµ c¬ khÝ H¹ Long vµ c¬ khÝ Nhµ BÌ. Sù ph©n bæ c¸c c¬ së trong c¶ n-íc theo vïng l·nh thæ lµ: MiÒn B¾c cã 7 c¬ së, B¾c Trung bé cã 145 c¬ së, Nam Trung bé cã 385 c¬ së, §«ng nam bé cã 95 c¬ së, T©y Nam bé cã 70 c¬ së. - C¬ së bÕn c¶ng c¸: tÝnh ®Õn n¨m 2000 sè bÕn c¶ng c¸ ®· vµ ®ang x©y dùng cã 70 c¶ng, trong ®ã 54 c¶ng thuéc vïng ven biÓn, 16 c¶ng trªn tuyÕn ®¶o. Tæng chiÒu dµi bÕn c¶ng lµ 4146 m. Sè bÕn c¶ng c¸ ®· ®-a vµo sö dông lµ 48 c¶ng. HÖ thèng h¹ tÇng dÞch vô nh- cung cÊp nguyªn liÖu, n-íc ®¸ b¶o qu¶n, n-íc sinh ho¹t, dÞch vô söa ch÷a tµu thuyÒn ®Òu ®-îc x©y dùng trªn c¶ng. Mét sè c¶ng cßn bè trÝ kho tµng b¶o qu¶n, nhµ m¸y chÕ biÕn. Tuy nhiªn, tæng thÓ hÖ thèng c¶ng c¸ ch-a ®-îc hoµn thiÖn. Sè c¶ng c¸ hiÖn cã chñ yÕu chØ ®¶m b¶o ®¸p øng nhu cÇu neo ®Ëu cña tµu thuyÒn, ch-a t¹o ®-îc c¸c côm c¶ng c¸ trung t©m cho tõng vïng, ®Æc biÖt ch-a cã c¬ së tr¸nh, tró b·o, c¸c c¬ së cøu n¹n cho tµu thuyÒn. - DÞch vô cung cÊp nguyªn vËt liÖu, thiÕt bÞ, hÖ thèng tiªu thô s¶n phÈm: C¬ së s¶n xuÊt l-íi sîi, bao b× hiÖn cã 4 xÝ nghiÖp s¶n xuÊt víi n¨ng lùc s¶n xuÊt l-íi sîi 2000 tÊn/ n¨m, 7400 tÊn/ n¨m dÞch vô vËt t-. DÞch vô cung cÊp nguyªn liÖu vµ n-íc ®¸ b¶o qu¶n tuy ch-a cã hÖ thèng cung cÊp víi quy m« lín -Trang 14- nh-ng n¨ng lùc phôc vô t-¬ng ®èi tèt. Riªng viÖc cung cÊp phô tïng m¸y tµu, dông cô hµng h¶i ch-a ®-îc qu¶n lý theo hÖ thèng. HÖ thèng mua b¸n vµ tiªu thô s¶n phÈm tõ ng-êi s¶n xuÊt ®Õn ng-êi tiªu dïng ®-îc chia theo ba hÖ thèng lµ: . HÖ thèng nhµ m¸y chÕ biÕn xuÊt khÈu hiÖn cã 260 nhµ m¸y víi c«ng suÊt 1000 tÊn/ ngµy; . HÖ thèng nËu vùa ®· ®-îc h×nh thµnh hÇu kh¾p trªn c¸c tØnh cã nghÒ c¸, quy m« vµ h×nh thøc rÊt ®a d¹ng vµ phong phó, ®©y lµ hÖ thèng chñ lùc trªn th-¬ng tr-êng nghÒ c¸, võa thùc hiÖn mua b¸n, chÕ biÕn vµ tiªu thô; . HÖ thèng chî c¸ vµ m¹ng l-íi tiªu thô trong d©n lµ hÖ thèng cã nhiÒu yÕu kÐm ch-a cã tæ chøc, ho¹t ®éng m¹nh món, ch-a t¹o hÊp dÉn ®èi víi ng-êi tiªu dïng. 1.2.1.3 S¶n xuÊt cña ngµnh * N¨ng lùc s¶n xuÊt: Theo nguån th«ng tin cña Bé thuû, ViÖt nam cã 3260 km bê biÓn, 12 cöa s«ng thÒm lôc ®Þa cã diÖn tÝch 2 triÖu km2, trong ®ã diÖn tÝch khai th¸c cã hiÖu qu¶ 553 ngµn km2. Bê biÓn ViÖt nam cã trªn 2000 loµi c¸ trong ®ã co¸ khoangr 100 loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. B-íc ®Çu ®¸nh gi¸ tr÷ l-îng c¸ biÓn trong vïng thÒm lôc ®Þa kho¶n trªn 4 triÖu tÊn. Kh¶ n¨ng khai th¸c hµng n¨m kho¶ng 1,67 triÖu tÊn. T×nh h×nh cô thÓ c¸c loµi c¸: - C¸c tÇng ®¸y: 856.000 tÊn chiÕm 51,3% - C¸c næi nhá : 694.000 tÊn chiÕm 41,5% - C¸ næi ®¹i d-¬ng ( chñ yÕu lµ c¸ ngõ) 120.000 tÊn chiÕm 7,2%. Trong ®ã, ph©n bè tr÷ l-îng vµ kh¶ n¨ng khai th¸c gi÷a c¸c vïng nh- sau: - BiÓn Trung bé: + Tr÷ l-îng: 606.399 tÊn + Kh¶ n¨ng khai th¸c : 242.560 tÊn chiÕm 14% - BiÓn §«ng nam bé + Tr÷ l-îng : 2.075.889 tÊn + Kh¶ n¨ng khai th¸c : 830.456 tÊn chiÕm 49,3% - BiÓn T©y Nam bé + Tr÷ l-îng : 506.679 tÊn + Kh¶ n¨ng khai th¸c 202.272 chiÕm 12,1% Tõ tÝnh chÊt ®Æc thï cña vïng BiÓn ViÖt nam lµ vïng nhiÖt ®íi, nguån lîi thuû s¶n rÊt ®a d¹ng phong -Trang 15- phó vÒ chñng lo¹i nh-ng vßng ®êi ng¾n, sèng ph©n t¸n víi quy m« ®µn nhá, ®a loµi, mËt ®é kh«ng cao vµ thay ®æi theo thêi gian vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, nh÷ng yÕu tè nay lµ nh÷ng khã kh¨n trong ph¸t triÓn nghÒ c¸ ë ViÖt nam. MÆc dï vËy, Víi nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó da d¹ng nh- ®· nªu trªn, trong thêi gian h¬n mét thËp kû qua, Ngµnh thuû s¶n ViÖt nam, ®øng tr-íc nhu cÇu m¹nh mÏ cña thÞ tr-êng thÕ giíi còng nh- nhu cÇu thùc phÈm cña ng-êi d©n trong n-íc ®· cã nh÷ng b-íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ trë thµnh mét trong nh÷ng ngµnh kinh tÕ then chèt cña ®Êt n-íc. Theo sè liÖu th«ng kª cña Tæng côc Th«ng kª vµ Bé thuû s¶n, s¶n l-îng thuû s¶n ViÖt nam trong nh÷ng n¨m qua liªn tôc t¨ng víi tèc ®é gia t¨ng trung b×nh hµng n¨m lµ 7,8%/ n¨m. N¨m 1990, tæng s¶n l-îng thuû s¶n chØ ®¹t 1019 ngµn tÊn ®Õn n¨m 2000 ®· ®¹t 2003 ngµn tÊn ®Õn n¨m 2001 ®¹t 2500 ngµn tÊn. Trong ®ã khai th¸c h¶i s¶n chiÕm t-¬ng øng lµ 709, 1280, 1500 ngµn tÊn vµ nu«i trång thuû s¶n lµ 310, 722 vµ 1000 ngµn tÊn. Nh- vËy, nh×n chung xu h-íng t¨ng s¶n l-îng h¶i s¶n cña ViÖt nam trong thêi gian qua phï hîp víi xu h-íng chung cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Cã thÓ nãi t¨ng s¶n l-îng thuû s¶n cña ViÖt nam trong thêi gian qua lµ 7,8%/ n¨m lµ mét tû lÖ ®¸ng kÝch lÖ. §Æc biÖt, tèc ®é t¨ng s¶n l-îng gi÷a ®¸nh b¾t vµ nu«i trång lµ kh¸ c©n ®èi. §iÒu nµy sÏ b¶o ®¶m cho nh÷ng b-íc ®i kh¸ v÷ng ch¾c sau nµy cña ngµnh thuû s¶n ViÖt nam. Vµ ®©y còng lµ vÊn ®Ò chøng tá r»ng tiÒm n¨ng cña thuû s¶n ViÖt nam cßn rÊt ®a d¹ng vµ phong phó. BiÓu1: Ngµnh thuû s¶n ViÖt nam qua 11 n¨m ph¸t triÓn N¨m 199 0 199 1 Tæng s¶nTrong ®ã l-îng khai nu«i thuû s¶nth¸c trång (tÊn) (tÊn) (tÊn) Tæng DiÖn tµu tÝch thuyÒn nu«i (chiÕc) trång (ha) Sè lao ®éng (1000 ng-êi ) 1019000 709000 310000 72723 491723 1860 1062163 714253 347910 72043 489833 2100 -Trang 16- 199 2 199 3 199 4 199 5 199 6 199 7 199 8 199 9 200 0 200 1 1097830 746570 351260 83972 577538 2350 1116169 793324 322845 93147 600000 2570 1211496 878474 333022 93672 576000 2810 1344140 928860 415280 95700 581000 3030 1373500 962500 411000 97700 585000 3120 1570000 106200 0 113066 0 121280 0 128059 0 150000 0 508000 71500 600000 3200 537870 71799 626330 3350 614519 73397 630000 3380 722410 79768 652000 3400 1000000 73700 109141 2 3520 1668530 1827310 2003000 2500000 -Trang 17- 1.2.1.4 Nh÷ng ®ãng gãp cña ngµnh thuû s¶n ®èi víi nÒn kinh tÕ Quèc d©n Sau h¬n 10 n¨m h¸t triÓn, gi¸ trÞ s¶n l-îng cña ngµnh thuû s¶n ViÖt nam t¨ng 4,63 lÇn, ngµnh ®· ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ quèc gia, thÓ hiÖn + Lµ ngµnh hµng ®Çu ®ãng gãp cho tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm n«ng nghiÖp. BiÓu 2: n«ng s¶n N¨m % so víi nghiÖp §ãng gãp cña ngµnh thuû s¶n so víi tæng gi¸ trÞ 19901991 19921993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 n«ng47,752,1 49,548,1 46,3 42,3 38,2 39,2 39,7 39,2 39,9 + Lµ ngµnh cã tèc ®é t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu cao nhÊt n-íc b×nh qu©n t¨ng 20%/ n¨m ®-a gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña Ngµnh thuû s¶n trong 20 n¨m qua t¨ng h¬n 100 lÇn, n¨m 2001 kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 1760 triÖu USD, ®øng thø 3 sau ngµnh xuÊt khÈu dÇu th« vµ dÖt may mang l¹i ngo¹i tÖ cho ®Êt n-íc, gãp phÇn t¨ng tÝch luü cho quèc gia. BiÓu 3: kim ng¹ch xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng chñ yÕu cña ViÖt nam n¨m 2000 MÆt hµng Kim ng¹ch % so C¬ cÊu % ( triÖu víi USD) n¨m 1999 3.582 171,2 25,3 1.815 103,2 12,7 1.457 151,8 10,3 1.402 100,7 9,8 linh 790 135,0 5,5 1. DÇu th« 2. DÖt may 3. Thuû s¶n 4. GiÇy dÐp 5. §iÖn tö vµ kiÖn m¸y tÝnh 6. G¹o 7. Cµ phª 8. Hµng thñ c«ng nghÖ 9, Rau qu¶ 10. Cao su 11. H¹t ®iÒu 668 480 mü 235 65,2 85,7 139,7 4,7 3,4 1,6 205 178 126 195,4 126,2 135,9 1,4 1,2 0,9 + §Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n gãp phÇn n©ng cao uy tÝn vµ vÞ thÕ cña ViÖt nam trªn tr-êng Quèc tÕ. ThËt -Trang 18- vËy n¨m 1999 vµ n¨m 2000 ngµnh thuû s¶n ViÖt nam ®· xuÊt khÈu s¶n phÈm sang 64 n-íc trªn thÕ giíi, lµ ngµnh cã tèc ®é t¨ng xuÊt khÈu cao nhÊt thÕ giíi, ®-a viÖt nam trë thµnh n-íc ®øng thø 19 vÒ tæng s¶n l-îng xuÊt khÈu, ®øng thø 29 vÒ gi¸ trÞ xuÊt khÈu, ®øng thø 5 thÕ giíi vÒ s¶n l-îng nu«i trång t«m. + Ngnµh thuû s¶n ph¸t triÓn gãp phÇn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho 3,5 triÖu lao ®éng, trong ®ã cã trªn 1 triÖu ng-êi ho¹t ®éng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt thuû s¶n vµ h¬n 2 triÖu ng-êi ho¹t ®éng trong lÜnh vùc dÞch vô thuû s¶n ( s¶n xuÊt l-íi, ng- cô, ®ãng tµu, th-¬ng m¹i,...) Ngµnh thuû s¶n gãp phÇn n©ng cao møc sèng, gi¶m ¸p lùc di d©n tõ nh÷ng vïng kinh tÕ ven biÓn vµo ®« thÞ. + N¨m 2001 ngµnh thuû s¶n ®ãng gãp vµo ng©n s¸ch 1350 tû ®ång, t¨ng 5,46% so víi n¨m 2000. + Sù ph¸t triÓn ®¸nh b¾t thuû s¶n xa bê gãp phÇn cñng cè quèc phßng, an ninh quèc gia, kÞp thêi ph¸t hiÖn tµu thuyÒn n-íc ngoµi x©m ph¹m l·nh thæ cña tæ Quèc. 1.2.2. Néi dung ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n - Nghiªn cøu thÞ tr-êng xuÊt khÈu thuû s¶n - T¹o nguån nguyªn liÖu thuû s¶n cho chÕ biÕn xuÊt khÈu - Tæ chøc s¶n xuÊt chÕ biÕn vµ ®ãng gãi hµng xuÊt khÈu - Thùc hiÖn xuÊt khÈu thuû s¶n: ký hîp ®ång, kiÓm tra chÊt l-îg hµng xuÊt, lµm thñ tôc h¶i quan, giao hµng xuÊt khÈu, thanh to¸n, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ xuÊt khÈu ( N«i dung cô thÓ sÏ ®-îc bæ sung sau) 1.2.3.Tæ chøc, qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n - C¸c c¬ quan qu¶n lý vÒ xuÊt khÈu hµng thuû s¶n - Qu¶n lý chuyªn ngµnh cña Bé thuû s¶n ®èi víi hµng thuû s¶n. - Tæ chøc qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n: kh©u s¶n xuÊt nguyªn liÖu, kh©u chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu, kh©u tiªu thô hµng thuû s¶n xuÊt khÈu. ( Néi dung cô thÓ sÏ ®-îc bæ sung sau) 1.3. ThÞ tr-êng mü vµ c¸c nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng thuû s¶n vµo thÞ tr-êng mü. -Trang 19- 1.3.1. ThÞ tr-êng Mü Hoa Kú lµ mét quèc gia B¾c Mü réng lín cã diÖn tÝch 9.327.614 km2 víi sè d©n 280 triÖu ng-êi (n¨m 2000). §©y lµ mét thÞ tr-êng riªng lÎ lín nhÊt thÕ giíi, lµ n-íc tham gia vµ gi÷ vai trß chi phèi hÇu hÕt c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc d©n quan träng trªn thÕ giíi nh-: Tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), Ng©n hµng thÕ giíi (WB), Quü tiÒn tÖ quèc tÕ ( IMF), lµ ®Çu tµu cña khu vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü (NAFTA)... Vµ ngay c¶ ®èi víi ASEAN/ AFTA, Hoa Kú tuy kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn song l¹i lµ mét bªn ®èi tho¹i quan träng nhÊt cña tæ chøc nµy. Bëi lÏ trõ Brunei vµ ViÖt Nam, hiÖn nay Hoa Kú lµ thÞ tr-êng xuÊt khÈu quan träng nhÊt cña c¸c n-íc thµnh viªn ASEAN. ChÝnh v× vËy, ®Ó cã thÓ th©m nhËp thµnh c«ng vµo mét thÞ tr-êng nh- vËy tr-íc hÕt cÇn ph¶i t×m hiÓu vÒ m«i tr-êng kinh doanh còng nh- lµ hÖ thèng luËt ph¸p cña Mü ®Ó tõ ®ã cã c¸ch tiÕp cËn phï hîp. PhÇn nµy xin ®Ò cËp ®Õn mét sè ®Æc ®iÓm cña thÞ tr-êng Mü. 1.3.1.1. §Æc ®iÓm vÒ kinh tÕ NÒn kinh tÕ Mü lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng c¹nh tranh cã lÞch sö ph¸t triÓn hµng tr¨m n¨m nay. HiÖn nay nã ®-îc coi lµ nÒn kinh tÕ lín nhÊt thÕ giíi víi tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm quèc néi b×nh qu©n hµng n¨m trªn 10.000 tû USD, chiÕm trªn 20% GDP toµn cÇu vµ th-¬ng m¹i chiÕm kho¶ng 20% tæng kim ng¹ch th-¬ng m¹i quèc tÕ. Víi GDP b×nh qu©n ®Çu ng-êi hµng n¨m 32.000 USD, cã vai trß thèng trÞ trªn thÕ giíi víi h¬n 24 n-íc g¾n trùc tiÕp c¸c ®ång tiÒn cña hä vµo ®ång USD, 55 n-íc neo gi¸ vµo ®ång USD, c¸c n-íc cßn l¹i ë nhiÒu møc ®é kh¸c nhau vÉn sö dông c¸c hÖ thèng dùa vµo chØ tiªu biÕn ®éng cña ®ång USD ®Ó tÝnh to¸n gi¸ trÞ ®ång tiÒn cña m×nh. ThÞ tr-êng chøng kho¸n cña Mü hµng n¨m chi phèi kho¶ng 8.000 tû USD, trong khi ®ã c¸c thÞ tr-êng chøng kho¸n NhËt B¶n chØ vµo kho¶ng 3.800 tû USD, thÞ tr-êng EU kho¶ng 4 tû USD. Mäi sù biÕn ®éng cña ®ång USD vµ hÖ thèng tµi chÝnh Mü ®Òu cã ¶nh h-ëng ®¸ng kÓ ®Õn sù biÕn ®éng cña nÒn tµi chÝnh quèc tÕ. ThÞ tr-êng Mü võa lµ n¬i thuËn lîi cho ®Çu tn-íc ngoµi l¹i võa lµ n¬i ®Çu t- ra n-íc ngoµi hµng ®Çu thÕ giíi. N¨m 1997, Mü nhËn kho¶ng 108 tû USD -Trang 20-