Tài liệu Phát triển văn hóa đọc cho sinh viên của trường đại học thương mại

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC Xà HỘI VÀ NHÂN VĂN --------------------------------------------- HOÀNG THỊ BÍCH THỦY PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC CHO SINH VIÊN CỦA TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN - THƢ VIỆN Hà Nội-2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC Xà HỘI VÀ NHÂN VĂN --------------------------------------------HOÀNG THỊ BÍCH THỦY PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC CHO SINH VIÊN CỦA TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN - THƢ VIỆN Chuyên ngành: Khoa học Thông tin - Thƣ viện Mã số:60320203 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. Trần Thị Minh Nguyệt XÁC NHẬN HỌC VIÊN Đà CHỈNH SỬA THEO GÓP Ý CỦA HỘI ĐỒNG GIÁO VIÊN HƢỚNG DẪN CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC PGS. TS. Trần Thị Minh Nguyệt TS. Nguyễn Huy Chƣơng Hà Nội-2015 XÁC NHẬN CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN THẠC SĨ ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG TS. NGUYỄN HUY CHƢƠNG LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: Luận văn này là công trình nghiên cứu thực sự của cá nhân, đƣợc thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của PGS.TS Trần Thị Minh Nguyệt. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin chịu trách nhiệm về công trình nghiên cứu của mình./. HỌC VIÊN Hoàng Thị Bích Thủy LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành chƣơng trình học tập cao học và luận văn thạc sĩ tại trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, bên cạnh sự nỗ lực cố gắng của bản thân, tác giả cũng đã nhận đƣợc rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ tận tình của các thầy, cô giáo, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp trong suốt quá trình học tập và công tác. Tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành đến: - Cô giáo hƣớng dẫn, PGS. TS. Trần Thị Minh Nguyệt. - Ban chủ nhiệm khoa, các thầy, cô giáo và cán bộ quản lý Khoa Thông tin Thƣ viện, Trƣờng Đại học Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn. - Các thầy, cô giáo và cán bộ quản lý Khoa Sau đại học - Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Ban Giám đốc cùng các đồng nghiệp Trung tâm Thông tin - Thƣ viện trƣờng Đại học Thƣơng mại, gia đình và bạn bè đã luôn động viên, tạo điều kiện, giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình thực hiện luận văn này. - Mặc dù đã có nhiều cố gắng, tuy nhiên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, tác giả rất mong nhận đƣợc các ý kiến đóng góp quý báu của các thầy, cô và các đồng nghiệp cho đề tài nghiên cứu của mình để bản luận văn đƣợc hoàn thiện hơn nữa. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 10 tháng 10 năm 2015 Tác giả Hoàng Thị Bích Thủy MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................. MỤC LỤC ..................................................................................................................1 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.......................................................................4 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BẢNG BIỂU ..........................................................5 MỞ ĐẦU ....................................................................................................................6 1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................6 2. Tình hình nghiên cứu ............................................................................................9 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .....................................................................11 4. Giả thuyết nghiên cứu .........................................................................................12 5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ......................................................................12 6. Phƣơng pháp nghiên cứu ....................................................................................12 7. Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của đề tài .........................................................13 8. Dự kiến kết quả nghiên cứu ...............................................................................14 9. Bố cục của luận văn.............................................................................................14 CHƢƠNG 1..............................................................................................................15 VĂN HÓA ĐỌC ......................................................................................................15 VỚI SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI ....................................15 1.1. Những vấn đề chung về văn hóa đọc ..............................................................15 1.1.1. Khái niệm .......................................................................................................15 1.1.2. Các thành tố của văn hóa đọc ......................................................................18 1.1.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến văn hóa đọc ......................................................28 1.2. Khái quát về trƣờng đại học Thƣơng mại và Trung tâm Thông tin Thƣ viện ............................................................................................................................32 1.2.1. Khái quát về trƣờng đại học Thƣơng mại ..................................................32 1.2.2. Khái quát về Trung tâm Thông tin Thƣ viện trƣờng Đại học Thƣơng mại ...................................................................................................................................34 1.3. Đặc điểm của sinh viên trƣờng đại học Thƣơng mại ....................................37 1 1.3.1. Đặc điểm tâm lý lứa tuổi sinh viên ..............................................................37 1.3.2. Đặc điểm hoạt động học tập của sinh viên ..................................................38 1.4. Vai trò của văn hóa đọc đối với sinh viên trƣờng đại học Thƣơng mại ...........39 1.4.1. Văn hóa đọc với việc học tập, nghiên cứu khoa học ..................................39 1.4.2. Văn hóa đọc với việc phát triển con ngƣời toàn diện ................................40 CHƢƠNG 2..............................................................................................................42 THỰC TRẠNG VĂN HÓA ĐỌC CỦA SINH VIÊN TRƢỜNG .......................42 ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI .....................................................................................42 2.1. Năng lực định hƣớng đọc ................................................................................42 2.1.1. Nhu cầu đọc ...................................................................................................42 2.1.2. Mục đích đọc ..................................................................................................47 2.1.3. Thói quen đọc ................................................................................................48 2.1.4. Khả năng tìm kiếm tài liệu và lựa chọn tài liệu..........................................55 2.2. Kỹ năng đọc ......................................................................................................62 2.2.1. Phƣơng pháp đọc...........................................................................................62 2.2.2. Kỹ năng tiếp nhận nội dung tài liệu ............................................................62 2.2.3. Kỹ năng vận dụng tri thức đã đọc vào thực tiễn ........................................65 2.3. Ứng xử với tài liệu ............................................................................................67 2.3.1. Thái độ của sinh viên đối với tài liệu ...........................................................67 2.3.2. Hành vi ứng xử của sinh viên đối với tài liệu .............................................68 2.4. Các yếu tố tác động đến văn hóa đọc của sinh viên trƣờng đại học Thƣơng mại.............................................................................................................................71 2.4.1. Đặc điểm cá nhân ..........................................................................................71 2.4.2. Môi trƣờng đo ̣c ..............................................................................................71 2.4.2.1. Chính sách phát triển văn hóa đọc.............................................................71 2.4.2.2. Khoa học và công nghệ ...............................................................................73 2.4.2.3. Môi trường tâm lý sư phạm ........................................................................74 2.4.2.4. Phương pháp giáo dục đại học ...................................................................75 2.4.3. Hoạt động thông tin - thƣ viện .....................................................................77 2 2.4.3.1. Nguồn lực thông tin ....................................................................................77 2.4.3.2. Sản phẩm và dịch vụ thông tin thư viện ....................................................83 2.4.3.3. Năng lực, thái độ phục vụ của cán bộ thư viện .........................................85 2.4.3.4. Cơ sở vật chất, hạ tầng công nghệ .............................................................86 2.5. Nhận xét về thực trạng văn hóa đọc của sinh viên trƣờng đại học Thƣơng mại ............................................................................................................................87 2.5.1. Điểm mạnh .....................................................................................................87 2.5.2. Hạn chế ...........................................................................................................88 2.5.3. Nguyên nhân hạn chế ....................................................................................90 CHƢƠNG 3..............................................................................................................96 CÁC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC CHO SINH VIÊN CỦA TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI ..................................................................96 3.1. Nhóm giải pháp đối với trƣờng Đại học Thƣơng mại ..................................96 3.1.1. Đổi mới phƣơng pháp giáo dục đại học triệt để .........................................96 3.1.2. Xây dựng môi trƣờng đọc thuận lợi ............................................................98 3.2. Nhóm giải pháp đối với Trung tâm thông tin - thƣ viện của trƣờng ........101 3.2.1. Phát triển nguồn lực thông tin ...................................................................101 3.2.2. Phát triển các loại hình sản phẩm, dịch vụ thông tin thƣ viện ...............103 3.2.3. Nâng cao năng lực và phẩm chất cán bộ thông tin thƣ viện ...................109 3.2.4. Đào tạo ngƣời dùng tin ...............................................................................110 3.2.5. Tăng cƣờng cơ sở vật chất, hạ tầng công nghệ .........................................114 3.3. Nhóm giải pháp đối với sinh viên .................................................................115 KẾT LUẬN ............................................................................................................118 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................121 PHỤ LỤC 1 ............................................................................................................126 PHỤ LỤC 2 ............................................................................................................132 PHỤ LỤC 3 ............................................................................................................133 3 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Nghĩa của từ Từ viết tắt tiếng Việt 1. CLB Câu lạc bộ 2. CNTT Công nghệ thông tin 3. CSDL Cơ sở dữ liệu 4. ĐHTM Đại học Thƣơng mại 5. NCKH Nghiên cứu khoa học 6. NDT Ngƣời dùng tin 7. NLTT Nguồn lực thông tin 8. SV Sinh viên 9. TT-TV Thông tin - Thƣ viện Từ viết tắt tiếng Anh 10. OPAC Online public access catalog (Mục lục truy cập công cộng trực tuyến) 11. LAN Local Area Network (Mạng máy tính nội bộ) 12. WTO World Trade Organization (Tổ chức Thƣơng mại Thế giới) 4 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BẢNG BIỂU Hình 1.1: Sơ đồ cơ cấu tổ chức Trung tâm Thông tin - Thƣ viện trƣờng ĐHTM .... 36 Biểu đồ 2.1: Lĩnh vực tài liệu thƣờng sử dụng ........................................................ 42 Biểu đồ 2.2: Loại hình tài liệu thƣờng sử dụng ....................................................... 44 Biểu đồ 2.3: Hình thức tài liệu thƣờng sử dụng ....................................................... 45 Biểu đồ 2.4: Ngôn ngữ tài liệu thƣờng sử dụng ....................................................... 46 Biểu đồ 2.5: Mục đích sử dụng tài liệu .................................................................... 47 Biểu đồ 2.6: Sử dụng thời gian rỗi ........................................................................... 49 Biểu đồ 2.7: Thời gian đọc tài liệu chuyên môn trong ngày .................................... 50 Biểu đồ 2.8: Địa điểm thƣờng đọc sách ................................................................... 52 Biểu đồ 2.9: Mức độ sử dụng Thƣ viện ................................................................... 53 Biểu đồ 2.10: Số lƣợt NDT và số lƣợt tài liệu mƣợn từ 2008-2013 ........................ 54 Biểu đồ 2.11: Nguồn khai thác tài liệu ..................................................................... 56 Biểu đồ 2.12: So sánh tỷ lệ SV sử dụng công cụ tra cứu từ Internet và công cụ tra cứu từ thƣ viện ......................................................................................................... 58 Biểu đồ 2.13: Tỷ lệ SV đƣợc đào tạo kỹ năng tìm kiếm thông tin trên Internet ...... 59 Biểu đồ 2.14: Khả năng lựa chọn tài liệu ................................................................ 61 Biểu đồ 2.15: Tỷ lệ SV sử dụng các phƣơng pháp đọc tài liệu ............................... 62 Biểu đồ 2.16: Tỷ lệ SV sử dụng các kỹ năng để tiếp nhận tối đa và sâu sắc nội dung tài liệu đọc ................................................................................................................ 64 Biểu đồ 2.17: Mức độ trao đổi bài, tranh luận với giảng viên trong giờ học ........... 66 Biểu đồ 2.18: Đánh giá của SV về những hành vi đối với tài liệu ........................... 69 Biểu đồ 2.19: Mức độ thực hiện các hành vi học tập ............................................... 75 Bảng 1.1: Loại hình tài liệu tại Trung tâm TT-TV ĐHTM ...................................... 78 Biểu đồ 2.20: Cơ cấu loại hình tài liệu ..................................................................... 79 Biểu đồ 2.21: Cơ cấu nội dung vốn tài liệu .............................................................. 80 Biểu đồ 2.22: Cơ cấu ngôn ngữ tài liệu .................................................................... 81 Biểu đồ 2.23: Mức độ đáp ứng của vốn tài liệu thƣ viện ......................................... 83 Biểu đồ 2.24: Đánh giá về sản phẩm và dịch vụ TT-TV .......................................... 84 5 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đọc sách là một trong những yếu tố có vai trò quan trọng trong việc phát triển và định hình tƣ duy của con ngƣời.Thông qua việc đọc, con ngƣời có điều kiện tiếp nhận thông tin và tri thức, phát triển tƣ duy, giáo dục và rèn luyện nhân cách, tâm hồn. Ngoài ra, đọc sách còn giúp cho con ngƣời giải trí, thƣ giãn góp phần xây dựng cuộc sống hài hòa, hạnh phúc. Văn hóa đọc đã trở thành một nhu cầu không thể thiếu trong đời sống xã hội và trong tiến trình văn minh của nhân loại. Vì vậy, phát triển văn hóa đọc luôn là vấn đề đƣợc quan tâm ở nhiều quốc gia trên thế giới và ở Việt Nam. Ở nƣớc ta, “Ngày đọc sách thế giới” đƣợc tổ chức hàng năm do Hội đồng Anh (British Council) khởi xƣớng từ năm 1996,Trung tâm văn hoá Pháp tại Hà Nội - L’Espace cũng có nhiều hoạt động ý nghĩa để tuyên truyền cho văn hoá đọc. Ngày 01/04/2011, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 1166/QĐBVHTTDL chọn ngày 23/04/2011 là “Ngày hội sách Việt Nam năm 2011”. Đây là lần đầu tiên, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xây dựng, đồng thời trực tiếp triển khai Đề án tổ chức Ngày hội đọc sách Việt Nam nhằm tôn vinh sách, quảng bá cho văn hóa đọc cũng nhƣ bảo vệ quyền lợi của những ngƣời làm sách chân chính. Ngày hội đọc sách 2011 đƣợc coi nhƣ điểm nhấn và là bƣớc khởi đầu cho các hoạt động khuếch trƣơng văn hóa đọc giai đoạn 2011-2015 và 2011-2020. Ngày 23 tháng 4 hàng năm đã trở thành ngày hội đọc sách,một nét đẹp văn hóa của con ngƣời Việt Nam. Ngày 24/2/2014, theo đề nghị của Bộ Thông tin và Truyền thông, Thủ tƣớng Chính phủ đã ký quyết định lấy ngày 21/4 hàng năm là ngày Sách Việt Nam góp phần quan trọng trong việc nâng cao trách nhiệm của các cấp, các ngành đối với việc xây dựng và phát triển văn hóa đọc ở Việt Nam. Ngày nay, dù trong bối cảnh có nhiều thuận lợi, văn hoá đọc vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức không nhỏ. Đáng chú ý là sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin (CNTT) và truyền thông đang khiến cho việc kiểm soát chất lƣợng thông tin trở nên khó khăn, hiện tƣợng nhiễu 6 tin và thông tin rác là vấn nạn khó khắc phục..., “với sự phát triển của CNTT,xu thế phát triển tất yếu các xuất bản điện tử - tài liệu số cùng với việc sử dụng ngày một rộng rãi mạng Internet, văn hóa đọc sẽ là sự tích hợp giữa văn hóa đọc truyền thống với văn hóa nghe - nhìn” [4].Phát triển văn hóa đọc càng trở nên quan trọng và là vấn đề mang ý nghĩa chiến lƣợc của mọi quốc gia trong việc nâng cao dân trí, góp phần phát triển bền vững nguồn nhân lực. Bởi phát triển văn hóa đọc của mỗi cá nhân trong cộng đồng chính là nền tảng xây dựng một xã hội học tập góp phần tạo nên sức mạnh trí tuệ của toàn dân tộc trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc và hội nhập kinh tế quốc tế. Để đáp ứng yêu cầu phát triển nền kinh tế tri thức,vấn đềcốt lõi là phải nâng cao giáo dục và đào tạo. Trong những năm gần đây,đổi mới giáodụcnói chung và giáo dục đại học nói riêng đã và đang đƣợc Đảng, Nhà nƣớc ta đặc biệt quan tâm. Trong đó, mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đại học là “không chỉ tập trung đào tạo nhân lực trình độ cao, bồi dƣỡng nhân tài mà phải đặc biệt coi trọng pháttriển phẩm chất, năng lực tự học, tự làm giàu tri thức, sáng tạo của ngƣời học”[3, tr. 81].Vì vậy,phát triển văn hóa đọc nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo là một đòi hỏi tất yếu. Trƣờng đại học Thƣơng mại (ĐHTM) nhiều năm qua đặc biệt chú trọng đến việc đổi mới giáo dục và đào tạo, nâng cao chất lƣợng đào tạo và nghiên cứu khoa học (NCKH) nhằm cung cấp cho đất nƣớc đội ngũ cán bộ hoạt động trong lĩnh vực thƣơng mại có đầy đủ phẩm chất chính trị vững vàng và trình độ chuyên môn cao, sâu rộng đáp ứng nhiệm vụ mới của đất nƣớc trong giai đoạn đổi mới [8].Từ năm học 2007-2008, Nhà trƣờng đã chuyển đổi sang hình thức đào tạo theo tín chỉ. Thành công trong việc triển khai mô hình đào tạo này gắn liền với nhiều yếu tố, trong đó có việc sử dụng thông tin trong hoạt động học tập và nghiên cứu. Sinh viên (SV) phải áp dụng phƣơng pháp học tích cực, học cách tự đọc tài liệu và chủ động tìm kiếm thêm nguồn tài liệu tham khảo mới có thể đáp ứng yêu cầu của mỗi tín chỉ. Theo đó, vai trò của văn hóa đọc vô cùng quan trọng trong việc giúp SV đáp ứng yêu cầu đổi mới phƣơng pháp dạy và học. 7 Trung tâm Thông tin - Thƣ viện (TT-TV) trƣờng có chức năng là một đơn vị hỗ trợ cho hoạt động nghiên cứu, giảng dạy và học tập của nhà trƣờng, là nơi cung cấp môi trƣờng đọc tốt nhất cho SV, giữ vai trò quan trọng trong việc đáp ứng nhu cầu đọc và góp phần định hƣớng việc đọc. Do đó, phát triển văn hóa đọc bền vững cho SV của trƣờng là nhiệm vụ cấp thiết đối với Trung tâm TT-TV. Hiện tại, quy mô đào tạo của Nhà trƣờng ngày một mở rộng, số lƣợng SV các hệ đào tạo cũng tăng lên hàng năm. Tuy nhiên, qua quan sát và thống kê cho thấy số lƣợng bạn đọc đến thƣ viện và lƣợt đọc giảm trong thời gian gần đây. Cùng với đó, thói quen sử dụngthƣ viện thƣờng xuyên nhằm phục vụ học tập vẫn chƣa đƣợc hình thành, SV chỉ tập trung đông tại thƣ viện vào các thời điểm ôn thi. Thực tế này xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó có sự phát triển của công nghệ hiện đại dẫn đến thông tin đƣợc cập nhật thƣờng xuyên và quá dễ dàng, sự tác động của các phƣơng thức truyền tin đa phƣơng tiện đầy tiện lợi, hấp dẫn. Sinh viên có thể nhanh chóng tiếp cận với nguồn thông tin đa dạng phục vụ cho việc học tập và NCKH của mình. Và một trong những hệ quả tiêu cực nhƣ trên đã đề cập là việc có quá nhiều thông tin nhiễu đối với ngƣời dùng tin (NDT) nói chung và SV nói riêng. Đặc biệt, khi SV tham gia vào môi trƣờng Internet, họ không dễ để truy cập đƣợc nguồn tin cần thiết cho môn học của mình, thậm chí có những thông tin lỗi thời hoặc bị sai lệch. Ngoài ra, đại đa số SV đều chƣa đƣợc trang bị những kỹ năng bài bản trong việc tìm kiếm thông tin. Do đó, họ chƣa khai thác hiệu quả nguồn lực thông tin (NLTT) của thƣ viện, kể cả nguồn tài nguyên rộng lớn trên mạng Internet nhằm phục vụ cho việc học tập và NCKH. Có thể thấy, vấn đề đặt ra trong bối cảnh hiện nay là phải phát triển văn hóa đọc cho SV nhằm thích ứng với sự phát triển của xã hội hiện đại. Đồng thời, ngay chính bản thân Thƣ viện cũng cần phải đổi mới hoạt động của mình để thu hút đông đảo bạn đọc đến Thƣ viện. Bởi “Văn hóa đọc vẫn tồn tại và phát triển ở mức độ cao hơn trong xã hội thông tin, đòi hỏi mỗi cá nhân phải thay đổi hành vi, thói quen theo hƣớng tích cực hơn, năng động hơn” [24].Văn hóa đọc ngày nay đòi hỏi SVcần 8 đƣợc trang bị đầy đủ kiến thức thông tin, kỹ năng đọc, kỹ năng khai thác NLTTcó trong và ngoài Thƣ viện để phục vụ hiệu quả cho học tập, nghiên cứu và rèn luyện. Từ những phân tích nêu trên, đề tài “Phát triển văn hóa đọc cho sinh viên của trường Đại học Thương mại”đƣợc lựa chọn nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng, đánh giá ƣu điểm, hạn chế; trên cơ sở đó đƣa ra các giải pháp phù hợp, khả thi để phát triển văn hóa đọc cho SV. 2. Tình hình nghiên cứu Văn hóa đọc và phát triển văn hóa đọc là vấn đề đƣợc quan tâm nhiều trên thế giới cũng nhƣ trong nƣớc. Vấn đề này đã đƣợc nhiều tác giả đề cập đến trong các công trình nghiên cứu của mình: - Về sách tham khảo có những tài liệu sau: + Cuốn “Suy nghĩ về sách, văn hóa đọc và thư viện: Tiểu luận - Bài viết chọn lọc” của tác giả Nguyễn Hữu Giới tập hợp các bài viết nghiên cứu về sách, văn hóa đọc. Trong đó, có các bài viết: “Văn hóa đọc trong bối cảnh bùng nổ truyền thông, “Ngày hội đọc sách ở Việt Nam nhìn từ thực tiễn cuộc sống “Làm gì để góp phần nâng cao văn hóa đọc cho nhân dân”“Làm thế nào để có thể đọc được nhanh”. Thông qua các bài viết, tác giả khẳng định vị trí, vai trò quan trọng của sách và văn hóa đọc trong đời sống xã hội, đặc biệt là trong bối cảnh bùng nổ thông tin hiện nay, mặt tích cực của những Ngày hội đọc sách ở nƣớc ta và đƣa ra một số đề xuất nhằm thu hút đông đảo bạn đọc đến tham dự. Những biện pháp để đƣa đƣợc nhiều sách báo tới tay bạn đọc, nhất là ở các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa nhằm nâng cao văn hóa đọc cho nhân dân; tác giả còn giới thiệu kỹ năng đọc nhanh và nắm bắt thông tin để thích ứng với cuộc sống thời hiện đại. +"Developing a culture of reading in middle school: What teacher librarians can do” của tác giả Nancy K. Schroeder. Trong đó, tác giả tập trung nghiên cứu thói quen đọc của lứa tuổi thiếu niên nói chung và thói quen đọc của các nam học sinh trong độ tuổi này. Qua nghiên cứu, tác giả trình bày một số giải pháp mà giáo viên, cán bộ thƣ viện trƣờng học cần thực hiện để tạo nên một môi trƣờng đọc phù hợp và thúc đẩy việc đọc của các học sinh trung học cơ sở. 9 - Các bài viết về văn hóa đọc đăng trên các báo và và tạp chí nhƣ: + Bài báo “Văn hóa đọc trong xã hội thông tin”của tác giả Trần Thị Minh Nguyệt, bài “Văn hóa đọc và công tác đào tạo hướng dẫn bạn đọc - người dùng tin” của tác giả Nguyễn Công Phúc, “Biện pháp phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng ở Việt Nam” của tác giả Vũ Dƣơng Thúy Ngà, “Sách và đọc sách ở nước ta hiện nay” của tác giả Phạm Hồng Toàn, “Nhu cầu đọc và văn hóa đọc”, “Văn hóa đọc và phát triển văn hóa đọc ở Việt Nam”của tác giả Nguyễn Hữu Viêm,… Nhìn chung, các tác giả trình bày nội hàm của khái niệm “văn hóa đọc", xem xét văn hóa đọc ở cấp độ cá nhân bao gồm nhu cầu đọc, kỹ năng đọc, ứng xử văn hóa;vai trò, nhiệm vụ của các thƣ viện trong việc phát triển văn hóa đọc; nội dung và hình thức đào tạo - hƣớng dẫn bạn đọc; mặt tích cực và hạn chế của văn hóa đọc nƣớc ta, giải pháp để phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng. + Tại Hội nghị WIPO (Tổ chức sở hữu trí tuệ thế giới) tổ chức tại Nairobi, Kenya , ngày 3-4, tháng 5, năm 2012 với chủ đề:"Tăng cƣờng văn hóa đọc và Sách trong kỷ nguyên số: Quyền tác giảnhƣ một phƣơng tiện để thúc đẩy sự sáng tạo và truy cập", tác giả Japhet Otike trong báo cáo“The role of the library in promoting reading”đã nêu lênvai trò của thƣ viện công cộng trong thúc đẩy việc đọc sách đối với trẻ em thông qua những cách thức nhƣ: ƣu tiên trẻ em, giáo viên nên khuyến khích việc sử dụng thƣ viện trƣờng học hiệu quả. Tác giả cũng nêu lên những thách thức mà thƣ viện phải đối mặt trong việc thúc đẩy đọc sách nhƣ: thiếu kinh phí cho các thƣ viện, phụ thuộc vào sự đóng góp tự nguyện, cung cấp dịch vụ thƣ viện miễn phí,… - Vấn đề văn hóa đọc cũng đƣợc nhiều tác giả chọn làm đối tƣợng nghiên cứu trong các luận văn thạc sỹ chuyên ngành TT-TV nhƣ: “Nghiên cứu phát triển văn hoá đ ọc cho học sinh phổ thông bậc trung học cơ sở t ỉnh Cà Mau ” của tácgiả Lê Mộng Đài Trang; “Nghiên cứu văn hoá đ ọc của h ọc sinh tiể u h ọc trên địa bàn thành phố Hà Nộ i” của tác giả Nguyễn Nhƣ Ngọc; “Phát triển văn hóa đọc cho sinh viên tại Học viện cảnh sát nhân dân” của tác giả Đỗ Thu Thơm; “Phát triển văn hóa đọc cho học sinh tiểu học trên địa bàn thành phố Hải Dương” của tác giả Nguyễn Thị Vinh;“Văn hóa đọc của sinh viên Đại học Quốc gia Hà Nội” của tác 10 giả Nguyễn Thị Thanh Thủy; Xây dựng và phát triển văn hóa đọc cho sinh viên Trường Đại học Bách khoa Hà Nội” của tác giả Lê Thị Hòa… Trong các nghiên cứu trên, khái niệm văn hóa đọc đƣợc xem xét dƣới nhiều góc độ. Đặc biệt, các tác giả đều nhấn mạnh đến vai trò của thƣ viện trong việc phát triển văn hóa đọc. Những giải pháp đƣợc đƣa ra để phát triển văn hóa đọc đều dựa trên nghiên cứu cụ thể về đặc điểm ngƣời dùng tin. Tuy nhiên, trong luận văn của mình, tác giả sẽ nghiên cứu văn hóa đọc xét theo quá trình từ nhu cầu đọc cho đến khả năng lựa chọn và tìm kiếm tài liệu, phƣơng pháp đọc, kỹ năng lĩnh hội, vận dụng tri thức đã đọc và cả văn hóa ứng xử đối với tài liệu. Đồng thời, tác giả luận văn cũng sẽ xem xét xu hƣớng của văn hóa đọc trong môi trƣờng xã hội hiện đại. - Các đề tài nghiên cứu về Trung tâm TT-TTVtrƣờng ĐHTM: Về luận văn thạc sỹ chuyên ngành khoa học thƣ viện có các đề tài nhƣ: “Hiện đại hoá Trung tâm Thông tin - Thư viện Trường Đại học Thương mại”(2000) của tác giả Phạm Thị Tâm; “Phát triển nguồn lực thông tin tại Trung tâm Thông tin Thư viện Trường Đại học Thương mại Hà Nội”(2013) của tác giả Nguyễn Thị Thu Điệp; “Xây dựng, quản lí và khai thác nguồn tài liệu số nội sinh tại Thư viện Trường Đại học Thương mại Hà Nội”(2013) của tác giả Vũ Ngọc Minh. Từ những phân tích trên cho thấy, cho đến nay chƣa có tài liệu nào đi sâu nghiên cứu về phát triển văn hóa đọc cho sinh viên của trƣờng ĐHTM. Vì vậy, đây là đề tài hoàn toàn mới, không trùng lặp với bất kỳ đề tài nghiên cứu nào ở trong nƣớc và ngoài nƣớc. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của đề tài là nhận diện đƣợc thực trạng văn hóa đọc của SV trƣờng ĐHTM.Trên cơ sở đó, đƣa ra các giải pháp khả thi, phù hợp để phát triển văn hóa đọc cho SV của trƣờng nhằm phục vụ hiệu quả cho học tập, nghiên cứu và rèn luyện nhân cách, đáp ứng yêu cầu đào tạo của Nhà trƣờng. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu 11 - Nghiên cứu những vấn đề lý luận chung về văn hóa đọc - Khảo sát thực trạng văn hóa đọc của SV trƣờng ĐHTM. - Nhận xét, đánh giá về thực trạngvăn hóa đọc của SV trƣờng ĐHTM. - Đề xuất những giải pháp nhằm phát triển văn hóa đọc cho SV trƣờng ĐHTM. 4. Giả thuyết nghiên cứu Nếu chú trọng phát triển văn hóa đọc cho SVcủa trƣờng ĐHTM thì sẽnâng cao kỹ năng học tập độc lập cho SV, phát triển khả năng nghiên cứu. Từ đó, tăng hiệu quả khai thác NLTT trong Thƣ viện. Nhƣ vậy sẽ phát huy hiệu quả tổ chức và hoạt động của Nhà trƣờng và của Thƣ viện. 5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 5.1. Đối tượng nghiên cứu: Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là văn hóa đọc của SV trƣờng ĐHTM. 5.2. Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi nghiên cứu của luận văn giới hạn tại trƣờng ĐHTM trong giai đoạn hiện nay. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp luận Đề tài sử dụng phƣơng pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử, quan điểm của Đảng, Nhà nƣớc về văn hóa, giáo dục. 6.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể - Phƣơng pháp quan sát: Sử dụng phƣơng pháp này tại các phòng phục vụ của Thƣ viện nhằm thu đƣợc thông tin về kỹ năng tìm kiếm tài liệu, lƣợng bạn đọc đến Thƣ viện, cách thức đọc, ứng xử đối với tài liệu, thông tin… - Phƣơng pháp phỏng vấn trực tiếp: Dùng phƣơng pháp này để thu thập thông tin từ cán bộ Trung tâm TT-TV trƣờng ĐHTMvề số lƣợng SV đến thƣ viện trong thời gian qua, thái độ ứng xử của SV đối với tài liệu, thông tin, phỏng vấn SV nhằm làm rõ hơn một số thông tin trong bản hỏi. 12 - Phƣơng pháp điều tra bằng bảng hỏi: Tác giả tiến hành khảo sát văn hoá đọc của SV trong năm 2015 tại trƣờng ĐHTM bằng phiếu hỏi. Số phiếu phát ra là 300 phiếu dành cho đối tƣợng SV hệ chính quy của trƣờng, bao gồm sinh viên năm 1, năm 2, năm 3 với 35 câu hỏi về những nội dung nhƣ: Sử dụng thời gian rảnh rỗi, mục đích của việc đọc tài liệu, nội dung tài liệu quan tâm, loại hình tài liệu thƣờng sử dụng,… Phiếu thu về đƣợc 294 phiếu. - Phƣơng pháp thống kê: Thống kê các số liệu thu đƣợc từ các phiếu điều tra ngƣời dùng tin, từ các số liệu báo cáo tổng kết năm học của Trung tâm TT-TV trƣờng để tìm hiểu thực trạng văn hóa đọc tại thƣ viện trƣờng ĐHTM. - Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp số liệu: Phân tích các số liệu thu đƣợc từ các phiếu yêu cầu, phiếu khảo sát… từ đó lập các bảng biểu, tổng hợp các số liệu để đƣa ra các nhận xét, đánh giá về ƣu điểm, hạn chế của văn hóa đọc trong SV trƣờng. - Phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu: Tổng hợp các tài liệu có liên quan đến văn hóa đọc. Thực hiện phƣơng pháp này để làm rõ các cơ sở lý luận về văn hóa đọc và phát triển văn hóa đọc. 7. Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của đề tài - Về mặt khoa học: Trên cơ sở tổng hợp, phân tích tài liệu và các công trình nghiên cứu trƣớc, luận văn góp phần làm rõ khái niệm văn hóa đọc, vai trò của văn hóa đọc trong phục vụ học tập và NCKH của SV; khảo sát, đánh giá về thực trạng văn hóa đọc tại Trung tâm TT-TV của trƣờng ĐHTM. - Về mặt ứng dụng: Các giải pháp phát triển văn hóa đọc cho SV của trƣờng ĐHTM mà luận văn đƣa ra có thể áp dụng vào thực tiễn tại Trung tâm TT-TV nhằm xây dựng văn hóa đọc bền vững, khai thác hiệu quả NLTT có trong Thƣ viện nhằm phát huy khả năng tự học, nâng cao chất lƣợng học tập, NCKH của SV, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục của Nhà trƣờng. 13 8. Dự kiến kết quả nghiên cứu Kết quả nghiên cứu dự kiến dài khoảng 100 trang A4 bao gồm nội dung, mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục. 9. Bố cục của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phần phụ lục, nội dung của luận văn đƣợc chia làm 3 chƣơng: Chương 1. Văn hóa đọc với sinh viên trường Đại học Thương mại Chương 2. Thực trạng văn hóa đọc của sinh viên trường Đại học Thương mại Chương 3. Giải pháp phát triển văn hóa đọc cho sinh viên của trường Đại học Thương mại 14 CHƢƠNG 1 VĂN HÓA ĐỌC VỚI SINH VIÊNTRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI 1.1. Những vấn đề chung về văn hóa đọc 1.1.1. Khái niệm  Khái niệm văn hóa đọc Thuật ngữ văn hóa đọc đƣợc trình bày bằng tiếng Anh là "reading culture" hoặc "culture of reading". Vấn đề văn hóa đọc đang đƣợc toàn xã hội quan tâm và bàn luận dƣới những góc nhìn khác nhau. Đã có nhiều học giả, nhà khoa học nghiên cứu về đề tài này và đƣa ra các khái niệm khác nhau về văn hóa đọc. Tác giả Nguyễn Hữu Viêm định nghĩa: "Văn hoá đọc là một khái niệm có hai nghĩa, một nghĩa rộng và một nghĩa hẹp. Ở nghĩa rộng, đó là ứng xử đọc, giá trị đọc và chuẩn mực đọc của mỗi cá nhân, của cộng đồng xã hội và của các nhà quản lý và cơ quan quản lý nhà nƣớc… Còn ở nghĩa hẹp, đó là ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của mỗi cá nhân… Ứng xử, giá trị và chuẩn mục đọc của mỗi cá nhân trong xã hội là thói quen đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc của mỗi ngƣời"[30, tr. 19-26]. Nhƣ vậy, theo tác giả, văn hóa đọc gắn liền với ứng xử đọc, giá trị đọc và chuẩn mực đọc của cá nhân và xã hội. Theo tác giả Trần Thị Minh Nguyệt: "Xét trên bình diện phát triển văn minh nhân loại, văn hóa đọc gắn liền với sự xuất hiện và phát triển của chữ viết. Xét trên bình diện cá nhân, văn hóa đọc biểu hiện trình độ phát triển tinh thần của con ngƣời cụ thể trong điều kiện xã hội nhất định…Văn hóa đọc xem xét ở cấp độ cá nhân bao hàm khía cạnh định hƣớng của chủ thể tới đối tƣợng đọc (nhu cầu đọc), khả năng, trình độ lĩnh hội thông tin (kỹ năng đọc), cả ở phản ứng với đối tƣợng đọc (ứng xử văn hóa). Theo quan điểm này, văn hóa đọc của mỗi cá nhân là sự biểu hiện rõ nét xu hƣớng tinh thần và năng lực nhận thức của chính họ trong mối tƣơng quan với các điều kiện văn hóa của xã hội đƣơng thời"[24, tr. 29-31]. 15