1
L IM
2
ð U
1. Tính c p thi t c a ñ tài lu n án
ðư c hình thành s m hơn nhi u so v i th trư ng c phi u, th trư ng trái phi u Vi t
Nam ñã huy ñ ng ñư c hàng trăm ngàn t ñ ng, ñóng góp quan tr ng cho phát tri n kinh
t xã h i Vi t Nam. Tuy nhiên t l giá tr trái phi u so v i GDP c a Vi t Nam v n còn
th p kho ng 17% so v i bình quân các nư c trong khu v c là 63% GDP.
Nguyên nhân cơ b n c a tình tr ng trên là do s chưa n ñ nh trong n n kinh t vĩ
mô Vi t Nam, trong ñó có vi c huy ñ ng các ngu n l c chưa cân ñ i, ñ c bi t là ngu n
l c trong nư c, vi c s d ng ngu n v n t trái phi u Chính Ph ñ ph c v m c ñích
phát tri n kinh t - xã h i chưa th c s hi u qu ; các doanh nghi p còn chưa chú tr ng t i
kênh huy ñ ng v n qua phát hành trái phi u ñ ph c v cho m c tiêu phát tri n s n xu t
kinh doanh trung và dài h n. ð i v i b n thân th trư ng trái phi u, mô hình t ch c c a
th trư ng chưa phù h p; th trư ng thi u v ng các nhà ñ u tư chuyên nghi p, các t ch c
t o l p th trư ng; vi c phát hành trái phi u còn thi u tính chu n m c và chưa ñư c ho ch
ñ nh m t cách khoa h c, chưa có các t ch c ñ nh m c tín nhi m, chưa xây d ng ñư ng
cong lãi su t chu n, các nghi p v phái sinh chưa phát tri n.... Vi c nghiên c u, tìm ki m
gi i pháp phát tri n th trư ng trái phi u Vi t Nam là nhu c u c p bách c v phương
di n lý lu n và th c ti n.
2. M c tiêu nghiên c u và ý nghĩa nghiên c u c a lu n án
- H th ng hóa các v n ñ lý lu n cơ b n v th trư ng trái phi u.
- Phân tích, ñánh giá th c tr ng th trư ng trái phi u Vi t Nam.
- ð xu t h th ng gi i pháp nh m phát tri n th trư ng trái phi u Vi t Nam trong
giai ño n t i.
3. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u c a lu n án
- ð i tư ng nghiên c u: Th trư ng trái phi u.
- Ph m vi nghiên c u: Th trư ng trái phi u Vi t Nam t năm 2000 ñ n 2009
4. Các phương pháp nghiên c u
ð th c hi n m c tiêu nghiên c u, tác gi v n d ng phương pháp lu n c a ch nghĩa
duy v t bi n ch ng và duy v t l ch s , k t h p v i các phương pháp k th a, phương
pháp chuyên gia, ph ng v n, thu th p thông tin, t ng h p và phân tích, mô hình toán và
nghiên c u tính hu ng.
5. T ng quan nghiên c u
ðã có nhi u công trình nghiên c u v trái phi u và th trư ng trái phi u trên các
phương di n khác nhau. M i công trình nghiên c u nh ng khía c nh khác nhau. Song
do ñ i tư ng nghiên c u có s khác bi t, ho c do h n ch có tính ñ a lý và l ch s và s
bi n ñ ng c a tình hình phát tri n kinh t - xã h i, các công trình nghiên c u m i ch gi i
quy t ñư c m t ph n liên quan ñ n th trư ng trái phi u, các gi i pháp chưa có tính ñ ng
b nh m phát tri n th trư ng trái phi u Vi t Nam. Dư i ñây là m t s công trình tiêu
bi u: ð tài nghiên c u khoa h c c a tác gi PGS.TS. Nguy n Th Quy và các ñ ng s v
“Nghiên c u phát tri n th trư ng tài chính trong ñi u ki n h i nh p kinh t qu c t kinh
nghi m c a Hàn Qu c và v n d ng vào Vi t Nam” (2008; Lu n văn th c s c a tác gi
Trương Th Ng c H i “Phát tri n th trư ng trái phi u doanh nghi p Vi t Nam” (2008);
ð tài nghiên c u khoa h c do TS. Tr n ðăng Khâm làm ch nhi m v “Phát tri n các
nhà t o l p th trư ng trái phi u Vi t Nam” (2007); Lu n án ti n s c a tác gi Tr n Th
Thanh Tú v “ð i m i cơ c u v n c a các doanh nghi p nhà nư c Vi t Nam” (2006);
Lu n văn th c s c a tác gi Tr nh Mai Vân (2005) “ Phát tri n th trư ng trái phi u
Chính Ph
Vi t Nam”; Lu n án ti n s c a tác gi Tr n Xuân Hà v “S d ng công c
trái phi u Chính Ph ñ huy ñ ng v n cho ñ u tư phát tri n Vi t Nam” (2004); Lu n án
ti n s c a tác gi Tr n ðăng Khâm v “Thúc ñ y s tham gia c a các trung gian tài
chính trên th trư ng ch ng khoán”(2003); ð tài c p B c a TS. Trương Thái Phương
v “Cơ s lý lu n và th c ti n phát hành trái phi u Chính Ph ra qu c t ” (2002); ð tài
khoa h c c a TS Ph m Tr ng Bình, UBCKNN v “Cơ s lý lu n và th c ti n cho vi c
phát tri n th trư ng trái phi u Vi t Nam” (2001). Bên c nh ñó cũng có r t nhi u bài
vi t và các cu c h i th o ñ c p t i v n ñ này. Các công trình nghiên c u m i ch gi i
quy t ñư c m t ph n liên quan ñ n th trư ng trái phi u, các gi i pháp chưa có tính ñ ng
b nh m phát tri n th trư ng trái phi u Vi t Nam m t cách b n v ng.
6. B c c c a lu n án
Ngoài ph n m ñ u, k t lu n, ph l c và danh m c tài li u tham kh o, lu n án ñư c
k t c u thành 3 chương:
Chương 1: Cơ s lý lu n v th trư ng trái phi u
Chương 2: Th c tr ng th trư ng trái phi u Vi t Nam
Chương 3: Gi i pháp phát tri n th trư ng trái phi u Vi t Nam
3
CƠ S
CHƯƠNG 1
LÝ LU N V TH TRƯ NG TRÁI PHI U
1.1. KHÁI QUÁT V TH TRƯ NG TRÁI PHI U
1.1.1. T ng quan v trái phi u
- Khái ni m và ñ c ñi m: Trái phi u là m t lo i ch ng khoán n , quy ñ nh nghĩa v c a
ngư i phát hành (ngư i vay ti n) ph i tr cho ngư i n m gi (ngư i cho vay) m t kho n ti n
lãi ñư c xác ñ nh t i m t th i gian c th trong tương lai và hoàn tr ph n g c vay ban ñ u
khi ñáo h n. Trái phi u là m t ch ng khoán n vì v y nó ñ u có ñ c ñi m v tính sinh l i, r i
ro và thanh kho n. ðây là cơ s c a quan h cung c u trái phi u trên th trư ng, có ý nghĩa
v i nhà phát hành cũng như nhà ñ u tư trong xác ñ nh giá c a trái phi u.
- Phân lo i trái phi u: Vi c phân lo i này có ý nghĩa quan tr ng trong vi c qu n lý, phát
hành trái phi u và ñ c bi t là phân ñ nh rõ trong vi c huy ñ ng v n thông qua th trư ng v n
ñ ñ m b o vi c s d ng v n c a Chính Ph và c a doanh nghi p ñúng k ho ch và ñúng m c
ñích. ð ng th i v a t o ñi u ki n ñ cho các nhà phát hành l a ch n các phương án phát hành
phù h p, v a t o ñi u ki n ñ các nhà ñ u tư ra quy t ñ nh ñ u tư c a mình.
- ð nh giá trái phi u: Giá tr c a trái phi u ñư c xác ñ nh là giá tr mà ngư i s h u
chúng có th nh n ñư c trong tương lai. Giá trái phi u s bi n ñ ng khi lãi su t th
trư ng bi n ñ ng. Do v y, th i gian ñáo h n c a trái phi u càng dài thì r i ro lãi su t càng l n
vì g p khó khăn trong vi c d ñoán s bi n ñ ng c a lãi su t. Do v y vi c ñ nh giá trái phi u
là y u t vô cùng quan tr ng trong vi c ra quy t ñ nh ñ u tư.
- ðư ng cong lãi su t trái phi u chu n: ðư ng cong lãi su t chu n là ñư ng bi u
di n m c lãi su t hoàn v n c a các trái phi u không r i ro v n và r i ro thanh kho n, có
th i h n thanh toán khác nhau, t i m t th i ñi m xác ñ nh nào ñó. Nó chính là ñư ng
cong lãi su t hoàn v n n m v trí th p nh t trên ñ th bi u di n các ñư ng lãi su t khác
nhau. M c lãi su t chu n ph i ph n ánh ñư c các y u t như chí phí v n, ph n bù r i ro
kỳ h n và l m phát. Vi c xác ñ nh ñư ng cong lãi su t chu n ñóng vai trò cung c p m c
lãi su t tham chi u giúp ñ nh giá các ch ng khoán n khác cùng kỳ h n, tr thành ch báo
quan tr ng c a n n kinh t nói chung cũng như th trư ng tài chính nói riêng và nó cũng
là cơ s ñ d ñoán di n bi n các m c lãi su t trên th trư ng và cung c p thông tin cho
các ch th c a n n kinh t ra quy t ñ nh cân ñ i và s d ng các ngu n l c h p lý.
1.1.2. Th trư ng trái phi u
- Th trư ng trái phi u là m t b ph n c a th trư ng tài chính, ñó các lo i trái
phi u ñư c mua bán, trao ñ i và giao d ch. ðây là th trư ng có quy mô l n, có s tham
gia ñông ñ o c a nhi u ñ i tư ng t chính ph , doanh nghi p ñ n các cá nhân và các
thành viên tham gia th trư ng là các CTCK, các trung gian tài chính. Xét trong m i quan
h tương quan v i các b ph n c a th trư ng tài chính, th trư ng trái phi u ñóng m t
vai trò r t quan tr ng, nó là m t b ph n cơ b n c a th trư ng ph c v cho nhu c u v
v n trung và dài h n c a Chính Ph và doanh nghi p. S t o l p và phát tri n th
4
trư ng trái phi u có m t ý nghĩa vô cùng quan tr ng ñ i v i s phát tri n c a th
trư ng tài chính cũng như ñ i v i s phát tri n kinh t c a m i qu c gia.
- C u trúc th trư ng trái phi u, bao g m:
Th nh t, các thành viên c a th trư ng trái phi u là các cơ quan qu n lý Nhà nư c
(B Tài chính, NHTW, y ban ch ng khoán Nhà nư c...); Các cơ quan qu n lý th
trư ng. Bao g m: SGDCK và TTGDCK phi t p trung (OTC), Hi p h i kinh doanh trái
phi u; Các t ch c phát hành (Chính Ph , các chính quy n ñ a phương và doanh nghi p;
Các nhà ñ u tư và Các t ch c trung gian tài chính và h tr giao d ch (các t ch c b o lãnh
phát hành, các t ch c kinh doanh trái phi u, Các nhà t o l p th trư ng, T ch c lưu ký
ch ng khoán và thanh toán ch ng khoán, T ch c ñ nh m c tín nhi m.
Th hai, th trư ng trái phi u có th phân lo i như sau: theo t ch c phát hành (CP,
CQðP, DN); theo hình th c t ch c th trư ng (SGDCK, OTC); theo quá trình luân chuy n
v n ( th trư ng sơ c p và th trư ng th c p); theo phương th c giao d ch (th trư ng giao
d ch mua ñ t bán ño n và th trư ng giao d ch mua bán l i, th trư ng giao ngay, th
trư ng kỳ h n)
1.2. HO T ð NG CƠ B N TRÊN TH TRƯ NG TRÁI PHI U
1.2.1. Ho t ñ ng phát hành trái phi u
Tùy theo ñ i tư ng, ho t ñ ng phát hành trái phi u s ph i th c hi n theo ñúng quy
ñ nh c a pháp lu t. Các hình th c phát hành trái phi u ch y u bao g m: th c hi n b o
lãnh phát hành, th c hi n qua ñ u th u, phát hành qua ñ i lý, phát hành qua t h p ngân
hàng ñ u tư và qua bán l
1.2.2. Ho t ñ ng giao d ch trái phi u
- Giao d ch trên s giao d ch ch ng khoán (th trư ng t p trung): Các giao d ch
ñư c th c hi n trên S Giao d ch ch ng khoán theo hình th c ñ u giá. Giao d ch trên th
trư ng này ñư c th c hi n d a trên xương s ng là các h th ng giao d ch trái phi u ñ y
ñ bao g m c h th ng thanh toán, h th ng lưu ký và các h th ng thông tin.
- Giao d ch trái phi u trên th trư ng phi t p trung (OTC): Các giao d ch trái phi u
ñư c th c hi n trên th trư ng OTC s d ng hình th c th c tho thu n. Hình th c tho thu n
ñư c s d ng cho c các giao d ch giao ngay, giao d ch kỳ h n và giao d ch quy n ch n.
Theo hình th c này, các giao d ch có th là giao d ch môi gi i ho c giao d ch t doanh
1.2.3. Phát tri n th trư ng trái phi u và m t s tiêu chí ñánh giá
- Phát tri n th trư ng trái phi u là s thay ñ i các y u t c a th trư ng c n v ñ nh
lư ng và ñ nh tính theo hư ng tích c c nh m th c hi n ngày càng t t hơn ch c năng c a
th trư ng trái phi u.
- Các tiêu chí ñánh giá s phát tri n th trư ng trái phi u: Các tiêu chí ñ nh lư ng
bao g m quy mô th trư ng và giá tr giao d ch, ch t lư ng và s ña d ng v hàng hóa
trên th trư ng trái phi u, t n su t phát hành, giao d ch (ñ c bi t là TPCP), phí giao d ch,
m c ñ phát tri n c a các h th ng giao d ch, s lư ng và ch t lư ng thành viên tham gia
vào th trư ng trái phi u. Các tiêu chí ñ nh tính g m: kh năng ki m soát th trư ng, tính
thanh kho n c a trái phi u; kh năng ti p c n thông tin; m c ñ h i nh p qu c t
5
6
1.3. CÁC ðI U KI N PHÁT TRI N TH TRƯ NG TRÁI PHI U
Th trư ng trái phi u là m t th trư ng ñóng vai trò quan tr ng ñ i v i s phát tri n
kinh t , giúp Chính Ph , doanh nghi p có nh ng chi n lư c phù h p nh m thu hút t i ña
ñư c ngu n v n cũng như giúp cho th trư ng trái phi u phát tri n và ho t ñ ng m t cách
có hi u qu . Có 2 ñi u ki n là vi mô và vĩ mô:
1.3.1. Các ñi u ki n vĩ mô
Các ñi u ki n vĩ mô bao g m: n ñ nh chính tr và n ñ nh kinh t vĩ mô, tăng
trư ng kinh t ; S hoàn thi n c a h th ng pháp lu t; S hoàn thi n c a mô hình t ch c
th trư ng; S phát tri n th trư ng tài chính nói chung và th trư ng ch ng khoán nói riêng và
m t s nhân t khác như s bi n ñ ng c a t giá h i ñoái, l m phát, lãi su t
1.3.2. ði u ki n vi mô
Các ñi u ki n vi mô bao g m: S hoàn thi n v cơ s v t ch t k thu t; S hoàn
thi n c a h th ng thanh toán, lưu ký trái phi u; S ho t ñ ng hi u qu c a các t ch c
trung gian tài chính; Ho t ñ ng c a các t ch c ñ nh m c tín nhi m; Nhân t v công
chúng ñ u tư; S ph i h p gi a các cơ quan qu n lý; S phát tri n c a các doanh nghi p
và ch t lư ng ngu n nhân l c.
1.4. TH TRƯ NG TRÁI PHI U HÀN QU C VÀ NH NG KINH NGHI M
CHO VI T NAM
1.4.1. Khái quát v th trư ng trái phi u Hàn Qu c
Hàn Qu c ñã ñ t ñư c bư c phát tri n nhanh chóng trên th trư ng trái phi u sau
hàng lo t c i cách và bài h c rút ra t cu c kh ng ho ng tài chính năm 1997. Hi n nay th
trư ng trái phi u Hàn Qu c là m t trong ba th trư ng l n nh t châu Á cùng v i Trung
Qu c và Nh t B n. T l giá tr trái phi u so v i GDP hi n t i ñ ng m c cao nh t so
v i các nư c trong khu v c. Tính t i cu i năm 2008, m c dù t ng giá tr trái phi u ñang
lưu hành có gi m so v i năm 2007 do tình hình chung c a suy gi m kinh t th gi i
nhưng cũng ñ t g n 817 t USD và kho ng 105% so v i GDP.
1.4.2. S hình thành và phát tri n c a th trư ng trái phi u Hàn Qu c
- Trong giai ño n trư c kh ng ho ng tài chính ti n t năm 1997, th i gian ñ u Hàn
Qu c t p trung huy ñ ng v n qua qua vay n nư c ngoài và qua h th ng ngân hàng và
thông qua ñó chuy n ngu n v n ng n h n thành ngu n v n s d ng vào m c ñích ñ u tư
trung và dài h n; Th trư ng v n lúc ñó m i ch t n t i ñ h tr trong vi c huy ñ ng
v n cho vi c bù ñ p thâm h t ngân sách t m th i c a Chính Ph Hàn Qu c. Khi xu t
hi n s quá t i trong vi c ñáp ng ngu n tài chính t h th ng ngân hàng. Chính Ph Hàn
Qu c nh n th y r ng c n ph i xây d ng và phát tri n th trư ng trái phi u ñ l n ñ bù
ñ p nh ng y u kém c a h th ng ngân hàng. Hàng lo i các chính sách nh m phát tri n th
trư ng trái phi u, ñ c bi t là trái phi u doanh nghi p ñư c th c hi n. Giai ño n này,
TPDN có ñ m b o chi m t l r t cao (trên 80%). ð ng th i các t ch c tài chính nh t là
ngân hàng r t tích c c tham gia b o lãnh cho các trái phi u doanh nghi p. Trong khi ñó,
TPCP không ñư c chú tr ng dó ñó h u như không phát tri n. Vi c xác ñ nh chi n lư c
phát tri n th trư ng TPDN trư c TPCP ñã làm cho th trư ng phát tri n m t các m t cân
ñ i và không ñúng nghĩa c a nó, do v y khi cu c kh ng ho ng tài chính, ti n t năm 1997
n ra ñã làm cho th trư ng TP Hàn Qu c nhanh chóng s p ñ
- Sau cu c kh ng ho ng tài chính ti n t năm 1997, Chính Ph Hàn Qu c ñã t p
trung ưu tiên phát tri n th trư ng trái phi u Chính Ph ñ huy ñ ng ngu n v n nh m bù
ñ p thâm h t ngân sách và tài tr v n cho khôi ph c kinh t như: th c hi n thành l p th
trư ng TPCP chuyên bi t, ñ u tư h th ng giao d ch TP hi n ñ i c
SGD và OTC, phát
tri n các nhà t o l p th trư ng TPCP, xây d ng ñư ng cong lãi su t chu n... Trong giai
ño n ti p theo cho ñ n nay, Hàn Qu c ñã th c hi n chính sách phát tri n m t cách ñ ng
b c th trư ng trái phi u Chính Ph và trái phi u doanh nghi p (TPDN ch y u dó các
doanh nghi p công nghi p và doanh nghi p phát tri n cơ s h t ng phát hành và TP là
không b o ñ m). Bên c nh ñó Hàn Qu c cũng t p trung hàng lo t ho t ñ ng h tr th
trư ng như thành l p và liên k t các t ch c ñ nh m c tín nhi m, xây d ng các b ch s
kh o sát, ñánh giá m c ñ r i ro th trư ng... T năm 2000 ñ n nay, giá tr trái phi u
doanh nghi p không ng ng tăng lên và t l TPCP, TPDN luôn ñ t m c cao so v i
GDP và có xu hư ng ngang b ng nhau. Tính ñ n tháng tháng 12/2008 giá tr trái phi u lưu
hành trên th trư ng là 816,84 t USD b ng 100,5% so v i GDP. Trong ñó (trái phi u Chính
Ph là 368,6 t USD và trái phi u doanh nghi p là 448,24 t USD) .
1.4.4. Bài h c kinh nghi m cho Vi t Nam
Nh ng kinh nghi m c a th trư ng Hàn Qu c r t h u ích trong vi c tham kh o ñ
Vi t Nam xây d ng và phát tri n th trư ng trái phi u, c th là:
- M t là Chính Ph Hàn Qu c ñóng vai trò quan tr ng trong vi c phát tri n th trư ng
trái phi u, ñ c bi t là trong vi c thay ñ i nh n th c v ñ nh hư ng phát tri n th trư ng trái
phi u; Th c hi n t t vi c qu n lý, ñi u ti t cũng như giám sát và h tr th trư ng
- Hai là xây d ng ñ ng b các th trư ng trái phi u, t th trư ng phát hành ñ n th
trư ng giao d ch, t th trư ng giao ngay ñ n th trư ng kỳ h n. Các y u t c a th trư ng
như h th ng thanh toán, lưu ký, h th ng công b thông tin ñư c ñ u tư phát tri n th a
ñáng. Vi c xác ñ nh ñúng mô hình phát tri n th trư ng s ñ m b o cho phát tri n th
trư ng trái phi u theo ñúng m c tiêu mong mu n.
- Ba là l a ch n th trư ng trái phi u Chính Ph như là ñi m nh n, có vai trò t o ñ t phá
cho s phát tri n c a th trư ng trái phi u. V i th trư ng trái phi u doanh nghi p, nh n m nh
ñ n th trư ng trái phi u c a các trung gian tài chính.
- B n là phát tri n các t ch c ñ nh m c nhi m ñ giúp các nhà ñ u tư xác ñ nh m c
ñ r i ro c a t ng lo i trái phi u t ñó ñưa ra quy t ñ nh ñ u tư c a mình.
- Năm là coi tr ng s tham gia c a các nhà ñ u tư có t ch c, ñ c bi t là các trung gian tài
chính nh m hình thành và phát tri n các nhà t o l p th trư ng.
- Sáu là xây d ng th trư ng hi n ñ i v i vi c ñ u tư cơ s v t ch t k thu t tiên ti n
ñ m nh cho s v n hành và phát tri n th trư ng.
- B y là xây d ng h th ng ch s giám sát th trư ng, t o cơ s thu n l i ñ
các nhà ñ u tư theo dõi di n bi n và quy t ñ nh ñi u ch nh danh m c ñ u tư
- Tám là th c hi n vi c minh b ch hoá th trư ng, n ñ nh n n kinh t vĩ mô, ki m
soát l m phát…
7
VI T NAM
2.1. KHÁI QUÁT QUÁ TRÌNH PHÁT TRI N TH TRƯ NG TRÁI PHI U
VI T NAM
2.1.1. Kinh t Vi t Nam giai ño n 2000 – 2009
Trong quá trình ñ i m i, Vi t Nam luôn ñ t và duy trì ñư c t c ñ tăng trư ng GDP
cao (t c ñ tăng bình quân 6,8%, th i kỳ 1991 ñ n nay ñ t bình quân 7,5%). T c ñ tăng
trư ng nói trên thu c nhóm ñ u châu l c, ch sau Trung Qu c. T năm 2000 ñ n 2009,
Vi t Nam ñã duy trì ñư c t c ñ tăng trư ng nhanh, cao nh t, n u t c ñ tăng trư ng bình
quân th i kỳ 2000-2005 là 7,5%, năm 2006 ñ t 8,2% thì năm 2007, con s này ñã ñ t
8,6%, cao hơn năm 2005. B i chi ngân sách ñ t m c bình quân kho ng 5%. Năm 2008,
t c ñ tăng trư ng có gi m và ch ñ t 6,2% và 2009 là 5,32%, tuy nhiên ñây cũng là con
s
m c cao m c dù Vi t Nam cũng ñang ch u nh hư ng chung c a s suy thoái kinh t
toàn c u, cũng như nh ng khó khăn ñ t xu t c a n n kinh t trong nư c x y ra. Có th
nh n th y r ng giai ño n 2000 – 2008, kinh t Vi t Nam ñã có nh ng bư c ti n vư t
b c. ðây là m t y u t cơ b n ñ ñ m b o Vi t Nam có th s m vư t ngư ng nư c
ñang phát tri n có thu nh p th p, t o ñi u ki n ñ t ng bư c phát tri n và h i nh p v i
kinh t qu c t . Tuy nhiên theo ñánh giá c a nhi u chuyên gia, vi c phát tri n này m i
ch
b r ng ch chưa ñi vào chi u sâu và như v y s r t d b “t n thương” khi có
bi n ñ ng x y ra.
B ng 2.1.M t s ch tiêu kinh t giai ño n 2000-2009
T cñ
tăng
Ch tiêu T ng thu T ng chi B i chi NS GDP (GHH) BCNS/GDP
(t ñ ng) (t ñ ng)
(t ñ ng)
(t ñ ng)
(%)
trư ng
Năm
(%)
2000
90.749
108.961
18.212
441.646
4,1
6,8
2001
103.888
129.773
25.885
481.295
5,4
6,9
2002
123.860
148.208
24.348
535.762
4,5
7,1
2003
152.274
181.183
28.909
613.443
4,7
7,3
2004
190.928
214.176
23.248
715.307
3,3
7,8
2005
228.287
262.697
34.410
839.213
4,1
8,4
2006
279.472
308.058
28.586
974.264
2,9
8,2
2007
281.900
357.400
75.500
1.144.014
6,6
8,6
2008
399.000
474.280
75.280
1.478.695
5,0
6,2
2009
390.650
506.550
115.900
1.653.350
6,9
5,32
(Ngu n: T ng c c Th ng kê)
2.1.2. L ch s hình thành và phát tri n th trư ng trái phi u Vi t Nam
L ch s phát hành và s hình thành, phát tri n th trư ng trái phi u Chính Ph
Vi t
Nam có th chia thành các giai ño n sau: (i) Giai ño n t 1945 ñ n 1989: Giai ño n chưa
t n t i th trư ng trái phi u; (ii) Giai ño n 1990 ñ n nay: Trong giai ño n này v i s ra ñ i
c a h th ng kho b c Nhà nư c và ñ c bi t s ra ñ i c a th trư ng ch ng khoán cùng v i
vi c t ng bư c hoàn thi n h th ng pháp lý ñã t o ñi u ki n cho th trư ng trái phi u t ng
bư c phát tri n.
2.2. TH C TR NG TH TRƯ NG TRÁI PHI U
VI T NAM
Hàng hoá trên th trư ng trái phi u VN g m: TPCP, TPCQðP, TPDCPBL và TPDN.
Vi t Nam hi n nay ph n l n là các lo i TPCP v i th i h n t 1 – 15 năm, trái phi u doanh
nghi p ch chi m m t t l nh (kho ng trên 11%). Trong khi ñó cơ c u các nư c t i Châu
á là: Trung Qu c: 35% - 65%; Hàn Qu c: 51% - 49%; Singapore: 44% - 56%; Malaysia:
50% - 50%; Thái Lan: 33% - 67%. Tính ñ n năm 2009, t ng giá tr trái phi u lưu hành trên
th trư ng Vi t Nam là trên 250 nghìn t ñ ng, tương ñương kho ng 14 t USD chi m
kho ng g n 17% GDP (kh i lư ng trên SGDCK chi m kho ng trên 75% toàn th trư ng). T
l này th p so v i các nư c trong ASEAN có th trư ng trái phi u (nư c th p nh t là
Indonesia ñ t kho ng 19% và nư c cao nh t là Malaysia ñ t trên 80%).
% so GDP
CHƯƠNG 2
TH C TR NG TH TRƯ NG TRÁI PHI U
8
12/2005
3/2006
6/2006
9/2006
12/2006
3/2007
6/2007
9/2007
12/2007
3/2008
6/2008
12/2008
(Ngu n: Asian Bond Online, 2009)
Bi u ñ 2.2. T l giá tr trái phi u so v i GDP c a Vi t Nam t 2005 - 2008
2.2.1. Th c tr ng phát hành trái phi u t 2000 ñ n nay
2.2.1.1. Th c tr ng phát hành trái phi u Chính Ph
a, ð i v i trái phi u bán l qua Kho B c Nhà nư c
Trái phi u bán l qua kho b c ban ñ u ch y u ph c v cho vi c bù ñ p chi tiêu c a
Chính ph , do v y th i h n thư ng thư ng là 1 năm. Tuy nhiên, ñ huy ñ ng v n tăng
cư ng cho ñ u tư phát tri n và t o hàng hóa cho TTCK m i thành l p năm 2000, KBNN
ñã th c hi n phát hành trái phi u v i kỳ h n 2 và 5 năm. B t ñ u t năm 2007, nh m th c
hi n vi c phát tri n th trư ng, Kho b c Nhà nư c ñã ch m d t huy ñ ng b ng hình th c
bán l và th c hi n toàn b vi c huy ñ ng thông qua hình th c ñ u th u và b o lãnh phát
hành. Tính t năm 2000 – 2006, Kho b c Nhà nư c ñã huy ñ ng ñư c 34.245 t ñ ng.
9
10
B ng 2.1. K t qu huy ñ ng trái phi u Kho b c b ng hình th c bán l
giai ño n 2000 – 2006
phi u theo phương th c b o lãnh. Tính ñ n 31/12/2008, Kho b c Nhà nư c ñã ti n hành
t ch c ñư c hơn 150 ñ t b o lãnh phát hành trái phi u Chính Ph , ñ t giá tr là 60.446 t
ñ ng v i lãi su t giai ño n 2000 – 2004 là 6,6%/năm – 8,5%/năm và t 2005 – 2008
kho ng 8,5 – 9,7%/năm, phí b o lãnh phát hành là 0,15%. ð i v i Ngân hàng Phát tri n,
tính ñ n h t năm 2008, NHPT ñã ti n hành t ch c ñư c 243 ñ t b o lãnh phát hành, thu
ñư c 71.245 t ñ ng v i các m c lãi su t trung t 7,5 – 8,5%/năm ñ i v i lo i trái phi u
t 2 – 5 năm (năm 2008 là 7,7 – 15%/năm) và t 8,8 – 9,25% ñ i v i lo i trái phi u kỳ
h n 10 và 15 năm (năm 2008 là 15%/năm).
Năm
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
T ng c ng
Giá tr huy ñ ng (t ñ ng)
4.316
2.667
4.117
6.790
5.804
7.736
2.815
34.245
(Ngu n: Kho b c Nhà nư c)
b, ð i v i phương th c ñ u th u trái phi u Chính Ph
Tri n khai Ngh ñ nh s 01/2000/Nð-CP ngày 13/1/2000 v phát hành trái phi u
Chính Ph , t ngày 26/7/2000, Kho b c Nhà nư c ñã ñưa vào tri n khai phương th c phát
thông qua hình th c ñ u th u. Tính ñ n h t năm 2008, Kho b c Nhà nư c ñã t ch c 161
phiên ñ u th u và NHPT t ch c ñư c 99 phiên ñ u th u. Hi n t i, ñã có 63 thành viên ñ
ñi u ki n tham gia ñ u th u TPCP t i HNX. Ngoài 9 thành viên là các ngân hàng, qu
ñ u tư nư c ngoài, các thành viên còn l i ch y u là các ngân hàng thương m i, công ty
ch ng khoán và công ty b o hi m trong nư c…
18000
16207
16000
14000
12000
10000
KBNN
7885
8000
NHPT
6000
4292
4000
2000
2235
600
1333
0
0
2000
2001
231
155
672
357
2002
2003
0
762
130
1675
2016
0
0
2004
2005
2006
2007
2008
(Ngu n: Kho b c Nhà nư c và NHPTVN)
Bi u ñ 2.3. K t qu ñ u th u trái phi u Chính Ph giai ño n 2000 – 2008 (t ñ ng)
Năm 2009, là năm khó khăn trong vi c huy ñ ng v n b ng vi c phát hành trái phi u
Chính ph có hơn 100 ñ t g i th u trái phi u nhưng nhi u phiên ñ u th u th t b i. S
v n huy ñ ng ñư c ñ t r t th p, ch kho ng 2.595,7 t ñ ng/70.300 t ñ ng g i th u v i
các kỳ h n 2, 3, 5 và 10 năm. Lãi su t trong 6 tháng ñ u năm t 6,7% - 9,2%/năm và 6
tháng cu i năm là 10,0% - 11,0%/năm. T l trúng th u trái phi u so v i g i th u t i
HNX ñ t kho ng 3,7%, r t th p so v i năm 2007 và 2008 v i các t l tương ng là
65,4% và 22,1%.
c, Phương th c b o lãnh phát hành trái phi u
Song song v i vi c tri n khai phương th c ñ u th u trái phi u qua Trung tâm Giao
d ch ch ng khoán TP. HCM, Tháng 9/2000, B Tài chính th c hi n vi c phát hành trái
30000
24631
25000
22420
20000
18400
15070
15000
12241
9945
KBNN
NHPT
10050
10000
5034
5000
500 0
250 0
2000
2001
1076
0
1650
4839
2390
3195
0
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
(Ngu n: T ng h p s li u c a KBNN và NHPTVN)
Bi u ñ 2.4. Giá tr trái phi u (t ñ ng) huy ñ ng thông qua
hình th c b o lãnh phát hành giai ño n 2000 – 2008
Năm 2009, Ho t ñ ng huy ñ ng v n thông qua hình th c b o lãnh, bán l c a Kho
b c Nhà nư c th i h n 3, 5, 10 năm và b o lãnh c a NHPT th i h n 2, 3, 10 năm v i m c
lãi su t 8,9% - 11%/năm cũng ñ t con s khiêm t n vào kho ng 12.300 t ñ ng so v i
kho ng 40.000 t ñ ng năm 2008.
d, V phát hành trái phi u Chính Ph b ng ngo i t
B t ñ u t 2003, Chính Ph cũng ñã th c hi n phát hành trái phi u b ng ñ ng ngo i
t . Trong năm 2003 KBNN ñã huy ñ ng ñư c 32,794 tri u USD v i lãi su t là 3,4 –
3,5%/năm; Năm 2004, là 44,358 tri u USD v i lãi su t 3,5%/năm; Năm 2005 trái phi u
b ng USD ñư c phát hành ra th trư ng v n qu c t v i giá tr là 750 tri u USD v i lãi
su t là 7,125%/năm. Phát hành trái phi u Chính Ph có m nh giá b ng ngo i t , là m t
bư c ñi m i trong công tác phát hành trái phi u Chính Ph , t o s ña d ng ngu n v các
ngu n v n, ñ c bi t là thu hút ñư c m t lư ng v n trên th trư ng qu c t , t o cơ h i ñ u tư
m i, giúp ngư i dân làm quen v i hình th c ñ u tư trái phi u có m nh giá b ng ngo i t .
2.2.1.2. Th c tr ng phát hành trái phi u chính quy n ñ a phương
Giai ño n trư c 2003, TPCQðP do chính ph b o lãnh phát hành. Do v y, lo i trái
phi u này ch ñư c phát hành v i kh i lư ng ít và t p cung vào m t s d án nh
11
12
- Giai ño n t năm 2003 ñ n nay, Chính ph trao quy n ch ñ ng cho các ñ a
phương trong vi c phát hành trái phi u khi có nhu c u v n cho ñ u tư và phát tri n l n.
Vi c phát hành TPCQðP ñã t o ngu n v n trung và dài h n cho các ñ a phương th c hi n
vi c ñ u tư xây d ng cơ s h t ng phát tri n kinh t - xã h i ñ a phương. TP.HCM và Hà
N i là 2 thành ph có kh i lư ng phát hành trái phi u l n nh t v i giá tr kho ng g n
11.000 t ñ ng và ñư c niêm y t t i các SGDCK (TPHCM: 8.431 t ñ ng và Hà N i:
1.500 t ñ ng), các ñ a phương khác do ñi u ki n nên vi c th c hi n huy ñ ng qua hình
th c này còn r t h n ch .
M c dù ñã b t ñ u s d ng hình th c huy ñ ng v n thông qua phát hành trái phi u
tuy nhiên không ph i doanh nghi p nào cũng ñ năng l c và uy tín ñ phát hành trái
phi u. Trong giai ño n t năm 2000 ñ n 2009, ñ i tư ng phát hành trái phi u ch y u là
các t p ñoàn, các t ng công ty, các công ty l n và các NHTM. Tính ñ n h t năm 2008 các
doanh nghi p phát hành ñư c kho ng 76.000 t ñ ng. Th i h n trái phi u có t 2 – 15
năm, lãi su t trái phi u thư ng cao hơn lãi su t c a TPCP và các trái phi u này thư ng là
các trái phi u chuy n ñ i, kèm ch ng quy n ho c trái phi u có lãi su t th n i.
25,000
19,832
20,000
2007
Năm
2006
15,000
2005
10,000
2004
5,000
13,030
4,500
2,500
2003
0
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
2000-2005
2006
2007
2008
Giá tr (t ñ)
(Ngu n: T p h p s li u t S GDCKTP.HCM và HN)
Bi u ñ 2.5: Giá tr TPCQðP phát hành t 2003-2007
Năm 2009, vi c huy ñ ng v n b ng USD v i 4 ñ t phát hành. T ng s ti n huy
ñ ng qua 3 ñ u th u ñ t là 460,110 tri u USD/750 tri u USD g i th u ñ t 61,35% và
qua b o lãnh là 83 tri u USD. Tính c 4 ñ t huy ñ ng trái phi u Chính Ph b ng
ngo i t , Kho b c Nhà nư c ñã huy ñ ng ñư c 543,11 tri u USD v i lãi su t trong
kho ng t 3,3% ñ n 4%).
2.2.1.4. Th c tr ng phát hành trái phi u doanh nghi p
Th trư ng trái phi u doanh nghi p c a Vi t Nam hi n nay cũng v n còn giai ño n
sơ khai, quy mô nh và mang tính riêng l , ho t ñ ng trên th trư ng th c p g n như
không phát tri n. So v i các nư c khác trong khu v c t l giá tr TPDN ñã ñư c phát
hành so v i GDP là r t nh bé, ch g n 0,6%
60
(Ngu n: T ng h p t UBCKNN và các bài báo)
Bi u ñ 2.7: Giá tr phát hành trái phi u doanh nghi p giai ño n 2000 – 2008
2.2.2. Th c tr ng giao d ch trái phi u Vi t Nam t 2000 ñ n nay
2.2.2.1. Th c tr ng giao d ch trái phi u Chính Ph trên SGDCK
Cơ c u kỳ h n trái phi u Chính Ph Vi t Nam ñư c ñi u ch nh qua t ng giai ño n.
Trong kho ng t năm th i gian 2002 – 2004 trái phi u có kỳ h n t 5 ñ n 10 năm và 15
năm chi m t tr ng r t cao, kho ng t 47% ñ n 93.9%. Xu hư ng này có s thay ñ i
trong giai ño n 2005 – 6/2009. Trong năm 2005 lo i trái phi u có kỳ h n 5 năm tr xu ng
b t ñ u tăng lên và chi m t tr ng g n 60% và ñ n năm 2008 là 74,64% (trong ñó lo i t
1 - 3 năm là 43,78% và t 3 – 5 năm là 30.86%).
55.1
50
40
34.7
33.3
31.2
30
20
17.2
11
10
5.8
2.8
1.5
0.6
Th
ái
La
n
in
gg
ap
or
e
hi
l ip
in
P
S
M
ya
nm
a
In
do
ne
sia
0
(Ngu n: Asian Bonds Online)
Bi u ñ 2.6: T l giá tr TPDN c a m t s nư c Châu Á so v i GDP năm 2008
(Ngu n: Asian Bonds Online)
Bi u ñ 2.8. Cơ c u kỳ h n TPCP Vi t Nam trên th trư ng niêm y t
13
14
Do quá trình hình thành và ñang t ng bư c hoàn thi n, có th ñánh giá th c tr ng
ho t ñ ng giao d ch TPCP qua t ng th i kỳ trên 2 SGDCK HN và TPHCM.
a. Ho t ñ ng giao d ch t i SGDCK Thành ph H Chí Minh t 2000 - 2004
Trong giai ño n 2000 ñ n nay, giá tr và kh i lư ng giao d ch trái phi u trên các
SGDCK không ng ng tăng lên. Các trái phi u ñư c giao d ch ch y u là TPCP, phương th c
giao d ch ñã chuy n d n t giao d ch kh p l nh sang giao d ch báo giá. Năm 2009 khi th
trư ng giáo d ch trái phi u Chính Ph chuyên bi t ñi vào ho t ñ ng ñã t o s thu n l i hơn
trong ho t ñ ng bóc tách giao d ch mua ñ t bán ño n và giao d ch mua l i, ñây là ti n ñ ñ
chu n hoá l i su t theo kỳ h n và là cơ s xây d ng ñư ng cong lãi su t. Tuy ñang trong
giai ño n phát tri n và g p nhi u khó khăn do bi n ñ ng kinh t vĩ mô nhưng ho t ñ ng giao
d ch TP trên SGDCK Vi t Nam v n có nh ng bư c phát tri n ñáng khích l . Dư i ñây là
s li u t ng h p giao d ch trái phi u trên SGDCK giai ño n 2000 – 2009.
B ng 2.11. Giá tr giao d ch trái phi u năm 2000 – 2009
Bên c nh ñó, th trư ng giao d ch TPCP cũng ñã t ng bư c thu hút ñư c các nhà ñ u
tư nư c ngoài tham gia. Hi n t i Vi t Nam, nhà ñ u tư nư c ngoài trên th trư ng trái
phi u Vi t Nam bao g m nh ng t p ñoàn ngân hàng toàn c u như Citigroup, Deustche
Bank, HSBC… ñây là nh ng t ch c r t m nh và chuyên nghi p trong lĩnh v c kinh
doanh trái phi u; Các qu nư c ngoài chuyên ñ u tư c phi u và m t ph n trái phi u như
Dragon Capital, VinaCapital, Vietnam Holding
2.2.4. Th c tr ng ho t ñ ng c a Trung tâm Lưu ký ch ng khoán
Trung tâm Lưu ký ch ng khoán ñư c thành l p theo Quy t ñ nh s 189/2005/Qð-TTg
ngày 27/7/2005 c a Th tư ng Chính Ph . Tuy nhiên ñ phù h p v i các quy ñ nh c a Lu t
Ch ng khoán và thông l qu c t . Th c hi n Quy t ñ nh s 171/2008/Qð-TTg ngày
18/12/2008 c a Th tư ng Chính ph , ngày 29/7/2009 Trung tâm Lưu ký Ch ng khoán Vi t
Nam ñư c thành l p trên cơ s chuy n ñ i, t ch c l i TTLK và ho t ñ ng theo mô hình
công ty TNHH m t thành viên thu c s h u c a Nhà nư c v i v n ñi u l 1.000 t ñ ng, có
tư cách pháp nhân, có con d u riêng, ñư c m tài kho n, tr s chính t i Hà N i, chi nhánh
t i TP.H Chí Minh. Trung tâm Lưu ký Ch ng khoán có ch c năng t ch c th c hi n ñăng
ký, lưu ký, bù tr , thanh toán ch ng khoán trong ñó có trái phi u và cung c p các d ch v h
tr hoàn t t giao d ch ch ng khoán cho các ch ng khoán niêm y t t i S Giao d ch ch ng
khoán, Trung tâm giao d ch ch ng khoán và ch ng khoán c a công ty ñ i chúng chưa niêm
y t theo quy ñ nh pháp lu t. Ho t ñ ng c a TTLKCK ñã t o ñi u ki n h tr cho ho t ñ ng
giao d ch c a c a các SGDCK, góp ph n gi m thi u chi phí, nâng cao năng l c c a th
trư ng nh có ưu th v quy mô và tính chuyên nghi p.
2.2.5. Ho t ñ ng c a Hi p h i th trư ng trái phi u Vi t Nam
Ti n thân t Di n ñàn th trư ng trái phi u Vi t Nam (năm 2006), ngày 14/8/2009,
Hi p h i th trư ng trái phi u Vi t Nam ñã chính th c ñư c thành l p (VBMA). S ra ñ i
c a Hi p h i th trư ng trái phi u Vi t Nam là cơ s thúc ñ y s phát tri n c a th trư ng
trái phi u và các công c n khác t i Vi t Nam; ñ i di n b o v quy n và l i ích h p pháp
c a H i viên, các nhà ñ u tư trái phi u và thúc ñ y s h p tác gi a các H i viên vì s
phát tri n c a Th trư ng trái phi u trong khuôn kh pháp lu t Vi t Nam.
2.2.6 Th c tr ng t ch c ñ nh m c tín nhi m Vi t Nam hi n nay
M c dù ñã có m t s ñơn v ñư c thành l p nh m m c ñích tr thành ñ a ch tín c y
trong vi c ñánh giá m c ñ tín nhi m cho các doanh nghi p Vi t Nam. Tuy nhiên v i
nhi u lý do khác nhau, nh ng ñơn v này ho c ng ng ho t ñ ng ho c không ñ năng l c,
uy tín ñ ñánh giá tín nhi m các doanh nghi p.
2.3. ðÁNH GIÁ TH C TR NG TH TRƯ NG TRÁI PHI U VI T NAM
2.3.1. Thành công
M c dù ñư c coi là th trư ng còn non tr và m i giai ño n ñ u phát tri n. Tuy
nhiên, th trư ng trái phi u Vi t Nam cũng ñã ñ t ñư c nh ng thành công ñáng khích l ,
c th như sau:
M t là, th trư ng trái phi u Vi t Nam ñã hút ñư c m t lư ng v n l n ph c v cho
phát tri n kinh t .
Hai là, th trư ng trái phi u ñã góp ph n ñi u ti t lư ng ti n trong lưu thông, n ñ nh
ti n t , ki m soát l m phát.
Giá tr niêm y t
Giá tr giao d ch GTDD/GTNY GTDD/phiên
(tri u ñ ng)
(tri u ñ ng)
(%)
(tri u ñ ng)
2000
1.100.000
39,2
0,004
0
2001
2.731.633
58.148
2,13
276
2002
4.113.633
113.985
2,77
540
2003
11.496.633
2.464.186
21,43
11.679
2004
21.528.333
17.546.854
81,51
83.160
2005
34.610.333
21.014.853
60,72
99.596
2006
47.245.700
42.044.492
88,90
119.263
2007
68.675.599
77.521.337
112,90
367.400
2008
164.259.299
189.108.407
115,10
896.248
2009
159.545.500
90.667.447
56,83
300.000
(Ngu n: y Ban ch ng khoán Nhà nư c và SGDCK HN)
2.2.2.2. Th c tr ng giao d ch trái phi u doanh nghi p
Ngo i tr trái phi u c a T p ñoàn ñi n l c Vi t Nam và T ng công ty Tài chính D u
khí Vi t Nam ñang ñư c giao d ch t i SGDCK Hà N i và trái phi u c a Ngân hàng ð u
tư và Phát tri n TPHCM ñang ñư c niêm y t giao d ch t i S Giao d ch Ch ng khoán
thành ph H Chí Minh, các trái phi u doanh nghi p còn l i ñang ñư c giao d ch t i th
trư ng t do, do v y, tính thanh kho n r t kém và thông tin giao d ch h n ch .
2.2.3. Ho t ñ ng giao d ch trái phi u c a các trung gian tài chính
Không như th trư ng c phi u, th trư ng kinh doanh trái phi u không dành cho
nh ng nhà ñ u tư cá nhân mà là “sân chơi” cho các t ch c tài chính. Th ph n giao d ch
trái phi u ch y u do m t s công ty ch ng khoán thu c các ngân hàng thương m i l n
Vi t Nam và có m t b ph n chuyên doanh trái phi u v i các quy mô khác nhau (Hình 2)
th c hi n ñó là: CTCK Ngân hàng Nông nghi p (AGRISECO); CTCK Ngân hàng Công
thương (IBS); CTCK Ngân hàng Ngo i thương (VCBS); CTCK Ngân hàng Á Châu
(ACBS); CTCK Ch ng khoán Sài gòn (SSI).
Năm
15
Ba là, khung pháp lý t ng bư c ñư c hoàn thi n, t o ñi u ki n ñ th trư ng trái
phi u ngày càng phát tri n và t ng bư c h i nh p v i qu c t .
B n là, th i h n và ch ng lo i trái phi u ngày càng ña d ng và phong phú, t o hàng
hoá ñ hình thành và phát tri n th trư ng v n, th trư ng ch ng khoán Vi t Nam.
Năm là, ñ i tư ng tham gia th trư ng trái phi u ñã có s ña d ng hơn.
Sáu là, hình th c phát hành và giao d ch ngày càng ñư c c ng c , hoàn thi n và phát tri n.
B y là, vi c ng d ng công ngh hi n ñ i vào th trư ng th c p ñã làm cho các
giao d ch trên th trư ng ngày càng hoàn thi n hơn.
Tám là, các d ch v h tr cho khách hàng ngày càng ña d ng và phong phú hơn.
2.3.2. H n ch và nguyên nhân
2.3.2.1. H n ch : M c dù ñã ñ t ñư c nh ng k t qu ñáng khích l , tuy nhiên th
trư ng trái phi u này Vi t Nam v n chưa th c s phát tri n, bi u hi n c trên th trư ng
phát hành và th trư ng giao d ch. C th như sau:
M t là, quy mô th trư ng còn nh , chưa tương x ng v i ti m năng.
Hai là, trái phi u phát hành có tính chu n m c th p
Ba là, chưa hình thành ñư ng cong lãi su t TPCP trên th trư ng
B n là, ñ i tư ng tham gia th trư ng còn ít, thi u các nhà ñ u tư chuyên nghi p, ñ c
bi t là các qu ñ u tư trái phi u.
Năm là, th trư ng giao d ch còn chưa phát tri n, tính thanh kho n kém.
2.3.2.2. Nguyên nhân c a nh ng h n ch
- Các nguyên nhân vĩ mô bao g m:
Th nh t, môi trư ng kinh t vĩ mô thi u n ñ nh.
Th hai, h th ng pháp lu t chưa hoàn thi n.
Th ba, công tác xây d ng k ho ch chưa t t, d n ñ n hi u qu thu hút v n còn th p.
Th tư, mô hình t ch c th trư ng trái phi u chưa phù h p.
- Các nguyên nhân vi mô bao g m:
Th nh t, chưa có nhà t o th trư ng ñích th c.
Hai là, các trung gian tài chính còn có nhi u h n ch .
Ba là, s ph i h p c a các cơ quan qu n lý còn nhi u b t c p.
B n là, ho t ñ ng qu n lý phát hành và giao d ch trái phi u còn nhi u b t c p.
Năm là, quy mô c a doanh nghi p còn nh .
Sáu là, doanh nghi p phát hành thi u cơ s ñ ñưa ra m c lãi su t huy ñ ng do th
trư ng chưa có ñư ng cong lãi su t chu n.
B y là, không có t ch c ñ nh m c tín nhi m chuyên nghi p.
Bên c nh ñó, m t s nguyên nhân khác làm x u ñi ñi u ki n phát tri n th trư ng trái
phi u như: Vi c ch m ñưa vào các nghi p v phái sinh; các tiêu chí phát hành không ñư c
quy ñ nh rõ ràng; thi u thông tin; các quy ñ nh ñi u ch nh vi c chào bán riêng l không ñ y
ñ và h th ng giao d ch trái phi u chưa ñ ng b cũng làm c n tr t i t i tính thanh kho n
c a th trư ng; S kém phát tri n c a hi p h i kinh doanh ch ng khoán; các nhà ñ u tư cá
nhân và doanh nghi p chưa quan tâm t i th trư ng trái phi u; nhi u công ty ch ng khoán
không ñ s c vươn sang th trư ng trái phi u...
16
CHƯƠNG 3
GI I PHÁP PHÁT TRI N TH TRƯ NG TRÁI PHI U
VI T NAM
3.1. CƠ H I VÀ THÁCH TH C C A VI T NAM TRONG PHÁT TRI N
KINH T - XÃ H I GIAI ðO N T I
3.1.1. B i c nh qu c t và trong nư c
3.1.1.1. B i c nh qu c t
Dù b t kỳ qu c gia nào, khi ñã tham gia vào quá trình phát tri n và h i nh p kinh t
ñ u ch u s tác ñ ng c a các y u t bên ngoài. Vi t Nam là nư c ñang phát tri n và
không ñ ng ngoài quy lu t ñó. Dư i ñây là nh ng nh hư ng qu c t s tác ñ ng t i Vi t
Nam trong quá trình phát tri n kinh t : M t là, toàn c u hoá và h i nh p kinh t qu c t
di n ra m nh m v i nh ng c p ñ , l trình th c hi n không gi ng nhau các qu c gia
khác nhau; Hai là, toàn c u hoá, qu c t hoá và h i nh p kinh t qu c t trong nh ng năm
hi n t i và tương lai di n ra sôi ñ ng và có nhi u nét khác bi t so v i vài th p niên trư c
ñây; Ba là, kinh t th trư ng ñang ti p t c ch ng t là m t mô hình thích h p, t i ưu nh t
và th m chí hi u qu nh t.
3.1.1.2. B i c nh trong nư c
Theo d báo, ñ n năm 2010, GDP c a Vi t Nam s tăng g p hơn 2,0 l n so v i năm
2000 và thu nh p qu c dân bình quân ñ u ngư i s ñ t kho ng 1.100USD năm 2010. ðây
là tín hi u d báo h t s c kh quan. Nhưng trên th c t , n n kinh t th gi i ñang có
nh ng bi n ñ ng khó lư ng ñã làm nh hư ng không nh ñ i v i các qu c gia. Là nư c
tham gia tích c c vào quá trình h i nh p kinh t qu c t , Vi t Nam c n n m b t các xu th
v n ñ ng c a n n kinh t th gi i ñ t n d ng nh ng thu n l i và vư t qua nh ng khó
khăn và thách th c ñ có th huy ñ ng và s d ng có hi u qu các ngu n l c và ch ñ ng
l a ch n nh ng bư c ñi phù h p v i t ng giai ño n ñ ph n ñ u ñ t ñư c nh ng bư c
phát tri n m i nhanh và b n v ng.
3.1.2. Cơ h i và thách th c c a Vi t Nam trong phát tri n kinh t - xã h i giai
ño n t i
Ngh quy t ð i h i l n th IX c a ð ng C ng s n Vi t Nam ch rõ: “ðưa nư c ta ra
kh i tình tr ng kém phát tri n, nâng cao rõ r t ñ i s ng v t ch t, văn hoá, tinh th n c a
nhân dân; t o n n t ng ñ ñ n năm 2020 nư c ta cơ b n tr thành m t nư c công nghi p
theo hư ng hi n ñ i. Ngu n l c con ngư i, năng l c khoa h c và công ngh , k t c u h
t ng, ti m l c kinh t , qu c phòng, an ninh ñư c tăng cư ng; th ch kinh t th trư ng
ñ nh hư ng xã h i ch nghĩa ñư c hình thành v cơ b n; v th c a Vi t Nam trên trư ng
qu c t ñư c nâng cao”. ð ñ t ñư c m c tiêu này Vi t Nam c n ph i có m t chi n lư c
t t nh m huy ñ ng và s d ng có hi u qu m i ngu n l c, ñ c bi t là ngu n l c v v n
trung và dài h n ñ th c hi n m c tiêu phát tri n c a mình. D a trên mô hình SWOT, có
th ñánh giá t ng quan nh ng ñi m m nh, ñi m y u cũng như cơ h i và thách th c c a
kinh t Vi t Nam trong th i gian t i như sau:
17
18
ði m y u
Giá tr gia tăng n i ñ a th p
Ch t lư ng tăng trư ng th p
Năng l c c a khu v c tư nhân trong nư c
y u
Thi u ngu n nhân l c ch t lư ng cao
Công nghi p h tr kém phát tri n
Cơ s h t ng y u kém
Các th trư ng y u t s n xu t (Th
trư ng v n, lao ñ ng...) chưa phát tri n và
v n hành không hi u qu
Ch t lư ng c a th ch th p
Các b t cân ñ i vĩ mô có xu hư ng gia
tăng (cân ñ i ti t ki m – ñ u tư, Xu t kh u
– nh p kh u và Thu – chi ngân sách)
Khu v c DNNN kém hi u qu
Kinh t tư nhân chưa phát tri n
Năng l c c nh tranh qu c gia, các ngành
và c a doanh nghi p ñ u th p so v i các
nư c trong khu v c và trên th gi i
Ô nhi m môi trư ng và khai thác quá
m c ngu n tài nguyên
Ch t lư ng c a h th ng y t và n p s ng
lành m nh gi m
Hi u l c chính quy n th p (ñ c bi t là
công tác d báo)
C i cách hành chính ch m ñ i m i
D a quá nhi u vào ngu n tài chính nư c
ngoài
Thách th c
Cơ h i
AFTA, WTO, FTAs – làm cho các lu ng
S ng h c a c ng ñ ng qu c t
Trong tâm kinh t th gi i ñang s n ph m c a ASEAN, Trung Qu c, Nh t
chuy n sang khu v c châu Á – Thái B n tràn vào, có th phá h y n n t ng công
nghi p sau 20 năm ñ i m i
Bình Dương
M c lương c a Vi t Nam ñang tr nên
WTO, FTAs,
S b t n c a các nư c trong khu cao hơn ñ i v i các ngành s d ng nhi u
lao ñ ng (d t may, da giày), công ngh l i
v c là cơ h i ñ Vi t Nam thu hút
quá th p ñ i v i các ngành s d ng nhi u
ñ u tư và du l ch
tri th c.
Xu hư ng ñ a kinh t m i
ði u ki n thương m i qu c t ngày càng
Quy mô th trư ng l n
không có l i cho các nư c ñang phát tri n
trong ñó có Vi t Nam
B t bình ñ ng ñang có d u hi u gia tăng
B y thu nh p trung bình
Các l h ng (cân ñ i) c a n n kinh t
3.2. QUAN ðI M ð NH HƯ NG PHÁT TRI N TH TRƯ NG TRÁI PHI U
VI T NAM ð N NĂM 2020
3.2.1. Th trư ng v n t m nhìn ñ n 2020
Hình thành và phát tri n m t cách ñ ng b cơ c u c a th trư ng v n; xây d ng và
phát tri n th trư ng v n ñ m b o ho t ñ ng m t cách minh b ch, nâng cao hơn n a năng
l c c nh tranh cho các t ch c, cá nhân tham gia ho t ñ ng trên th trư ng; t ch c v n
hành th trư ng v n ho t ñ ng lành m nh, an toàn, hi u qu và ñ m b o an ninh tài chính
qu c gia.
3.2.2. Quan ñi m, ñ nh hư ng phát tri n th trư ng trái phi u Vi t Nam
3.2.2.1. Quan ñi m v v n trái phi u cho ñ u tư phát tri n: ð v n hành m t n n
kinh t Chính Ph c n v n d ng linh ho t các công c ñ th c hi n song song chính sách
tài khóa và chính sách ti n t m t cách hi u qu nh t nh m gi m thi u các r i ro tác ñ ng
ñ n kinh t vĩ mô. Chính sách ti n t ñư c th c hi n v i ba công c cơ b n: ñi u ch nh lãi
su t chi t kh u, th c hi n nghi p v mua bán trái phi u Chính Ph trên th trư ng m ,
ñi u ch nh m c d tr b t bu c. Kỳ v ng lý tư ng là chính sách ti n t s ñư c qu n lý
theo m t cách nh m ngăn ch n gi m phát tr m tr ng và c n ñư c ki m soát ngay t ban
ñ u. Chính sách tài khóa d a vào chi tiêu Chính Ph , thu , và thâm h t ngân sách. Chính
Ph có th phát tín hi u v th i kỳ t t ñ p phía trư c thông qua chi tiêu Chính Ph nhi u
hơn nh ng gì mà Chính Ph nh n ñư c t thu và do v y d n ñ n m t thâm h t ngân sách
l n. ð Chính Ph có ñư c tài tr cho ph n chi tiêu gia tăng, ngoài vi c thông qua thu
tăng, Chính Ph còn s d ng vay b ng cách phát hành trái phi u. ð ng thái này s giúp cho
tiêu dùng và ñ u tư không b gi m trong b i c nh thu su t cao.
3.2.2.2. Quan ñi m phát tri n th trư ng trái phi u Vi t Nam
M t là, th trư ng trái phi u c n ph i ñư c ho ch ñ nh ñ ng b v i chi n lư c phát
tri n th trư ng tài chính, t o cơ c u h p lý, ñ m b o hi u qu c a th trư ng tài chính
trong tích t , t p trung, phân ph i v n trong n n kinh t .
Hai là, phát tri n th trư ng t ng bư c, v ng ch c, ñ m b o ph c c t t nh t cho
m c tiêu tăng trư ng kinh t , ñ m b o an sinh xã h i và gi v ng an ninh qu c phòng.
Ba là, Hình thành và phát tri n ñ ng b các y u t c a th trư ng, ñ c bi t quan tâm
t i th trư ng phát hành nh m tăng tích t , t p trung v n cho phát tri n kinh t . T ng
bư c quan tâm phát tri n th trư ng TPDN
B n là, hi n ñ i hóa th trư ng trái phi u ñáp ng yêu c u h i nh p khu v c và qu c
t , hư ng t i tham gia vào th trư ng trái phi u Châu Á.
Năm là, b o ñ m hài hòa quy n l i c a các thành viên tham gia th trư ng, ñ c bi t
là quy n v thông tin.
3.2.2.3. ð nh hư ng phát tri n th trư ng trái phi u Vi t Nam ñ n 2020
ð nh hư ng phát tri n th trư ng trái phi u ph i n m trong ñ nh hư ng chung v
phát tri n th trư ng tài chính và nó g n ch t v i m c tiêu phát tri n kinh t xã h i nói
ði m m nh
S n ñ nh v chính tr và kinh t
vĩ mô
Ngu n lao ñ ng d i dào, Cơ c u
dân s ñang t cơ c u dân s tr
chuy n sang cơ c u dân s vàng
Th trư ng tiêu th trong nư c l n
ð a kinh t thu n l i
Vi t Nam ngày càng ñư c n
tr ng và có nh hư ng ngày càng l n
hơn trong c ng ñ ng qu c t
Th h tr năng ñ ng
Tăng trư ng nhanh
Ch ñ ng trong h i nh p
19
20
chung. Th trư ng trái phi u c n ph i phát tri n tương x ng v i ñòi h i c a n n kinh t ,
ñáp ng nhu c u v v n trong giai ño n công nghi p hoá, hi n ñ i hoá ñ t nư c. Chi n
lư c phát tri n t ng th c a th trư ng trái phi u d a trên các y u t sau: M c tiêu phát
tri n c a th trư ng c n phân ñ nh rõ gi a m c tiêu trung h n và m c tiêu dài h n; Phát
tri n th trư ng sơ c p và th c p; Xây d ng chi n lư c qu n lý n t t; Tăng cư ng xây
d ng và liên k t v i các t ch c ñ nh m c tín nhi m; Có k ho ch xây d ng m t
khung pháp lý ñ ng b .
3.3. GI I PHÁP PHÁT TRI N TH TRƯ NG TRÁI PHI U
VI T NAM
ð N 2020
V i quan ñi m ñ nh hư ng phát tri n th trư ng trái phi u, tác gi ñưa ra h th ng
gi i pháp phát tri n th trư ng d a trên quan ñi m ưu tiên phát tri n th trư ng TPCP v i
các lu n ñi m ñã trình bày ph n trên. Vi c phát tri n th trư ng TPCP là t t y u trong
ti n trình phát tri n th trư ng trái phi u nói chung. Trong ñi u ki n h th ng tài chính
chưa xác ñ nh rõ s huy ñ ng v n qua th trư ng ch ng khoán hay ngân hàng là ch y u
thì vi c phát tri n th trư ng TPDN s là bư c ñi ti p theo c n cân nh c. Th trư ng TPCP
phát tri n v i vi c phát hành ñ u ñ n các kỳ h n khác nhau s giúp hình thành ñư ng
cong lãi su t chu n. Khi Chính Ph t ng bư c th c hi n t do hóa lãi su t ñ lãi su t hình
thành theo cơ ch th trư ng thì th trư ng TPDN t t y u s phát tri n.
3.3.1. Nhóm gi i pháp vĩ mô
3.3.1.1. Ti p t c ñ i m i m t cách toàn di n v tư duy kinh t , cơ ch chính sách
và vai trò qu n lý và ñi u hành vĩ mô c a Nhà nư c. C th là: Tăng cư ng ñ i m i v
tư duy, ñư ng l i phát tri n kinh t , ñ c bi t chú tr ng phát tri n theo chi u sâu và c n
chuy n d ch tr ng tâm t các ch tiêu tăng trư ng ñ nh lư ng v i m c tiêu t i ña hóa t c
ñ tăng trư ng sang ch t lư ng tăng trư ng và phân ph i l i thu nh p; Xây d ng nhà
nư c pháp quy n v i m c tiêu th c hi n t t kh u hi u: “Dân giàu, nư c m nh, xã h i
công b ng, dân ch và văn minh”. Th c hi n vi c t t ch ng tham nhũng, lãng phí các
ngu n l c c a ñ t nư c, ñ c bi t là ngu n l c v tài chính; Th c hi n tái cơ c u l i n n
kinh t ; Tăng cư ng và nâng cao ch t lư ng th ch ; Th c hi n chính sách kinh t nh t
quán, ñ i x bình ñ ng v i t t c các khu v c kinh t ; Có chi n lư c c th cho t ng giai
ño n nh m th c hi n t t chính sách tài chính – ti n t ; Xây d ng và phát tri n ñ ng b
các lo i th trư ng, nâng cao m c ñ tín nhi m c a n n kinh t qu c dân; Ti p t c hoàn
thi n, nâng cao năng l c, hi u qu qu n lý kinh t c a nhà nư c trên cơ s thi t l p khuôn
kh lu t pháp.
3.3.1.2. ð i m i và nâng cao nh n th c v tái c u trúc th trư ng tài chính và
tăng hi u qu c a th trư ng trái phi u, ñ c bi t là TPDN. C th là: C n nh n th c rõ
phát tri n th trư ng trái phi u không ch là gi i pháp quan tr ng trong tích t , t p trung
phân ph i v n cho tăng trư ng kinh t mà còn th c hi n tái c u trúc nh m tăng hi u qu
c a th trư ng tài chính cũng như tăng hi u qu s d ng v n c a doanh nghi p; Th c hi n
ñ i m i nh n th c v cơ c u v n ñ i v i DNVN t o s h p lý, tránh s ph c thu c vào
ngu n v n ng n h n ph c v cho m c tiêu dài h n; Th c hi n l ng hoá n như ch ng
khoán hoá các kho n n , tăng tính thanh kho n c a th trư ng, t ñó, d dàng hơn trong
ki m soát n c a doanh nghi p cũng như n qu c gia, gi m thi u r i ro và chi phí cho
n n kinh t .
3.3.1.3. Th c hi n vi c xác ñ nh nhu c u phát hành trái phi u Chính Ph thông
qua vi c d báo v b i chi ngân sách: Theo lý thuy t c a Keynes v phát tri n th
trư ng trái phi u cho th y ñ ñ t ñư c m t m c ñ tăng trư ng GDP thì trong m i th i kỳ
thì n n kinh t c n có thêm ñ u tư m i ngoài ph n tái ñ u tư. ði u này d n ñ n thâm h t
ngân sách. Ph n thâm h t này s ñư c bù ñ p b ng vay n c a Chính Ph trong ñó có
ngu n huy ñ ng thông qua phát hành trái phi u Chính Ph . Chính vì v y vi c d báo
thâm h t ngân sách trên cơ s c a m c tiêu tăng trư ng GDP trong m i giai ño n là h t
s c c n thi t. Trên cơ s c a lư ng thâm h t ngân sách ñư c d báo có th ñưa ra k
ho ch phát hành trái phi u Chính Ph ñ u ñ n, theo l trình sau khi ñã cân ñ i v i ngu n
v n ODA và các ngu n vi n tr khác. Vi c d ki n các ngu n bù ñ p thâm h t ngân sách
và phát hành trái phi u Chính Ph có k ho ch s không làm thay ñ i kỳ v ng c a dân
chúng cũng như nh hư ng ñ n ñ u tư khu v c tư. T ñó chính sách tài khóa và chính
sách ti n t có th v n hành ñ ng b theo ñ nh hư ng tránh các cú s c có th gây t n
thương cho n n kinh t . ð d báo thâm h t ngân sách trên cơ s mô hình: Thay ñ i GDP
= (thay ñ i kho n chi tiêu thâm h t c a Chính Ph ) * s nhân thu nh p (S nhân thu nh p
ph n nh hành vi c a n n kinh t ). V i vi c s d ng mô hình xu th và mô hình san mũ
Holt-Winters ta có th tính ñư c s nhân thu nh p và cùng v i vi c d ki n t c ñ tăng
trư ng s ñưa ra k t qu v thâm h t ngân sách và t l thâm h t ngân sách so v i GDP t
2010 – 2020.
B ng 3.3. D báo m t s ch tiêu v GDP c a Vi t Nam ñ n 2020
2009
Tăng GDP (%) (D ki n)
GDP (giá Cð)
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
5.32
6
6.5
6.7
7
7.2
7.5
8
8.5
9
9.5
10
515.909
546.864
582.410
621.431
664.931
712.806
766.267
827.568
897.911
978.723
1071.702
1178.872
3.204723
3.392317
3.579911
3.767505
3.955099
4.142693
4.330287
4.517881
4.705475
4.893069
5.080663
5.268257
GDP (giá HH)
1653.35
1855.13
2084.97
2341.24
2629.87
2952.94
3318.16
3738.85
4225.10
4788.96
5444.96
6210.60
Thay ñ i GDP
174.650
201.79
229.84
256.27
288.62
323.07
365.22
420.70
486.25
563.86
656.00
765.65
Chênh l ch thâm h t
15.37
17.51
19.52
21.99
24.61
27.82
32.05
37.04
42.96
49.97
58.33
Thâm h t
115.9
133.41
152.93
174.92
199.53
227.35
259.40
296.45
339.40
389.37
447.70
7.0
7.2
7.3
7.5
7.6
7.7
7.8
7.9
8.0
8.1
8.2
H s ñi u ch nh GDP d báo
T l th m h t NS/GDP
V i các d báo v các ch tiêu trên, có th dùng ñ làm cơ s ho ch ñ nh l trình
phát hành trái phi u Chính Ph . Các s d báo trên có tính ch t tham kh o v thâm
h t ngân sách ñ n 2020 (theo giá th c t ) ñ các nhà ho ch ñ nh có th làm cơ s
quy t ñ nh lư ng cung trái phi u Chính Ph cho t ng th i kỳ m t cách h p lý. Tùy
theo tình hình ñ u tư c a giai ño n t i, trên cơ s ñã n m ñư c ngu n ODA, Chính
Ph có th ñưa ra các kỳ h n và k ho ch phát hành h p lý (trung h n ho c dài h n)
21
22
cho trái phi u phát hành ñ ñ m b o bù ñ p cũng như không làm thâm h t ngân sách
tăng lên.Cũng t d báo này k t h p v i ư c tính th trư ng trái phi u nói chung
chi m 40%-45% GDP thì th trư ng n vay và trái phi u doanh nghi p s chi m
kho ng 33%-37% GDP. Tuy nhiên cũng có th nh n th y trong d báo trên t l thâm
h t ngân sách/GDP có xu hư ng tăng lên. Chính vì v y Chính ph c n xem xét vi c
qu n lý ñ u tư khu v c công trong giai ño n t i th t hi u qu ñ ñ y m nh hơn t c ñ
tăng trư ng GDP. ði u này s giúp cho vi c kh ng ch t l thâm h t/GDP giai
ño n sau v m c an toàn là 5%. ð ñ t ñư c m c tiêu này Chính ph c n xem xét ñ n
v n ñ thúc ñ y tăng trư ng n i sinh thông qua vi c ñ nh hư ng ñi u ch nh cơ c u ñ u
tư c a n n kinh t v m c h p lý và hi u qu . Bên c nh ñó t n d ng và nâng cao ch t
lư ng ngu n v n nhân l c ñ không ph i tăng thêm t l ñ u tư v n tư b n.
3.3.1.4. Hoàn thi n khung pháp lý: Xây d ng m t h th ng các quy ñ nh pháp lu t
th ng nh t là ñi u ki n tiên quy t ñ th c hi n các gi i pháp nh m hoàn thi n th trư ng
trái phi u. Vi c xây d ng khung pháp lý cho th trư ng trái phi u Chính Ph , trong th i
gian t i c n t p trung vào vi c hoàn thi n khuôn kh pháp lý v th trư ng ch ng khoán,
phát hành và giao d ch ch ng khoán; xây d ng hành lang pháp lý cho th trư ng ch ng
khoán ho t ñ ng là nhân t quan tr ng t o nên s n ñ nh c a th trư ng, tránh nh ng b t
n và gian l n trong ho t ñ ng giao d ch trái phi u.
3.3.1.5. Nâng cao ch t lư ng công tác k ho ch hoá trong công tác huy ñ ng v n
thông qua hình th c huy ñ ng trái phi u: ð i v i Chính ph Công tác k ho ch hoá c n
ñư c hi u là s k t h p c a công tác d báo, xây d ng k ho ch chi n lư c trong huy
ñ ng các ngu n v n và thành l p cơ quan qu n lý n qu c gia. Cơ quan này s có nhi m
v ph i h p v i các B , ngành có liên quan trong vi c xây d ng k ho ch huy ñ ng v n
cho ñ u tư phát tri n, phù h p v i nhu c u ñ u tư c a Chính Ph và kh năng th trư ng,
b o ñ m s d ng v n hi u qu , ti t ki m chi phí cho ngân sách nhà nư c. ð i v i các
chính quy n ñ a phương và doanh nghi p khi ti n hành phát hành trái phi u cũng c n ph i
xác ñ nh nhu c u v n cho t ng th i kỳ ñ có th xây d ng t t k ho ch huy ñ ng v n m t
cách có hi u qu nh t ñáp ng ñư c chi n lư c chi n lư c và k ho ch ñ ra.
3.3.1.6. Hoàn thi n mô hình t ch c th trư ng trái phi u: Mô hình th trư ng trái
phi u Vi t Nam ñư c ñ xu t xu t phát t ñ nh hư ng phát tri n th trư ng trái phi u, t
ñánh giá th c tr ng các ti n ñ hình thành và phát tri n th trư ng, mô hình th trư ng trái
phi u Vi t Nam c n ph i ñư c ti n hành phát tri n m t cách ñ ng b t s ña d ng các lo i
hàng hoá th trư ng, s chu n hoá các ho t ñ ng c a th trư ng phát hành và giao d ch.
3.3.2. Nhóm gi i pháp vi mô
3.3.2.1. Phát tri n h th ng các nhà t o l p th trư ng trái phi u: Vi c phát tri n
các nhà t o l p th trư ng trái phi u ph thu c r t l n vào mô hình t ch c và ho t ñ ng
c a th trư ng. M i mô hình th trư ng khác nhau, thành viên và ho t ñ ng t o l p th
trư ng là khác nhau. Thành viên c a th trư ng trái phi u bao g m các ngân hàng thương
m i, các công ty ch ng khoán, các công ty b o hi m, các qu ñ u tư ch ng khoán, qu
hưu trí, các công ty tài chính và các trung gian tài chính khác. Tuy nhiên, xét v năng l c
tài chính và kh năng tham gia th trư ng, c n ñ c bi t lưu ý hai nhóm ñ i tư ng là các
ngân hàng thương m i và các công ty ch ng khoán.
3.3.2.2. T o tính thanh kho n cho trái phi u: (i) ð i v i TPCP: Th c hi n vi c tái
phát hành các ch ng khoán có tính thanh kho n cao. Ti n hành cơ c u l i các mã trái
phi u hi n có trên HNX; ða d ng các lo i kỳ h n trái phi u ñ phù h p v i nhu c u c a
các nhà ñ u tư; ð y m nh phát hành TPCP qua phương th c ñ u th u và b o lãnh phát
hành: (ii) ð i v i TPCQðP: Ti n hành phát hành trái phi u ñô th ñi kèm theo v i nhi u
ti n ích khác nhau; Thành l p qu thanh toán n trái phi u thu nh p ñ ñ m b o thanh toán
n vay khi trái phi u ñáo h n; Có k ho ch s d ng v n ñư c thu h i ñ ñ u tư các công
trình khác; (iii) ð i v i trái phi u doanh nghi p: th c hi n phát hành nhi u lo i trái phi u
ñ tăng tính h p d n như: trái phi u chuy n ñ i ho c trái phi u kèm ch ng quy n; trái
phi u có ñ m b o...
3.3.2.3. Phát tri n các trung gian tài chính: C n phát tri n c v s lư ng và ch t
lư ng ho t ñ ng c a các trung gian tài chính, cũng như phát tri n ña d ng hóa v lo i
hình các trung gian tài chính.; Có gi i pháp khuy n khích các trung gian tài chính tăng
cư ng huy ñ ng v n trên th trư ng ñ tăng quy mô v n ch s h u, ñ ng th i, khuy n
khích quá trình thâu tóm và sáp nh p nh m t o các t p ñoàn tài chính có quy mô l n, ch t
lư ng ho t ñ ng cao, ngang t m v i khu v c và qu c t ; Có quy ñ nh v v n t i thi u s
ngày càng tăng theo bư c phát tri n c a th trư ng; Hoàn thi n v mô hình t ch c, c i
thi n v qu n tr ñi u hành; tăng cư ng ñ u tư v cơ s v t ch t k thu t, h th ng thông
tin và tăng ch t lư ng ngu n nhân l c; Thay ñ i nh n th c c a lãnh ñ o ñơn v v vai trò
c a ho t ñ ng ñ u tư trái phi u và ho t ñ ng t o l p th trư ng trái phi u.
3.3.2.4. Xây d ng và phát tri n các t ch c ñ nh m c tín nhi m: S ra ñ i c a các
t ch c ñ nh m c tín nhi m là yêu c u t t y u c a quá trình h i nh p và phát tri n c a th
trư ng tài chính Vi t Nam. Căn c vào th c t kinh nghi m c a các qu c gia cũng như
d a vào ñi u ki n kinh t , chính tr - xã h i c a nư c ta hi n nay do v y t ch c ñ nh m c
tín nhi m ph i có uy tín l n. Mô hình có th thi t l p bao g m thành viên là B Tài chính,
Ngân hàng Nhà nư c, t ng Công ty B o hi m, các NHTM l n. Cơ c u t ch c theo mô
hình công ty c ph n g m h i ñ ng qu n tr , giao ñ c ñi u hành v.v.. vi c ñánh giá x p
h ng nên do các nhóm phân tích x p h ng, h i ñ ng x p h ng xem xét thông qua. Nhóm
phân tích x p h ng có th bao g m các thành viên là nhân viên c a t ch c ñ nh m c tín
nhi m, các chuyên gia ph tr theo ngành, lĩnh v c v.v…
3.3.2.5. Hoàn thi n h th ng thanh toán và lưu ký: C n s m tách bi t h th ng lưu
ký, thanh toán bù tr trái phi u v i h th ng lưu ký, thanh toán bù tr c phi u; t o cơ
ch huy ñ ng ngu n l c cho qu h tr thanh toán giao d ch trái phi u; Chuy n ñ i ngân
hàng thanh toán t ngân hàng ð u tư và Phát tri n Vi t Nam (BIDV) sang Ngân hàng
Nhà nư c; Chuy n mô hình lưu ký t hai c p sang m t c p; ða d ng hóa các phương
th c thanh toán; Xây d ng m i h th ng giao d ch vay n cho thành viên.
3.3.2.6. Phát hành trái phi u qu c t : Bên c nh vi c t p trung phát hành trái phi u
b ng ñ ng n i t , Vi t Nam cũng c n ph i chú ý t i vi c xây d ng k ho ch phát hành trái
23
24
phi u ra th trư ng qu c t . ð i v i Vi t Nam, vi c ti p c n v i th trư ng v n qu c t ngoài
ý nghĩa kinh t tìm ki m ngu n v n cho n n kinh t , còn là vi c vi c phát hành trái phi u còn
có nhi u ý nghĩa quan tr ng khá như: th hi n chính sách h i nh p vào th trư ng tài chính
qu c t ; trái phi u qu c t c a Chính Ph phát hành s t o ra ñi m chu n ñ các doanh
nghi p có th phát hành trái phi u qu c t trong tương lai;... Tuy nhiên khi th c hi n phát
hành trái phi u qu c t c n ph i ñánh giá ñ n tính kh thi c a vi c tr n vì n u không s
làm nh hư ng t i uy tín qu c gia.
3.3.2.7. Phát tri n các công c phái sinh: Hi n nay, th trư ng giao d ch trái phi u
Vi t Nam khá ñơn ñi u, làm h n ch m c ñích ñ u tư và tính linh ho t c a th trư ng.
C n phát tri n các s n ph m ch ng khoán phái sinh liên quan ñ n trái phi u như: h p
ñ ng quy n ch n; h p ñ ng tương lai; h p ñ ng kỳ h n; các s n ph m t ch ng khoán
hóa tài s n và các kho n n ... H th ng ngân hàng thương m i s ñóng vai trò ch ñ o
trong quá trình cung c p các s n ph m phái sinh cho TTCK. Trong ñi u ki n c a Vi t
Nam hi n nay và trong tương lai g n, hàng hóa chính trong giao d ch repo ch có th là
trái phi u Chính Ph . Các lo i gi y t có giá khác tuy có th ñư c s d ng nhưng khó có
th áp d ng cho giao d ch repo có t ch c vì chúng không ñư c lưu ký t p trung, lư ng
giao d ch l i không ñ l n ñ làm thông tin tham kh o.
3.3.2.8. Xác ñ nh rõ và nâng cao vai trò c a các cơ quan tham gia qu n lý th
trư ng trái phi u: Vi c xác ñ nh rõ vai trò c a các cơ quan qu n lý th trư ng trái phi u
là ñi u vô cùng quan tr ng, nó s tránh ñư c s qu n lý ch ng chéo ho c hi n tư ng “v a
ñá bóng v a th i còi”. Do v y c n làm rõ ch c năng qu n lý như: B Tài chính là cơ quan
ho ch ñ nh chính sách; Ngân hàng Nhà nư c là cơ quan qu n lý các ho t ñ ng c a các t
ch c tài chính; y ban Ch ng khoán Nhà nư c giám sát th trư ng. UBCKNN c n tách ra
kh i B tài chính ñ th c hi n vi c qu n lý giám sát th trư ng; S giao d ch ch ng khoán
th c hi n vi c ki m soát ho t ñ ng c a các công ty thành viên và các công ty niêm y t và
Hi p h i th trư ng trái phi u Vi t Nam là t ch c làm di n ñàn, c u n i ñ trao ñ i, c p
nh t thông tin, tăng cư ng s h p tác, hi u bi t l n nhau gi a các h i viên và gi a h i viên
v i các cơ quan qu n lý Nhà nư c cũng như các t ch c th trư ng qu c t . Bên c nh ñó
c n thành l p m t cơ quan Qu n lý n qu c gia nh m ñ m b o theo dõi vi c s d ng và tr
n các ngu n v n vay.
3.3.2.9. Tăng cư ng ñ u tư cơ s v t ch t k thu t: ð t o hi u qu cho ho t ñ ng c a
th trư ng trái phi u, c n ñ u tư m nh ñ phát tri n cơ s h t ng k thu t giao d ch và h
th ng thông tin như nâng c p h th ng thông ph n m m thông tin cho các thành viên giao
d ch; nâng c p Website c a SGDCK theo hư ng t o h th ng thông tin riêng cho th trư ng
trái phi u, h tr k thu t và tư v n hoàn thi n Website cho các thành viên th trư ng; tăng
cư ng ñ u tư trang thi t b ph n c ng cũng như h th ng an ninh, b o m t, h t ng m ng
nh m ñáp ng yêu c u giao d ch m i. Nghiên c u kh năng tích h p h th ng giao d ch trái
phi u t i SGDCK v i các h th ng giao d ch v i kh năng có th thanh toán v i nhi u lo i
ngo i t , hư ng t i k t n i ñư c v i h th ng thông tin trên th gi i.
3.3.2.10. Tăng cư ng ñào t o và b i dư ng nghi p v cho cán b , nâng cao nh n
th c c a công chúng ñ u tư: Thư ng xuyên t ch c ñào t o, ñào t o l i ñ i ngũ cán b
làm công tác huy ñ ng v n, ñ c bi t là nhóm cán b xây d ng chi n lư c huy ñ ng v n,
cơ ch , chính sách huy ñ ng v n và nâng cao nhân th c v i công chúng ñ u tư v th
trư ng trái phi u
K T LU N
Qua 23 năm ñ i m i, Vi t Nam ñã ñ t nh ng thành t u to l n trong tăng trư ng kinh
t , trong ñó y u t v v n ñóng m t vai trò h t s c quan tr ng. M c dù ñã ñ t ñư c nh ng
thành t u to l n nhưng v n chưa x ng v i ti m năng c a nó. Th trư ng trái phi u là m t
b ph n quan tr ng c a th trư ng tài chính, phát tri n th trư ng trái phi u là nh m góp
ph n vào vi c lưu thông các ngu n v n trong xã h i. Trên cơ s s d ng t ng h p các
phương pháp nghiên c u và v n d ng các lý thuy t, lu n án ñã th c hi n ñư c các m c
tiêu và nhi m v nghiên c u ñ t ra là:
Th nh t, trình bày nh ng v n ñ t ng quan v các v n ñ cơ b n v th trư ng trái
phi u, tác ñ ng c a nó ñ i v i n n kinh t , các nhân t nh hư ng t i s phát tri n c a th
trư ng trái phi u. Thông qua vi c nghiên c u kinh nghi m xây d ng và phát tri n th
trư ng trái phi u Hàn Qu c, m t qu c gia có nhi u ñi m tương ñ ng v i Vi t Nam, t ñó
rút ra các bài h c kinh nghi m có th v n d ng vào phát tri n th trư ng trái phi u Vi t
Nam.
Th hai, ñánh giá th c tr ng c a th trư ng trái phi u Vi t Nam. Qua ñó, ch ra
nh ng k t qu ñ t ñư c cũng như nh ng h n ch và nguyên nhân c a th trư ng trái phi u
Vi t Nam trong th i gian qua. ðây là cơ s ñ ñưa ra các gi i pháp phát tri n th trư ng
trái phi u Vi t Nam trong th i gian t i.
Ba là, thông qua nh ng m t h n ch và nguyên nhân c a nh ng h n ch , ñưa ra m t
s nh n ñ nh, cũng như ñ nh hư ng t m vĩ mô nh m t ng bư c hoàn thi n th trư ng
trái phi u Vi t Nam, ñ ng th i ch ra các gi i pháp nh m hoàn thi n hơn n a th trư ng
trái phi u Vi t Nam trong th i gian t i.
Th trư ng trái phi u là m t lĩnh v c h t s c phong phú và không ng ng phát tri n
c v lý lu n cũng như th c ti n, nh ng k t qu nghiên c u c a lu n án ch là m t s
ñóng góp nh và chưa th bao quát toàn b các khía c nh, lĩnh v c. Do v y, ch c ch n
còn nhi u v n ñ c n ph i ti p t c ñi sâu nghiên c u ñ không ng ng hoàn thi n và phát
tri n th trư ng trái phi u Vi t Nam.
- Xem thêm -
.PDF 
12 
176 
107 
