Tài liệu Phát triển nguồn lực thông tin tại thư viện trường đại học sư phạm kỹ thuật hưng yên

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ---------------------------- PHẠM VĂN HƢNG PHÁT TRIỂN NGUỒN LỰC THÔNG TIN TẠI THƢ VIỆN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT HƢNG YÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC THÔNG TIN THƢ VIỆN Hà Nội - 2014 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ---------------------------- PHẠM VĂN HƢNG PHÁT TRIỂN NGUỒN LỰC THÔNG TIN TẠI THƢ VIỆN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT HƢNG YÊN Chuyên ngành: Khoa học Thƣ viện Mã số: 60 32 02 03 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC THÔNG TIN THƢ VIỆN NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS. Trần Thị Quý Hà Nội - 2014 2 LỜI CẢM ƠN Tác giả luận văn “Phát triển nguồn lực thông tin tại Thư viện Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Hưng Yên” xin cảm ơn tập thể và cá nhân sau: Tác giả luận văn biết ơn sâu sắc tới Nhà giáo ưu tú PGS.TS. Trần Thị Quý Trưởng khoa Thông tin – Thư viện - Trường ĐHKHXH & NV ĐHQGHN, người đã hướng dẫn tận tụy, dìu dắt về chuyên môn, tinh thần trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Tác giả luận văn xin được trân trọng cảm ơn các thầy, cô tham gia công tác đào tạo, NCKH tại khoa Thông tin – Thư viện – Trường ĐHKHXH & NV ĐHQGHN. Các thầy, cô đã tận tình cống hiến, dạy dỗ kiến thức chuyên môn, kinh nghiệm quý báu trong suốt thời gian học tập và thực hiện đề tài. Tác giả luận văn xin trân trọng cảm ơn Ban lãnh đạo Trường ĐHSPKT HY và Ban lãnh đạo Ban thư viện nhà trường đã động viên, giúp đỡ tạo điều kiện thuận lợi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài. Tác giả luận văn gửi đến gia đình, bạn bè, người thân những tình cảm chân thành, đã luôn động viên kịp thời trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài. Mặc dù bản thân đã có nhiều cố gắng và có sự giúp đỡ của quý thầy cô, đồng nghiệp, gia đình, bạn bè và người thân trong quá trình học tập và thực hiện đề tài. Đề tài không thể tránh khỏi những khiếm khuyết. Kính mong nhận được những đóng góp ý kiến quý báu của quý thầy cô./ Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày … tháng …. năm 2014 Tác giả Phạm Văn Hƣng 1 MỤC LỤC Trang Lời cảm ơn 1 Mục lục 2 Danh mục các từ viết tắt 6 Danh mục các bảng biểu 7 Danh mục các biểu đồ, sơ đồ 8 MỞ ĐẦU 9 NỘI DUNG 15 Chƣơng 1. Những vấn đề chung về phát triển nguồn lực thông tin 15 của Thƣ viện Trƣờng Đại học Sƣ Phạm Kỹ thuật Hƣng Yên 1.1 Một số khái niệm cơ bản 15 1.1.1 Khái niệm thông tin 15 1.1.2 Khái niệm về nguồn lực thông tin 16 1.1.3 Khái niệm về phát triển nguồn lực thông tin 17 1.2 Các quy luật phát triển nguồn lực thông tin 18 1.2.1 Quy luật gia tăng số lượng tài liệu 18 1.2.2 Quy luật tập trung và phân tán thông tin 20 1.2.3 Quy luật lỗi thời của thông tin 21 1.2.4 Quy luật gia tăng của giá thành thông tin 22 1.3 Các nguyên tắc phát triển nguồn lực thông tin 25 1.3.1 Đảm bảo tính khoa học 25 1.3.2 Đảm bảo sự đầy đủ, chính xác 26 1.3.3 Đảm bảo hiệu quả kinh tế 26 1.3.4 Đảm bảo nguyên tắc phối hợp chia sẻ 26 1.4 Các yếu tố tác động đến phát triển nguồn lực thông tin 27 1.4.1 Chính sách phát triển nguồn lực thông tin 27 1.4.2 Nhiệm vụ chính trị của thư viện 27 1.4.3 Đặc điểm nhu cầu tin của người dùng tin 27 1.4.3.1 Nhu cầu tin 27 1.4.3.2 Người dùng tin 28 2 1.4.4 Ứng dụng công nghệ thông tin 28 1.4.5 Cơ sở vật chất, trang thiết bị 29 1.4.6 Ngân sách phát triển nguồn lực thông tin 29 1.4.7 Trình độ cán bộ phát triển nguồn lực thông tin 29 1.5 Các tiêu chí đánh giá nguồn lực thông tin 30 1.5.1 Độ chính xác của thông tin 30 1.5.2 Tính kịp thời của thông tin 30 1.5.3 Mức độ đầy đủ, chi tiết của thông tin 31 1.5.4 Tính độc quyền của thông tin 31 1.5.5 Tác động của thông tin 31 1.6 Khái quát chung về Trƣờng Đại học Sƣ Phạm Kỹ thuật 32 Hƣng Yên 1.6.1 Lịch sử hình thành và phát triển 32 1.6.2 Cơ cấu tổ chức và đội ngũ cán bộ 33 1.6.3 Chức năng và nhiệm vụ 36 1.6.4 Hoạt động đào tạo và nghiên cứu khoa học của nhà trường 36 1.7 Thƣ viện với sự phát triển của Trƣờng Đại học Sƣ Phạm 39 Kỹ thuật Hƣng Yên 1.7.1 Chức năng, nhiệm vụ của Thư viện 40 1.7.2 Cơ cấu tổ chức và đội ngũ cán bộ thư viện 40 1.7.3 Vai trò của thư viện Trường Đại học Sư Phạm Kỹ thuật 41 Hưng Yên 1.8 Vai trò của phát triển nguồn lực thông tin đối với Thƣ viện 42 1.8.1 Yếu tố tạo thành thư viện của nhà trường 42 1.8.2 Đảm bảo thỏa mãn tối đa nhu cầu tin của người dùng tin 43 1.8.3 Là động lực, nguồn lực phát triển hoạt động của thư viện 44 1.8.4 Đảm bảo chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học 44 Chƣơng 2. Thực trạng công tác phát triển nguồn lực thông tin tại 46 thƣ viện Trƣờng Đại học Sƣ Phạm Kỹ thuật Hƣng Yên 2.1 Thực trạng đặc điểm nguồn lực thông tin tại thƣ viện 46 2.1.1 Đặc điểm theo vật liệu mạng tin 46 2.1.2 Đặc điểm theo mục đích sử dụng 47 3 2.1.3 Đặc điểm theo phạm vi phổ biến thông tin 50 2.1.4 Đặc điểm theo thời gian xuất bản 51 2.1.5 Đặc điểm theo nội dung 53 2.1.6 Đặc điểm theo ngôn ngữ của tài liệu 55 2.2 Công tác phát triển nguồn lực thông tin tại Thƣ viện 57 2.2.1 Chính sách phát triển nguồn lực thông tin 57 2.2.2 Hình thức phát triển nguồn lực thông tin 60 2.2.3 Kinh phí phát triển nguồn lực thông tin 65 2.2.4 Công tác thanh lý tài liệu 66 2.2.5 Khai thác và phối hợp bổ sung, chia sẻ nguồn lực thông tin 67 2.2.6 Quy trình phát triển nguồn lực thông tin 71 2.3 Thực trạng các yếu tố tác động đến phát triển nguồn lực 74 thông tin tại thƣ viện 2.3.1 Nhận thức của lãnh đạo các cấp 74 2.3.2 Trình độ đội ngũ cán bộ 75 2.3.3 Nhu cầu tin của người dùng tin 76 2.3.4 Cơ sở vật chất và mức độ ứng dụng công nghệ thông tin 83 2.4 Chất lƣợng nguồn lực thông tin tại thƣ viện trƣờng 84 2.4.1 Độ chính xác của thông tin 84 2.4.2 Tính kịp thời của thông tin 85 2.4.3 Mức độ đầy đủ chi tiết của thông tin 85 2.4.4 Tính độc quyền của thông tin 86 2.4.5 Tác động của thông tin 87 2.5 Nhận xét chung 88 2.5.1 Ưu điểm 88 2.5.2 Hạn chế 90 2.5.3 Nguyên nhân 92 Chƣơng 3. Giải pháp nâng cao hiệu quả phát triển nguồn lực thông 94 tin tại Thƣ viện Trƣờng Đại học Sƣ Phạm Kỹ thuật Hƣng Yên 3.1 Chú trọng phát triển nguồn lực thông tin về lƣợng và chất 94 3.1.1 Xây dựng chính sách bổ sung 94 3.1.2 Tổ chức thu thập đầy đủ tài liệu xám/Tài liệu nội sinh 98 4 3.1.3 Số hóa nguồn tài liệu hiện có 101 3.1.4 Tăng cường hợp tác trao đổi nguồn lực thông tin 104 3.1.5 Tổ chức thanh lý tài liệu cũ, không còn giá trị 107 3.2 Trang bị cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ thông tin 108 3.2.1 Đầu tư trang bị cơ sở vật chất 108 3.2.2. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin 110 3.3 Tăng cƣờng kinh phí bổ sung và chú trọng nâng cao trình độ 111 cán bộ 3.3.1 Tăng cường kinh phí bổ sung 111 3.3.2 Nâng cao trình độ cán bộ thư viện 113 3.4 Nghiên cứu nhu cầu tin và đào tạo ngƣời dung tin 115 3.4.1 Thường xuyên nắm bắt nhu cầu của người dùng tin 115 3.4.2 Đào tạo người dùng tin 117 KẾT LUẬN 120 TÀI LIỆU THAM KHẢO 122 Phiếu phỏng vấn về nguồn lực thông tin của thư viện Trường Đại học 125 Sư Phạm Kỹ thuật Hưng Yên Kết quả điều tra nhu cầu tin tai Trường Đại học Sư Phạm Kỹ thuật Hưng Yên 5 132 DANH MỤC CÁC CHỨ VIẾT TẮT CNTT Công nghệ thông tin CSDL Cơ sở dữ liệu GD & ĐT Giáo dục và đào tạo NCKH Nghiên cứu khoa học NLTT Nguồn lực thông tin NDT Người dùng tin NCT Nhu cầu tin ĐHSPKT HY Đại học Sư phạm Kỹ thuật Hưng Yên 6 DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 01. Kết quả đề tài NCKH của nhà trường tính từ 2007 - 2013 Bảng 02. Cơ cấu loại hình sách phân theo vật liệu mang tin Bảng 03. Cơ cấu loại hình sách phân theo mục đích sử dụng Bảng 04. Cơ cấu tài liệu sách theo thời gian xuất bản Bảng 05. Cơ cấu tài liệu theo nội dung tài liệu Bảng 06. Cơ cấu tài liệu phân theo ngôn ngữ Bảng 07. Danh mục đặt mua báo, tạp chí của Thư viện Bảng 08. Kinh phí phát triển vốn tài liệu từ năm 2008 đến năm 2013 Bảng 09. Đội ngũ cán bộ thư viện Bảng 10. Nhu cầu tin về nội nội dung tài liệu Bảng 11. Nhu cầu tin về mức độ sử dụng loại hình tài liệu Bảng 12. Nhu cầu tin về sử dụng ngôn ngữ tài liệu Bảng 13. Mẫu đối tượng người dùng tin Bảng 14. Số liệu đánh giá chất lượng NLTT của NDT trong thư viện Bảng 15. Nhu cầu tin về đánh giá chất lượng nguồn tài liệu - Tính kịp thời Bảng 16. Nhu cầu tin về đánh giá chất lượng nguồn tài liệu - Tính đầy đủ, chi tiết Bảng 17. Nhu cầu tin về đánh giá chất lượng nguồn tài liệu - Tính độc quyền Bảng 18. Nhu cầu tin về đánh giá chất lượng nguồn tài liệu – Tác động công việc 7 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 01. Cơ cấu nguồn lực thông tin theo vật mang tin Biểu đồ 02. Cơ cấu nguồn lực thông tin theo mục đích sử dụng Biểu đồ 03. Cơ cấu nguồn lực thông tin theo thời gian xuất bản Biểu đồ 04. Cơ cấu nguồn lực thông tin theo nội dung Biểu đồ 05. Cơ cấu nguồn lực thông tin theo ngôn ngữ Biểu đồ 06. Kinh phí phát triển tài liệu từ năm 2008 đến năm 2013. Biểu đồ 07. Nhu cầu tin về nhu cầu mục đích sử dụng tài liệu Biểu đồ 08. Nhu cầu sử dụng ngôn ngữ tài liệu của người dùng tin Biểu đồ 09. Nhóm nhu cầu tin của nhà trường DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 01. Cơ cấu tổ chức nhà trường Sơ đồ 02. Cơ cấu tổ chức Thư viện Sơ đồ 03. Các nguồn bổ sung tài liệu 8 PHẦN 1. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Vào những năm cuối của thế kỷ XX đến nay, dưới tác động mạnh mẽ của sự phát triển của công nghệ thông tin (CNTT), đã làm biến đổi sâu sắc mọi hoạt động của đời sống xã hội. Trong sự biến đổi này, thông tin đã và đang có giá trị lớn hơn cả mọi tài nguyên thiên nhiên. Quốc gia nào, dân tộc nào, cá nhân nào nắm bắt được càng nhiều thông tin, càng nắm được thế chiến thắng trong sự cạnh tranh đang diễn ra trên bình diện toàn cầu. Trong lĩnh vực hoạt động thông tin – thư viện (TT – TV) nguồn lực thông tin (NLTT) là một yếu tố quan trọng trong bốn yếu tố cấu thành cơ quan thông tin, thư viện. Hiện nay, đứng trước thách thức lớn trong việc tiếp thu và sử dụng nguồn tin sao cho có hiệu quả nhất. Các cơ quan thông tin thư viện đã và đang có nhiều biện pháp và giải pháp nhằm tăng cường NLTT, từng bước ứng dụng CNTT hiện đại để thích ứng với nhu cầu của NDT của từng đơn vị. Ở trên thế giới, việc phát triển NLTT đã được nghiên cứu và áp dụng ở rất nhiều cơ quan thông tin, thư viện. Ở Việt Nam, nhiều cơ quan thông tin, thư viện của các trường đại học đã và đang nghiên cứu nhằm phát triển NLTT nhằm nâng cao chất lượng đạo tạo, nghiên cứu khoa học của nhà trường. Đối với một tổ chức là cơ quan thông tin, thư viện thì nguồn lực thông tin (NLTT) là một yếu tố quan trọng trong bốn yếu tố cấu thành thư viện là nhân lực, người dùng tin, vốn tài liệu/nguồn lực thông tin và cơ sở vật chất. Hiện nay, đứng trước thách thức lớn trong việc tiếp thu và sử dụng nguồn tin sao cho có hiệu quả nhất. Các cơ quan thông tin thư viện đã và đang có nhiều biện pháp và giải pháp nhằm tăng cường NLTT, từng bước ứng dụng CNTT hiện đại để thích ứng với nhu cầu của NDT của từng đơn vị. Trên thế giới, việc phát triển NLTT đã được nghiên cứu và áp dụng ở rất nhiều cơ quan thông tin, thư viện. Hiện nay, đứng trước thách thức lớn trong việc thu thập, tổ chức và sử dụng nguồn tin sao cho có hiệu quả nhất. Các cơ quan thông tin, thư viện đã và đang có nhiều biện pháp và giải pháp nhằm tăng cường NLTT, từng bước ứng dụng CNTT hiện đại để thích ứng với nhu cầu của NDT của từng đơn vị. Thư viện Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Hưng yên (ĐHSPKT HY Tiếng Anh: Hung Yen university of technology and education) là một đơn vị trực thuộc của Trường, và tiền thân là Thư viện Trường Cao đẳng Sư phạm Kỹ thuật I. 9 Sau khi được nâng cấp và trở thành Thư viện Trường ĐHSPKT HY. Là trường đại học nằm trong khối các trường sư phạm kỹ thuật của cả nước, và là trường đại học sư phạm kỹ thuật và công nghệ thuộc khu vực phía bắc. Đồng thời là trường trọng điểm của khu vực đồng bằng sông Hồng, đào tạo định hướng ứng dụng nghề nghiệp và là nguồn cung cấp cho thị trường lao động đội ngũ kỹ sư, kỹ thuật viên, giáo viên kỹ thuật, cán bộ nghiên cứu có trình độ khoa học công nghệ, kỹ năng chuyên môn, đạo đức nghề nghiệp, góp phần phát triển kinh tế xã hội và nền giáo dục đại học Việt Nam. Với đặc thù là thư viện đại học thuộc khối trường Sư phạm Kỹ thuật. Nên, đặc trưng của tài liệu trong thư viện là “Sư phạm” và “Kỹ thuật”. Hiện tại, NLTT của Thư viện vẫn còn hạn chế nhiều. Nguồn lực thông tin của Trường so với nhu cầu của NDT thì vẫn còn ở mức rất hạn chế. Do vậy, nhiệm vụ của thư viện Nhà trường được đặt ra là hết sức lớn để đáp ứng nhu cầu NDT. Trong khi đó, hiện tại cấu trúc để thiết lập lên hoạt động thư viện của nhà trường thì còn nhiều mặt hạn chế, từ cán bộ thư viện, cơ sở vật chất – trang thiết bị và đặc biệt là NLTT. Cả 3 yếu tố trên đều chưa tương xứng tầm với nhu cầu sử dụng NLTT của NDT là cán bộ giảng viên, học viên và sinh viên của Nhà trường. Từ những thực trạng đã nêu trên, cho thấy công tác phát triển NLTT tại Thư viện Đại học Sư phạm Kỹ thuật Hưng Yên là một vấn đề hết sức cần thiết phải được nghiên cứu và triển khai. Vấn đề cấp bách hiện tại là thư viện cần xây dựng NLTT chính xác, đầy đủ hơn, cập nhật hơn. Chính vì vậy, tôi đã tâm huyết lựa chọn đề tài “Phát triển NLTT tại Thư viện Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Hưng Yên” làm luận văn thạc sỹ khoa học thư viện với mong muốn vận dụng những kiến thức lý luận và thực tiễn đã và đang nghiên cứu học tập cùng với kinh nghiệm công tác của mình để đưa ra ý kiến, phương hướng, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng NLTT và đáp ứng được nhiều hơn nữa nhu cầu của NDT, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động đào tạo, NCKH của Trường ĐHSPKT HY. 2. Tình hình nghiên cứu Hiện nay, có nhiều đề tài NCKH đã và đang nghiên cứu về phát triển NLTT tại các thư viện trường đại học hoặc NLTT tại các cơ quan khác. Tuy nhiên, ở từng cơ quan hay từng trung tâm thông tin, thư viện lại có những đặc thù và mô hình khác nhau, gắn liền với sứ mạng, mục tiêu và nhiệm vụ, chức năng riêng của từng đơn vị. 10 Các luận văn theo hướng đề tài đã được bảo vệ thành công tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc Gia Hà Nội, Hà Nội như “Phát triên NLTT tại Thư viện Trường Đại học Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình” của Lê Thị Tuyết Nhung bảo vệ năm 2011; “Phát triển NLTT phục vụ công tác đào tạo tín chỉ tại trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Đại học lao động Xã hội” của Nguyễn Tiến Đức bảo vệ năm 2010; Các luận văn được bảo vệ tại Trường Đại học Văn hóa Hà Nội như: “Tăng cường NLTT tại Thư viện Quốc Gia Việt Nam của Phạm Mỹ Dung bảo vệ năm 2004; “Tổ chức và khai thác NLTT tại Trung tâm – Thông tin Thư viện Đại học Thái Nguyên” của Hà Thị Thu Hiếu bảo vệ năm 2002); “Tăng cường NLTT tại Thư viện Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội” của Hà Thị Huệ bảo vệ năm 2005; “Nghiên cứu khai thác và phát triển nguồn học liệu số tại Trường Đại học Sư phạm Hà nội trong giai đoạn đổi mới giáo dục của Vũ Văn Thường bảo vệ năm 2010. - Các bài báo được công bố tại các tạp chí và hội nghị khoa học như các bài của PGS.TS.Trần Thị Quý: “Hợp tác, liên kết chia sẻ thông tin - Yếu tố quan trọng đảm bảo sự phát triển bền vững của các cơ quan thông tin & thư viện đại học” trong Kỷ yếu Hội thảo khoa học do Trung tâm Thông tin–Thư viện ĐHQGHN, tổ chức năm 2007; “Số hóa tài liệu – Từ nhận thức đến triển khai đào tạo tại khoa TTTV, trường Đại học KHXH&NV” tại Hội thảo “Xây dựng và chia sẻ nguồn lực thông tin địa phương dạng số phục vụ bảo tồn di sản và phát triển kinh tế xã hội” do Bộ VH - TT và Du lịch tổ chức tại Hà Nội và tháng 11/2011. Một số bài của TS. Nguyễn Viết Nghĩa như “Một số vấn đề xung quanh việc thu thập khai tài liệu xám, Tạp chí thông tin và tư liệu”, Số 4 năm 1999, tr.10-14; “Phương pháp luận xây dựng chính sách phát triển nguồn tin” Tạp chí thông tin và tư liệu, Số 1 năm 2001, tr.12-17; Bài của TS. Nguyễn Huy Chương và Ths. Trần Mạnh Tuấn “Phát triển nguồn học liệu tại các tổ chức nghiên cứu, đào tạo”, Tạp chí thông tin và tư liệu, Số 4, 2008, tr.10-13; Trần mạnh Tuấn “Nguồn nội sinh của Trường Đại học thực trạng và giải pháp phát triển”, Tạp chí Thông tin và tư liệu, Số 3 năm 2005, tr.10-11. Nguyễn Văn Hành “Thư viện đại học với công tác phát triển học liệu phục vụ đào tạo theo tín chỉ, Tạp chí thông tin và tư liệu, Số 1 năm 2008, tr.3034. Ngoài ra còn nhiều các đề tài NCKH khác có liên quan tới việc phát triển NLTT tại các cơ quan thông tin – thư viện. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu về NLTT 11 này đã cho biết về thực trạng, khảo sát, phân tích, đánh giá và đưa ra các giải pháp với liền với mục tiêu và sứ mạng đặc thù của từng cơ quan chủ quản cũng như gắn với nhiệm vụ chức năng cụ thể của đơn vị mình. Ở Thư viện Trường ĐHSPKT HY chưa có đề tài nào nghiên cứu về lĩnh vực phát triển NLTT. Vì vậy, đề tài “Phát triển NLTT tại Thư viện Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Hưng Yên” mà tác giả lựa chọn làm luận văn thạc sỹ Khoa học Thông tin - Thư viện là đề tài nghiên cứu đầu tiên , hoàn toàn mới và không trùng lặp với đề tài nào trước đó. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Mục đích Nhằm đạt hiệu quả cao trong công tác phát triển NLTT tại Thư viện Trường ĐHSPKT HY đáp ứng tốt nhu cầu thông tin của NDT của nhà trường nhằm nâng cao chất lượng hoạt động đào tạo, NCKH của Trường ĐHSPKT HY. 3.2 Nhiệm vụ - Nghiên cứu cơ sở lý luận về NLTT và cơ sở thực tiễn liên quan đến phát triển NLTT đối với Thư viện Trường ĐHSPKT HY. - Khảo sát, phân tích thực trạng và đưa ra những ý kiến nhận xét, đánh giá và các giải pháp về công tác phát triển NLTT tại Thư viện Trường ĐHSPKT HY từ năm 2010 đến nay. - Đưa ra một số kiến nghị và giải pháp mang tính khả thi nhằm phát triển NLTT tại Thư viện Trường ĐHSPKT HY. 4. Giả thuyết nghiên cứu Hiện tại, NLTT cũng như công tác phát triển NLTT còn nhiều hạn chế chưa đáp ứng được nhu cầu tin của cán bộ giảng viên và sinh viên của Trường ĐHSPKT HY . Nguyên nhân không chỉ do công tác bổ sung tài liệu mà còn cả các yếu tố tác động đến công tác này. Nếu công tác phát triển NLTT tại Thư viện Trường ĐHSPKT HY được chú trọng, tăng cường hơn về nhiều mặt như: Cần có chính sách phát triển NLTT khoa học, nâng cao nhận thức các cấp lãnh đạo, tăng cường đầu tư kinh phí bổ sung; chú trọng nghiên cứu nhu cầu tin của người dùng tin; Phát triển nguồn tài liệu xám và tài liệu nội sinh; Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin; Chú trọng nâng cao 12 trình độ đội ngũ cán bộ, đào tạo người dùng tin... thì chắc chắn NLTT cảu Thư viện trường sẽ thay đổi cả về lượng và chất đáp ứng được tốt hơn nhu cầu của NDT tại Trường ĐHSPKT HY. 5. Đối tƣợng nghiên cứu Công tác phát triển NLTT tại Thư viện Trường ĐHSPKT HY 6. Phạm vi nghiên cứu Không gian: Thư viện Trường ĐHSPKT HY Thời gian: Từ năm 2010 đến nay – năm Nhà trường tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin 7. Phƣơng pháp nghiên cứu - Phương pháp luận Luận văn sử dụng cơ sở phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử kết hợp với các quan điểm mới của Đảng và Nhà nước ta về công tác thông tin, thư viện nói chung và phát triển NLTT nói riêng. - Phương pháp nghiên cứu cụ thể + Nghiên cứu, thu thập, phân tích và tổng hợp tài liệu + Phương pháp Thống kê + Phương pháp Phỏng vấn trực tiếp, hỏi ý kiến chuyên gia + Phương pháp Điều tra bằng bảng hỏi 8. Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của đề tài 8.1 Ý nghĩa khoa học của đề tài Góp phần hoàn thiện và phát triển lý luận về phát triển NLTT nói chung và phát triển NLTT trong các trường đại học nói riêng. 8.2 Ý nghĩa ứng dụng của đề tài - Trên cơ sở lý luận, và kết quả nghiên cứu thực trạng, tác giả sẽ có những đánh giá, nhận xét về ưu điểm, hạn chế và tìm ra nguyên nhân trong việc PT NLTT của Thư viện Trường. Từ đó, đưa ra những kiến nghị và giải pháp cụ thể mang tính khả thi áp dụng trong thực tiễn nhằm phát triển NLTT nhằm thỏa mãn nhu cầu của NDT, góp phần nâng cao hiệu quả công tác đào tạo, NCKH của Trường ĐHSPKT HY trong thời gian tới. 13 9. Dự kiến kết quả nghiên cứu và bố cục của luận văn 9.1 Dự kiến kết quả nghiên cứu - Định tính: Luận văn dự kiến khoảng 80 – 100 trang A4 - Đình lượng: Đưa ra các giải pháp phát triển NLTT nhằm PT NLTT hiệu quả, đồng thời đáp ứng được tốt nhu cầu thông tin/tài liệu của NDT để hướng tới mục tiêu, sứ mạng chung của nhà trường là đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao cho đất nước trong lĩnh vực Sư phạm Kỹ thuật 9.2 Bố cục của luận văn - Ngoài phần mở đầu và tài liệu tham khảo, bố cục nội dung luận văn gồm có 3 chương. Chương 1: Những vẫn đề chung về phát triển nguồn lực thông tin của Thư viện Trường ĐHSPKT HY. Chương 2: Thực trạng công tác phát triển nguồn lực thông tin tại Thư viện Trường ĐHSPKT HY. Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả công tác phát triển nguồn lực thông tin tại Thư viện Trường ĐHSPKT HY. KẾT LUẬN TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 14 PHẦN 2. NỘI DUNG CHƢƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ PHÁT TRIỂN NGUỒN LỰC THÔNG TIN CỦA THƢ VIỆN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT HƢNG YÊN 1.1 Một số khái niệm cơ bản 1.1.1 Khái niệm thông tin Thông tin là một khái niệm đã và đang còn nhiều quan điểm khác nhau, vì vậy có rất nhiều định nghĩa khác nhau về thông tin: Theo từ điển Random House Dictionary of English language: Thông tin là tri thức được giao lưu hoặc được thu nhận có liên quan đến một sự kiện hoặc hoàn cảnh đặc biệt. Theo từ điển Oxford English Dictionary: Thông tin là tri thức, tin tức. Trong cuốn Guide to concepts and terms in data processing của UNESCO lại cho rằng: Thông tin là ý nghĩa mà con người muốn diễn đạt hoặc nhận thức ra, là sự biểu đạt các sự việc và ý tưởng bằng các phương tiện trình bày đã được quy định. Theo đại từ điển Bách khoa toàn thư Xô Viết: Thông tin là tin tức được truyền từ người này qua người khác bằng lời nói, chữ viết hay bằng một phương tiện nào đó. Theo Nghị định 159/CP-2004 của Chính phủ ban hành: Thông tin là dữ liệu, số liệu, dữ kiện, tin tức, tri thức khoa học và công nghệ (bao gồm khoa học tự nhiên, khoa học công nghệ, khoa học xã hội và nhân văn) được tạo lập, quản lý và sử dụng nhằm cung cấp dịch vụ công, phục vụ quản lý nhà nước hoặc đáp ứng nhu cầu của tổ chức cá nhân trong xã hội. Theo Quan điểm nghĩa thông thường: Thông tin là nội dung phản ánh về một vật, sự vật, hiện tượng hay quá trình nào đó của thế giới tự nhiên, xã hội và con người được tiếp nhận trực tiếp hoặc gián tiếp. Theo Quan điểm ý nghĩa đời sống thực tiễn: Thông tin là nhu cầu cơ bản gắn trực tiếp với hoạt động sản xuất và đời sống tinh thần của con người. Theo Quan điểm ý nghĩa của lý thuyết thông tin: Thông tin là lượng đo trật tự nhân tạo chống lại sự hỗn độn của tự nhiên. Theo quan điểm của Triết học: Thông tin là sự phản ánh thế giới vật chất và xã hội bằng ngôn từ, ký hiệu, hình ảnh … hay nói rộng hơn bằng tất cả các phương tiện tác động lên giác quan của con người. Như vậy, thông tin cho đến nay, một định nghĩa với nội hàm đầy đủ về bản chất của nó thì vẫn chưa có một nhà khoa học nào đưa ra, bởi có rất nhiều các ý kiến khác 15 nhau trên diễn đàn khoa học. Trong luận văn này, tác giả tiếp cận thông tin chính là các nội dung tri thức của nhân loại được lưu giữ trên các vật mang tin khác nhau nhằm phục vụ cho việc thu thập, lưu giữ, bảo quản và sử dụng của con người. 1.1.2 Khái niệm về nguồn lực thông tin “NLTT” là một thuật ngữ chuyên ngành thông tin thư viện. Đến nay thuật ngữ này vẫn tồn tại một số quan điểm sau: Thuật ngữ “NLTT” được dịch từ thuật ngữ tiếng Anh “Information Resource”. Theo Tiến sĩ Lê Văn Viết: Nội hàm của thuật ngữ này vẫn chưa được thống nhất. Có ý kiến cho rằng “NLTT” tương đương như vốn tài liệu trong các cơ quan thông tin thư viện. Ý kiến khác cho rằng “NLTT” không chỉ bao hàm các nguồn lực về tài liệu, mà còn gồm các thành phần khác như tài liệu thông tin, nhân lực thông tin. Và có ý kiến thì cho rằng “NLTT” là nguồn tin… [18, tr 163]. Theo từ điển tiếng Việt: “nguồn” được hiểu là nơi bắt đầu, nơi phát sinh ra hay là nơi có thể cung cấp. Từ đó nhiều quan điểm cho rằng: NLTT bao hàm cả về tiềm lực thông tin và khả năng “với tới” các nguồn thông tin khác nhau. Hiểu theo nghĩa này thì tát cả các nguồn thông tin có trong tay hoặc có thể “với tới” được gọi là NLTT. Trong thực tế, “nguồn học liệu” là thuật ngữ dùng chỉ NLTT trong các đơn vị nghiên cứu, đào tạo. Tại các trung tâm học liệu (Learning Resource Center ) của một số các trường đại học như: Trung tâm học liệu Thái Nguyên, Trung tâm học liệu Đà nẵng, Trung tâm học liệu Huế … thì nguồn học liệu được hiểu là nguồn thông tin để sử dụng, đáp ứng nhu cầu quản lý, lãnh đạo, học tập, NCKH... cũng như phục vụ quá trình đạo tạo của nhà trường. Trong Nghị quyết của Chính phủ về hoạt động thông tin khoa học và công nghệ, thuật ngữ NLTT khoa học và công nghệ dùng để chỉ các loại sách, báo, tạp chí, CSDL, tài liệu hội nghị - sở hữu trí tuệ, đo lường chất lượng, luận văn, luận án và các nguồn tin khác được tổ chức, cá nhân thu thập [11]. Theo Tiến sĩ Lê Văn Viết: NLTT là tổ hợp các tài liệu phản ánh những kết quả NCKH trong hoạt động nhận thức thực tiễn của con người [18, tr 164]. NLTT nếu được tổ chức một cách khoa học, được bảo quản ở cơ quan thông tin thư viện hay được gọi là kho tin. Nguồn tin ở đây được xem như là kho tin, cung cấp cho người dùng các NLTT của mình. 16 Theo PGS.TS Nguyễn Hữu Hùng. NLTT bao gồm các dữ liệu thể hiện dưới dạng văn bản, số, hình ảnh hoặc âm thanh được ghi lại trên phương tiện theo quy ước và không theo quy ước, các sưu tập, những kiến thức của con người, những kiến thức của tổ chức có thể truy cập và có giá trị cho người sử dụng [4. tr.240]. Và theo PGS.TS Nguyễn Hữu Hùng: NLTT là sản phẩm trí óc, trí tuệ của con người, là những thông tin được tổ chức, kiểm soát và có giá trị trong hoạt động thực tiễn của con người [7]. Tác giả Nguyễn Viết Nghĩa trong tập bài giảng Phát triển và quản trị vốn tài liệu dành cho học viên cao học ngành khoa học thư viện tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng: NLTT là tập hợp có tổ chức các loại hình tài liệu dưới mọi định dạng khác nhau của một cơ quan thông tin thư viện nhằm thỏa mãn nhu cầu NDT [19]. Như vậy, NLTT phản ánh các quá trình được ghi nhận trong kết quả của công trình NCKH và trong các dạng tài liệu khác nhau của hoạt động nhận thức và thực tiễn. NLTT do con người tạo ra, và thông tin được kiểm soát, tổ chức và có giá giá trị đối với hoạt động thực tiễn của con người. Ở một góc độ nhìn nhận, nghiên cứu ở mức đề tài luận văn thạc sĩ. Tác giả luận văn đồng ý với các quản điểm trên và đưa ra quan điểm riêng về NLTT như sau: NLTT là tổ hợp các loại hình tài liệu được tổ chức trật tự trong quá trình hoạt động khoa học và hoạt động thực tiễn của con người. 1.1.3 Khái niệm về “phát triển nguồn lực thông tin” Theo quan điểm triết học, sự phát triển là một phạm trù triết học chỉ quá trình vận động tiến lên từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn của sự vật, hiện tượng. Sự phát triển không bao quát toàn bộ sự vận động nói chung. Nó chỉ khái quát xu hướng chung của sự vận động – xu hướng vận động đi lên của sự vật hiện tượng, và những biến đổi có tính chất thụt lùi của sự vật, hiện tượng. Sự phát triển chỉ là một trường hợp đặc biệt của vận động. Sự phát triển thể hiên rất khác nhau trong hiện thực, tùy theo hình thức tồn tại cụ thể của các dạng vật chất. Theo tác giả Phát triển NLTT là: Phát triển các loại hình tài liệu có tổ chức căn cứ vào nhu cầu thực tiễn, có sự biến đổi căn bản về chất và lượng của nguồn lực thông tin, đồng thời được xem xét các yếu tố tác động đến NLTT để đảm bảo tính hiệu quả, duy trì và phát triển trong một cơ quan thông tin, thư viện cụ thể. 17 1.2 Các quy luật phát triển nguồn lực thông tin Việt Nam đang trên con đường hội nhập và ngày càng phát triển để hoà mình vào xu thế phát triển của xã hội nói chung của thế giới. Kinh tế đang từng bước phát triển, gắn theo là kinh tế tri thức đang mở ra cho chúng ta một thời kỳ bùng nổ thông tin trong xã hội tiên tiến. Sự phát triển mạnh mẽ và không ngừng về cả số lượng và tốc độ của thông tin đã tạo nên sự bùng nổ thông tin trong kỷ nguyên mới. Thông tin đã được phát triển một cách vũ bão thông qua các kênh chính thức và không chính thức. Sự phát triển này đã hình thành một thách thức không chỉ đối với cơ quan cung cấp thông tin mà cả đối với NDT. Những quy luật chủ yếu phát triển của tài liệu tác động đến việc xây dựng, quản lý NLTT của các Thư viện Việt Nam là: Quy luật gia tăng số lượng tài liệu theo hàm số mũ; Quy luật tập trung và phân tán thông tin; Quy luật lỗi thời của thông tin; Quy luật giá cả tăng lên liên tục Sự tác động sâu rộng của các quy luật phát triển của của tài liệu này đã làm ảnh hưởng nhiều đến cơ quan quản lý thông tin cũng như sự nghiệp Thư viện cả về mặt tích cực và mặt tiêu cực. Đồng thời, những quy luật phát triển của tài liệu này còn đưa đến cho cơ quan Thông tin Thư viện những mặt khó khăn nhất định về nguồn tài liệu trong Thư viện. Những khó khăn về thăm dò, lựa chọn phục vụ công tác bổ sung tài liệu, khó khăn về tài chính, khó khăn về chất lượng của tài liệu… Trong thời đại bùng nổ thông tin như hiện nay, việc duy trì, phát triển và đáp ứng tối đa đối với nhu cầu người sử dụng thư viện là một bài toán được đặt ra hết sức khó khăn đối với các cơ quan thông tin thư viện. Vì vậy, các cơ quan thông tin thư viện luôn luôn gồng mình tìm tòi những giải pháp thiết yếu, để từng bước đưa hoạt động cơ quan thông tin thư viện của mình đạt được những mục tiêu chiến lược đặt ra và đạt được hiệu quả nhất trong điều kiện cụ thể của mình. Cùng với quy luật phát triển của tài liệu, các Thư viện đã và đang có những biện pháp khắc phục nguồn tài liệu của quy luật phát triển tài liệu trong đơn vị mình. Để từ đó, các Thư viện có những đường lối, và chính sách phù hợp, tối ưu để phát triển đơn vị mình được tốt nhất. 1.2.1 Quy luật gia tăng số lượng tài liệu Hiện nay, theo thống kê của các cơ quan thông tin, xuất bản thì cứ sau khoảng 30 đến 50 năm; Số tài liệu được xuất bản trên toàn thế giới lại tăng lên gấp 18