Tài liệu Phát triển năng lực của học sinh qua việc vận dụng phương pháp dạy học mĩ thuật mới

I. MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Thực hiện chủ chương đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo, theo Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban chấp hành Trung ương với mục tiêu “Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo...”. Trong đó, nhà trường xác định việc đổi mới phương pháp dạy học là việc làm thiết yếu và quan trọng nhất, bởi nguyên tắc vàng trong dạy học ở Tiểu học là: Nhẹ nhàng, thoải mái, giờ học hiệu quả. Xác định được nhiệm vụ trọng tâm đó, trong năm học 2016 - 2017, Trường Tiểu học Điện Biên 2 đã không ngừng đổi mới hình thức tổ chức dạy học và tìm đến các phương pháp mới tích cực, đặc biệt là với môn Mĩ thuật. Được sự chỉ đạo của Sở Giáo dục và Đào tạo Thanh Hóa, Phòng Giáo dục và Đào tạo TP Thanh Hóa về việc triển khai thực hiện giảng dạy môn Mĩ thuật tại các trường Tiểu học. Trường Tiểu học Điện Biên 2 đã triển khai giảng dạy môn Mĩ thuật theo phương pháp của Đan Mạch. Điểm nổi bật của phương pháp dạy học mới là giáo viên có thể chủ động theo từng nội dung tiết dạy mà kết hợp nhiều kỹ thuật trong một bài dạy như: Vẽ biểu cảm - Vẽ cùng nhau - Vẽ theo nhạc - Xây dựng cốt truyện - Xây dựng câu chuyện v.v…So với phương pháp truyền thống, phương pháp mới phát huy khả năng sáng tạo cao của học sinh, tiết học thoải mái, sinh động hơn. Từ môn học này tạo cơ hội cho học sinh thực hành, ứng dụng trong học tập và cuộc sống. Rõ ràng, với phương pháp học mới học sinh vừa học, vừa chơi, vừa sáng tạo nên em nào cũng mong chờ đến tiết học Mĩ thuật. Ưu điểm của phương pháp này là học sinh được tự do sáng tạo, trong mỗi tiết học, học sinh khám phá ra những điều mới mẻ, từ đó phát triển khả năng sáng tạo, phát triển khả năng giao tiếp, kỹ năng trình bày sản phẩm của mình trước đám đông. Là một giáo viên trẻ, tuy chưa có nhiều kinh nghiệm trong công tác. Song, với lòng say mê, nhiệt huyết nghề nghiệp, tôi thấy việc áp dụng phương pháp dạy học này rất tích cực. Tuy nhiên, sau một thời gian thực hiện, tôi nhận thấy một số vấn đề phát sinh. Vì mới chỉ được áp dụng một thời gian ngắn nên đa phần các thầy cô còn bỡ ngỡ, vấn đề tổ chức lớp học ra sao, cách thực hiện các quy trình sao cho sáng tạo phát huy được hết tính ưu việt của phương pháp, phát huy được hết năng lực học tập của học sinh, là những băn khoăn lớn của mỗi giáo viên chuyên trách. Chính từ những trăn trở này tôi đã quyết định chọn đề tài nghiên cứu trong năm học 2016-2017: "Phát triển năng lực của học sinh qua việc vận dụng phương pháp dạy học Mĩ thuật mới” nhằm tìm ra giải pháp: - Giúp học sinh thêm yêu thích môn học thông qua các hoạt động học tập. - Giúp học sinh phát huy được trí tưởng tượng, sáng tạo, khả năng tư duy, rèn luyện cho các em có khả năng biểu đạt, phân tích và tăng cường kỹ năng giao tiếp. - Rèn cho học sinh có thói quen học tập chủ động, thoải mái, nhẹ nhàng nhưng vẫn đảm bảo kỷ luật lớp học. 1 Mặt khác, qua việc đúc kết những kinh nghiệm cũng chính là một trong những cách để ghi nhận và xem xét lại quá trình thực hành giảng - dạy, để hoàn thiện kỹ năng sư phạm của bản thân, để chọn lọc ra những gì đã làm tốt, cái gì cần phải làm tốt hơn và nghĩ cách khắc phục những gì chưa tốt. Việc tự phân tích thiết yếu này có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển nghề nghiệp của mỗi giáo viên, đồng thời giúp cho mỗi giáo viên có cơ hội để trao đổi, học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau nhằm hướng tới mục tiêu giáo dục đạt kết quả cao hơn. Với những gì đã làm được, tôi hy vọng đề tài này sẽ thành công, sẽ là một khởi sắc mới để tiếp tục nghiên cứu những đề tài rộng hơn nữa ở những năm học sau. 2. Mục đích nghiên cứu Qua thời gian công tác và giảng dạy trực tiếp tại trường Tiểu học Điện Biên 2, với nhiệt huyết muốn cống hiến hết mình của một giáo viên trẻ. Tôi luôn mong muốn lên lớp, đứng trước các em học sinh, truyền đạt tất cả những kiến thức mà mình có cho các em. Trước những ánh mắt thơ ngây, hồn nhiên, chăm chú nhìn tôi, tôi tự thấy được vai trò của mình, vai trò của một người thầy đứng trên bục giảng. Trong mỗi tiết dạy, tôi luôn cố gắng làm sao có thể truyền đạt kiến thức của mình tới các em một cách nhanh nhất, đầy đủ nhất và dễ hiểu nhất. So với phương pháp truyền thống, phương pháp dạy học mĩ thuật mới phát huy khả năng sáng tạo cao của học sinh, tiết học thoải mái, sinh động hơn. Từ môn học này tạo cơ hội cho học sinh thực hành, ứng dụng trong học tập và cuộc sống, thể hiện khả năng quan sát, nhận xét, cách suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo, tư duy hình tượng và phương pháp làm việc khoa học, phát triển năng lực của học sinh một cách toàn diện góp phần hình thành phẩm chất của con người. Song đây là phương pháp mới nên giáo viên có ít kinh nghiệm, thời gian học hỏi bạn bè, đồng nghiệp hoặc tài liệu tham khảo của nhà trường còn hạn chế... nên chất lượng dạy và học chưa cao. Là một giáo viên trẻ, tôi có nhiều điều kiện để tự học hỏi, tìm tòi và tiếp thu phương pháp mới này từ bạn bè đồng nghiệp, cộng với sự gắn bó với các em học sinh, các em rất say mê học tập nhất là đối với bộ môn Mĩ thuật. Vì thế, làm thế nào để các em chủ động học tập, phát triển năng lực của mình là điều mà những giáo viên như tôi luôn trăn trở. Do vậy, tôi đã suy nghĩ và nghiên cứu để viết sáng kiến kinh nghiệm này với mục đích phát triển năng lực của học sinh qua việc vận dụng phương pháp dạy học Mĩ thuật mới. Mặc dù những giải pháp đó chưa thực sự được sắc bén, chưa được táo bạo; song dù sao cũng góp được một phần nào vào việc nâng cao chất lượng môn Mĩ thuật của trường chúng tôi. Mong rằng đề tài này cũng sẽ được nhân rộng góp phần vào việc nâng cao chất lượng học Mĩ thuật của toàn trường trong những năm tới và cũng là bài học kinh nghiệm cho các đồng nghiệp của tôi. 3. Đối tượng nghiên cứu Sáng kiến kinh nghiệm tập trung nghiên cứu phương pháp dạy học Mĩ thuật mới và cách áp dụng phương pháp dạy học Mĩ thuật mới để phát triển năng lực của học sinh. 2 4. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp quan sát. - Phương pháp thực nghiệm II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 1. Cơ sở lí luận Bộ môn Mĩ thuật ở trường Tiểu học là một trong những môn học đặc trưng, không nhằm đào tạo hoạ sĩ tương lai hay tạo ra những người chuyên làm về công tác Mĩ thuật mà nhằm trang bị cho học sinh những kiến thức cơ bản của cái đẹp để các em tiếp xúc và làm quen với cái đẹp, cảm thụ, yêu quý cái đẹp, biết vận dụng vào trong cuộc sống hàng ngày. Hỗ trợ các em ở các môn học khác giúp các em phát triển toàn diện, lâu dài về Đức - trí - thể - mĩ và các kỹ năng cơ bản góp phần hình thành con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Năm học 2014-2015, các trường tiểu học trong tỉnh bắt đầu triển khai giảng dạy môn mỹ thuật theo phương pháp của Đan Mạch. So với phương pháp truyền thống, phương pháp mới phát huy khả năng sáng tạo cao của học sinh, tiết học thoải mái, sinh động hơn. Từ môn học này tạo cơ hội cho học sinh thực hành, ứng dụng trong học tập và cuộc sống. * Thông qua việc giáo dục mĩ thuật học sinh được hình thành và phát triển các năng lực: + Năng lực trải nghiệm: Cho các em được làm việc với những chủ đề liên quan đến kinh nghiệm đã có của bản thân. + Năng lực kỹ năng và kỹ thuật thông qua các hoạt động : Vẽ cùng nhau, chân dung biểu đạt, vẽ theo nhạc, tạo hình từ vật tìm được, nặn hoặc uốn tạo dáng, xây dựng cốt truyện (xây dựng bối cảnh câu chuyện). + Năng lực biểu đạt: Có nghĩa là học sinh ứng dụng ngôn ngữ mĩ thuật để diễn đạt sự trải nghiệm và thái độ của bản thân. + Năng lực phân tích và trình bày: Thông qua các hoạt động trình bày về tác phẩm của mình, tham gia giải thích, phân tích, nhận xét về nghệ thuật, kỹ thuật thể hiện tác phẩm. + Năng lực giao tiếp và đánh giá: Học sinh tham gia giao tiếp, thảo luận và đánh giá tất cả các hoạt động trong tiết Mĩ thuật, đánh giá những gì đã làm được, có như mong muốn hay không?... Điểm nổi bật của phương pháp dạy học này là giáo viên có thể chủ động theo từng nội dung tiết dạy mà kết hợp nhiều kỹ thuật trong một bài dạy. Nội dung chương trình giáo dục Mĩ thuật theo phương pháp mới không theo trình tự các bài như chương trình hiện hành, mà giáo viên căn cứ vào đó để xây dựng các chủ đề cho phù hợp. Mỗi chủ đề tạo thành một quy trình Mĩ thuật tương tác và tích hợp giữa 5 nội dung: Vẽ theo mẫu, Vẽ trang trí, Vẽ tranh, Tập nặn tạo dáng, Thường thức Mỹ thuật. Mỗi chủ đề sẽ lồng ghép giáo dục nhiều mục tiêu và được thực hiện ít nhất là 2 tiết, nhiều nhất là 5 tiết hoặc cũng có thể hơn. Trên cơ sở lý thuyết giáo dục và giảng dạy Mĩ thuật, giáo viên sẽ tổ chức dạy cho các em học Mĩ thuật qua các hoạt động Vẽ cùng nhau, Vẽ theo nhạc, Vẽ 3 biểu đạt, tạo hình 3D từ các vật tìm được, Xây dựng cốt truyện... Thông qua các hoạt động tạo hình sẽ khơi gợi và phát huy được năng khiếu thẩm mỹ vốn có ở trẻ, gây hứng thú cho các em trước cái đẹp, tiến tới hình thành thị hiếu thẩm mỹ của học sinh trong cuộc sống. Hoạt động giáo dục Mĩ thuật còn góp phần đem lại nhận thức mới, niềm vui, hứng thú và sáng tạo học tập cho trẻ. Việc sử dụng nền nhạc trong các hoạt động Mĩ thuật cũng tạo cho học sinh hứng thú, không khí lớp học vui vẻ, thân thiện. Hình thức tổ chức lớp học chủ yếu là thực hành theo nhóm, cần không gian rộng để học sinh có thể vận động và di chuyển. Phải có nơi trưng bày tranh, sản phẩm để học sinh dễ dàng quan sát, nhận xét, đánh giá. 2. Thực trạng 2.1 Thuận lợi Sở Giáo dục và phòng Giáo dục rất quan tâm đến việc triển khai và áp dụng phương pháp dạy học Mĩ thuật mới. Vì vậy Sở Giáo dục và phòng Giáo dục đã tổ chức tập huấn cho các cán bộ quản lí và giáo viên dạy Mĩ thuật về phương pháp dạy học Mĩ thuật mới. Qua 2 đợt tập huấn do Sở Giáo dục và phòng Giáo dục TP Thanh Hóa tổ chức, đại đa số giáo viên đều nắm được các bước thực hiện một quy trình mĩ thuật. Các giáo viên tham gia dạy thí điểm cũng được Ban giám hiệu nhà trường tạo điều kiện về thời gian, công việc, phối kết hợp với các thầy cô trong nhóm nghiên cứu để có thể dự giờ lẫn nhau, giúp giáo viên có thể trải nghiệm phương pháp mới cùng các đồng nghiệp. Từ thực tế giảng dạy phương pháp mới tôi thấy: Học sinh rất hào hứng, mong chờ được học mĩ thuật, muốn được khám phá trải nghiệm các chủ đề học mới, vì qua đó các em được vẽ tranh, vẽ những gì mình mơ ước, mình yêu thích, biết vận dụng bài học vào thực tế như: trang trí những vật dùng cá nhân: sách, vở và cả góc học tập của mình. Trong những năm gần đây phong trào học Mĩ thuật ngày càng một sôi nổi, hầu hết các em học sinh hào hứng với môn học và môn học đã được chú ý. Tất cả mọi người đã hiểu được đây là một môn học nghệ thuật sáng tạo, vì vậy không ít giáo viên và học sinh, các bậc phụ huynh luôn coi trọng và đầu tư cho môn học. Qua đó các em thấy rằng Mĩ thuật là môn học bổ ích, lý thú và tươi vui, có tính giáo dục đạo đức, thẩm mĩ cao và là môn học bổ trợ tích cực cho các môn học khác. Vì thế các em đón nhận tiết học một cách nhiệt tình và hào hứng, các bài vẽ có sự tiến bộ rõ rệt. Trong các đợt vẽ tranh phát động của ngành như: “Vẽ tranh với chủ đề An toàn giao thông” hay là phát động cuộc thi vẽ tranh “Ý tưởng trẻ thơ”, “ Chiếc ô tô mơ ước”– dành cho học sinh tiểu học. Học sinh có phần tự tin, mạnh dạn, phấn khởi mỗi em vẽ một bức tranh tự do về ươc mơ ý tưởng cho một cuộc sống tốt đẹp hơn. Ta càng khẳng định môn Mĩ thuật ngang tầm với các môn học trong nhà trường hiện nay. Năm học 2014 – 2015 là năm chính thức áp dụng phương pháp mới vào giảng dạy Mĩ thuật ở bậc Tiểu học ở một số tỉnh thành, trong đó có Thanh Hóa. 4 Đây là một phần trong chương trình hợp tác về văn hóa giữa Việt Nam và Đan Mạch giai đoạn 2011-2015. Tính tới thời điểm hiện tại, học sinh đã quen và thực hiện tương đối tốt mô hình học tập mới này. Áp lực học tập không còn là vấn đề với các em. Mặt khác, các em được thỏa thích với những sáng tạo thú vị, được trao đổi, học hỏi từ bạn rất nhiều. Tuy nhiên về phía giáo viên vẫn còn khá nhiều khó khăn, vướng mắc cần lời giải đáp để hoàn phương pháp dạy thiện theo đúng tinh thần của việc đổi mới. 2.2. Khó khăn Hiện nay ở các trường Tiểu học hầu hết đã có đủ giáo viên được đào tạo chuyên dạy môn Mĩ thuật. Có thể nói năng lực giáo viên không còn là vấn đề phải bàn cãi. Do vậy chất lượng giảng dạy luôn được giáo viên quan tâm, đầu tư đúng mức. Tuy nhiên, việc dạy bộ môn Mĩ thuật vẫn còn rất nhiều bất cập do nhiều yếu tố khác nhau, chưa đạt được kết quả như mục tiêu giáo dục đề ra. Dù đã được tập huấn phương pháp dạy học Mĩ thuật mới nhưng khi áp dụng vào giảng dạy như thế nào thì hầu hết còn rất mơ hồ. Khi tiến hành áp dụng không tránh được những khó khăn vướng mắc, lúng túng. Về nội dung các chủ đề giáo viên có thể xây dựng dựa trên chương trình hiện hành nhưng khó khăn lớn là việc tổ chức các quy trình. Nếu thực hiện tại lớp thì không thể tổ chức được do phải sắp xếp lại bàn ghế, trong khi thời lượng tiết dạy chỉ có 35 phút. Còn tổ chức học tập tại phòng chức năng với trường có 31 lớp học – 2 giáo viên chuyên thì cũng không đảm bảo yêu cầu, vì lớp này học – lớp kia học ở đâu? Bên cạnh đó vẫn còn khá nhiều điểm giáo viên băn khoăn, lúng túng, không biết thực hiện như thế nào cho đúng tinh thần đổi mới, cho đạt hiệu quả. Ví dụ như: Khi giáo viên được dự giờ, thao giảng, hội giảng…có nhất thiết phải thực hiện đầy đủ các bước như khi dạy theo phương pháp trước đây? Nếu không thì người dự sẽ cảm thấy dở dang vì chưa nhìn thấy được kết quả cuối cùng. Bởi có khi tiết được dự giờ là tiết bắt đầu hoặc thực hiện tiếp quy trình mà các em đang thực hiện. Nếu trường có phòng chức năng để dạy Mĩ thuật thì không sao, nhưng đối với nhiều trường không có thì sắp xếp bàn ghế như thế nào để áp dụng như đúng phương pháp mới mà vẫn đảm bảo về mặt thời lượng 35 phút cho 1 tiết? Vậy với thực tế quá trình giảng dạy bộ môn Mĩ thuật hiện nay có đạt mục tiêu giáo dục như tinh thần của chương trình giáo dục Đan mạch đã đề ra hay không. Như đã nêu ở trên, dạy học Mĩ thuật theo phương pháp mới hoạt động học tập trên lớp hoàn toàn do học sinh chủ động: chủ động hợp tác, chủ động tư duy sáng tạo, chủ động phân tích đánh giá…Nếu dạy theo phương pháp cũ, giáo viên chỉ cần chuẩn bị một số tranh, ảnh hoặc mẫu vật…dùng cho một tiết dạy là đủ. Khi lên lớp cứ theo trình tự các hoạt động ở các tiết là xong. Nhưng khi dạy theo phương pháp mới đòi hỏi giáo viên phải có kế hoạch dạy học xuyên suốt và liên kết giữa các tiết trong cùng một chủ đề, không tiết nào giống tiết nào, thay đổi hoàn toàn cả về nội dung chương trình lẫn phương pháp, hình thức tổ chức lớp học. Nhiều ý kiến cho rằng hay thì có hay nhưng không phù hợp điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường, điều kiện kinh tế của gia đình học sinh…do phải có 5 phòng chức năng riêng, học sinh phải chuẩn bị nhiều vật dụng để phục vụ cho việc học (mà vấn đề đồ dùng học tập này ở Đan Mạch là do nhà trường đầu tư, có sẵn tại lớp). Qua thực tế giảng dạy, bản thân chúng tôi cũng gặp không ít khó khăn về vấn đề đồ dùng học tập này. Mỗi em được trang bị một hộp màu sáp, một vở vẽ khổ A4, 1 túi giấy màu. Nếu thực hiện quy trình Vẽ cùng nhau, Vẽ biểu cảm thì không có gì đáng bàn, nhưng còn các quy trình khác thì sao? Dây kẽm, giấy bồi, keo, các vật dụng khác…thì phải làm thế nào để có? Chính vì vậy, hầu hết các chủ đề đều áp dụng quy trình Vẽ cùng nhau hoặc Vẽ biểu cảm là chính, còn các quy trình khác không thể thực hiện được vì lý do trên. Mặt khác về nhận thức của các em chủ yếu là nhận thức cảm tính. Các em vẽ hình thường còn quá nhỏ, không tự tin khi thể hiện (khi vẽ biểu đạt, tạo ngân hàng hình ảnh), bố cục trống trải (khi vẽ cùng nhau), tạo hình bằng đất nặn, xé dán hình chưa phong phú dẫn đến sản phẩm đạt được không đẹp mắt, khó biểu đạt nội dung chủ đề. Mặt khác do chất liệu bút chì dễ tẩy xoá nên nhiều học sinh quá lạm dụng tẩy, làm cho bài vẽ bị bẩn, thường bị rách giấy, hình vẽ thiếu tự nhiên. Các bài vẽ, các sản phẩm của học sinh còn mang tính sao chép, na ná giống nhau, chưa có nhiều sáng tạo hay ý tưởng đột phá. Khi vẽ màu thường đơn điệu, không có đậm nhạt, vẽ màu không gọn. Trong khi có thể nói các em rất thích học Mĩ thuật, thích vẽ, thích xem tranh, thích được sáng tạo nhưng các giờ học vẫn đại đa số vẫn chưa thực sự thoải mái, chưa thật sự là “không gian của sự sáng tạo”. Khi áp dụng phương pháp mới thì hình thức tổ chức lớp học thay đổi, chủ yếu là thực hành theo nhóm, giáo viên sẽ mất nhiều thời gian cho việc sắp xếp, ổn định chỗ ngồi cho học sinh, rất khó khăn trong việc quản lý trật tự lớp học. Hoạt động theo nhóm nhiều lợi thế nhưng nếu không được tổ chức một cách khoa học thì vấn đề trật tự lớp học sẽ vượt ra khỏi tầm kiểm soát của giáo viên. Vì học nhóm, các em ngồi đối diện nhau hoặc thành vòng tròn. Nếu giáo viên thiếu quan sát hay quản lý lớp là các em thường nói chuyện riêng, nô đùa, làm ảnh hưởng đến lớp học bên cạnh, nhất là khi làm việc nhóm hay vẽ ngoài sân trường, ngoài không gian lớp học. Bên cạnh đó, nhận thức chưa sâu của phụ huynh về môn học Mĩ thuật cũng là một khó khăn không nhỏ, vì phụ huynh cho rằng môn Mĩ thuật là môn học phụ nên không đầu tư đồ dùng học tập đầy đủ cho học sinh, chưa dành sự quan tâm cho môn học. 3. Các giải pháp đã thực hiện để giải quyết vấn đề Sau khi nghiên cứu thực trạng về dạy học phương pháp mĩ thuật Đan Mạch tôi đưa ra một số giải pháp thực hiện như sau: 3.1. Tổ chức hình thức học tập theo quy trình hiệu quả nhất Mỗi quy trình theo phương pháp Đan mạch đều có mục tiêu giáo dục khác nhau để giúp học sinh có thể phát triển các năng lực của bản thân như: Năng lực trải nghiệm, năng lực kĩ năng kĩ thuật, năng lực biểu đạt, năng lực phân tích và diễn giải. Để các em có thể phát huy được các năng lực đó cần tổ chức các quy trình dạy học phù hợp, nếu lựa chọn quy trình không phù hợp sẽ dẫn đến tình 6 trạng học sinh học tập chán nản, thiếu ý tưởng sáng tạo. Ví dụ: nếu là chủ đề Vui chơi thì chỉ nên vận dụng quy trình tạo hình 3D (nặn) hoặc Vẽ cùng nhau, còn quy trình Tạo hình từ vật tìm được là không thể thực hiện được. Trong các quy trình dạy - học mĩ thuật sáng tạo, giáo viên phải luôn chỉ ra cho học sinh thấy rằng sẽ có vô vàn cách thức biểu đạt khác nhau chứ không phải chỉ có một cách duy nhất. Những quy trình dạy - học mĩ thuật này không phải là công thức cố định mà chúng ta phải làm theo. Những quy trình này tạo cảm hứng cho giáo viên và nó còn có thể điều chỉnh cho phù hợp với đối tượng học sinh và điều kiện thực tế tại địa phương. Giáo viên có thể phát triển khả năng của học sinh ở các mức độ khác nhau trong các quy trình này như khả năng trải nghiệm, sáng tạo, biểu đạt, giao tiếp và đánh giá. Với bất kì quy trình dạy học mĩ thuật nào, giáo viên cũng cần quan tâm đến việc dẫn dắt học sinh trao đổi, thảo luận trong suốt quy trình với các hoạt động học như thế nào và trưng bày tác phẩm hoàn thành ra sao. Cùng lúc với việc phát triển những khả năng nói trên, học sinh cũng có thể phát triển các giác quan, các kỹ năng sống, các năng lực hợp tác, kinh nghiệm và khả năng giải quyết vấn đề, năng lực tự học và tự đánh giá. Giáo dục mĩ thuật giúp học sinh có khả năng khám phá ra năng lực của mình thông qua các phương tiện khác nhau cũng như trải nghiệm những niềm vui thích khi tạo ra những sản phẩm, những biểu đạt mang tính độc lập và đặc sắc của mình. Điều này giúp học sinh có thể sử dụng và ứng dụng ngôn ngữ mĩ thuật để có thể biểu đạt kinh nghiệm và thái độ của các em bằng nhiều cách khác nhau. Cụ thể là: - Năng lực giao tiếp được phát triển thông qua việc thảo luận, làm việc nhóm. - Năng lực đánh giá được phát triển qua quá trình quan sát, trải nghiệm và thưởng thức các sản phẩm mĩ thuật do chính các em tạo nên… Ví dụ: Giáo viên và học sinh đánh giá kết quả làm việc khi các nhóm học sinh thuyết trình về tác phẩm của mình. Để diễn giải, phân tích và khuyến khích các em đưa ra phản hồi và hội thoại với nhau về tác phẩm, giáo viên có thể sử dụng phương pháp phỏng vấn, tìm kiếm hình ảnh tưởng tượng qua khung hình trên bức tranh màu sắc trừu tượng, đóng kịch, di chuyển vị trí nhân vật trong tranh, nhân cách hoá hình ảnh, hoặc vẽ lại một tác phẩm nghệ thuật...Mỗi nhóm học sinh trình bày câu chuyện của mình giống như một vở kịch ngắn. Học sinh sẽ thảo luận và đánh giá các hoạt động tại lớp học. Trong suốt quy trình, giáo viên và học sinh có thể thảo luận mục đích và kết quả qua từng bước sáng tạo từ đầu cho đến khi có sản phẩm cuối cùng. Sau mỗi quy trình, giáo viên và học sinh sẽ đánh giá chất lượng của mỗi sản phẩm được tạo ra cũng như hiệu quả xuyên suốt quá trình học tập. Tuy nhiên, do cơ sở vật chất, không gian học tập, khả năng nhận thức của học sinh chưa thể đáp ứng được yêu cầu khi dạy theo phương pháp mới nên giáo viên chỉ có thể áp dụng 5 quy trình, còn 2 quy trình Điêu khắc – Nghệ thuật tạo hình không gian, Tạo hình con rối và biểu diễn nghệ thuật chỉ có thể thực hiện ở các khối lớp lớn hơn. Cụ thể thực hiện các quy trình như sau: 7 - Vẽ cùng nhau: Học sinh biến những quan sát của mình thành các bức vẽ cá nhân. Tất cả các bài vẽ cá nhân sẽ là ngân hàng hình ảnh của nhóm để các em lựa chọn, sắp xếp theo một câu chuyện và vẽ cùng nhau, tạo thành một tác phẩm lớn hơn. Đúng ra là học sinh sẽ vẽ cùng nhau trên khổ giấy A0 hoặc A3 nhưng do điều kiện khó khăn của học sinh nên giáo viên có thể yêu cầu học sinh chuẩn bị một vở vẽ khổ A4 và giấy A4 để vẽ. Khi tạo ngân hàng hình ảnh, các em sẽ vẽ vào vở, khi vẽ cùng nhau sẽ vẽ vào giấy A4 (vẽ theo nhóm 2 hoặc nhóm 4). Điều này cũng ít nhiều làm ảnh hưởng đến sự kết hợp của các em trong hoạt động nhóm do giấy quá nhỏ, chỉ phù hợp ở nhóm 2 và 3 nhưng thực tế chỉ có thể như vậy. Do điều kiện kinh tế nhiều học sinh còn khó khăn nên việc chuẩn bị giấy vẽ nhiều khi chưa đáp ứng được nhu cầu học tập. Để khắc phục vấn đề này, giáo viên nên kêu gọi sự hỗ trợ của các đồng nghiệp trong nhà trường, thu gom các giấy khổ A4 đã qua sử dụng in 1 mặt cho học sinh vẽ vừa không để lãng phí vừa giúp ích rất nhiều cho các em. - Vẽ biểu cảm: Học sinh sẽ tập trung quan sát, sử dụng kết hợp mắt và tay, vẽ không nhìn giấy. Học sinh thường sợ vẽ không đúng, không đẹp nên hay lén nhìn giấy, nên giáo viên cần lưu ý ngay từ đầu rằng, mục đích không phải vẽ cho đúng với mẫu mà chúng ta quan sát, ghi nhớ và truyền cảm xúc qua tay, thể hiện lên giấy tạo ra bức vẽ ấn tượng và hài hước. Đồng thời giáo viên cần khuyến khích, tuyên dương các em học sinh vẽ đúng yêu cầu của phương pháp, không nhìn giấy khi vẽ để các em còn lại cố gắng thực hiện theo. - Vẽ theo nhạc: Khi vẽ theo nhạc, nếu có phòng chức năng thì giáo viên nên tổ chức cho học sinh đứng xung quanh mép bàn theo từng nhóm (có từ 5 em trở lên), trước mỗi học sinh là một bảng màu. Giáo viên lựa chọn nhạc (nhạc không lời, nhạc thiếu nhi..), tuy nhiên tùy theo tình hình thực tế có thể dùng nhạc có lời, tiếng vỗ tay, nghe hát…từ nhẹ nhàng chuyển sang nhanh, mạnh, sôi nổi. Học sinh lắng nghe và cảm nhận giai điệu, vẽ theo hướng dẫn của giáo viên: thứ tự các màu từ sáng sang đậm. Ví dụ: Theo thứ tự: vàng, đỏ, cam, xanh… và kết thúc bằng màu đen. Sau khi hoàn thành bức tranh lớn, giáo viên yêu cầu học sinh quan sát và tưởng tượng theo mức độ cảm nhận: Em nhìn thấy gì trong tranh? Em nghĩ đến đề tài nào? Từ đó giáo viên gợi ý học sinh sáng tạo từ thế giới tưởng tượng của mình để bắt đầu quy trình: lựa chọn một phần tranh trong bức tranh lớn làm tác phẩm của mình. Học sinh có thể vẽ thêm vào để làm nổi bật nội dung chủ đề hoặc bỏ bớt các chi tiết, để cuối cùng tác phẩm đạt được có thể là: bưu thiếp, thiệp mừng, bìa sách, họa tiết trang trí đồ vật, tranh đề tài… Nhưng nếu không có phòng chức năng thì giáo viên cũng có thể tổ chức cho học sinh vẽ theo nhạc bằng cách: yêu cầu các em đứng tại chỗ vẽ và vận động theo nhạc trên khổ giấy A3, A4. - Tạo hình bằng dây thép và vật dụng tìm được: Nói rõ hơn có nghĩa là tạo hình bằng lắp ghép, trang trí từ những vật liệu phế thải, uốn dây thép và giấy bồi… thông qua sự liên tưởng về thế giới xung quanh để tạo thành các tác phẩm biểu đạt 2 chiều hoặc 3 chiều. Đối với học sinh lớp 1,2,3, quy trình tạo hình bằng dây thép là khó thực hiện được vì các em chưa thể sử dụng kìm cắt, uốn 8 dây thép theo ý muốn mà chỉ có thể tạo hình từ vật phế thải ở một số chủ đề như Ngôi nhà của em, Em sáng tạo với đồ vật...Tuy nhiên giáo viên cũng nên giới thiệu về cách thực hiện và sáng tạo với dây thép để học sinh có điều kiện làm ở nhà với sự hỗ trợ từ phụ huynh. - Xây dựng cốt truyện: Khi chọn nội dung để xây dựng cốt truyện, giáo viên cần lưu ý về nhân vật, bối cảnh, sự kiện… phải phù hợp tâm lý lứa tuổi của các em. Tình huống truyện dễ hình dung, dễ trình bày để học sinh có thể sắm vai, đóng kịch và xây dựng bối cảnh bằng hình thức vẽ, cắt dán, xé dán, tạo hình 3D…Ví dụ một số nội dung như: lao động làm vệ sinh, biểu diễn văn nghệ… * Kết quả sau khi áp dụng: Hầu hết học sinh đều biết chủ động trong quá trình học tập, tự tin trước lớp, giao tiếp tiến bộ, năng lực sáng tạo, biểu đạt có tiến bộ rõ rệt. 3.2. Phát huy vai trò của giáo viên Giáo viên là nhà thiết kế sáng tạo và linh hoạt các hoạt động dạy, vì họ chính là người điều khiển cách thức học tập. Giáo viên lựa chọn và bao quát được toàn bộ hoạt động trên lớp dựa trên những kiến thức nền tảng cũng như những gì phát sinh trong quá trình học tập với nhiều lựa chọn: + Mục tiêu tổng thể nào cần đạt? + Bắt đầu quy trình thế nào? + Làm thế nào có thể kết nối các hoạt động một cách logic? + Đánh giá thế nào? Giáo viên có trách nhiệm tạo ra môi trường an toàn và tự tin, ở đó học sinh muốn tự mình tham gia vào các quá trình học tập, qua đó các em có được những hiểu biết và kỹ năng mới mà trước đó chưa có. Giáo viên lập kế hoạch cho từng hoạt động. Các thầy cô là người điều khiển quá trình và tạo điều kiện cho học sinh phát triển nội dung bằng các câu hỏi mở và khuyến khích các em chia sẻ những kinh nghiệm sẵn có của mình. Điều này tạo ra nền tảng cần thiết để giúp các em kiến tạo được quy trình học tập của mình bằng cách liên hệ những điều đã biết với những điều sẽ học. 9 3.3. Xây dựng bầu không khí học tập thân thiện Để các học sinh tự tin hơn khi thực hiện các sản phẩm của mình thì rất cần một môi trường học tập thân thiện. Phong trào này cũng đã được Bộ Giáo dục-Đào tạo triển khai trong toàn ngành từ những năm gần đây, được xác định gồm 5 nội dung. Đó là: - Xây dựng trường, lớp xanh, sạch, đẹp, an toàn. - Dạy và học có hiệu quả, phù hợp với đặc điểm lứa tuổi của học sinh ở mỗi địa phương, giúp các em tự tin trong học tập. - Rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh. - Tổ chức các hoạt động tập thể, vui tươi, lành mạnh. - Học sinh tham gia tìm hiểu, chăm sóc và phát huy giá trị các di tích lịch sử, văn hóa, cách mạng ở địa phương. Do đó muốn xây dựng môi trường học tập thân thiện thì cũng phải thực hiện tốt các nội dung trên, nhưng ở phạm vi lớp học và tùy tình hình học sinh, cơ sở vật chất…mà giáo viên tổ chức cho phù hợp. Trước hết giáo viên cần thể hiện phong cách giao tiếp thực sự tôn trọng học sinh. Tất cả bề ngoài hình thức như dáng đi, đứng, cử chỉ, điệu bộ, thái độ, ngôn ngữ …đều phải thể hiện được sự thân thiện. Luôn giao tiếp thân thiện với học sinh trong mọi tình huống. Đại đa số học sinh tiểu học, là bậc học đầu tiên, môi trường học tập còn mới với các em, tính kỉ luật lớp học chưa cao, thực sự nên các em rất ngại tiếp xúc với thầy cô, thậm chí có em sợ thầy cô hơn cả cha mẹ. Vậy làm thế nào để các em mạnh dạn hơn thì giáo viên phải gần gũi, thân tình để các em dễ hoà đồng vào môi trường tập thể. Nếu các em nhận ra ở thầy cô một sự bảo bọc che chở, nhất là sự quan tâm, cảm thông thực sự, các em sẽ dần dần quấn quýt, tin cậy gần như tuyệt đối và thầy cô như là thần tượng của các em. Để làm được điều này thì cách nói, âm vực lời nói là vô cùng quan trọng. Có nghĩa là giáo viên chỉ phát âm vừa đủ nghe, tránh quát tháo, lớn tiếng dễ gây tâm lý sợ học, sợ thầy cô cho học sinh.. Giáo viên phải biết điều chỉnh, tạo không khí hào hứng trong lớp học song vẫn giữ được tính kỉ luật, trật tự. Cho phép các em trao đổi ý kiến, xem, nhận xét bài bạn, nhưng giáo viên phải nhắc nhở những học sinh mải chơi, nói chuyện riêng ngoài việc học vẽ. Mặt khác Mĩ thuật là một bộ môn phụ thuộc nhiều vào năng khiếu của từng cá nhân, do đó giáo viên không nên đòi hỏi quá nhiều ở các em. Học sinh hoàn thành sản phẩm đúng theo nội dung chủ đề, qua mỗi giờ học các em có thể nhận xét, đánh giá cái đẹp – cái chưa đẹp đã là thành công. Mỗi lời động viên, khích lệ dù rất nhỏ của giáo viên cũng có thể là một động lực lớn để các em cố gắng. Điều này sẽ giúp các em bớt mặc cảm tự ti và có tinh thần học tập hơn. Có em vẽ hình rất đẹp nhưng lại hay tẩy xoá vì các em sợ sai, vì các em chưa nhìn thấy được cái đẹp trong tranh của mình, giáo viên cần giải thích chỉ ra cho các em để cho các em thấy được. Đồng thời nên tuyên dương thường xuyên những nỗ lực dù rất nhỏ của các em để các em tự tin hơn trong học tập. 10 3.4. Xây dựng kế hoạch giảng dạy một cách hợp lí * Mục đích: Xây dựng kế hoạch dạy chi tiết từng hoạt động giúp giáo viên chủ động và ứng phó kịp thời, đúng đắn các tình huống sư phạm có thể xảy ra trên lớp. * Biện pháp thực hiện: Khi dạy học dưới bất cứ phương pháp nào đều yêu cầu giáo viên phải lập được kế hoạch dạy học hoàn chỉnh. Đó không chỉ là đơn thuần thực hiện cho đúng nhiệm vụ khi lên lớp mà nó còn thể hiện tinh thần trách nhiệm của mỗi giáo viên đối với học sinh. Có thể nói việc lập kế hoạch giảng dạy tốt là đã thành công một nửa của quá trình dạy học. Giáo viên là người điều khiển quá trình và tạo điều kiện cho học sinh phát triển tư duy bằng các câu hỏi mở và khuyến khích các em chia sẻ những kinh nghiệm sẵn có của mình. Điều này tạo ra nền tảng cần thiết để giúp các em kiến tạo được quy trình học tập của mình bằng cách liên hệ những điều đã biết với những điều sẽ học. Khi lập kế hoạch giáo viên phải căn cứ vào tình hình thực tế của lớp để điều chỉnh, thay đổi cho phù hợp và sát với khả năng tiếp thu của học sinh. Kế hoạch cho từng hoạt động hoặc cho toàn bộ quy trình theo phương pháp Đan Mạch có thể ngắn, dài và kết nối, liên kết, xâu chuỗi các hoạt động quy trình với nhau, kết thúc hoạt động này sẽ là mở đầu cho hoạt động tiếp theo… Cụ thể khi xây dựng kế hoạch dạy học theo phương pháp mới, giáo viên cần phải chú ý tới: Mục tiêu bài học: Mỗi bài học, tiết học đều có mục tiêu chung là hướng tới hình thành cho học sinh phát huy khả năng tưởng tượng, sáng tạo và năng lực diễn đạt bằng lời nói, học sinh tưởng tượng và sáng tạo được một câu chuyện bằng ngôn ngữ mĩ thuật. Tuy nhiên, giáo viên vẫn cần xác định rõ mục tiêu cụ thể của bài học đó là học sinh hiểu được gì? Thực hiện như thế nào và làm được gì? Ví dụ nếu là chủ đề Ngôi nhà của em: Mục tiêu là: Giúp học sinh phát triển được khả năng quan sát và phát hiện về hình khối đơn giản xung quanh mình. Học sinh xử dụng được các hình khối để tạo nên các hình dáng đơn giản, cụ thể về ngôi nhà và khung cảnh xung quanh. Học sinh phát huy khả năng tưởng tượng, sáng tạo và năng lực diễn đạt bằng lời nói. - Nội dung chủ đề: Nội dung các chủ đề phải vừa sức học sinh, phù hợp với tâm lý lứa tuổi của các em. - Điều kiện tiên quyết: Đó là những yêu cầu thiết yếu để quá tình giảng dạy có hiệu quả, bao gồm: Tạo điều kiện để học sinh học qua nhiều kênh; chú ý khả năng, phong cách học của từng học sinh; kết hợp kiến thức của bản thân học sinh và chiến lược học tập;xây dựng môi trường học tập thân thiện, truyền cảm hứng cho các em. - Môi trường học tập: Học tại lớp, học ở phòng chức năng hay sân trường. Môi trường học tập thoải mái sẽ hỗ trợ rất nhiều cho quá trình dạy và học. - Quá trình học: Mỗi quá trình học là một sâu chuỗi các hoạt động diễn ra. - Đáng giá: Đánh giá từng giai đoạn và đánh giá cả quá trình thực hiện. Môn Mĩ thuật là môn dành thời gian chủ yếu cho học sinh thực hành, do vậy giáo viên cần thiết kế tổ chức các hoạt động trải nghiệm phong phú, đa dạng 11 nhưng không quá dài, mất nhiều thời gian. Tuyệt đối không đưa ra tranh vẽ, sản phẩm làm mẫu để học sinh quan sát trước khi thực hành mà phải để học sinh chủ động tích cực tìm hiểu và tham gia vào quá trình tranh luận, thảo luận, bàn bạc khi làm việc cùng các bạn. Để thực hiện việc lập kế hoạch dạy học chi tiết, khoa học và đảm bảo đúng tinh thần đổi mới theo phương pháp của SAEPS, giáo viên cần tiến hành như sau: Mỗi chủ đề cần được thực hiện các tiết theo thứ tự như sau: - Tiết 1: Học sinh tìm hiểu về chủ đề thông qua các hoạt động trải nghiệm, tham quan, quan sát thực tế…để hình thành ý tưởng cho tác phẩm của mình. - Tiết 2: Học sinh thể hiện ý tưởng thông qua việc tạo hình 2D (vẽ biểu đạt, tạo ngân hàng hình ảnh) - Tiết 3: Tổ chức cho học sinh hoạt động nhóm (vẽ cùng nhau, vẽ theo nhạc, tạo hình 3D…) - Tiết 4: Trưng bày sản phẩm. Nhận xét, đánh giá. Ví dụ: Chủ đề : Trường em (Mĩ thuật 2) – thực hiện 4 tiết. Trong đó: Tiết 1: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu chủ đề. Giáo viên gợi ý học sinh tìm hiểu chủ đề về các hoạt động quen thuộc thường được diễn ra ở trường thông qua các câu hỏi gợi ý để các em thảo luận. Học sinh trao đổi về cảm nhận của mình, chia sẽ những kỉ niệm mà mình đã trải qua. Từ đó chọn ra được một nội dung về chủ đề mà mình thích để vẽ. Ở phần này học sinh được tham gia trải nghiệm một cách trực tiếp, bằng trí nhớ hoặc trí tưởng tượng của mình các em tự tạo lại dáng các hoạt động mà mình từng được tham gia ( Vui chơi, học tập, múa hát văn nghệ...) Học sinh tạo dáng Giáo viên tạo nguồn cảm hứng cho học sinh giúp các em hào hứng, tự tin tạo dáng các hoạt động sao cho sinh động và phù hợp với nội dung chủ đề bài học. 12 Kết thúc hoạt động này học sinh sẽ có được khả năng phát triển trí tuệ vận động thông qua sự nhanh nhạy của cơ thể và khả năng điều khiển các vận động. Tiết 2: Học sinh thể hiện ý tưởng thông qua việc xây dựng ngân hàng hình ảnh. Giáo viên sử dụng kỹ năng và kiến thức của mình nhằm hỗ trợ và trang bị cho mỗi học sinh tìm ra cách giải quyết tốt nhất của các em trong suốt quy trình. Ở hoạt động này học sinh được tham gia ký họa dáng, vẽ phác họa được các bộ phận cơ thể nhanh và ấn tượng, quan sát tỉ lệ các bộ phận trên cơ thể, hiểu được cấu trúc của cơ thể. Bài kí họa dáng người của học sinh Giáo viên tổ chức đánh giá về phương pháp vẽ ký họa này và những yếu tố cơ bản về hoạt động vẽ người chẳng hạn như: tỷ lệ, các biểu cảm hình dáng, các động tác trên cơ thể và ngôn ngữ cơ thể. Đặt câu hỏi để học sinh suy nghĩ và chia sẽ ý kiến. 13 Kết thúc hoạt động này học sinh phát triển được ngôn ngữ không gian-thị giác, học sinh học các ngôn ngữ mĩ thuật khi các em thực hành và hiểu cách sử dụng đường nét, hình khối, kích cỡ, bố cục. Thực hành một cách hiệu quả. Tiết 3: Tổ chức cho học sinh hoạt động nhóm. Học sinh vẽ cùng nhau Từ ngân hàng hình ảnh, lựa chọn dáng phác họa phù hợp để bố cục thành bức tranh. Cùng nhau thảo luận và sáng tác bức tranh của nhóm. Ở phần này học sinh được tham gia hợp tác theo nhóm, cặp. Được nêu ra ý kiến của mình, hợp tác để tìm ra ý kiến chung. Phát triển ý tưởng sắp xếp hình ảnh theo chủ đề. Kết thúc hoạt động này học sinh sẽ có được kĩ năng hoạt động nhóm, tạo được một bố cục tranh có nội dung chủ đề. Tiết 4: Trưng bày sản phẩm. Các nhóm tiếp tục hoàn thành bài vẽ và trưng bày sản phẩm. Giáo viên tổ chức cho học sinh xem và nêu cảm nhận của cá nhân. 14 Học sinh thuyết trình tranh của nhóm Ở hoạt động này học sinh được tham gia trình bày câu chuyện của nhóm mình. Câu chuyện sẽ kể, thảo luận và làm phong phú nội dung bằng gợi ý của giáo viên. Đưa ra phản hồi giữa các bạn với nhau. Kết thúc hoạt động này học sinh có thể phát triển các giác quan, các kỹ năng sống, các năng lực hợp tác, kinh nghiệm và khả năng giải quyết vấn đề, năng lực tự học và tự đánh giá. 3.5. Tăng cường nhận xét, đánh giá học sinh * Mục đích: Nhận biết được điểm mạnh,điểm yếu của học sinh để có biện pháp cải thiện, hoàn thiện phương thức dạy và học để phát triển năng lực của học sinh. * Biện pháp thực hiện: Việc đánh giá quá trình và kết quả học tập của học sinh là một nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên được thực hiện ở các tiết cuối của mỗi chủ đề (hoạt động Trưng bày sản phẩm). Nó không đơn thuần là thực hiện một quy định bắt buộc để giáo viên ghi nhận vào Sổ theo dõi mà dựa vào đó giúp giáo viên nắm được năng lực, khả năng phối hợp của từng học sinh, từ đó có kế hoạch tổ chức dạy - học phù hợp và hiệu quả. Giáo viên không được đưa ra bất cứ một nhận xét nào về sản phẩm của các em. Mà tùy theo từng sản phẩm, giáo viên gợi ý các em có nên thêm vào, hay bỏ bớt các hình ảnh, nên chỉnh sửa hay thay đổi gì để tác phẩm đẹp hơn, từ đó các em tự rút ra được kiến thức và kinh nghiệm cho bản thân ở lần sau. Mặt khác cần theo dõi, đánh giá học sinh trong suốt quá trình tham gia các hoạt động chứ không chỉ là dựa trên đánh giá sản phẩm chung của nhóm. Mỗi học sinh có năng lực, sở trường riêng (em thì vẽ đẹp nhưng tạo hình bằng đất thì chưa đạt và ngược lại…) nên giáo viên cần quan tâm theo dõi để có những nhận xét, đánh giá cho hợp lý và đảm bảo khách quan. Giáo viên cần quan sát thái độ học tập và làm việc trong các 15 nhóm, đánh giá sự tiến bộ của nhóm trên cơ sở thu thập những thông tin về sự tiến bộ của mỗi thành viên trong nhóm. Sản phẩm của nhóm thể hiện quá trình trao đổi, trình bày ý kiến và kỹ năng hợp tác của từng thành viên. Do đó việc nhận xét quá trình làm việc của nhóm không nên qua loa, đại khái. Càng đưa ra nhận định cụ thể càng giúp học sinh tích lũy nhiều kinh nghiệm cho những lần làm việc sau. Những tiêu chí nhận xét cần thiết phải có: - Sự phân công trong nhóm. - Tinh thần thái độ làm việc của các thành viên trong quá trình thực hiện. - Kết quả thực hiện nhiệm vụ được giao. - Thời gian hoàn thành sản phẩm. - Kĩ năng trình bày nội dung tranh vẽ trước lớp. Việc đánh giá kết quả không chỉ dựa trên thành tích chung của cả nhóm mà còn dựa trên sự đóng góp của từng thành viên trong nhóm. Để thực hiện việc đánh giá đảm bảo công bằng, đúng thực tế, giáo viên cần có sổ tay theo dõi ghi nhận ngay những cá nhân tích cực, cá nhân thụ động hay sáng tạo, những nhóm làm việc hiệu quả…Khi thực hiện việc đánh giá, giáo viên cần nêu rõ những mặt được và chưa được để học sinh nắm và thực hiện tốt hơn. Bên cạnh việc tuyên dương những học sinh tích cực, chăm chỉ, giáo viên cũng cần nghiêm khắc nhắc nhở những học sinh chưa tập trung, lơ là, hay nói chuyện, làm việc riêng…để các em có trách nhiệm và ý thức hơn. Khi đánh giá hoạt động của một nhóm, giáo viên cũng cần lưu ý tới những tiến bộ của các em. Bởi vì sự tiến bộ đó thể hiện tinh thần, thái độ tiếp thu bài học có hiệu quả mà các em đạt được. Sản phẩm của một nhóm thường là hoàn thành tốt thì không có gì phải bàn, nhưng có nhiều trường hợp ở hoạt động trước các em chỉ hoàn thành hoặc chưa hoàn chỉnh, ở hoạt động sau lại có sản phẩm nổi trội hoặc xuất sắc thì rất cần sự ghi nhận của giáo viên. Đó chính là động lực để các em có tinh thần học tập tốt hơn ở các hoạt động sau. Hiện tại việc đánh giá môn học được thực hiện theo thông tư 30/2014/TTBGDĐT, do đó đánh giá hoạt động nhóm là một phần quan trọng để làm căn cứ cho giáo viên thực hiện đúng thực chất, công bằng và khách quan. Nhất là đối với nội dung năng lực và phẩm chất, nếu giáo viên chỉ dựa trên cơ sở là sản phẩm mĩ thuật của các em là chưa đủ, chưa chính xác, mà phải dựa trên nhiều yếu tố như: Khả năng kết hợp với bạn, khả năng giao tiếp, tính tích cực, sáng tạo…Chính vì vậy, giáo viên cần coi trọng khâu đánh giá hoạt động nhóm của học sinh trong các giờ học, để đảm bảo các yêu cầu về chuyên môn, đạt mục tiêu giáo dục của môn học Mĩ thuật. * Kết quả sau khi áp dụng: Học sinh tích cực tham gia các hoạt động của nhóm hơn, nhiều em đã biết khắc phục và khắc phục được những hạn chế của bản thân, sáng tạo nhiều sản phẩm mĩ thuật độc đáo và đẹp mắt. 4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm So với phương pháp truyền thống, phương pháp mới phát huy khả năng sáng tạo cao của học sinh, tiết học thoải mái, sinh động hơn. Từ môn học này tạo cơ hội cho học sinh thực hành, ứng dụng trong học tập và cuộc sống. 16 Được thực hiện giảng dạy ở 5 khối lớp, qua các tiết học và dự giờ thăm lớp đã cho thấy ưu điểm của phương pháp mới này, chẳng hạn như: Qua việc học tập theo phương pháp mới giúp cho học sinh có được những trải nghiệm để gợi mở cách nhìn nhận, cảm giác, sự tò mò, trí nhớ, trí tưởng tượng và phát triển sức sáng tạo và biểu đạt, vì vậy học sinh sẽ có được những hình ảnh và động lực mang tính tinh thần. Hạn chế được cảm giác lo sợ vì không biết vẽ của các em. Học sinh biết bảo vệ ý thức chủ quan của bản thân khi vẽ tranh, không bị ảnh hưởng bởi lời chê bai của các bạn khác. Học sinh được bồi dưỡng rèn luyện óc quan sát, cách so sánh sự vật hiện tượng, giúp các em tìm tòi thể hiện để vươn tới cái đẹp. Các em cảm nhận được cái đẹp và chưa đẹp một cách rõ ràng qua việc nhận xét hình ảnh, tranh vẽ…Biết tạo ra các sản phẩm làm đẹp phục vụ cho sinh hoạt như: trang trí đồ vật, trang trí góc học tập…Một điều không thể không nhắc tới đó là học sinh yêu thích môn học hơn, vẽ một cách say sưa hơn, hứng thú với nhiều sáng tạo, khiến cho tiết học trở nên thoải mái, nhẹ nhàng. Quan trọng hơn cả là các em đã thấy tự tin khi vẽ, tạo được những câu chuyện ngộ nghĩnh mang hiệu quả bất ngờ, đẹp mắt. Số học sinh còn tẩy xóa bài vẽ giảm đi đáng kể, hiện tượng sao chép cũng không còn. Đặc biệt là không có học sinh nào không hoàn thành được bài thực hành theo nội dung yêu cầu của bài học. Xem sản phẩm của các em chúng ta sẽ thấy ngay những tiến bộ vượt bậc mà các em đã có được. Tính sáng tạo, độc đáo được học sinh thể hiện qua từng chủ đề sinh động, phong phú và đa dạng. Những bức tranh có tạo hình tự tin, ngộ nghĩnh xuất hiện ngày càng nhiều. Điều quan trọng là giáo viên đã tạo được không khí hào hứng, say mê vẽ ở học sinh. Qua tiết học vẽ tự do theo “quy trình vẽ cùng nhau” giờ học trở nên thật thoải mái, sinh động. Đầu tiên, thầy hỏi nhà học sinh có trồng những loại hoa gì, nuôi con gì? Sau đó thầy chia lớp ra thành nhiều nhóm, học sinh thảo luận chủ đề sẽ vẽ. Những tác phẩm hoàn thành không giống nhau, mà tùy vào sự sáng tạo của các thành viên trong nhóm. Làm việc theo nhóm và vẽ theo ý thích, học sinh tỏ ra hào hứng học, chứ không gò bó như cách dạy truyền thống HS phải vẽ theo khuôn mẫu. Giờ học vẽ theo mẫu trước đây rất cứng nhắc bây giờ cũng trở nên rất thú vị. Bài học mới các em được làm quen là “quy trình vẽ biểu cảm không nhìn giấy”, chủ đề được thầy đưa ra là vẽ cái cốc. Thầy giáo giới thiệu những kiểu dáng khác nhau. Từ những chiếc cốc mẫu học sinh đem theo, học sinh nhìn vào cốc vẽ theo sự tưởng tượng mà không nhìn vào giấy, sau đó các em điều chỉnh những chi tiết thừa. Rõ ràng, với phương pháp học mới học sinh vừa học, vừa chơi, vừa sáng tạo nên em nào cũng mong chờ đến tiết học mỹ thuật. Ưu điểm của phương pháp này là học sinh được tự do sáng tạo, trong mỗi tiết học, học sinh khám phá ra những điều mới mẻ hơn. Tiết dạy tiết thử nghiệm vẽ theo âm nhạc cho các giáo viên trong trường xem, học sinh thì vừa nghe nhạc vừa đi xung quanh bàn và vẽ vào giấy tùy thích làm cho học sinh rất hào hứng và thích thú còn giáo viên dự giờ ở dưới cũng chưa hiểu ra một vấn đề gì, riêng tôi nghĩ nhiều giáo viên nghĩ đổi mới như thế 17 thì cũng bình thường nhưng rồi khi tôi hướng dẫn sang phần tiếp theo là tạo đồ vật, con vật.. và chọn cho mình một mảng màu nào đó mà chúng ta đã tạo khi vẽ theo nhạc, tôi liền đưa sản phẩm, tôi đã làm sẵn và gắn lên bài mà học sinh đã vẽ theo nhạc khi đó tôi thấy các giáo viên dự giờ ở dưới thay đổi nét mặt và ồ lên tỏ vẽ ngạc nhiên và sau đó học sinh tạo ra được các sản phẩm rất là đẹp và tôi hỏi học sinh cảm thấy thế nào khi học phương pháp mới này? Tất cả học sinh đều thích thú và cảm giác thoải mái khi tạo ra sản phẩm còn các giáo viên dự giờ thì cảm nhận được phương pháp mới hay và học sinh tạo ra được các sản phẩm đầy màu sắc. Qua một thời gian dạy theo phương pháp mới, thì tôi và bạn bè đồng nghiệp đã rút ra nhận xét, khuyến khích khả năng sáng tạo, phát triển khả năng giao tiếp, kỹ năng trình bày sản phẩm của mình trước đám đông, đặc biệt đây là phương pháp mới nên kích thích việc khám phá của học sinh, tạo hứng thú trong tiết học. Dạy theo phương pháp mới không khó, cái khó chính là giáo viên phải lựa chọn phương pháp giáo dục sao cho phù hợp và để làm được điều này trước hết đòi hỏi giáo viên phải là người có lòng yêu nghề - mến trẻ, ham học hỏi để nâng cao trình độ, tích cực áp dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy và quyết tâm thực hiện theo đúng tinh thần đổi mới giáo dục Mĩ thuật Tiểu học do Bộ Giáo dục & đào tạo đã triển khai. MỘT SỐ SẢN PHẨM VẼ CÙNG NHAU CỦA HỌC SINH 18 VẼ THEO NHẠC III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 1. Kết luận Như chúng ta đã biết, trong những năm gần đây, Đảng và nhà nước ta đã rất coi trọng sự nghiệp Giáo dục. Đảng cho rằng : "Giáo dục là quốc sách hàng đầu”. Nền Giáo dục có phát triển được hay không, những nhân tài có xuất hiện được hay không chính là nhờ vào sự học tập, rèn luyện của các em học sinh. Mà chất lượng của các em có tốt hay không lại phụ thuộc rất nhiều vào sự giảng dạy của các thầy cô giáo. Nhận thức tốt điều đó, là một giáo viên tôi rất trăn trở dạy và học. Làm sao để dạy tốt, truyền đạt hết cái hay của phương pháp mới tới học sinh? Làm sao để đưa chất lượng dạy học Mĩ thuật tăng cao.Vậy các giáo viên có thể cùng nhau chia sẻ những kinh nghiệm giảng dạy theo phương pháp đổi mới, từ đó rút ra những bài học để từ đó giúp đỡ nhau hoàn thiện công tác giảng dạy bộ môn Mĩ thuật tại trường tiểu học. Các trường cần hỗ trợ cơ sở vật chất phù hợp, tạo điều kiện tổ chức các hoạt động giảng dạy theo phương pháp mới như: bổ sung hỗ trợ trang thiết bị dạy học, sắp xếp phân chia lớp học hợp lí... Các sở và ban ngành cần thông tin tích cực, nhanh chóng và cụ thể về dự án Mĩ thuật Đan mạch để mọi người từ các trường, giáo viên, học sinh và cha mẹ học sinh hiểu rõ hơn về ưu điểm của phương pháp mới. Qua thời gian ngắn nghiên cứu và thực hiện theo sáng kiến của mình. Kết quả cho thấy chất lượng học sinh tiến bộ rõ rệt, khẳng định được vai trò to lớn của giáo viên trong quá trình dạy học, Các em học sinh sôi nổi, tự tin chủ động chiếm lĩnh kiến thức tạo được nhiều sản phẩm đẹp, trân trọng yêu cái đẹp. Cùng nhau thi đua trong học tập. Giáo viên nắm vững chương trình, kiến thức và đặc biệt nắm vững phương pháp dạy học Đan mạch. 19 Mặc dù chất lượng đạt được như vậy nhưng năm học này chỉ là năm khởi đầu cho đề tài của tôi. Hy vọng rằng năm tới đề tài sẽ được thực hiện ngay từ đầu năm học và được nhân rộng ra các khối lớp khác. 2. Kiến nghị * Cấp nhà trường - BGH nhà trường cần tích cực dự giờ thăm lớp để nắm bắt chất lượng dạy của giáo viên và đồng thời hiểu được những thuận lợi chia sẻ những khó khăn gặp phải khi học phương pháp mới này từ đó chỉ đạo tổ chuyên môn rút kinh nghiệm để các giờ dạy đạt kết quả cao hơn. - Hiệu trưởng nhà trường chỉ đạo chuyên môn mở hội thảo chuyên đề về viết và áp dụng Sáng kiến kinh nghiệm cấp trường để cho giáo viên được học tập kinh nghiệm lẫn nhau, giúp cho tôi được hiểu rõ hơn nữa về những kinh nghiệm của từng giáo viên trong quá trình dạy học, và nghiên cứu, thực hiện đề tài khoa học của họ. Từ đó tôi học hỏi và tích luỹ trong được nhiều kinh nghiệm hơn cho bản thân mình. * Đối với cấp trên - Đề nghị với Phòng GD&ĐT hàng năm mở các lớp chuyên đề về nghiên cứu và áp dụng đề tài sáng kiến kinh nghiệm để cho chúng tôi có cơ hội học hỏi kinh nghiệm của các trường bạn, từ đó tạo điều kiện cho tôi thực hiện tốt đề tài cho các năm sau. - Tổ chức Hội nghị Tôn vinh những giáo viên có sáng kiến kinh nghiệm xếp loại cao, có tác dụng giáo dục đạt hiệu quả, sau đó cho chúng tôi có cơ hội được tham khảo, học tập những sáng kiến đó, tích luỹ thêm kinh nghiệm cho việc viết và thực hiện đề tài ở các năm sau. Với thời gian có hạn, kinh nghiệm ít ỏi nên đề tài chỉ tập trung đi sâu điều tra, nghiên cứu về việc dạy Mĩ thuật theo phương pháp Đan Mạch đang còn lúng túng nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy. Trong quá trình nghiên cứu không tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến chân thành từ ban Giám khảo và các đồng nghiệp để đề tài được hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! XÁC NHẬN CỦA HIỆU TRƯỞNG NHÀ TRƯỜNG Thanh Hoá, ngày 20 tháng 3 năm 2017 Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác Người viết Nguyễn Đức Thuận 20