Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững trên địa bàn tỉnh phú thọ...

Tài liệu Phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững trên địa bàn tỉnh phú thọ

.PDF
212
284
133

Mô tả:

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH BÙI THỊ THANH TÂM PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI THEO HƢỚNG BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ THỌ LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2017 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH BÙI THỊ THANH TÂM PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI THEO HƢỚNG BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ THỌ Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã số: 62.62.01.15 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. TS. Bùi Đình Hòa 2. TS. Lê Quang Dực THÁI NGUYÊN - 2017 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và chƣa từng đƣợc công bố trong những công trình để bảo vệ bất kỳ một học vị nào. Tác giả luận án Bùi Thị Thanh Tâm ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập và thực hiện luận án, tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ tận tình và lời chỉ bảo nhiệt tình của tập thể và cá nhân, các cơ quan trong và ngoài trƣờng Đại học KT&QTKD, ĐH Thái Nguyên. Trƣớc tiên tôi xin cảm ơn sâu sắc tới TS. Bùi Đình Hòa và TS. Lê Quang Dực là các nhà khoa học trực tiếp hƣớng dẫn và giúp đỡ tôi về mọi mặt để hoàn thành luận án tiến sĩ kinh tế này. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu trƣờng Đại học KT&QTKD, trƣờng ĐH Nông Lâm Thái Nguyên, Khoa Kinh tế trƣờng ĐH KT&QTKD. Tôi trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ của Sở Nông nghiệp và PTNT tỉnh Phú Thọ, cục Thống kê tỉnh Phú Thọ, một số Cục, Vụ, Viện thuộc Bộ Nông nghiệp và PTNT một số sở ngành, huyện thuộc tỉnh Phú Thọ, các chủ trang trại … đã tạo điều kiện cho tôi thu thập số liệu, những thông tin cần thiết và thực thi các giải pháp mà luận án đƣa ra nhằm đạt hiệu quả cao. Tôi rất cảm ơn bố mẹ, chồng và ngƣời thân trong gia đình, trong những năm qua đã động viên chia sẻ khó khăn giúp tôi có niềm tin và sức mạnh để hoàn thành luận án tiến sĩ kinh tế này. Tôi xin trân trọng cảm ơn! Tác giả luận án Bùi Thị Thanh Tâm iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ...................................................................... vii DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ .................................................................. xi MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................................2 4. Những đóng góp mới và ý nghĩa của luận án .........................................................3 5. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững ........................................................................................4 6. Bố cục của luận án ..................................................................................................8 Chƣơng 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI THEO HƢỚNG BỀN VỮNG .......................................................................9 1.1. Cơ sở lý luận về phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững ....................9 1.1.1. Trang trại và kinh tế trang trại ..........................................................................9 1.1.2. Phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững ..........................................14 1.1.3. Các tiêu chí về kinh tế trang trại .....................................................................19 1.1.4. Các yếu tố ảnh hƣởng đến việc phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững...22 1.2. Cơ sở thực tiễn phát triển kinh tế trang trại .......................................................29 1.2.1. Kinh nghiệm phát triển kinh tế trang trại ở một số quốc gia trên thế giới ......29 1.2.2. Tình hình phát triển kinh tế trang trại ở Việt Nam .........................................32 1.3. Bài học kinh nghiệm về phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững trên địa bàn tỉnh Phú Thọ .................................................................................43 TÓM TẮT CHƢƠNG 1 ............................................................................................44 Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................45 2.1. Câu hỏi nghiên cứu của luận án .........................................................................45 iv 2.2. Khung phân tích của luận án ..............................................................................45 2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu....................................................................................47 2.3.1. Phƣơng pháp tiếp cận ......................................................................................47 2.3.2. Phƣơng pháp thu thập thông tin ......................................................................48 2.3.3. Tổng hợp thông tin ..........................................................................................50 2.3.4. Phƣơng pháp phân tích thông tin ....................................................................50 2.4. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu .......................................................................54 2.4.1. Chỉ tiêu phản ánh phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Phú Thọ ..........................54 2.4.2. Những chỉ tiêu phản ánh nguồn lực sản xuất của trang trại ...........................54 2.4.3. Những chỉ tiêu phản ánh KQSX kinh doanh của trang trại ...........................55 2.4.4. Những chỉ tiêu phản ánh hiệu quả các nguồn lực sản xuất của trang trại .......56 TÓM TẮT CHƢƠNG 2 ............................................................................................56 Chƣơng 3. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI THEO HƢỚNG BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ THỌ ....................58 3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu .............................................................................58 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ...........................................................................................58 3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội của tỉnh Phú Thọ ...................................................63 3.1.3. Đánh giá những thuận lợi và khó khăn đến phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững ......................................................................................67 3.2. Thực trạng phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững trên địa bàn tỉnh Phú Thọ...........................................................................................................67 3.2.1. Đặc điểm phát triển kinh tế trang trại ở tỉnh Phú Thọ ....................................67 3.2.2. Tình hình phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững giai đoạn 2007-2014 ..69 3.2.3. Tình hình sản xuất kinh doanh của các loại hình trang trại năm 2014 ...........77 3.2.4. Ý kiến của chủ trang trại về việc mở rộng quy mô sản xuất trang trại ...........92 3.3. Phân tí ch các y ếu tố ảnh hƣởng tới phát tri ển kinh tế trang trại theo hƣ ớng bền vững trên địa bàn tỉnh Phú Thọ ...............................................................93 3.3.1. Yếu tố điều kiện tự nhiên ................................................................................93 3.3.2. Yếu tố cơ sở hạ tầng ........................................................................................94 v 3.3.3. Yếu tố thị trƣờng .............................................................................................95 3.3.4. Yếu tố về vốn ...................................................................................................99 3.3.5. Yếu tố về khoa học công nghệ ......................................................................101 3.3.6. Yếu tố về môi trƣờng sinh thái và vệ sinh an toàn thực phẩm......................102 3.3.7. Yếu tố về chính sách Nhà nƣớc .....................................................................105 3.3.8. Yếu tố về rủi ro đối với phát triển kinh tế trang trại .....................................108 3.3.9. Phân tích các yếu tố ảnh hƣởng tới KQSX kinh doanh của trang trại bằng hàm sản xuất Cobb-Douglass .......................................................................109 3.4. Phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững trên địa bàn tỉnh Phú Thọ ...............................114 3.5. Đánh giá chung về phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững trên địa bàn tỉnh Phú Thọ ....................................................................................117 3.5.1. Kết quả đạt đƣợc ...........................................................................................117 3.5.2. Nhƣ̃ng hạn chế và nguyên nhân ....................................................................120 TÓM TẮT CHƢƠNG 3 ..........................................................................................124 Chƣơng 4. QUAN ĐIỂM, ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI THEO HƢỚNG BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ THỌ ĐẾN NĂM 2020 VÀ TẦM NHÌN 2030 ................................126 4.1. Quan điểm, định hƣớng và mục tiêu phát triển kinh tế trang trại ở tỉnh Phú Thọ theo hƣớng bền vững đến năm 2020 và tầm nhìn 2030 ..........................126 4.1.1. Quan điểm về phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững .................126 4.1.2. Cơ sở xây dựng định hƣớng phát triển kinh tế trang trại của tỉnh Phú Thọ theo hƣớng bền vững ......................................................................................128 4.1.3. Định hƣớng phát triển kinh tế trang trại ở tỉnh Phú Thọ theo hƣớng bền vững đến năm 2020 và tầm nhìn 2030 ...........................................................129 4.1.4. Mục tiêu phát triển kinh tế trang trại ở tỉnh Phú Thọ theo hƣớng bền vững đến năm 2020 tầm nhìn đến năm 2030...........................................................131 4.2. Các giải pháp chủ yếu nhằm phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững trên địa bàn tỉnh Phú Thọ ......................................................................133 vi 4.2.1. Đổi mới nhận thức về vai trò của kinh tế trang trại trong phát triển nông nghiệp, nông thôn trên địa bàn tỉnh ................................................................133 4.2.2. Hoàn thiện công tác quy hoạch đ ể lựa chọn loại hình kinh tế trang trại phù hợp với từng vùng sinh thái, tự nhiên của tỉnh theo hƣớng phát triển bền vững .........................................................................................................134 4.2.3. Hoàn thiện công tác giao đất, cấp giấy chúng nhận quyền sử dụng đất tạo điều kiện tích tụ đất đai để phát triển kinh tế trang trại ..................................136 4.2.4. Giải pháp về nguồn vốn tạo điều kiện phát triển kinh tế trang trại ...............137 4.2.5. Giải pháp về thị trƣờng, tiêu thụ sản phẩm và xây dựng cơ sở hạ tầng phát triển kinh tế trang trại .....................................................................................138 4.2.6. Giải pháp về khoa học kỹ thuật và công nghệ để phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững................................................................................139 4.2.7. Giải pháp nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực để phát triển kinh tế trang trại 141 4.2.8. Giải pháp về hoàn thiện môi trƣờng sản xuất kinh doanh và tƣ pháp để phát triển kinh tế trang trại .............................................................................141 4.2.9. Giải pháp tăng cƣờng vai trò quản lý Nhà nƣớc đối với kinh tế trang trại để phát triển kinh tế trang trại ........................................................................142 4.2.10. Giải pháp tăng cƣờng mối liên kết để phát triển kinh tế trang trại .............143 4.2.11. Giải pháp về giảm thiểu ô nhiễm môi trƣờng .............................................144 TÓM TẮT CHƢƠNG 4 ..........................................................................................145 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..............................................................................146 1. Kết luận ...............................................................................................................146 2. Một số kiến nghị..................................................................................................147 CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN .......149 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................150 PHỤ LỤC ...............................................................................................................156 vii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Dạng viết tắt Tiếng Việt 1. ASEAN 2. BQ 3. BVTV 4. CC 5. CN 6. CNH – HĐH 7. CPSX 8. DHMT 9. DT 10. DTNN 11. ĐBS 12. ĐVT 13. FAO 14. GCN 15. GTSX (GO) 16. HCM 17. HĐND 18. HQKT 19. HQMT 20. HQXH 21. HTX 22. IC 23. KQSX 24. KT – CN 25. KTTT 26. KT-XH 27. KH – CN 28. KH-KT 29. KH-KT-CN 30. LĐ 31. LN 32. MI Dạng đầy đủ Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á Bình quân Bảo vệ thực vật Cơ cấu Công nghiệp Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá Chi phí sản xuất Duyên hải miền trung Diện tích Diện tích nông nghiệp Đồng bằng Sông Đơn vị tính Tổ chức Lƣơng thực và Nông nghiệp Liên Hiệp Quốc Giấy chứng nhận Giá trị sản xuất Hồ chí minh Hội đồng nhân dân Hiệu quả kinh tế Hiệu quả môi trƣờng Hiệu quả xã hội Hợp tác xã Chi phí trung gian Kết quả sản xuất Kỹ thuật - Công nghệ Kinh tế trang trại Kinh tế - xã hội Khoa học - Công nghệ Khoa học - Kỹ thuật Khoa học - Kỹ thuật - Công nghệ Lao động Lâm nghiệp Thu nhập hỗn hợp viii STT 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. Dạng viết tắt MNPB NLN - TS NN & PTNT NQ-CP NS NTTS NH PTBV PTNT PTNT-KTHT QĐ SL SWOT SX SXKD SXNN TB TCN TCV TD - MNPB TT THPT Tr.đ UBND VA XD CSHT XDCB Dạng đầy đủ Miền núi phía bắc Nông lâm nghiệp - thủy sản Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nghị quyết chính phủ Năng suất Nuôi trồng thuỷ sản Ngân hàng Phát triển bền vững Phát triển nông thôn Phát triển nông thôn - kinh tế hợp tác Quyết định Sản lƣợng Điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức Sản xuất Sản xuất kinh doanh Sản xuất nông nghiệp Trung bình Tiểu thủ công Tổng chi phí sản xuất Trung du - Miền núi phía Bắc Trang trại Trung học phổ thông Triệu đồng Ủy ban nhân dân Giá trị gia tăng Xây dựng cơ sở hạ tầng Xây dựng cơ bản ix DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Số lƣợng trang trại ở Việt Nam năm 2014............................................................ 34 Bảng 1.2: Hiện trạng sử dụng đất đai của các loại hình trang trại ở Việt Nam năm 2014 ............................................................................................................. 35 Bảng 1.3: Tổng vốn đầu tƣ bình quân một loại hình trang trại ở Việt Nam năm 2014 ...... 36 Bảng 1.4: Lao động bình quân của các loại hình trang trại ở Việt Nam năm 2014 ............ 37 Bảng 2.1. Kết hợp trong ma trận SWOT cho phát triển KTTT theo hƣớng bền vững ............ 51 Bảng 3.1. Tình hình sử dụng đất đai của tỉnh Phú Thọ giai đoạn (2010 - 2014)................. 60 Bảng 3.2. Nhân khẩu và lao động của tỉnh Phú Thọ giai đoạn (2010 - 2014)..................... 63 Bảng 3.3. Tổng sản phẩm của tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2010 - 2014 .................................... 65 Bảng 3.4: Tình hình phát triển loại hình kinh tế trang trại giai đoạn 2007 - 2014 ......... 70 Bảng 3.5: Tình hình cấp giấy chứng nhận kinh tế trang trại giai đoạn2010 - 2014......... 71 Bảng 3.6: Các loại hình trang trại đƣợc phân bổ theo đơn vị hành chính của tỉnh Phú Thọ năm 2007 - 2014 ........................................................................................... 72 Bảng 3.7: Tình hình sử dụng đất đai của các loại hình trang trại giai đoạn2007 - 2014 .......... 74 Bảng 3.8: Tình hình lao động của các loại hình trang trại giai đoạn 2007 - 2014 ............... 75 Bảng 3.9: Giá trị sản xuất của các loại hình trang trại giai đoạn2007 - 2014 ..................... 76 Bảng 3.10: Thông tin cơ bản của chủ trang trại năm 2014 ................................................... 77 Bảng 3.11: Tình hình đất đai trong các loại hình trang trại năm 2014 ................................. 78 Bảng 3.12: Phân loại trang trại theo quy mô sử dụng đất năm 2014.................................... 79 Bảng 3.13: Lao động bì nh quân của các loại hì nhạitrtrang năm 2014 ............................... 80 Bảng 3.14: Loại hình trang trại phân theo quy mô sử dụng lao động năm2014 ................ 81 Bảng 3.15: Tình hình đầu tƣ vốn của các loại hình trang trại năm 2014 ............................. 82 Bảng 3.16: Giá trị sản xuất của các loại hình trang trại năm 2014 ....................................... 83 Bảng 3.17: Loại hình trang trại phân theo quy mô giá trị sản xuất bình quân trên trang trại năm 2014............................................................................................... 84 Bảng 3.18: Chi phí trung gian của các loại hình trang trại năm 2014 .................................. 85 Bảng 3.19: Giá trị tăng thêm của các loại hình trang trại năm 2014 .................................... 86 Bảng 3.20: Tổng chi phí sản xuấtủa c các loại hình trang trại năm 2014............................. 87 Bảng 3.21: Thu nhập hỗn hợpcủa các loại hình trang trại năm 2014.................................. 88 Bảng 3.22: Hiệu quả kinh tế ủca các loại hình trang trại năm 2014 ..................................... 89 Bảng 3.23. Ý kiến của các chủ trang trại về phát triển kinh tế trang ại.............................. tr 93 x Bảng 3.24. Đánh giá của chủ trang trại về cơ sở hạ tầng nông nghiệp nông thôn trên địa bàn tỉnh Phú Thọ năm 2014........................................................................... 94 Bảng 3.25: Mức độ tiếp cận thị trƣờng đầu vào và đầu ra của các loại hì nh trang trại ở tỉnh Phú Thọ năm2014 .................................................................................... 95 Bảng 3.26: Hình thức tiêu thụ và giá bán sản phẩm của loại hình trang trại ở tỉnh Phú Thọ năm 2014....................................................................................................... 96 Bảng 3.27: Mƣ́c độ tiếp cận thị trƣờng của các loạình i h trang trại năm2014 .................... 97 Bảng 3.28: Kênh tiếp cận thông tin của các loại hì nh trang trại năm 2014.......................... 98 Bảng 3.29: Các yếu tố liên quan đến thị trƣờng đầu ra của loại hình trang trại năm 2014 ............................................................................................................. 99 Bảng 3.30: Những khó khăn khi huy động vốn của kinh tế trang trại ............................... 100 Bảng 3.31: Tổng hợp ý kiến ở các cấp về mức độ bảo vệ môi trƣờng của các loại hình trang trại trên địa bàn tỉnh Phú Thọ .......................................................... 103 Bảng 3.32: Tổng hợp ý kiến ở các cấp về nguyên nhân trang trại chƣa thực hiện tốt việc bảo vệ môi trƣờng....................................................................................... 104 Bảng 3.33: Mƣ́c độ rủi ro đối với kinhế ttrang trại ở tỉnh Phú Thọ................................... 108 Bảng 3.34 : Mô tả các biến đƣợc sử dụng trong ƣớc lƣợng hàm Cobb-Douglass............... 110 Bảng 3.35: Kết quả ƣớc lƣợng hàm Cobb-Douglasss các yếu tố ảnh hƣởng tới tổng giá trị sản xuất bình quân 1 trang trại ................................................................ 111 Bảng 3.36: Hiệu suất biên của các yếu tố ảnh hƣởng đến tổng giá trị sản xuất bình quân/trang trại ..................................................................................................... 113 Bảng 3.37: Phân tích SWOT trong phát triển kinh tế trang theo hƣớng bền vững trên địa bàn tỉnh Phú Thọ .......................................................................................... 115 Bảng 4.1: Dự báo về phát triển kinh tế kinh tế trang trại ở tỉnh Phú Thọ đến năm 2020..... 132 xi DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1: Quá trình phát triển của kinh tế nông hộ thành kinh tế trang trại ............ 13 Sơ đồ 1.2: Ba yếu tố cơ bản hình thành và phát triển kinh tế trang trại ...................... 14 Sơ đồ 1.3: Tác động của yếu tố chính sách đến kinh tế trang trại ............................ 23 Sơ đồ 1.4: Tác động của nền kinh tế thị trƣờng tới kinh tế trang trại ...................... 25 Sơ đồ 4.1. Mô hình liên kết giữa các trang trại và các công ty ............................... 144 Hình 2.1. Khung phân tích ........................................................................................ 46 Biểu đồ 3.1: Sự biến động về các loại hình KTTT giai đoạn 2007-2014 ................. 71 Biểu đồ 3.2: Cơ cấu trang trại phân theo đơn vị hành chính của tỉnh Phú Thọ năm 2014 ................................................................................................. 73 Biểu đồ 3.3: Hiệu quả kinh tế trên đồng chi phí trung gian của các loại hình KTTT......... 90 Biểu đồ 3.4: Hiệu quả kinh tế trên đơn vị diện tích của các loại hình KTTT ........... 90 Biểu đồ 3.5: Hiệu quả kinh tế trên lao động của các loại hình KTTT ...................... 90 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trang trại (TT) và kinh tế trang trại (KTTT) là một loại hình sản xuất nông nghiệp (SXNN) đƣợc hình thành và phát triển trên nền tảng của kinh tế hộ. Ở nhiều quốc gia trên thế giới có nền sản xuất nông nghiệp(SXNN) tiên tiến, TT là loại hình tổ chức sản xuất phổ biến và giữ vai trò quan trọng trong phát triển nông nghiệp. Ở Việt Nam, TT đã hình thành và phát triển từ rất sớm và đã có những đóng góp tích cực cho nền nông nghiệp của nƣớc nhà. Đặc biệt kể từ khi Chính phủ có Nghị quyết số 03/2000/NQ-CP ngày 02/2/2000 về KTTT; số lƣợng TT tăng lên nhanh chóng, năm 2010 có 145.880 TT [9] theo tiêu chí phân loại TT cũ và đến năm 2014 có 29.498 TT theo tiêu chí phân loại TT mới [10]. Đặc biệt khi Việt Nam mở rộng cửa, hội nhập ngày càng sâu rộng vào nền kinh tế thế giới thông qua các Hiệp định thƣơng mại tự do đã có nhiều doanh nghiệp trong nƣớc và nƣớc ngoài quan tâm đến đầu tƣ vào lĩnh vực nông nghiệp nói chung và TT nói riêng.Nhờ đó hình thức tổ chức sản xuất và cơ cấu thành phần TT cũng ngày càng đa dạng, bức tranh về KTTT đã đƣợc thay đổi rõ rệt và mô hình KTTT đã khẳng định đƣợc vị thế của nó trong công cuộc phát triển nông nghiệp, nông thôn của nƣớc nhà. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển KTTT đã nảy sinh nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn về nhận thức; về cơ chế chính sách có liên quan đến TT nhƣ: chính sách đất đai, lao động, vốn đầu tƣ, tƣ cách pháp nhân của TT, quyền lợi và nghĩa vụ của chủ TT trƣớc pháp luật; về tính bền vững trong phát triển của KTTT và đâu là các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển KTTT đang cần đƣợc tiếp tục nghiên cứu để KTTT đƣợc phát triển ngày càng bền vững. Phú Thọ là một tỉnh nằm ở trung tâm của mƣời bốn tỉnh vùng Trung du miền núi phía Bắc Việt Nam, có điều kiện tự nhiên tƣơng đối thuận lợi cho việc phát triển nông lâm ngƣ nghiệp. Theo đánh giá của các chuyên gia trong và ngoài lĩnh vực nông nghiệp, điều kiện tự nhiên của tỉnh phù hợp với nhiều loại cây trồng, vật nuôi đƣợc thị trƣờng trong và ngoài nƣớc ƣa chuộng, có giá trị kinh tế cao, là nền tảng cơ bản để phát triển KTTT với quy mô lớn. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để khai thác một cách hiệu quả những lợi thế này. Trong những năm gần đây, nông nghiệp của tỉnh Phú Thọ đã có những bƣớc tăng trƣởng đáng kể, trong đó phải kể đến vai trò của KTTT. Ngành nông nghiệp của tỉnh đã và đang từng bƣớc khẳng định vai trò của mình trong việc xây dựng nông thôn mới của tỉnh. Mặc dù vậy, KTTT tỉnh Phú Thọ phát triển chƣa tƣơng xứng với tiềm năng và thế mạnh vốn có của mô hình tổ chức sản xuất này. Nhìn chung các TT của tỉnh Phú Thọ đều phát triển mang tính tự phát, chƣa theo quy hoạch và cũng chƣa chú trọng đến việc sử dụng hiệu quả tối đa 2 các nguồn tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trƣờng, do vậy chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu phát triển KTTT theo hƣớng bền vững và chƣa đóng góp nhiều cho nền kinh tế của tỉnh Phú Thọ. Xuất phát từ thực tiễn đó tác giả chọn vấn đề “Phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững trên địa bàn tỉnh Phú Thọ” làm đề tài luận án tiến sỹ của mình với mong muốn góp phần thúc đẩy phát triển KTTT của tỉnh Phú Thọ theo hƣớng bền vững. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Phân tích, đánh giá thực trạng phát triển KTTT theo hƣớng bền vững trên địa bàn tỉnh Phú Thọ từ đó đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy phát triển KTTT theo hƣớng bền vững phù hợp với điều kiện thực tiễn ở tỉnh Phú Thọ trong thời điểm hiện tại và tƣơng lai. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Góp phần hệ thống hóa và làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận cơ bản, thực tiễn về KTTT, phát triển KTTT theo hƣớng bền vững. - Phân tích và đánh giá thực trạng phát triển KTTT theo hƣớng bền vững của tỉnh Phú Thọ. - Phân tích các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển KTTT theo hƣớng bền vững của tỉnh Phú Thọ. - Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm đƣa KTTT tỉnh Phú Thọ phát triển theo hƣớng bền vững đến năm 2020 và tầm nhìn 2030. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu - Các vấn đề về lý luận và thực tiễn liên quan đến phát triển KTTT theo hƣớng bền vững. - Các chỉ tiêu biểu hiện thực trạng phát triển KTTT của tỉnh Phú Thọ. - Các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển KTTT trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. - Các giải pháp thúc đẩy phát triển KTTT theo hƣớng bền vững trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. 3.2. Phạm vi nghiên cứu của luận án * Phạm vi về không gian: Đề tài đƣợc nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. * Phạm vi thời gian: - Số liệu thứ cấp của đề tài: Từ năm 2007 đến năm 2014. 3 - Số liệu sơ cấp của đề tài đƣợc thu thập vào năm 2014. - Các giải pháp luận án đề xuất thúc đẩy phát triển KTTT theo hƣớng bền vững trên địa bàn tỉnh Phú Thọ đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030. * Phạm vi về nội dung: Luận án tập trung nghiên cứu một số nội dung sau đây: - Hệ thống hoá các vấn đề về lý luận và thực tiễn về phát triển KTTT theo hƣớng bền vững. - Nghiên cứu kinh nghiệm phát triển KTTT theo hƣớng bền vững của các nƣớc và các địa phƣơng để rút ra bài học kinh nghiệm cho phát triển KTTT theo hƣớng bền vững trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. - Nghiên cứu đặc điểm điều kiện tự nhiên,kinh tế - xã hội( KT-XH) của tỉnh Phú Thọ. - Nghiên cứu quy mô, cơ cấu, trình độ và kết quả sản xuất kinh doanh (SXKD) của TT cũng nhƣ khả năng tiếp cận thị trƣờng và tiêu thụ sản phẩm của các loại hình TT, từ đó nêu rõ năng lực SXKD của các loại hình TT ở tỉnh Phú Thọ. - Đánh giá về hiệu quả KT-XH và môi trƣờng của các loại hình KTTT của tỉnh Phú Thọ. - Xác định yếu tố ảnh hƣởng đến sự phát triển KTTT theo hƣớng bền vững. - Đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển KTTT theo hƣớng bền vững trên địa bàn tỉnh Phú Thọ đến năm 2020 và tầm nhìn 2030 4. Những đóng góp mới và ý nghĩa của luận án 4.1. Đóng góp về lý luận Luận án góp phần hệ thống hóa và làm rõ hơn những vấn đề về cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển KTTT theo hƣớng bền vững, rút ra những bài học kinh nghiệm để vận dụng một cách phù hợp vào thực tiễn phát triển KTTT theo hƣớng bền vững trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. 4.2. Đóng góp về thực tiễn - Luận án đã đánh giá một cách khách quan, toàn diện về thực trạng phát triển KTTT theo hƣớng bền vững trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. - Luận án xác đị nh đƣợc các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển KTTT theo hƣớng bền vững trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. - Luận án góp phần làm rõ điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức với việc phát triển KTTT theo hƣớng bền vững ở tỉnh Phú Thọ. 4 - Trên cơ sở nghiên cứu, phân tích thực trạng, đánh giá các yếu tố ảnh hƣởng, luận án đã đề xuất các quan điểm, định hƣớng và những giải pháp nhằm phát triển KTTT theo hƣớng bền vững trên địa bàn tỉnh Phú Thọ đến năm 2020 và tầm nhìn 2030. 4.3. Ý nghĩa của luận án - Kết quả của đề tài luận án sẽ là tài liệu tham khảo có luận cứ khoa học vững chắc giúp cho các nhà nghiên cứu, các nhà hoạch định chính sách, các chủ TT, các doanh nghiệp kinh doanh hàng nông sản và những ngƣời quan tâm đến KTTT tỉnh Phú Thọ. - Luận án còn là nguồn tài liệu tham khảo bổ ích trong giảng dạy tại các trƣờng chuyên nghiệp và là tài liệu tham khảo của các sinh viên, học viên và các nghiên cứu sinh về KTTT. 5. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững 5.1. Nghiên cứu ở nước ngoài KTTT phát triển từ rất lâu đời và có rất nhiều các công trình nghiên cứu vì KTTT có vai trò hết sức quan trọng trong sự phát triển ngành nông nghiệp hàng hóa. Khái niệm, loại hình và quy mô của TT ở mỗi quốc gia có sự khác nhau. Vì vậy trong quá trình phát triển nền kinh tế nông nghiệp hàng hóa, TT luôn là một chủ đề thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu, quản lý, cả về phƣơng diện lý luận và thực tiễn. Đã có rất nhiều tác giả nƣớc ngoài nghiên cứu khá công phu về KTTT, các nghiên cứu tập trung làm rõ sự tồn tại của loại hình TT gia đình trong điều kiện cạnh tranh toàn cầu; mối quan hệ giữa quy mô và năng suất, hiệu quả của TT; mối quan hệ chặt chẽ giữa TT với thị trƣờng. Tác giả Maurice Buckett, trong tác phẩm “Tổ chức quản lý nông trại gia đình” công bố năm 1993 [87], tác giả đề cập đến những nguyên lý cơ bản trong quá trình quản lý, điều hành nông trại gia đình theo mô hình sản xuất hàng hóa. Nghĩa là quản lý nông trại về cơ bản không khác quản lý một doanh nghiệp, tuy nhiên do đặc thù của sản phẩm trong quá trình sản xuất phụ thuộc khá lớn vào điều kiện tự nhiên và do sản phẩm nông sản thƣờng nhanh hỏng nên quản lý một nông trại phức tạp hơn rất nhiều so với việc điều hành một doanh nghiệp công nghiệp. Vì lẽ đó, tác giả cho rằng, các cơ quan quản lý, các hiệp hội cần đặc biệt chú trọng công tác đào tạo và tập huấn về kỹ năng quản lý cho chủ TT. Hai tác giả Carter và Michael R, tác phẩm “Sự gắn kết chặt chẽ của mối quan hệ ngược giữa kích thước TT với năng suất: một hướng phân tích theo kinh nghiệm 5 chủ nghĩa về SXNN” công bố năm 1998 [14]; tác giả Gillian, Daniel O tại hội thảo hàng năm của Hiệp hội KTTT Mỹ tác phẩm “Kích thước TT, năng suất và hiệu quả kinh tế: sự khác nhau về hiệu quả dựa trên quy mô TT ở Honduras” công bố năm 1998 [37]. Các tác giả cùng quan điểm nghiên cứu giải quyết mối quan hệ giữa quy mô với năng suất, chất lƣợng và hiệu quả TT. Khía cạnh phát triển KTTT bền vững cũng đƣợc các nhà khoa học trên thế giới nghiên cứu từ đó cho thấy phát triển KTTT gắn với bền vững đang là một yêu cầu bức thiết đặt ra cho mọi quốc gia trên thế giới. Muốn KTTT phát triển bền vững (PTBV), cần phải có sự tham gia rộng rãi của các chủ TT vào việc bảo vệ và phát triển vốn rừng, chống sa mạc hóa, duy trì và phát triển sự đa dạng sinh học, … Tiêu biểu nhƣ nghiên cứu của tác giả Goldschmidt và Walter, tác phẩm “Các cộng đồng cư dân ở vùng San Joaquin Valley: mối quan hệ giữa quy mô TT, việc sử dụng nước và chất lượng cuộc sống” công bố năm 1978 [38] hay tác giả Netting và Robert Mcc tác phẩm “TT gia đình và sinh thái học về nông nghiệp bền vững, mạnh mẽ” công bố năm 2003 [89]. Tác giả Ellis, Frank, tác phẩm “Kinh tế nông nghiệp: Hộ TT và sự phát triển nông nghiệp” tái bản lần 2, công bố năm 2005 của Trƣờng Đại học Cambrige, tác giả đã cho thấy sự tất yếu khách quan về phát triển mô hình KTTT từ kinh tế hộ gia đình trong quá trình phát triển nông nghiệp ở các nƣớc trên thế giới [85]. Trong những năm gần đây, tổ chức Nông lƣơng thế giới (FAO) đã có một số công trình nghiên cứu về KTTT. Đối với các nƣớc đang phát triển, trong đó có Việt Nam, FAO đã triển khai nhiều dự án nhằm góp phần phát triển KTTT, hỗ trợ nông dân phát triển KTTT theo hƣớng bền vững kết hợp phát triển TT với xóa đói giảm nghèo ở địa phƣơng. Qua nghiên cứu các công trình của các tác giả về phát triển KTTT theo hƣớng PTBV ở một số nƣớc ta thấy: một số tác giả đã phân tích, đánh giá thực trạng phát triển KTTT ở một số quốc gia trên thế giới nhƣ: số lƣợng, quy mô và cơ cấu; mô hình TT và phƣơng thức điều hành sản xuất; vốn, tƣ liệu sản xuất và nguồn lao động có khác nhau tùy thuộc vào hƣớng SXKD và thu nhập của các chủ TT; thị trƣờng đầu vào, thị trƣờng đầu ra của các TT. Từ đó đúc rút đƣợc bài học kinh nghiệm để xác định vị trí, vai trò của KTTT gia đình trong quá trình công nghiệp hóa-hiện đại hóa (CNH-HĐH) nông nghiệp nông thôn; các yếu tố tác động đến sự phát triển KTTT theo hƣớng bền vững ở Việt Nam nói chung và ở tỉnh Phú Thọ nói riêng. 5.2. Nghiên cứu trong nước KTTT phát triển rất lâu và đã có rất nhiều tác giả nghiên cứu trong nƣớc về cơ sở lý luận, tình hình phát triển của TT. KTTT đƣợc phát triển mạnh vào đầu năm 6 1990 đến nay, ở nƣớc ta KTTT là chủ đề nghiên cứu của nhiều cơ quan, tổ chức khoa học và đƣợc sự chỉ đạo thực tiễn của các nhà khoa học thực sự quan tâm. Đã có rất nhiều cử nhân, thạc sĩ và tiến sĩ nghiên cứu về lĩnh này, nhiều nhà xuất bản, tạp chí đã đăng tải nhiều công trình nghiên cứu của các tác giả về lĩnh vực KTTT nhƣ: Trần Đức (1995, 1997, 1998); Phạm Minh Đức (1997) cùng cộng sự; Nguyễn Điền (1993, 1997, 1999, 2001) Nguyễn Đình Hƣơng (2000); Lê Trọng (2000); Lê Văn Thăng (2006); Phạm Văn Khôi (2010) cùng cộng sự, TS. Bùi Đình Hòa (2012) … Ngoài ra còn có rất nhiều luận văn và luận án nghiên cứu khác. Sau đây tác giả xin trình bày những nét chính của các luận án cùng nghiên cứu về TT nhƣ sau: - Tạ Thị Yến (2003), “Các giải pháp tài chính để phát triển KTTT Việt Nam”. Luận án tiến sĩ, Học viện tài chính, Hà Nội [84]; Tác giả Nguyễn Thị Tằm (2006), “Các giải pháp tín dụng ngân hàng nhằm phát triển KTTT trên địa bàn Tây Nguyên”, Luận án tiến sĩ Học viện chính trị - Hành chính quốc gia HCM [70]. Tất cả các công trình nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng phát triển KTTT ở các vùng, địa phƣơng khác nhau trong cả nƣớc. Tiến hành phân tích một cách công phu, cụ thể tình hình phát triển KTTT trên tất cả các lĩnh vực từ các yếu tố SX, kết quả SXKD nhất là các phân tích đã có sự so sánh với các hộ gia đình nông dân trên cùng địa bàn. Từ đó các nghiên cứu đã chỉ ra hàng loạt các vấn đề phát sinh cần phải giải quyết từ nhận thức đến thái độ đối với TT nhƣ trình độ của chủ TT, chất lƣợng hiệu quả và khả năng SXKD… các tác giả đều sử dụng phƣơng pháp phân tích luận giải để đánh giá thực trạng hình thành và phát triển KTTT, từ đó đƣa ra đƣợc những nhận định về xu hƣớng phát triển cũng nhƣ đề xuất các giải pháp chung, giải pháp cụ thể, giải pháp ở tầm vĩ mô, tầm vi mô nhằm phát triển KTTT. - Phạm Luận Bằng (2007), “Phát triển KTTT và vai trò của nó đối với xây dựng tiềm lực quốc phòng ở các tỉnh Trung du Miền núi phía Bắc nước ta hiện nay”, Luận án tiến sĩ, Học viện Chính trị quân sự [3]. Tác giả đã phân tích kĩ 4 vai trò phát triển KTTT đối với xây dựng tiềm năng quốc phòng ở nƣớc ta, đó là: 1) Góp phần tăng cƣờng các nguồn lực của tiềm lực kinh tế trong khu vực nông nghiệp nông thôn; 2) Phát triển KTTT là bƣớc tiến mới về quan hệ sản xuất trong nông nghiệp nông thôn, là cơ sở quan trọng nâng cao tiềm lực chính trị - tinh thần cho nền quốc phòng toàn dân; 3) Phát triển KTTT góp phần thúc đẩy nghiên cứu ứng dụng Khoa học công nghệ (KH-CN) của đất nƣớc; 4) Phát triển KTTT góp phần to lớn vào việc xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn, là yếu tố duy trì, hoàn thiện năng lực chiến đấu của các lực lƣợng vũ trang. - Đào Hữu Hòa (2009), “Phát triển KTTT vùng Duyên hải Nam Trung Bộ trong quá trình CNH-HĐH”. Luận án tiến sĩ, Học viện chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh (HCM). Tác giả cho rằng phát triển KTTT bao gồm 3 nội dung: 7 Phát triển về mặt số lƣợng; chất lƣợng; cơ cấu. Trên cơ sở đó tác giả đã đƣa ra hệ thống các chỉ tiêu đánh giá trình độ phát triển KTTT bao gồm 7 chỉ tiêu, bƣớc đầu kết hợp đƣợc 3 nội dung cơ bản của phát triển bền vững( PTBV). Điều nổi bật hơn cả là tác giả đƣa ra 7 vấn đề yêu cầu KTTT PTBV cần giải quyết nhƣ (Chống đói nghèo, sử dụng đất bền lâu, bảo vệ rừng xanh và phủ xanh đất trống đồi núi trọc, cuộc chiến chống sa mạc hóa và hạn hán, thúc đẩy phát triển KT-XH miền núi, PTBV nông nghiệp nông thôn, bảo vệ và phát triển sự đa dạng sinh thái (44, tr31-37). - Một trong những đề tài gần với vấn đề nghiên cứu của luận án và đƣợc hoàn thành trong thời gian gần đây nhất là của tác giả Lê Xuân Lãm (2011), “Phát triển KTTT tỉnh Gia Lai theo hướng bền vững”, Luận án tiến sĩ kinh tế, Học viện chính trị - Hành chính quốc gia HCM. Với mục tiêu nghiên cứu, đề tài phân tích, luận giải những vấn đề lý luận về phát triển KTTT tỉnh Gia Lai theo hƣớng bền vững luận án đã đƣa ra khái niệm Phát triển KTTT theo hƣớng bền vững là “Phát triển KTTT một cách hiệu quả trong hiện tại nhưng không làm cản trở hay tổn hại đến sự phát triển KTTT trong tương lai; là sự phát triển KTTT không những không làm tổn hại mà còn tác động tích cực đến sự PTBV của từng vùng, địa phương và cả nước xét trên cả 3 mặt: KT-XH và môi trường” từ khái niệm trên tác giả đã phân tích rất kỹ 3 vấn đề để góp phần cho KTTT PTBV [51, tr27]. Nội dung của luận án đã phân tích thực trạng KTTT của tỉnh Gia Lai, nhận định những kết quả đạt đƣợc và nguyên nhân để đạt đƣợc kết quả đó, tác giả đƣa ra đƣợc 6 nguyên nhân chính nhƣ: “Tỉnh có nhiều tiềm năng, lợi thế để phát triển mô hình KTTT nhất là tiềm năng về đất đai; năng lực nội tại của TT đã ngày càng phát triển hơn; phát triển mạnh các nhà máy chế biến trên địa bàn; môi trường pháp lý và môi trường kinh tế đã tạo ra những điều kiện thuận lợi; có định hướng chiến lược quy hoạch phát triển vùng nguyên vật liệu nông sản; chính quyền địa phương tích cực vận dụng và phát triển khai thác có hiệu quả các chính sách khuyến khích phát triển KTTT” [51]. Đề tài đã đề xuất đƣợc những nhóm giải pháp để thúc đẩy KTTT phát triển theo hƣớng bền vững. Trên cơ sở tổng hợp các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài “Phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững trên địa bàn tỉnh Phú Thọ” bƣớc đầu có thể rút ra một số kết luận sau đây: - Chủ đề phát triển KTTT ở Việt Nam đƣợc sự quan tâm nghiên cứu của nhiều cơ quan quản lý Nhà nƣớc, nhiều cơ sở nghiên cứu khoa học và bản thân các nhà khoa học. Đồng thời một số nghiên cứu sinh và học viên cao học cũng đã lựa chọn chủ đề KTTT làm đề tài nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu của các công trình nói trên là cơ sở quan trọng cung cấp những luận cứ cho việc hoạch định chủ chƣơng, chính sách của Đảng và Nhà nƣớc đối với phát triển KTTT ở nƣớc ta.
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan