Tài liệu Phát triển kinh tế du lịch bền vững tỉnh bà rịa vũng tàu

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯƠNG VĂN TẤN TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ ĐỒNG NAI * LUẬN VĂN THẠC SĨ TRƯƠNG VĂN TẤN PHÁT TRIỂN KINH TẾ DU LỊCH BỀN VỮNG TỈNH BÀ RỊA - VŨNG TÀU * LUẬN VĂN KHÓA 4 - NĂM 2021 THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ Đồng Nai - 2021 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ ĐỒNG NAI TRƯƠNG VĂN TẤN PHÁT TRIỂN KINH TẾ DU LỊCH BỀN VỮNG TỈNH BÀ RỊA - VŨNG TÀU LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mẫ số: 8310110 Người hướng dẫn khoa học: TIẾN SĨ NGỌ VĂN DUY Đồng Nai, tháng 5 năm 2021 LỜI CAM ĐOAN CỦA TÁC GIẢ Tôi cam đoan luận văn “PHÁT TRIỂN KINH TẾ DU LỊCH BỀN VỮNG TỈNH BÀ RỊA - VŨNG TÀU” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin cam đoan rằng các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Đồng Nai, ngày 24 tháng 05 năm 2021 Học viên thực hiện luận văn TRƯƠNG VĂN TẤN i LỜI CẢM ƠN Đầu tiên, tôi muốn gửi lời cảm ơn đến Ban Giám hiệu, Lãnh đạo Phòng sau đại học, Ban chủ nhiệm khoa và quý giảng viên ngành Quản lý kinh tế trường Đại học Công nghệ Đồng Nai đã tạo mọi điều kiện tốt nhất trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu. Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến TS. Ngọ Văn Duy, người hướng dẫn khoa học, đã tận tình giúp đỡ, cung cấp tài liệu và hướng dẫn tôi từ trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện viết luận văn. Bên cạnh đó tôi cũng nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình, chân thành của Ban Giám đốc và các đồng nghiệp cán bộ, công chức hiện đang công tác tại Sở Văn hóa và Thể thao, nơi tôi đang công tác và Sở Du lịch tỉnh Bà Rịa -Vũng Tàu trong quá trình thu thập dữ liệu để phân tích và làm sáng tỏ các vấn đề cần nghiên cứu, tạo mọi điều kiện để tôi hoàn thành luận văn này. Đồng thời, chân thành cảm ơn cán bộ quản lý, người dân, khách du lịch tại tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu đã dành thời gian quý báu để trả lời phỏng vấn và cung cấp thông tin hữu ích để tôi có thể thực hiện được nghiên cứu và hoàn thiện nội dung luận văn. Sau cùng xin gửi lời cảm ơn đến gia đình và các bạn bè đã động viên, giúp đỡ tôi trong quá trình làm luận văn. Trân trọng cảm ơn! Đồng Nai, ngày 24 tháng 05 năm 2021 Tác giả luận văn Trương Văn Tấn ii MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN CỦA TÁC GIẢ .............................................................................. i LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC SƠ ĐỒ ................................................................................................. vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................vii MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 1 2. Các công trình nghiên cứu có liên quan .................................................................. 2 3. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................ 7 3.1 Mục tiêu chung: ..................................................................................................... 7 3.2 Mục tiêu cụ thể: ..................................................................................................... 7 4. Đối tượng nghiên cứu.............................................................................................. 7 5. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................. 8 6. Phương pháp nghiên cứu......................................................................................... 8 6.1. Phương pháp thu thập dữ liệu.............................................................................. 8 6.2. Phương pháp xử lý dữ liệu ................................................................................... 8 7. Đóng góp của luận văn ............................................................................................ 8 8. Kết cấu của luận văn ............................................................................................... 9 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ ............................... 10 DU LỊCH BỀN VỮNG ............................................................................................. 10 1.1. Phát triển kinh tế du lịch bền vững .................................................................... 10 1.1.1. Quan niệm về du lịch....................................................................................... 10 1.1.2. Quan niệm về kinh tế du lịch ........................................................................... 11 1.1.3. Quan niệm về phát triển kinh tế du lịch bền vững .......................................... 15 1.1.4. Các tiêu chí đánh giá phát triển kinh tế du lịch bền vững. ............................. 18 1.2. Sự cần thiết phát triển kinh tế du lịch bền vững ở Việt Nam hiện nay..................... 23 1.3. Những nhân tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế du lịch bền vững................... 26 1.3.1. Hệ thống kết cấu hạ tầng: ............................................................................... 26 iii 1.3.2. Tài nguyên du lịch ........................................................................................... 26 1.3.3. Phát triển, đào tạo nguồn nhân lực ................................................................. 27 1.3.4. Trình độ tổ chức quản lí ngành Du lịch .......................................................... 27 1.3.5. Chất lượng dịch vụ du lịch .............................................................................. 28 Tiểu kết Chương 1 ..................................................................................................... 29 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ DU LỊCH ........................ 30 BỀN VỮNG TỈNH BÀ RỊA - VŨNG TÀU ............................................................. 30 2.1. Giới thiệu tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu và vị trí của ngành Du lịch trong chiến lược, quy hoạch phát triển kinh tế du lịch bền vững tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu ................... 30 2.1.1. Giới thiệu chung về tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu ................................................. 30 2.1.2. Vị trí của ngành Du lịch trong chiến lược, quy hoạch phát triển kinh tế du lịch bền vững tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu ...................................................................... 31 2.2. Những nhân tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế du lịch bền vững tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu ................................................................................................................... 32 2.2.1. Hệ thống kết cấu hạ tầng ................................................................................ 32 2.2.2. Tài nguyên du lịch ........................................................................................... 33 2.2.3. Phát triển, đào tạo nguồn nhân lực ................................................................ 35 2.2.4. Trình độ tổ chức quản lí ngành Du lịch .......................................................... 36 2.2.5. Chất lượng dịch vụ du lịch .............................................................................. 37 2.3 Nhận xét về thành tựu và hạn chế phát triển kinh tế du lịch bền vững tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. ....................................................................................................... 38 2.3.1. Thành tựu ........................................................................................................ 38 2.3.2. Hạn chế ........................................................................................................... 43 2.4. Đánh giá chung về phát triển kinh tế du lịch bền vững tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. ..... 44 2.4.1. Những kết quả đạt được: ................................................................................. 44 2.4.2. Những tồn tại, hạn chế: ................................................................................... 46 2.4.3. Nguyên nhân ................................................................................................... 47 Tiểu kết Chương 2 ..................................................................................................... 49 CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP CHỦ YẾU PHÁT TRIỂN KINH TẾ DU LỊCH................. 50 BỀN VỮNG TỈNH BÀ RỊA - VŨNG TÀU................................................................... 50 iv 3.1. Quan điểm, phương hướng phát triển kinh tế du lịch bền vững tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu ................................................................................................................... 50 3.1.1 Quan điểm phát triển kinh tế du lịch bền vững tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu ......... 50 3.1.2 Phương hướng phát triển kinh tế du lịch bền vững tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu ... 52 3.1.2.1 Định hướng thị trường khách du lịch ............................................................ 52 3.1.2.2 Định hướng phát triển sản phẩm du lịch ................................................... 53 3.1.2.3 Quy hoạch du lịch trong mối quan hệ liên ngành, liên vùng và quan hệ cạnh tranh trong khu vực Đông Nam Á .................................................................. 56 3.1.2.4 Định hướng phát triển không gian du lịch ................................................. 57 3.2. Giải pháp phát triển kinh tế du lịch bền vững tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu.................. 59 3.2.1. Xây dựng quy hoạch, chương trình, đề án phát triển kinh tế du lịch tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu gắn với các mục tiêu phát triển bền vững ..................................... 59 3.2.2. Đẩy mạnh đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất phục vụ du lịch gắn với mục tiêu phát triển bền vững ............................................................................... 61 3.2.3. Nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực và giáo dục cộng đồng cho phát triển kinh tế du lịch bền vững............................................................................ 64 3.2.4. Xây dựng các sản phẩm du lịch bền vững đặc thù và nâng cao tính hiệu quả công tác tuyên truyền, quảng bá du lịch ................................................................... 68 3.2.5. Tăng cường công tác quản lý, bảo vệ tài nguyên và môi trường du lịch, giữ vững an ninh chính trị, trật tự - an toàn xã hội trong phát triển kinh tế du lịch ...... 71 Tiểu kết Chương 3 ..................................................................................................... 76 KẾT LUẬN ............................................................................................................... 77 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................. 79 PHỤ LỤC .................................................................................................................. 82 v DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 01: Thống kê tổng lượng du khách đến du lịch tại tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu ... 78 Sơ đồ 02: Thống kê tình hình lưu trú của du khách đến du lịch tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu .............................................................................................................................. 79 Sơ đồ 03: Thống kê tỷ trọng doanh thu về du lịch tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu ............. 80 Sơ đồ 04: Phân loại lao động theo tính chất công việc năm 2020 ............................. 81 Sơ đồ 05: Phân loại lao động theo trình độ năm 2020 ............................................... 82 vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT NN : Nhà nước QL : Quốc lộ TP : Thành phố UBND : Ủy ban nhân dân BR-VT : Bà Rịa – Vũng Tàu DL : Du lịch VH-TT : Văn hóa thể thao DN : Doanh nghiệp vii MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Du lịch là một hoạt động xuất hiện từ rất lâu trong lịch sử nhân loại. Trải qua nhiều giai đoạn phát triển, cho đến nay du lịch đã trở thành nhu cầu không thể thiếu trong đời sống sinh hoạt của con người. Ngày nay, du lịch được xem là ngành “công nghiệp không khói” và là một trong những ngành dịch vụ quan trọng, đem lại nguồn thu nhập đáng kể, góp phần quan trọng vào sự phát triển của nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Ở nước ta, trong những năm qua, ngành Du lịch luôn được Đảng và Nhà nước rất quan tâm, coi phát triển du lịch là một hướng chiến lược quan trọng trong đường lối phát triển kinh tế - xã hội nhằm góp phần thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đồng thời xác định phát triển du lịch thực sự trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn. Trên đà hội nhập kinh tế thế giới, Chính phủ Việt Nam đã có quyết định phê duyệt “Quy hoạch tổng thể phát triển Du lịch Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”, xác định quan điểm phát triển bền vững du lịch Việt Nam “Phát triển du lịch bền vững gắn chặt với việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc; giữ gìn cảnh quan, bảo vệ môi trường; bảo đảm an ninh, quốc phòng, trật tự an toàn xã hội; đảm bảo hài hòa tương tác giữa khai thác phát triển du lịch với bảo vệ giá trị tài nguyên tự nhiên và nhân văn”, UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cũng có nghị quyết phấn đấu tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu sẽ trở thành một trong những trung tâm du lịch nghỉ dưỡng và giải trí lớn của cả nước. Trong những năm qua, ngành Du lịch tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đã góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế, giải quyết công ăn việc làm, thúc đẩy quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Tuy nhiên, trong thời gian qua kinh tế du lịch tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu phát triển chưa tương xứng với tiềm năng, nhiều mặt, nhiều yếu tố phát triển thiếu bền vững. Sản phẩm du lịch chủ yếu vẫn dựa vào các yếu tố tự nhiên, khai thác những tiềm năng sẵn có và chưa được đầu tư thỏa đáng; thêm vào đó việc khai thác quá mức, không theo quy hoạch bảo tồn đang đặt ra những vấn đề báo động về ô 1 nhiễm môi trường sinh thái, hệ lụy bức xúc về văn hóa - xã hội, suy giảm chất lượng cuộc sống cộng đồng tại các khu, điểm du lịch. Thêm nữa, cũng còn nhiều hạn chế và bất cập, nổi bật là sự chồng chéo giữa các ngành trong quản lý và khai thác tài nguyên du lịch, trong quá trình phát triển du lịch còn nảy sinh nhiều mặt tiêu cực khác như phá huỷ cảnh quan môi trường sinh thái, làm thay đổi bản sắc văn hoá dân tộc và ảnh hưởng tới an ninh trật tự và an toàn xã hội… Vì vậy, để kinh tế du lịch phát triển bền vững, ngành Du lịch Bà Rịa - Vũng Tàu cần giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa phát triển kinh tế du lịch, gắn với bảo tồn, giữ gìn các di sản, bảo vệ môi trường sinh thái, sớm đưa du lịch thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của Tỉnh. Đây cũng chính là vấn đề cấp thiết hiện nay. Với lý do đó tác giả chọn vấn đề: “Phát triển kinh tế du lịch bền vững ở tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu hiện nay” làm đề tài luận văn thạc sĩ quản lý kinh tế. 2. Các công trình nghiên cứu có liên quan Trước sức ép từ sự bùng nổ du lịch lên môi trường sống của con người, phải đến những năm 90 của thế kỷ XX người ta mới bắt đầu đề cập đến khái niệm “Du lịch bền vững”. Ở Việt Nam, đã có một số công trình nghiên cứu về phát triển du lịch, với cách tiếp cận là một hoạt động kinh tế theo hướng bền vững nhưng chưa nhiều, chưa được nghiên cứu một cách có hệ thống. Trong đó, tiêu biểu có các công trình khoa học sau: “Du lịch bền vững”, tác giả Nguyễn Đình Hòe, Vũ Văn Hiếu, Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2001. Cuốn sách giới thiệu những vấn đề về mối quan hệ giữa du lịch và môi trường. Khái niệm, nguyên tắc, chính sách của du lịch bền vững, du lịch bền vững ở những vùng sinh thái nhạy cảm như du lịch miền núi, du lịch ven biển, du lịch sinh thái. “Cơ sở khoa học và giải pháp phát triển du lịch bền vững ở Việt Nam”, đề tài cấp Nhà nước do Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Trung Lương - Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch làm Chủ nhiệm đề tài, năm 2002. Đề tài khá toàn diện trong nghiên cứu về phát triển du lịch bền vững từ trước tới nay, trong đó đã hệ thống hoá các vấn đề lý luận về phát triển du lịch bền vững; xác định những vấn đề cơ bản đặt ra đối với phát 2 triển du lịch bền vững thông qua phân tích thực trạng phát triển du lịch Việt Nam từ năm 1992. Tổng quan một số kinh nghiệm quốc tế về phát triển du lịch bền vững; đề xuất hệ thống các giải pháp đảm bảo phát triển du lịch bền vững trong điều kiện cụ thể ở Việt Nam; thử nghiệm nghiên cứu mô hình phát triển du lịch bền vững ở khu vực cụ thể. Luận án tiến sĩ kinh tế có một số công trình: “Một số giải pháp phát triển du lịch bền vững thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2010”, tác giả Đoàn Liêng Diễm, Trường Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh, năm 2003. Luận án đã trình bày tổng quan những vấn đề lý luận - thực tiễn về phát triển du lịch bền vững; thực trạng và tiềm năng phát triển, giải pháp và phác họa mô hình phát triển du lịch bền vững. “Phát triển du lịch bền vững ở Phong Nha - Kẻ Bàng”, tác giả Trần Tiến Dũng, Trường Đại học Kinh tế quốc dân, Hà Nội, năm 2006. Luận án đã phân tích cơ sở lý luận và kinh nghiệm quốc tế về phát triển du lịch bền vững; chỉ ra thực trạng và các giải pháp phát triển du lịch bền vững ở Phong Nha - Kẻ Bàng. Phát triển kinh tế du lịch gắn với quốc phòng - an ninh, những năm vừa qua đã có một số công trình đi sâu nghiên cứu. Luận án tiến sĩ kinh tế của tác giả Nguyễn Đình Sơn, hoàn thành năm 2007 về: “Phát triển kinh tế du lịch ở vùng du lịch Bắc Bộ và tác động của nó tới quốc phòng - an ninh”. Luận án chỉ ra những vấn đề lý luận chung và kinh nghiệm phát triển kinh tế du lịch kết hợp với củng cố quốc phòng - an ninh. Thực trạng phát triển kinh tế du lịch ở vùng du lịch Bắc Bộ và tác động của nó tới quốc phòng - an ninh. Phương hướng, mục tiêu và giải pháp cơ bản để phát triển kinh tế du lịch ở Vùng du lịch Bắc Bộ kết hợp với tăng cường củng cố quốc phòng an ninh. Luận văn thạc sĩ kinh tế có các công trình: “Phát triển kinh tế du lịch và tác động của nó tới quốc phòng - an ninh trên địa bàn tỉnh Hà Tây”, tác giả Nguyễn Đình Sơn, hoàn thành năm 2003; “Phát triển kinh tế du lịch biển và tác động của nó đến củng cố quốc phòng trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa hiện nay”, tác giả Mai Văn Điệp, hoàn thành năm 2006; “Phát triển kinh tế du lịch ở tỉnh Khánh Hòa hiện nay”, tác giả Nguyễn Anh Tuấn, hoàn thành năm 2009; “Phát triển kinh tế du lịch 3 gắn với bảo vệ chủ quyền an ninh biên giới ở tỉnh Quảng Ninh hiện nay”, tác giả Trần Quốc Hoàn, hoàn thành năm 2010. Các công trình đã đi sâu nghiên cứu khái niệm du lịch, kinh tế du lịch, một vài công trình đã phân tích tác động của việc phát triển kinh tế du lịch đến quốc phòng - an ninh; đồng thời chỉ ra thực trạng và giải pháp nhằm phát triển kinh tế du lịch, phát triển kinh tế du lịch gắn với củng cố quốc phòng - an ninh ở một địa phương cụ thể. Ở thành phố Hà Nội, đã có một số công trình nghiên cứu về địa chất, địa mạo, đa dạng sinh học cũng như việc đẩy mạnh phát triển du lịch. Tiêu biểu có những công trình sau: “Du lịch Thăng Long - Hà Nội” của Tiến sĩ Trương Sỹ Vinh làm chủ biên, Nhà xuất bản Hà Nội, năm 2010. Cuốn sách giới thiệu tổng quan những giá trị tự nhiên, văn hóa lịch sử có ý nghĩa với sự phát triển du lịch của Hà Nội; khái quát những thành tựu của ngành Du lịch Hà Nội qua các thời kỳ phát triển (chủ yếu là trước thời điểm Hà Nội mở rộng địa giới hành chính - 01/8/2008); phân tích những cơ hội, thách thức đối với du lịch Thủ đô trong quá trình hội nhập và phát triển, đồng thời đưa ra phương hướng phát triển du lịch Hà Nội trong thời gian tới. Về phía luận văn, luận án có các công trình sau: “Những giải pháp chủ yếu để phát triển du lịch trên địa bàn Hà Nội”, tác giả Bùi Thị Nga, Luận án phó tiến sĩ khoa học kinh tế, Học viện Quân y, Hà Nội, năm 1996; “Giải pháp cơ bản khai thác tiềm năng du lịch của Thủ đô và phụ cận nhằm phát triển du lịch Hà Nội đến năm 2010”, tác giả Nguyễn Thị Nguyên Hồng, Luận án tiến sĩ kinh tế, Trường Đại học Thương mại, Hà Nội, năm 2004; “Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực của các doanh nghiệp du lịch nhà nước trên địa bàn thành phố Hà Nội trong tiến trình hội nhập khu vực và thế giới”, tác giả Vũ Đức Minh, Luận án tiến sĩ kinh tế, Trường Đại học Thương mại, Hà Nội, năm 2004; “Phát triển du lịch theo hướng bền vững ở khu vực tỉnh Hà Tây cũ (nay thuộc Hà Nội)”, tác giả Hồng Thị Minh, Luận văn thạc sĩ kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2008; “Một số giải pháp phát triển du lịch Hà Nội”, tác giả Lưu Anh Tuấn, Luận văn thạc sĩ kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2009; “Xúc tiến đầu tư phát triển du lịch Hà Nội 4 trong giai đoạn hiện nay”, tác giả Hoàng Văn Hoàn, Luận án tiến sĩ kinh tế, Trường Đại học Thương mại, Hà Nội, năm 2010. Các luận văn, luận án đã hệ thống hóa lý luận cơ bản về du lịch, phát triển du lịch, nguồn nhân lực du lịch, xúc tiến đầu tư du lịch…; chỉ ra những tiềm năng và lợi thế (tài nguyên thiên nhiên và truyền thống văn hóa lịch sử của Thủ đô ngàn năm văn hiến); thực trạng phát triển du lịch Hà Nội về quy hoạch, chính sách đầu tư, điều kiện cơ sở vật chất, đội ngũ lao động, thị trường, vai trò quản lý nhà nước… đồng thời đưa ra những định hướng và giải pháp để phát triển du lịch Hà Nội từng bước trở thành ngành kinh tế mũi nhọn. Ngoài các công trình, luận văn, luận án nêu trên, một số bài báo khoa học có liên quan đến chủ đề của luận văn đã được công bố trên một số tạp chí chuyên ngành như: “Thực trạng và những vấn đề đặt ra để phát triển du lịch bền vững”, Tạp chí Du lịch Việt Nam, số 12/2004 của tác giả Phạm Trung Lương; “Xây dựng môi trường phát triển du lịch bền vững”, tác giả Nguyễn Trọng Hoàng, Tạp chí Du lịch Việt Nam, số 12/2004; “Bảo vệ các cảnh quan và đa dạng sinh học để phát triển du lịch bền vững ở Việt Nam”, tác giả Đặng Huy Huỳnh, Tạp chí Du lịch Việt Nam, số 5/2005; “Môi trường xã hội nhân văn để phát triển du lịch bền vững”, tác giả Nguyễn Thế Kỷ, Tạp chí Du lịch Việt Nam, số 7/2005; “Môi trường tự nhiên với phát triển du lịch bền vững ở Việt Nam”, tác giả Phạm Lê Thảo, Tạp chí Du lịch Việt Nam, số 8/2005;“Môi trường làng nghề với việc phát triển du lịch bền vững”, tác giả Lê Hải, Tạp chí Du lịch Việt Nam, số 3/2006; “Phát triển du lịch bền vững quan hệ gắn bó với quốc phòng - an ninh”, tác giả Nguyễn Đình Sơn, Tạp chí Du lịch Việt Nam, số 6/2006; “Phát triển bền vững du lịch Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế”, tác giả Nguyễn Văn Mạnh, Tạp chí Du lịch Việt Nam, số 1/2008; “Du lịch Hà Nội: Hội nhập và hướng tới phát triển bền vững”, bài tham luận của Phó Giáo sư, Tiến sĩ Hà Văn Hội tại Hội thảo “Phát triển bền vững Thủ đô Hà Nội văn hiến, anh hùng, vì hòa bình”, Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, 8/10/2010. Nội dung các bài báo khoa học của các tác giả kể trên đã đề cập một cách chung nhất về phát triển du lịch bền vững, đồng thời chỉ ra các mối liên hệ, tác động giữa phát triển du lịch bền vững với các yếu tố như tài nguyên thiên nhiên, môi trường sinh thái, văn hóa - xã hội, quốc phòng - an ninh, đường lối đối ngoại… 5 Trong giai đoạn từ năm 2017 đến năm 2020, một số các nghiên cứu tiêu biểu về phát triển du lịch bền vững có thể kể đến như: “Phát triển du lịch thành phố Đà Nẵng theo hướng bền vững”, luận văn thạc sĩ đại học Đà Nẵng của tác giả Lê Đức Viên (2017), nghiên cứu này góp phần hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn có liên quan đến phát triển du lịch theo hướng bền vững; tiếp đó, đánh giá đúng thực trạng phát triển du lịch theo hướng bền vững giai đoạn 2000-2015. Cuối cùng, nghiên cứu đưa ra các giải pháp đồng bộ, có tính khả thi nhằm giúp du lịch Đà Nẵng phát triển nhanh theo hướng bền vững từ nay đến năm 2020. Hay nghiên cứu “Du lịch bền vững: Thực trạng, khung lý thuyết và gợi ý hướng phát triển cho tỉnh Đồng Nai”, tạp chí công thương đăng ngày 25/04/202 của tác giả Lê Đăng Lăng, Trần Mai Đông (2020), thông qua tổng hợp, phân tích của những nghiên cứu liên quan, kết hợp với thực trạng du lịch về du lịch tại Việt Nam, tỉnh Đồng Nai, và huyện Vĩnh Cửu, bài viết đưa ra 5 đề xuất về hướng phát triển du lịch bền vững tại Việt Nam. Qua đó, tác giả cũng gợi ý về một số giải pháp phát triển du lịch bền vững tại tỉnh Đồng Nai nói chung và huyện Vĩnh Cửu nói riêng, như, cần đánh giá khách quan về thực trạng và tiềm năng phát triển du lịch theo hướng bền vững, từ đó xác định loại mô hình du lịch và nhóm đối tượng du khách cụ thể mà tỉnh Đồng Nai muốn nhắm tới; cần xem xét phát triển du lịch bền vững theo hướng chuỗi giá trị, từ tổ chức hạ tầng đến việc tổ chức các điểm đến, tiếp đến cần chú trọng công tác xây dựng thương hiệu tỉnh, thương hiệu mô hình - điểm đến du lịch và truyền thông thu hút du khách; kết nối với các tổ chức du lịch trong và ngoài nước để quảng bá và thu hút du khách; tạo cơ chế thuận lợi thúc đẩy các tổ chức và cá nhân trong tỉnh cùng tham gia phát triển du lịch cộng đồng, khuyến khích mô hình hợp tác xã và hộ gia đình làm du lịch cộng đồng; xây dựng bộ tiêu chuẩn về phát triển du lịch bền vững - du lịch cộng đồng, đồng thời ban hành bộ quy tắc “Văn hóa du lịch tỉnh Đồng Nai” để hướng dẫn và quản lý các đơn vị làm du lịch trên địa bàn; phát triển nguồn nhân lực phục vụ cho du lịch. Hay nghiên cứu “Nghiên cứu các tiêu chí đánh giá và những nhân tố tác động đến phát triển du lịch bền vững tại Việt Nam”. Tạp chí công thương đăng ngày 25/04/2020 của tác giả Nguyễn Thị Tuyết Nga, Nguyễn Thu Hiền (2020), nghiên cứu này đã góp phần hệ thống lý luận và 6 thực tiễn về phát triển du lịch tại Việt Nam, từ đó đề xuất bộ tiêu chí đánh giá và nghiên cứu 4 nhân tố tác động đến phát triển du lịch bền vững tại Việt Nam như: Năng lực và hiệu quả quản lý nhà nước về du lịch; Ý thức trách nhiệm của khách du lịch, cơ sở kinh doanh du lịch và cộng đồng dân cư địa phương; Trình độ phát triển kinh tế - xã hội, chính sách đối với phát triển du lịch và mức độ ổn định của môi trường pháp lý, chính trị - xã hội, an ninh - quốc phòng; Sự liên kết, hợp tác du lịch giữa các địa phương trong nước và quốc tế, giữa du lịch và các ngành, lĩnh vực liên quan. Tóm lại, từ góc độ phát triển du lịch bền vững với hướng tiếp cận là một hoạt động kinh tế trong phạm vi cả nước và từng địa phương đã có một số công trình nghiên cứu cả về lý luận và thực tiễn. Đây là cơ sở khoa học quan trọng giúp tác giả làm tư liệu tham khảo trong luận văn của mình. Song tác giả thấy rằng, cho đến nay vấn đề phát triển kinh tế du lịch bền vững ở tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu một cách cách đầy đủ, có hệ thống. Vì vậy, đề tài của luận văn không trùng lắp với bất kỳ công trình nào đã công bố. 3. Mục tiêu nghiên cứu 3.1 Mục tiêu chung: Phân tích, đánh giá thực trạng phát triển kinh tế du lịch tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, đề xuất giải pháp phát triển kinh tế du lịch bền vững tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. 3.2 Mục tiêu cụ thể: Phân tích thực trạng phát triển kinh tế du lịch tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, từ đó đưa ra những đánh giá về thực trạng này, những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế; Đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển kinh tế du lịch bền vững tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu. 4. Đối tượng nghiên cứu Phát triển kinh tế du lịch bền vững tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu 7 5. Phạm vi nghiên cứu Về không gian: Luận văn thực hiện ở tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Về thời gian: Thu thập số liệu thứ cấp từ năm 2017 năm 2019, số liệu sơ cấp thu thập từ tháng 1 đến tháng 3 năm 2021. 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp thu thập dữ liệu * Số liệu thứ cấp Mục đích thu thập các số liệu thứ cấp nhằm đánh giá thực trạng phát triển kinh tế du lịch tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Số liệu thứ cấp được lấy từ các nguồn thông tin từ Sở Kế hoạch đầu tư; Sở Văn hóa và Thể thao, Sở Du lịch...tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. * Số liệu sơ cấp Khảo sát: Thông tin thu thập thông qua phương pháp khảo sát sâu các cán bộ quản lý, lãnh đạo một số Công ty du lịch tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, người dân, khách du lịch trên địa bà để đánh giá thực trạng hoạt động này nhằm hỗ trợ phát triển và gợi ý các giải pháp phát triển kinh tế du lịch tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. 6.2. Phương pháp xử lý dữ liệu Phương pháp xử lý dữ liệu của luận văn là: Phương pháp phân tích; Phương pháp tổng hợp; Phương pháp thống kê; Phương pháp so sánh...Phương pháp này được tác giả sử dụng ở chương 2 để làm rõ thêm các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến luận văn. 7. Đóng góp của luận văn Chỉ ra kết quả, hạn chế chủ yếu của phát triển kinh tế du lịch bền vững tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Xác định giải pháp phát triển kinh tế du lịch bền vững tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu trong thời gian tới. 8 8. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn kết cấu gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về phát triển kinh tế du lịch bền vững. Chương 2: Thực trạng phát triển kinh tế du lịch tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Chương 3: Giải pháp phát triển kinh tế du lịch bền vững tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu trong thời gian tới. 9 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ DU LỊCH BỀN VỮNG 1.1. Phát triển kinh tế du lịch bền vững 1.1.1. Quan niệm về du lịch Trong lịch sử nhân loại, từ xa xưa du lịch đã được ghi nhận như một sở thích, một hoạt động nghỉ ngơi tích cực của con người. Thuật ngữ du lịch bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp: “Tonos” - nghĩa là đi một vòng. Sau này được La tinh hoá thành “Turnur” và sau đó thành “Tour” (tiếng Pháp), nghĩa là đi vòng quanh, cuộc dạo chơi. Theo Robert Langquar, từ Tourism (du lịch) lần đầu tiên xuất hiện trong tiếng Anh vào khoảng năm 1800 và được quốc tế hoá nên nhiều nước đã sử dụng trực tiếp mà không dịch nghĩa. Về khái niệm du lịch, do hoàn cảnh (thời gian, khu vực) khác nhau, góc độ tiếp cận khác nhau, mỗi tác giả lại có một cách hiểu khác nhau. Khi điểm lại các công trình nghiên cứu về du lịch, Giáo sư, Tiến sĩ Berkener, một chuyên gia uy tín về lĩnh vực du lịch trên thế giới, đã đưa ra nhận xét: “Đối với du lịch, có bao nhiêu tác giả nghiên cứu thì có bấy nhiêu định nghĩa” [13, tr.9]. Khi bàn về mối quan hệ giữa sản xuất và tiêu dùng, C. Mác (1875) đã chỉ ra: “Sản xuất, coi là trực tiếp đồng nhất với tiêu dùng và tiêu dùng coi là trực tiếp ăn khớp với sản xuất, cái đó các nhà kinh tế học gọi là tiêu dùng sản xuất”, “Tiêu dùng đồng thời cũng trực tiếp là sản xuất, cũng giống như trong tự nhiên, tiêu dùng các nguyên tố hóa chất là sự sản xuất ra thực vật” [25, tr.600]. Du lịch cũng vậy, đây là hoạt động của con người luôn diễn ra đồng thời cả hai mặt sản xuất và tiêu dùng các sản phẩm du lịch, trong đó, người kinh doanh du lịch tạo ra và cung ứng các sản phẩm du lịch đảm bảo nhu cầu của du khách, còn khách du lịch là những người trả tiền để được tiêu dùng các sản phẩm đó. Chỉ khi hai hoạt động diễn ra đồng thời thì mới đảm bảo một tour du lịch hoàn chỉnh. Như vậy, du lịch là một hoạt động có sự thống nhất biện chứng giữa người cung cấp và người tiêu dùng các sản phẩm, dịch 10 vụ du lịch. Dựa trên cách tiếp cận trên có thể tách thuật ngữ “Du lịch” thành hai phần để định nghĩa nó: Một là, theo Lê Văn Thắng và cộng sự (2005) du lịch là “sự di chuyển và lưu trú qua đêm tạm thời trong thời gian rảnh rỗi của cá nhân hay tập thể ngoài nơi cư trú nhằm mục đích phục hồi sức khoẻ, nâng cao nhận thức về thế giới xung quanh, có hoặc không kèm theo việc tiêu thụ một số giá trị tự nhiên, kinh tế, văn hoá và dịch vụ do các cơ sở chuyên nghiệp cung ứng” [33, tr.18]. Hai là, Lê Văn Thắng và cộng sự (2005) cũng trình bày du lịch là “một lĩnh vực kinh doanh các dịch vụ nhằm thoả mãn nhu cầu nảy sinh trong quá trình di chuyển và lưu trú qua đêm tạm thời trong thời gian rảnh rỗi của cá nhân hay tập thể ngoài nơi cư trú với mục đích phục hồi sức khoẻ, nâng cao nhận thức tại chỗ về thế giới xung quanh” [33, tr.18]. Như vậy, du lịch là một hoạt động có nhiều đặc thù, gồm nhiều thành phần tham gia, tạo thành một tổng thể hết sức phức tạp. Hoạt động du lịch vừa có đặc điểm của ngành kinh tế lại vừa có đặc điểm của ngành văn hóa - xã hội. 1.1.2. Quan niệm về kinh tế du lịch Ở giai đoạn đầu do trình độ phát triển của sản xuất còn thấp, giao thông đi lại khó khăn nên hoạt động du lịch chưa thực sự phổ biến, chủ yếu của vua chúa, quý tộc. Mối quan hệ kinh tế trong hoạt động du lịch còn mang tính ngẫu nhiên, chưa được coi là một ngành kinh tế riêng biệt. Đến giữa thế kỷ XIX, sự phát triển nhanh chóng của du lịch, đã đưa du lịch ngày càng trở thành một bộ phận quan trọng của hoạt động kinh tế - xã hội; trên thế giới bắt đầu hình thành một ngành nghề mới, ngành du lịch - lấy doanh lợi làm mục đích gọi là kinh tế du lịch. Trên thế giới cũng như Việt Nam có nhiều quan niệm khác nhau về kinh tế du lịch. Theo các tác giả Đổng Ngọc Minh và Vương Lôi Đình (2001) trình bày ở “Kinh tế du lịch & Du lịch học” thì về bản chất “Kinh tế du lịch là một hoạt động kinh tế, là tổng thể các hành vi phối hợp với nhau của hoạt động kinh tế nói chung với hoạt động kinh tế du lịch nhằm đáp ứng các nhu cầu về du lịch” [26, tr.228]. Ở Việt Nam, trong Từ điển Bách khoa Việt Nam (2002) định nghĩa: “Kinh tế du lịch là một loại 11