Tài liệu Phát triển hoạt động bancassurance của các công ty bảo hiểm tại các ngân hàng thương mại cổ phần nhà nước việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC BÀ RỊA - VŨNG TÀU HUỲNH THỊ NGỌC YẾN PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG BANCASSURANCE CỦA CÁC CÔNG TY BẢO HIỂM TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN NHÀ NƢỚC VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành : Quản trị kinh doanh Mã số: 8340101 Mã số sinh viên: 19110044 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN HỮU HUY NHỰT BÀ RỊA - VŨNG TÀU, NĂM 2021 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “ Phát triển hoạt động Bancassurance của các công ty bảo hiểm tại các ngân hàng thƣơng mại cổ phần Nhà nƣớc Việt Nam” là công trình nghiên cứu của riêng tôi và đƣợc thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn của cán bộ hƣớng dẫn khoa học. Các kết quả nghiên cứu và số liệu trong luận văn là trung thực. Nội dung của luận văn chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nào. Tất cả các tài liệu tham khảo sử dụng trong luận văn đều đƣợc trích dẫn rõ ràng theo đúng quy định. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính pháp lý trong quá trình nghiên cứu khoa học của luận văn này. ……, ngày …… tháng ……. năm 2021 Huỳnh Thị Ngọc Yến ii LỜI CẢM ƠN Luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi dƣới sự hƣớng dẫn tận tình, chu đáo, có tâm và có tầm từ những cán bộ hƣớng dẫn khoa học. Trƣớc hết, tôi xin bày tỏ sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc nhất đến Thầy P.GS.TS. Nguyễn Hữu Huy Nhựt đã luôn nhiệt tình và tận tâm hƣớng dẫn tôi thực hiện và hoàn thành luận văn trong suốt thời gian qua. Đây là những bài học vô cùng quý giá và là nền tảng vững chắc cho nghiên cứu khoa học của bản thân tôi sau này. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến các Thầy, Cô đã tận tình giảng dạy và hƣớng dẫn tôi hoàn thành các học phần. Tôi chân thành cảm ơn Viện Sau đại học Trƣờng Đại học Bà Rịa – Vũng Tàu đã hƣớng dẫn, hỗ trợ cho tôi trong suốt thời gian học tại trƣờng. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn đặc biệt đến gia đình, những ngƣời thân đã luôn bên cạnh, động viên, giúp đỡ và tạo điều kiện tốt nhất để tôi có đủ nghị lực và sự tập trung hoàn thành luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn ! ………., ngày….. tháng … năm 2021 Tác giả luận văn Huỳnh Thị Ngọc Yến iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................. i MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC VIẾT TẮT ......................................................................................... vii DANH MỤC CÁC BẢNG...................................................................................... viii DANH MỤC CÁC HÌNH ......................................................................................... ix GIỚI THIỆU CHUNG ................................................................................................1 CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ BANCASSURANCE ...................................8 1.1. Khái quát về bancassurance .................................................................................8 1.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của bancassurance .........................................8 1.1.2. Khái niệm và đặc điểm của bancassurance .......................................................9 1.1.3. Các mô hình bancassurance ............................................................................10 1.1.3.1. Mô hình thỏa thuận phân phối .....................................................................10 1.1.3.2. Mô hình liên doanh ......................................................................................13 1.1.3.3. Mô hình sở hữu đơn nhất .............................................................................16 1.2. Phát triển hoạt động bancassurance của công ty bảo hiểm ................................20 1.2.1. Bancassurance với sự phát triển của công ty bảo hiểm ..................................20 1.2.2. Các sản phẩm của Bancassurance ...................................................................22 1.2.2.1. Sản phẩm bảo hiểm truyền thống .................................................................22 1.2.2.2. Sản phẩm bảo hiểm tích hợp ........................................................................23 1.2.2.3. Phát triển sản phẩm bancassurance ..............................................................24 1.2.3. Phát triển kênh phân phối bancassurance .......................................................24 iv 1.2.4. Các chỉ tiêu đánh giá mức độ phát triển hoạt động bancassurance tại công ty bảo hiểm ....................................................................................................................28 1.2.4.1. Các chỉ tiêu tuyệt đối....................................................................................28 1.2.4.2. Các chỉ tiêu tƣơng đối ..................................................................................30 1.3. Các nhân tố tác động đến phát triển hoạt động bancassurance của công ty bảo hiểm ...........................................................................................................................32 1.3.1. Các nhân tố khách quan ..................................................................................32 1.3.2. Các nhân tố chủ quan ......................................................................................33 1.4. Kinh nghiệm phát triển hoạt động bancassurrance ............................................36 1.4.1. Phát triển hoạt động bancassurance tại một số ngân hàng và tập đoàn tài chính bảo hiểm ....................................................................................................................36 1.4.1.1. Chiến lƣợc phát triển bancassurance của ALLIANZ ...................................36 1.4.1.2. Chiến lƣợc phát triển bancassurance của AVIVA .......................................37 1.4.1.3. Chiến lƣợc phát triển bancassurance của CITIGROUP ...............................38 1.4.1.4. Chiến lƣợc bancassurance của Maybank .....................................................39 1.4.1.5. Chiến lƣợc bancassurance của Wells Fargo.................................................40 1.4.2. Kinh nghiệm phát triển hoạt động bancassurance cho các Công ty Bảo hiểm Việt Nam ...................................................................................................................40 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1..........................................................................................46 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG KHAI THÁC BẢO HIỂM NHÂN THỌ QUA CÁC NGÂN HÀNG TMCP NHÀ NƢỚC VIỆT NAM HIỆN NAY ................................47 2.1. Thực trạng mô hình Bancassurance ở Việt Nam hiện nay. ............................47 2.1.1. Giới thiệu Bảo Hiểm Nhân Thọ tại Việt Nam hiện nay. ............................47 2.1.1.1. Sự hình thành và phát triển của Bảo hiểm nhân thọ trên thế giới. ..........47 2.1.1.2. Sự hình thành và phát triển của Bảo hiểm nhân thọ tại Việt Nam. ........48 2.1.1.3. Sự ra đời của Bảo hiểm nhân thọ là tất yếu. .............................................50 v 2.1.2. Thực trạng mô hình Bancassurance tại Việt Nam. ......................................52 2.1.2.1. Sự hình thành và phát triển của Bancassurance tại Việt Nam. ................52 2.1.2.2 Các loại hình hoạt động của Bancassuarance tại Việt Nam .....................54 2.1.2.3 Đánh giá thực trạng hoạt động bancassurance tại Việt Nam. ..................58 2.2. Thực trạng hoạt động bancassurance của các Doanh nghiệp Bảo hiểm tại các Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam ...........................................................61 2.2.1.Thực trạng phát triển kênh phân phối bancassurance của các doanh nghiệp bảo hiểm tại các Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam .......................................61 2.2.1.1. Phát triển kênh phân phối bancassurance tại BIDV .....................................61 2.2.1.2. Phát triển kênh phân phối bancassurance tại AGRIBANK .........................64 2.2.1.3. Phát triển kênh phân phối bancassurance tại VIETINBANK ......................66 2.2.1.4. Phát triển kênh phân phối tại VIETCOMBANK .........................................68 2.3. Đánh giá thực trạng hoạt động bancassurance của các Doanh nghiệp Bảo hiểm tại các Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam ................................................69 2.3.1. Kết quả ............................................................................................................69 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân .................................................................................75 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2..........................................................................................77 CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG BANCASSURANCE CỦA CÁC DOANH NGHIỆP BẢO HIỂM TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI NHÀ NƢỚC VIỆT NAM ................................................................................78 3.1. Cơ hội và thách thức của Bancassurance tại Việt Nam .................................78 3.1.1. Cơ hội của Bancassurance tại Việt Nam ......................................................78 3.1.2. Thách thức của Bancassurance tại Việt Nam. ..............................................80 3.2. Giải pháp phát triển hoạt động bancassurance của các Doanh nghiệp bỏa hiểm tại các Ngân hàng TMCP Nhà nƣớc Việt Nam........................................................82 3.2.1. Các giải pháp trực tiếp ....................................................................................82 vi 3.2.1.1. Tăng cƣờng củng cố mối liên kết giữa ngân hàng và doanh nghiệp bảo hiểm ... 82 3.2.1.2. Phát triển, đa dạng hóa các sản phẩm bảo hiểm...........................................85 3.2.1.3. Đa dạng hóa các phƣơng thức phân phối .....................................................87 3.2.1.4. Nâng cao chất lƣợng đội ngũ .......................................................................88 3.2.2. Các giải pháp bổ trợ ........................................................................................94 3.2.2.1. Cần xây dựng chính sách / tỷ lệ hoa hồng phù hợp .....................................94 3.2.2.2. Đẩy mạnh tuyên truyền quảng cáo ...............................................................95 3.2.2.3. Đầu tƣ phát triển và ứng dụng công nghệ ....................................................96 3.3. Kiến nghị nhằm phát triển hoạt động bancassurance của các Doanh nghiệp Bảo hiểm liên kết với Ngân hàng TMCP Nhà nƣớc Việt Nam ........................................99 3.3.1. Kiến nghị đối với cơ quan quản lý Nhà nƣớc .................................................99 3.3.2. Kiến nghị đối với các Ngân hàng TMCP Nhà nƣớc Việt Nam ....................101 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3........................................................................................103 KẾT LUẬN .............................................................................................................104 vii DANH MỤC VIẾT TẮT ACM - Assurances du Credit Mutuel Agribank - Ngân hàng nông nghiệp phát triển nông thôn Việt Nam BIDV - Ngân hàng TMCP đầu tƣ và phát triển Việt Nam ROE - Lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu bình quân Vietcombank - Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam Vietinbank - Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Công thƣơng BH - Bảo hiểm mới STBH KT - Số tiền bảo hiểm khai thác CP - Cổ phần CNBH - Chứng nhận bảo hiểm DT - Doanh thu ĐV - Đơn vị NHTM - Ngân hàng thƣơng mại NCS - Nghiên cứu sinh NT - Nhân thọ ĐV - Đơn vị HĐBH - Hợp đồng bảo hiểm HĐ - Hợp đồng EU - Liên minh Châu Âu P.QHKH - Phòng quan hệ khách hàng TMCP - Thƣơng mại cổ phần TMNN - Thƣơng mại Nhà nƣớc KD - Kinh doanh TK - Khai thác TP - Thị phần STBH - Số tiền bảo hiểm YC - Yêu cầu YCBH - Yêu cầu bảo hiểm VPGD - Văn phòng giao dịch viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Bancassurance tại Mĩ: 10 ngân hàng dẫn đầu về doanh thu trong lĩnh vực bảo hiểm năm 2019 ...................................................................................................38 Bảng 1.2: Cơ cấu chi phí bán bảo hiểm qua kênh truyền thống và qua bancassurance ... 44 Bảng 1.3: Mối quan hệ giữa mức độ phức tạp của sản phẩm và kênh phân phối....45 Bảng 2.1: Các Cty Bảo Hiểm Nhân Thọ đang hoạt động tại Việt Nam ...............49 Bảng 2.2: Thị phần ƣớc tính năm 2019 của các Cty BH Nhân Phi Thọ ...............72 ix DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1: Mô hình liên kết đại lý phân phối .............................................................11 Hình 1.2: Mô hình đối tác chiến lƣợc .......................................................................13 Hình 1.3: Mô hình liên doanh ...................................................................................14 Hình 1.4: Mô hình sở hữu đơn nhất ..........................................................................16 Hình 1.5: Tập đoàn Tài chính sở hữu cả Ngân hàng và Bảo hiểm ...........................16 Hình 1.6: Hình thái phát triển của Bancassurance ....................................................19 Hình 2.1: Hệ thống kênh phân phối sản phẩm của BIC ............................................61 Hình 2.2: Mô hình triển khai kênh PP bancassurance giữa BIC và BIDV ...............63 Hình 2.3: Hệ thống kênh phân phối của ABIC .........................................................64 Hình 2.4: Quan hệ liên kết của Agribank và ABIC ..................................................65 Hình 2.5: Hệ thống kênh phân phối của VBI ............................................................66 Hình 2.6: Quan hệ liên kết giữa Vietinbank và VBI .................................................67 1 GIỚI THIỆU CHUNG 1. Mở đầu a. Lý do chọn đề tài Tại Việt Nam, mặc dù Bancassurance không còn là khái niệm mới mẻ nhƣng hoạt động liên kết này vẫn đang ở những bƣớc phát triển đầu tiên và hứa hẹn nhiều tiềm năng. Việc các Ngân hàng thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam phát triển các mô hình bancassurance là hoàn toàn hợp lý do có rất nhiều lợi thế về thị trƣờng, thƣơng hiệu, cơ sở vật chất, tiềm lực. Tuy nhiên hoạt động Bancassurance của bản thân các bancassurance này chƣa thật sự hiệu quả, phát triển chƣa tƣơng xứng với tiềm năng thực tế do việc khai thác thị trƣờng tiềm năng vẫn còn rất nhiều vƣớng mắc. Đứng trƣớc thực tế này Ngƣời nghiên cứu lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Phát triển hoạt động bancassurance của các công ty bảo hiểm tại các Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam”. Nghiên cứu đề tài cho phép Ngƣời nghiên cứu hiểu rõ về quá trình hình thành phát triển của các mô hình bancassurance của các Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam, phân tích và làm rõ quá trình phát triển hoạt động bancassurance của các Công ty Bảo hiểm hoạt động tại các Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam, xem xét đánh giá các nhân tố ảnh hƣởng đến vấn đề phát triển hoạt động bancassurance tại từng công ty Bảo hiểm. Đây là những nghiên cứu cần thiết để từ đó đề xuất các giải pháp phát triển hoạt động Bancassurance của các Công ty Bảo hiểm tại các Ngân hàng thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam nhằm khai thác tốt nhất tiềm năng hiện có. b. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu đặt ra cho đề tài là đánh giá thực trạng phát triển hoạt động bancasurance và làm rõ các nhân tố ảnh hƣởng đến việc phát triển hoạt động bancassurance của các Công ty Bảo hiểm tại các Ngân hàng thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam để từ đó đề xuất các giải pháp phát triển phù hợp. 2 Mục tiêu cụ thể: - Hệ thống hóa và làm rõ các vấn đề lý luận cơ bản về Bancassurance và hoạt động bancassurance. - Phân tích thực trạng phát triển hoạt động bancassurance, nêu bật các thành quả đạt đƣợc cũng nhƣ làm rõ những tồn tại và các nguyên nhân của các tồn tại trong việc phát triển hoạt động bancassurance của các Công ty Bảo hiểm thuộc các Ngân hàng Thƣơng Mại Nhà nƣớc Việt Nam. Đặc biệt trong quá trình phân tích sẽ làm rõ các nhân tố tác động đến việc phát triển hoạt động bancasssurance của các Công ty Bảo hiểm tại các Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam. - Dựa vào kết quả phân tích thực trạng phát triển hoạt động bancassurance của các Công ty Bảo hiểm thuộc các Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam, các kết quả phân tích liên quan đến các nhân tố tác động cũng nhƣ các đánh giá về tiềm năng phát triển hoạt động bancassurance tại các Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam, đề xuất các giải pháp phát triển hoạt động Bancassurance của các Công ty Bảo hiểm tại các Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam trong thời gian tới. Câu hỏi nghiên cứu: Để đạt đƣợc các mục tiêu đặt ra, luận án cần trả lời các câu hỏi nghiên cứu sau: - Bancassurance và hoạt động Bancassurance là gì? - Hiện tại hoạt động bancasurance đƣợc triển khai ở các nƣớc thế nào? Các công ty bảo hiểm Việt Nam có thể học hỏi gì từ kinh nghiệm phát triển hoạt động bancasurance trên thế giới? - Tại sao hoạt động bancasurance tại các Công ty Bảo hiểm thuộc các Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam chƣa đạt đƣợc kết quả mong muốn? - Để phát triển hoạt động bancasurance, các Công ty Bảo hiểm thuộc các Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam cần đi theo hƣớng nào? 3 Đối tƣợng nghiên cứu: Đối tƣợng nghiên cứu của luận án sẽ tập trung nghiên cứu vấn đề phát triển hoạt động bancassurance của các Công ty Bảo hiểm thuộc các Ngân hàng Thƣơng Mại Nhà Nƣớc Việt Nam. Phạm vi nghiên cứu: - Về nội dung: Hệ thống hoá cơ sở lý luận về phát triển hoạt động bancassurance: xây dựng và làm rõ các khái niệm liên quan đến hoạt động bancassurance, hệ thống các mô hình phát triển hoạt động bancassurance hiện đang đƣợc sử dụng, các sản phẩm của kênh bancassurance cũng nhƣ các nhân tố tác động đến phát triển hoạt động bancassurance của một công ty bảo hiểm. Luận án cũng sẽ xem xét nghiên cứu việc phát triển hoạt động bancassurance đang triển khai tại các nƣớc từ đó tìm kiếm các kinh nghiệm phát triển hoạt động bancasurance hiệu quả. Phần thực tiễn, luận án phân tích quá trình phát triển hoạt động bancassurance của các Công ty Bảo hiểm thuộc các Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam trong bối cảnh thực tiễn phát triển của thị trƣờng tài chính nói chung và của ngành bảo hiểm nói riêng. Phần phân tích này cũng làm rõ các cơ sở pháp lý hiện tại ở Việt Nam hiện điều tiết, tác động đến phát triển hoạt động bancassurance ở Việt Nam. Phân tích sẽ tập trung vào vấn đề lựa chọn mô hình bancassurance của các Ngân hàng TMCP Nhà nƣớc Việt Nam, vấn đề phát triển hoạt động bancassurance tại mỗi Công ty Bảo hiểm liên quan đến việc phát triển sản phẩm, phát triển hệ thống phân phối, và các hoạt động hỗ trợ khác. Một phần quan trọng không thể thiếu của luận án là đánh giá tiềm năng phát triển hoạt động bancassurance của các Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam, tìm hiểu các nguyên nhân tại sao thị trƣờng tiềm năng lớn nhƣng kết quả hoạt động của các Công ty Bảo hiểm tại các Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam chƣa thực sự phát triển. 4 Trên cơ sở các kết quả phân tích, luận án sẽ đề xuất các giải pháp phù hợp cho việc phát triển hoạt động bancassurance của các Công ty Bảo hiểm thuộc các Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam. - Về không gian : Luận án tập trung nghiên cứu việc phát triển hoạt động bancassurance của các Công ty Bảo hiểm thuộc các Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam. - Về thời gian : Luận án chủ yếu xem xét đánh giá hoạt động Bancassurance của các ngân hàng TMCP Nhà nƣớc Việt Nam trong giai đoạn từ năm 2015 đến năm 2019. 2. Tổng quan nghiên cứu Có thể nói rằng đối với Việt Nam nói riêng và Châu Á nói chung thì sản phẩm Bancassurance thực sự là một cơ hội với nhiều thách thức. Tại Việt Nam, Bancassurance đã phôi thai hình thành từ giữa những thập niên 90, tuy còn khá mới mẻ nhƣng Bancassurance đƣợc xem là một kênh phân phối hứa hẹn nhiều tiềm năng phát triển. Nhìn chung có thể hiểu bancassurance - liên kết ngân hàng và bảo hiểm là sự kết hợp giữa bảo hiểm và ngân hàng nhằm phân phối các sản phẩm dịch vụ bảo hiểm tới các khách hàng của ngân hàng. Hiện tại các nghiên cứu về bancassurance ở Việt Nam mới dừng lại ở các nghiên cứu bậc cao học. Và đặc biệt NCS dựa trên đề tài PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG BANCASSURANCE CỦA CÁC CÔNG TY BẢO HIỂM THUỘC CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI NHÀ NƢỚC VIỆT NAM (2014) Của Đoàn Thị Thanh Tâm đánh giá thị trƣờng bancassurance ở Việt Nam tại thời điểm 2007-2012. Vấn đề lựa chọn nghiên cứu của NCS tập trung vào việc giải quyết các vấn đề mà các nghiên cứu trƣớc đây chƣa làm đƣợc đó là đánh giá một cách toàn diện việc phát triển hoạt động bancassurance của các Công ty Bảo hiểm đang hoạt động tại 5 các Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam liên quan đến việc lựa chọn mô hình bancassurance giai đoạn 2015 - 2019, đánh giá tổng thể phát triển sản phẩm và kênh phân phối của các Công ty Bảo hiểm tại các Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam, đánh giá các nhân tố ảnh hƣởng đến sự phát triển hiện tại và trong tƣơng lai của các mô hình này. Đề tài cũng sẽ tiến hành đánh giá tiềm năng phát triển của hoạt động bancassurance của các Ngân hàng Thƣơng mại cổ phần Nhà nƣớc Việt Nam. Một mục tiêu quan trọng đề ra của đề tài mà các nghiên cứu trƣớc chƣa đề cập là sẽ tìm kiếm, đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm phát triển hoạt động bancasurance của các Công ty Bảo hiểm tại các Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam một cách hiệu quả, khai thác tốt tiềm năng hiện có của các Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam. 3. Cơ sở lý luận và giả thuyết khoa học Cơ sở lý luận của luận án dựa trên cơ sở đúc kết từ thực tế do hoạt động bancassurance là hoạt động phát sinh theo nhu cầu của xã hội, các kiến thức hàn lâm không nhiều. Giả thuyết nghiên cứu đặt ra là việc phát triển hoạt động bancassurance của các Công ty Bảo hiểm thuộc các Ngân hàng thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam chƣa thực sự hiệu quả, các Công ty Bảo hiểm mới chỉ khai thác đƣợc một phần rất nhỏ thị trƣờng tiềm năng tại các Ngân hàng. Nguyên nhân của vấn đề này nằm trong các nhân tố ảnh hƣởng cả bên trong và bên ngoài Công ty Bảo hiểm, tuy nhiên các Công ty Bảo hiểm hoàn toàn có thể cải thiện các nhân tố bên trong Công ty để phát triển hoạt động bancassurance một cách hiệu quả và khai thác một cách tối đa nhất có thể thị trƣờng tiềm năng của mình. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu 4.1. Thiết kế nghiên cứu Nghiên cứu của luận án là nghiên cứu khám phá do bancassurance tại Việt Nam là hoạt động mới hình thành và phát triển theo nhu cầu xã hội và xu thế phát triển chung của các tổ chức ngân hàng, tài chính. 6 Nghiên cứu của luận án đƣợc thực hiện trong bối cảnh hoạt động phát triển các bancassurance của các Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc diễn ra một cách tự nhiên theo xu thế phát triển của thị trƣờng, trong môi trƣờng bình thƣờng với các hoạt động xảy ra theo cách thông thƣờng và không có sự can thiệp tác động nào từ phía thực hiện nghiên cứu. 4.2. Thu tập thông tin Dữ liệu phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài luận án gồm dữ liệu sơ cấp và thứ cấp. Các dữ liệu thứ cấp đƣợc thu thập từ các tài liệu nghiên cứu đƣợc phát hành của các tổ chức trong và ngoài nƣớc có uy tín, nhƣ Swiss Re, Munich Re, Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam, và các báo cáo tài chính, báo cáo kết quả kinh doanh của các Doanh nghiệp bảo hiểm và các Ngân hàng. Các câu hỏi điều tra đƣợc xây dựng trên cơ sở bám sát vào nhu cầu bảo hiểm của khách hàng của ngân hàng, đánh giá của khách hàng đối với hoạt động và chất lƣợng dịch vụ của các bancassurance, nhận định của khách hàng liên quan nhu cầu bảo hiểm trong tƣơng lai và nhân tố ảnh hƣởng xuất phát từ phía doanh nghiệp bảo hiểm ảnh hƣởng đến quyết định bảo hiểm của khách hàng. 5. Kết quả nghiên cứu Sau khi hoàn thành, Luận án đã đạt đƣợc một số kết quả sau: - Xây dựng và đƣa ra khái niệm chính thống về mô hình bancassurance và kênh phân phối bancassurance, hệ thống hoá các vấn đề lý luận liên quan đến bancassurance bao gồm sản phẩm, kênh phân phối, các nhân tố ảnh hƣởng,v.v. - Xác định nguyên nhân thành công hoặc thất bại của các bancassurance tại các thị trƣờng và các ngân hàng, các tập đoàn tài chính bảo hiểm. - Nhận dạng đƣợc các nhân tố chủ yếu ảnh hƣởng đến sự phát triển của các Bancassurance tại các Ngân hàng thƣơng mại Nhà nƣớc của Việt Nam, dẫn đến việc các bancassurance chƣa khai thác hết đƣợc hoặc khai thác chƣa hiệu quả tiềm năng hiện có. 7 - Đánh giá chính xác thị trƣờng tiềm năng của các Bancassurance tại các Ngân hàng thƣơng mại Nhà nƣớc ở Việt Nam. - Đề xuất các giải pháp phát triển các Bancassurance theo hƣớng khắc phục các nhân tố ảnh hƣởng xuất phát từ bên trong bancassurance và mối liên kết ngân hàng bảo hiểm. 6. Kết cấu của luận án Về phần cấu trúc, ngoài phần mở đâu, kết luận và biểu số liệu kèm theo, luận án đƣợc chia làm 3 chƣơng: Chƣơng 1: Khái quát chung về Bancassurance Chƣơng 2: Thực trạng khai thác Bancassurance của các doanh nghiệp Bảo hiểm tại các Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc Việt Nam Chƣơng 3: Giải pháp phát triển hoạt động Bancassurance của các doanh nghiệp Bảo hiểm tại các Ngân hàng Thƣơng Mại Nhà nƣớc Việt Nam 8 CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ BANCASSURANCE 1.1. Khái quát về bancassurance 1.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của bancassurance Bancassurance là từ ghép giữa “Bank” và “Assurance” xuất phát từ Pháp, chỉ hoạt động phát sinh do nhu cầu thực tế trong lĩnh vực dịch vụ tài chính. Vào năm 1974, Crédit Lyonnais - một ngân hàng của Pháp hợp tác với Tập đoàn Médicales de France thành lập Assurances du Credit Mutuel (ACM) Vie et IARD – Công ty bảo hiểm hỗn hợp (kinh doanh bảo hiểm nhân thọ và bảo hiểm phi nhân thọ). Công ty Bảo hiểm hỗn hợp này hoạt động dựa vào cơ chế sử dụng lợi thế của Credit Lyonnais đối với các khách hàng của ngân hàng: Khi ngân hàng cấp một khoản tín dụng cho khách hàng sẽ đồng thời cấp đơn bảo hiểm kèm theo để bảo hiểm cho các khách hàng đó mà không phải sử dụng một trung gian bảo hiểm khác. Hoạt động này chính là khởi đầu cho hoạt động bancassurance. Theo bà Phạm Thị Tố Tâm, chuyên gia kinh tế tài chính, Bancassurance (phân phối bảo hiểm qua ngân hàng) đang dần trở thành kênh phân phối quan trọng, trong đó doanh thu qua kênh Bancassurance đã tăng từ 5% trong năm 2012 lên khoảng 10% hiện nay. Ngoài ra, nhiều tín hiệu cho phép kỳ vọng lợi tức đầu tƣ của các công ty bảo hiểm phi nhân thọ sẽ tăng. Lý giải nguyên nhân, bà Phạm Thị Tố Tâm cho rằng do ngân hàng và công ty tín dụng tiêu dùng thƣờng yêu cầu ngƣời vay mua bảo hiểm nhƣ một điều kiện để cấp tín dụng, kênh phân phối này có tiềm năng tăng trƣởng rất lớn. Các công ty bảo hiểm đƣợc tiếp cận với mạng lƣới phân phối lớn và cơ sở khách hàng của các ngân hàng nhằm phục vụ nghiên cứu thị trƣờng, phát triển sản phẩm và quản lý rủi ro. Thống kê ở nhiều quốc gia, Bancassurance đóng góp đáng kể vào tổng doanh thu của các công ty bảo hiểm nhƣ Tây Ban Nha là 72%, Italy (70%), Pháp (60%)... Chính vì vậy, Bancassurance còn nhiều cơ hội để phát triển trong những năm tới tại Việt Nam, cùng với sự tác động tích cực của xu hƣớng hội nhập kinh tế toàn cầu. 9 Hiện nay, Bancassurance đƣợc coi nhƣ là một kênh trong chiến lƣợc phát triển các sản phẩm của các Công ty Bảo hiểm. Việc ra đời các sản phẩm Bancassurance cũng đem lại nhiều cơ hội và đa dạng hoá các dịch vụ sản phẩm hơn so với các sản phẩm truyền thống của Ngân hàng. 1.1.2. Khái niệm và đặc điểm của bancassurance Bancassurance là thuật ngữ chỉ mối quan hệ liên kết ngân hàng và bảo hiểm và là hoạt động phát sinh do nhu cầu thực tế của xã hội. Do sự khác nhau về môi trƣờng kinh tế xã hội, mức độ phát triển dịch vụ và mối quan hệ liên kết, khung pháp lý và tập quán thƣơng mại cũng nhƣ thói quen tiêu dùng, khái niệm bancassurance rất đa dạng. Các khái niệm trên có một số điểm chung: - Bancassurance là sự kết hợp giữa ngân hàng và bảo hiểm; - Bancassurance phân phối sản phẩm cho cơ sở khách hàng của ngân hàng; - Các sản phẩm gắn với đặc thù của hoạt động ngân hàng; Tuy nhiên, cùng với quá trình phát triển và dƣới tác động của các yếu tố cạnh tranh, nhu cầu thị trƣờng và yêu cầu mở rộng, các bancassurance thƣờng phát triển thành một công ty bảo hiểm thông thƣờng và Ngân hàng trở thành kênh phân phối chủ yếu của bancassurance và đƣợc gọi là kênh phân phối bancassurance. Từ thực tế phát triển của bancassurance tại các thị trƣờng và các nghiên cứu liên quan đến bancassurance của các nhà chuyên môn có thể tóm lƣợc các thuật ngữ cơ bản liên quan đến bancassurance nhƣ sau: “Bancassurance là sự kết hợp giữa bảo hiểm và ngân hàng để tối đa hóa dịch vụ và lợi nhuận của các bên”; Kênh phân phối bancassurane đƣợc xác định là “kênh phân phối các sản phẩm bảo hiểm qua Ngân hàng, phân phối các sản phẩm bảo hiểm đến các khách hàng của Ngân hàng”. Xét trên mối quan hệ ràng buộc, một bancassurance đƣợc cấu thành bởi nhiều bên nhƣ ngân hàng, bảo hiểm, khách hàng và chịu tác động bởi các bên liên quan 10 nhƣ cơ quan quản lý giám sát, các hiệp hội nghề tuy nhiên bảo hiểm vẫn giữ vai trò chủ đạo. Một bancassurance phát triển thể hiện một mô hình hoạt động bao gồm cả quá trình thiết kế sản phẩm, phân phối sản phẩm, … nhằm cung cấp dịch vụ phù hợp nhất và tối đa hóa quyền lợi của các bên. Ở bất kể mức độ phát triển nào hoạt động này đều phải đƣợc thực hiện để đạt đƣợc kết quả tốt nhất, vì vậy có thể gọi hoạt động này là “hoạt động bancassurance”. Trong công ty bảo hiểm, “hoạt động bancassurance” là: “nỗ lực của công ty bảo hiểm trong việc phát triển sản phẩm, thiết lập mối quan hệ hợp tác với ngân hàng phát triển kênh phân phối hiệu quả, và các hoạt động khác nhằm đạt được kết quả cao nhất từ kênh phân phối bancassurance”. Bất kể ở mức độ phát triển nào của bancassurance, hoạt động bancassurance vẫn luôn là nhân tố cốt yếu. 1.1.3. Các mô hình bancassurance Trên cơ sở hoạt động thực tế của các bancassurance tại các thị trƣờng bảo hiểm trên thế giới bao gồm các thị trƣờng phát triển tại Châu Âu, Bắc Mĩ và các thị trƣờng bảo hiểm mới nổi tại khu vực Châu Á – Thái Bình Dƣơng, tùy vào mức độ phát triển và mức độ tích hợp về cơ cấu quyền sở hữu, mô hình Bancassurance đƣợc phân thành ba loại: mô hình thỏa thuận phân phối: bao gồm hai hình thức là đại lý phân phối và liên minh chiến lƣợc; mô hình liên doanh (còn gọi là mô hình chi phối) và mô hình sở hữu đơn nhất (còn gọi là mô hình độc quyền). 1.1.3.1. Mô hình thỏa thuận phân phối - Mô hình đại lý phân phối Mô hình đại lý phân phối là hình thức xuất hiện sớm nhất của bancassurance. Mô hình đại lý phân phối chỉ đơn giản là một kênh phân phối cung cấp sản phẩm bảo hiểm đơn thuần trong đó các sản phẩm truyền thống đƣợc bán bởi ngân hàng Một ngân hàng có quan hệ đại lý phân phối đối với một hoặc nhiều doanh nghiệp bảo hiểm; ngƣợc lại, một doanh nghiệp bảo hiểm cũng có thể đồng thời kí hợp đồng đại lý với nhiều ngân hàng.