Tài liệu Phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở các trường tiểu học tỉnh nghệ an theo tiếp cận năng lực (tt)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH PHÙNG QUANG DƢƠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC TỈNH NGHỆ AN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 9140114 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGHỆ AN - 2020 1 Luận án đƣợc hoàn thành tại Trƣờng Đại học Vinh Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Phan Quốc Lâm PGS.TS. Phan Trọng Ngọ Phản biện 1: Phản biện 2: Phản biện 3: Luận án đƣợc bảo vệ trƣớc Hội đồng đánh giá luận án tiến sĩ cấp Trƣờng Tại Trƣờng Đại học Vinh, số 182 Lê Duẩn, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An Vào hồi: giờ ngày tháng năm 2020 Có thể tìm hiểu Luận án tại: - Thƣ viện Quốc gia Việt Nam - Trung tâm TT-TV Nguyễn Thúc Hào, Trƣờng Đại học Vinh 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ở trường tiểu học (TH), đội ngũ tổ trưởng chuyên môn (TTCM) là lực lượng trực tiếp triển khai những yêu cầu về mục tiêu, nội dung, phương pháp của đổi mới giáo dục phổ thông, là cầu nối giúp hiệu trưởng chỉ đạo hoạt động chuyên môn và các hoạt động khác trong nhà trường, đồng thời chịu trách nhiệm về chất lượng giảng dạy của giáo viên (GV) và chất lượng học tập của học sinh (HS) trong khối lớp phụ trách. TTCM có vai trò “kép”, vừa là GV, vừa là nhà quản lý. Tuy nhiên, những vấn đề lý luận về TTCM trường TH, từ vị trí, vai trò; chức năng, nhiệm vụ của TTCM trường TH đến đặc trưng lao động sư phạm - quản lý; yêu cầu về năng lực và phẩm chất của TTCM trường TH... chưa được nghiên cứu một cách đầy đủ, hệ thống. Hiện nay, hoạt động của tổ chuyên môn trường TH còn nặng về “hành chính, sự vụ” mà nhẹ về “chuyên môn - nghiệp vụ”. Vì thế, những khó khăn mà GV gặp phải trong giảng dạy, trong giáo dục HS chưa được giải quyết ngay trong tổ chuyên môn. Nguyên nhân chủ yếu của hạn chế nói trên là do đội ngũ TTCM trường TH còn thiếu những năng lực (NL) cần thiết, nhất là NL lãnh đạo, quản lý. Nghệ An là một tỉnh có phong trào giáo dục phát triển mạnh và toàn diện của cả nước. Tuy nhiên, trước yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo (GD&ĐT) nói chung, đổi mới giáo dục phổ thông (GDPT) nói riêng, tỉnh còn có những khó khăn nhất định về phát triển nguồn nhân lực giáo dục chất lượng cao, trong đó có đội ngũ TTCM ở trường TH. Từ những lý do trên, đề tài: “Phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở trường tiểu học tỉnh Nghệ An theo tiếp cận năng lực” đã được chọn để làm luận án tiến sĩ, chuyên ngành Quản lý giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL; đáp ứng yêu cầu đổi mới GDPT. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Đội ngũ TTCM ở trường TH trong bối cảnh đổi mới GDPT. 2 3.2. Đối tượng nghiên cứu Phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH tỉnh Nghệ An theo tiếp cận NL. 4. Giả thuyết khoa học Đội ngũ TTCM ở các trường TH tỉnh Nghệ An hiện còn chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới GDPT. Nguyên nhân của hạn chế trên là do đội ngũ TTCM ở trường TH chưa được phát triển một cách toàn diện, vững chắc. Nếu đề xuất và thực hiện được các giải pháp phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL trên tất cả các phương diện (xây dựng kế hoạch, sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng, đánh giá, đãi ngộ...) và phù hợp với vị trí, vai trò, lao động sư phạm - quản lý của họ thì có thể nâng cao chất lượng của đội ngũ này. 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu 5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL. 5.1.2. Khảo sát thực trạng phát triển đội ngũ TTCM ở các trường TH tỉnh Nghệ An theo tiếp cận NL. 5.1.3. Đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ TTCM ở các trường TH tỉnh Nghệ An theo tiếp cận NL; khảo sát sự cấp thiết, tính khả thi và thử nghiệm các giải pháp đề xuất. 5.2. Phạm vi nghiên cứu - Đề tài tập trung nghiên cứu, đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH tỉnh Nghệ An theo tiếp cận NL với chủ thể quản lý chính là Trưởng phòng GD&ĐT huyện/thị/thành phố và hiệu trưởng trường TH. - Thời gian khảo sát thực trạng và thử nghiệm các giải pháp đề xuất trong các năm học 2018 - 2019 và 2019 - 2020. 6. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp luận Luận án sử dụng các tiếp cận hệ thống - cấu trúc; tiếp cận NL; tiếp cận phát triển nguồn nhân lực và quan điểm thực tiễn. 3 6.2. Phương pháp nghiên cứu 6.2.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin lý luận để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. 6.2.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin thực tiễn để xây dựng cơ sở thực tiễn của đề tài. 6.2.3. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng các công thức thống kê để xử lý dữ liệu thu được, so sánh và đưa ra kết quả nghiên cứu của luận án. 7. Những luận điểm cần bảo vệ 7.1. Phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH là nhằm làm cho đội ngũ này đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu và nâng cao chất lượng. Trong đó, cốt lõi của chất lượng là NL của đội ngũ. Vì vậy, để phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH có hiệu quả cần theo tiếp cận NL, đó là cách tiếp cận mà từ xây dựng kế hoạch phát triển đến bồi dưỡng, đánh giá đội ngũ TTCM ở trường TH phải dựa trên NL/khung NL của chính đội ngũ này. 7.2. Đội ngũ TTCM ở trường TH tỉnh Nghệ An hiện nay về cơ bản đã thực hiện được chức năng, nhiệm vụ của mình nhưng trước yêu cầu đổi mới GDPT họ còn có những hạn chế nhất định mà nguyên nhân chủ yếu là do đội ngũ này chưa được phát triển theo tiếp cận NL. 7.3. Để phát triển hiệu quả đội ngũ TTCM ở trường TH tỉnh Nghệ An trong giai đoạn hiện nay, cần có những giải pháp chủ yếu, một mặt dựa trên lý luận về phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL; mặt khác dựa trên thực tiễn phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH tỉnh Nghệ An. Các giải pháp này phải phản ánh được những nội dung cơ bản của phát triển nguồn nhân lực theo tiếp cận NL; đồng thời tính đến những điều kiện ảnh hưởng tới sự phát triển của đội ngũ TTCM ở trường TH tỉnh Nghệ An. 8. Đóng góp mới của luận án 8.1. Luận án đã bổ sung, hoàn thiện những vấn đề lý luận về TTCM ở trường TH và phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL, thông qua việc làm rõ 4 vị trí, vai trò; lao động sư phạm - quản lý của TTCM trường TH, khung NL của TTCM ở trường TH trong bối cảnh đổi mới GDPT; cũng như phát triển đội ngũ này theo một cách tiếp cận mới so với trước đây: tiếp cận NL. 8.2. Trên cơ sở khảo sát toàn diện, đầy đủ thực trạng đội ngũ và phát triển đội ngũ TTCM trường TH ở các địa bàn khác nhau của tỉnh Nghệ An, luận án đã có những đánh giá khách quan, khoa học (mặt mạnh, mặt hạn chế, nguyên nhân) về đội ngũ này, làm cơ sở thực tiễn cho việc đề xuất các giải pháp của đề tài. 8.3. Sáu giải pháp mà đề tài đề xuất không chỉ có khả năng vận dụng vào phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL trên địa bàn tỉnh Nghệ An mà còn có thể vận dụng vào phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL trên các địa bàn khác có đặc điểm tương đồng. 9. Cấu trúc luận án Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Tài liệu tham khảo, Phụ lục nghiên cứu, luận án gồm 03 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận của phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở trường tiểu học theo tiếp cận năng lực. Chương 2: Thực trạng phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở các trường tiểu học tỉnh Nghệ An theo tiếp cận năng lực. Chương 3: Giải pháp phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở các trường tiểu học tỉnh Nghệ An theo tiếp cận năng lực. 5 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC 1.1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ 1.1.1. Các nghiên cứu về phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trƣờng học Ở nội dung này, các nghiên cứu của các tác giả nước ngoài như Henry Mintzbeg, JaxaPob, M. Losey, S. Meinge and D. Uliich, Joan M. F...; của các tác giả trong nước như Trịnh Hồng Hà, Bùi Minh Hiền, Nguyễn Lộc, Đặng Bá Lãm, Đặng Xuân Hải, Đặng Thành Hưng, Trần Kiểm, Nguyễn Thị Tính, Trương Thị Bích, Nguyễn Văn Đệ, Nguyễn Thúy Hồng...đã đề cập đến các vấn đề: - Vị trí, vai trò của người cán bộ quản lý trường học; - Yêu cầu đối với người cán bộ quản lý trường học và sự cần thiết phải phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường học; - Định hướng phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường học; - Giải pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường học... 1.1.2. Các nghiên cứu về phát triển đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học theo tiếp cận năng lực Cho đến nay, vấn đề phát triển đội ngũ TTCM (hay trưởng bộ môn) chủ yếu mới được nghiên cứu ở trường đại học. Còn về phát triển đội ngũ TTCM trường TH, nhất là phát triển đội ngũ TTCM trường TH theo tiếp cận NL rất ít được nghiên cứu kể cả trong nước và ngoài nước. Những kết quả nghiên cứu cũng như các vấn đề còn chưa được giải quyết của các nhà khoa học trong và ngoài nước về vấn đề nghiên cứu là chỗ dựa quan trọng để xây dựng cơ sở lý luận cho việc thực hiện đề tài luận án. 1.2. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN CỦA ĐỀ TÀI 1.2.1. Tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học TTCM ở trường TH là người đứng đầu tổ chuyên môn, trực tiếp quản lý nhiều mặt hoạt động của GV và cả khối lớp. TTCM còn là người chịu trách nhiệm trước hiệu trưởng về chất lượng giảng dạy của GV và kết quả học tập của HS trong tổ. TTCM ở 6 trường TH có vị trí, vai trò; chức năng, nhiệm vụ theo qui định của Điều lệ trường TH. 1.2.2. Đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học Đội ngũ TTCM ở trường TH là tập hợp những người làm công việc quản lý các tổ chuyên môn của trường TH, trực tiếp đảm nhận và tổ chức, quản lý nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục của các tổ chuyên môn trong nhà trường, góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục TH là “nhằm hình thành cơ sở ban đầu cho sự phát triển về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ, NL của HS; chuẩn bị cho HS tiếp tục học trung học cơ sở”. 1.2.3. Phát triển đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn Phát triển đội ngũ TTCM là một bộ phận của phát triển nguồn nhân lực nói chung, nguồn nhân lực cho giáo dục nói riêng. Phát triển đội ngũ TTCM là một hoạt động quản lý nhằm đảm bảo cho đội ngũ này đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu (độ tuổi, giới tính, trình độ) và nâng cao chất lượng. 1.2.4. Phát triển đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học theo tiếp cận năng lực Phát triển đội ngũ TTCM trường TH theo tiếp cận NL là một phương pháp chuẩn hóa tích hợp các thành tố kiến thức, kỹ năng, thái độ tạo thành một hệ thống chuẩn NL nghề nghiệp người TTCM trường TH. Để thực hiện phương thức quản lý phát triển đội ngũ TTCM trường TH theo tiếp cận NL, điều tiên quyết là cần có bộ chuẩn NL nghề nghiệp; tiếp đến là “chuẩn hóa” nội dung hoạt động quản lý phát triển đội ngũ TTCM trường TH theo tiến trình từ khâu qui hoạch, kế hoạch phát triển, tuyển dụng, phân công sử dụng, đánh giá, đào tạo, bồi dưỡng TTCM, chính sách khen thưởng, đãi ngộ, tạo động lực cho đội ngũ … dựa trên chuẩn NL nghề nghiệp người TTCM trường TH. 1.3. TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 1.3.1. Vai trò của tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học TTCM ở trường TH có các vai trò: Là CBQL cấp bộ phận của trường TH; là “cầu nối” giữa hiệu trưởng và GV trong tổ; là người thay mặt hiệu trưởng quản lí toàn diện một tổ chuyên môn ở trường TH... 1.3.2. Chức năng, nhiệm vụ của tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học 7 TTCM ở trường TH có các chức năng, nhiệm vụ: Xây dựng kế hoạch hoạt động chung của tổ chuyên môn; quản lí hoạt động của các thành viên trong tổ; tham gia đánh giá, xếp loại GV trong tổ… 1.3.3. Nội dung hoạt động của tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học Nội dung hoạt động của TTCM ở trường TH bao gồm: Lập kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn; xây dựng nền nếp dạy - học của GV và HS trong tổ chuyên môn; tổ chức sinh hoạt tổ chuyên môn; bồi dưỡng nâng cao tay nghề cho GV trong tổ; phân tích, đánh giá chất lượng, hiệu quả giảng dạy và giáo dục của GV; tổ chức, khuyến khích GV trong tổ viết sáng kiến kinh nghiệm để phổ biến và áp dụng trong tổ... 1.3.4. Đổi mới giáo dục phổ thông và ảnh hƣởng của đổi mới giáo dục phổ thông đến tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học Cùng với sự đổi mới căn bản, toàn diện của cả hệ thống GD&ĐT, GDPT cũng đang có sự đổi mới trên tất cả các phương diện, từ mục tiêu, nội dung, phương pháp, đánh giá chất lượng giáo dục đến hoạt động quản lí các nhà trường. Sự đổi mới của GDPT đã ảnh hưởng đến vai trò của TTCM trường TH; lao động của TTCM ở trường TH; yêu cầu về phẩm chất và NL của TTCM ở trường TH... 1.3.5. Những cơ hội, thách thức đối với tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông Đổi mới GDPT đã làm thay đổi nhận thức về vị trí, vai trò của TTCM ở trường TH; tạo thêm động lực cho TTCM ở trường TH đổi mới hoạt động của tổ chuyên môn; TTCM có điều kiện để nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ quản lý của bản thân. Đổi mới GDPT cũng đặt TTCM trước những thách thức, đó là: Đảm nhận nhiều vai trò khác nhau; tổ chức, triển khai chương trình giáo dục TH mới theo định hướng phát triển NL HS trong khối/lớp phụ trách; tổ chức, triển khai đánh giá HS theo tiếp cận NL trong khối/lớp phụ trách... 1.3.6. Khung năng lực của tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học và hoạt động đào tạo, bồi dƣỡng, đánh giá tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học theo khung năng lực Khung NL của TTCM ở trường TH là bản mô tả tổng hợp các kiến thức, kỹ năng, thái độ mà người TTCM ở trường TH cần có để hoàn thành tốt công việc của mình. Xuất phát từ cách hiểu nói trên về khung NL và yêu cầu về phẩm chất, NL của 8 người GV, CBQL trong bối cảnh đổi mới GDPT, luận án đề xuất khung NL TTCM ở trường TH bao gồm 6 thành tố: 1) Phẩm chất nhà giáo; 2) NL chuyên môn, nghiệp vụ; 3) NL quản lý tổ chuyên môn; 4) NL xây dựng môi trường giáo dục; 5) NL phát triển mối quan hệ giữa nhà trường, gia đình, xã hội; 6) Các NL bổ trợ của TTCM. Quá trình đào tạo, bồi dưỡng và đánh giá đội ngũ TTCM trường TH cần phải dựa trên khung NL của TTCM ở trường TH. 1.4. VẤN ĐỀ VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC 1.4.1. Sự cần thiết phải phát triển đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học theo tiếp cận năng lực Sự cần thiết phải phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL xuất phát từ các lý do chủ yếu sau đây: Đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục TH; hoạt động của tổ chuyên môn ở trường TH còn nhiều hạn chế; sự thiếu hụt về kiến thức khoa học và kỹ năng quản lý của nhiều TTCM ở trường TH... 1.4.2. Định hƣớng phát triển đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học theo tiếp cận năng lực Việc phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH cần dựa trên các định hướng sau đây: Phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH trên cơ sở phát triển đội ngũ CBQL của cấp TH và của cả hệ thống GDPT; phát triển đội ngũ TTCM phải dựa trên nhu cầu thực tế của từng trường TH; phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH phải mang tính toàn diện; phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH phải tạo ra sự gắn kết chặt chẽ giữa công tác quy hoạch, kế hoạch tuyển chọn, sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng và tạo môi trường thuận lợi cho đội ngũ TTCM ở trường TH phát triển... 1.4.3. Nội dung phát triển đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học theo tiếp cận năng lực Nội dung phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL bao gồm các phương diện sau đây: Xây dựng kế hoạch phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL; lựa chọn và sử dụng đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL; đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL; đánh giá đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL; thiết lập môi trường thuận lợi để đội ngũ TTCM 9 ở trường TH phát huy tốt NL của mình... 1.4.4. Chủ thể phát triển đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học theo tiếp cận năng lực Tham gia phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL có các chủ thể chính sau đây: Trưởng phòng GD&ĐT; hiệu trưởng trường TH. 1.4.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học theo tiếp cận năng lực Ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL có nhiều yếu tố, bao gồm các yếu tố khách quan và chủ quan. Nắm vững các yếu tố và ảnh hưởng của chúng đến phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH cũng là một trong những cơ sở để đề xuất giải pháp phát triển đội ngũ này. KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 Trong chương 1, luận án đã làm rõ các vấn đề lý luận về đội ngũ TTCM như một nguồn lực quan trọng của các trường TH và phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL. Kết quả nghiên cứu của chương 1 là cơ sở lý luận quan trọng để khảo sát thực trạng và đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL ở chương 2 và chương 3. 10 Chƣơng 2 THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC TỈNH NGHỆ AN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC 2.1. KHÁI QUÁT VỀ ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, TÌNH HÌNH KINH TẾ XÃ HỘI VÀ GIÁO DỤC CỦA TỈNH NGHỆ AN 2.1.1. Điều kiện tự nhiên, dân số, truyền thống lịch sử Nghệ An thuộc vùng Bắc Trung Bộ, là tỉnh có diện tích lớn nhất Việt Nam (16.493,7 km²). Dân số của Nghệ An đông thứ tư trong cả nước (3.327.791 người), được phân bố chủ yếu ở nông thôn (85,3%). Nghệ An là mảnh đất “địa linh nhân kiệt”, giàu truyền thống yêu nước và cách mạng. Nghệ An là quê hương của Chủ tịch Hồ Chí Minh, vị lãnh tụ vĩ đại, anh hùng giải phóng dân tộc của Việt Nam, danh nhân văn hóa kiệt xuất. Bản sắc văn hóa của Nghệ An rất phong phú và đặc sắc. 2.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội Trong những năm qua, kinh tế - xã hội của Nghệ An có sự phát triển mạnh mẽ và vững chắc. Tổng sản phẩm trong tỉnh (GDP) năm sau cao hơn năm trước. Cơ cấu nền kinh tế của tỉnh cũng có sự chuyển dịch ngày càng hợp lý hơn. Trong những năm qua, nhiều lĩnh vực trong xây dựng và phát triển văn hóa của Nghệ An đã thực sự khởi sắc. 2.1.3. Tình hình giáo dục và đào tạo của tỉnh Nghệ An Trong những năm qua, GD&ĐT Nghệ An đã có sự đổi mới căn bản, toàn diện trên tất cả các mặt theo Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI). Trong thời gian tới, Nghệ An tiếp tục thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp để phát triển GD&ĐT. Điều kiện tự nhiên, tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục của tỉnh Nghệ An, ở các mức độ khác nhau đều có ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL. 11 2.2. TỔ CHỨC KHẢO SÁT THỰC TRẠNG 2.2.1. Mục tiêu khảo sát thực trạng Nhằm làm rõ thực trạng đội ngũ và phát triển đội ngũ TTCM trường TH ở tỉnh Nghệ An theo tiếp cận NL để xác lập cơ sở thực tiễn của đề tài. 2.2.2. Nội dung khảo sát thực trạng Nội dung khảo sát tập trung vào 03 vấn đề chính sau đây: 1) Khảo sát thực trạng đội ngũ TTCM trường TH; 2) Khảo sát thực trạng phát triển đội ngũ TTCM trường TH; 3) Khảo sát thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ TTCM trường TH. 2.2.3. Mẫu và đối tƣợng khảo sát Đối với đơn vị chọn khảo sát Dựa trên các tiêu chí đã xác định, đề tài chọn 08 đơn vị sau đây để khảo sát: Thành phố Vinh, thị xã Thái Hòa; huyện Diễn Châu, huyện Hưng Nguyên, huyện Yên Thành, huyện Đô Lương, huyện Tân Kỳ, huyện Tương Dương. Đối với cán bộ quản lý, TTCM, GV trường TH Đề tài khảo sát 100% CBQL cấp phòng và cấp trường TH; 100% TTCM và 10% đối với GV ở các đơn vị được chọn. 2.2.4. Phƣơng pháp khảo sát Đề tài sử dụng các phương pháp: Lập phiếu điều tra để trưng cầu ý kiến của CBQL, TTCM và GV các trường TH; trao đổi, phỏng vấn theo chủ đề; nghiên cứu các sản phẩm hoạt động của CBQL, TTCM và GV các trường TH... 2.2.5. Cách thức xử lý số liệu và thang đánh giá Số liệu thu được từ các phiếu điều tra được xử lý theo phần mềm SPSS với 5 mức. 2.2.6. Thời gian khảo sát Trong năm học 2018-2019 và học kỳ 1 năm học 2019-2020. 2.3. THỰC TRẠNG ĐỘI NGŨ TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NGHỆ AN 2.3.1. Thực trạng số lƣợng, giới tính, độ tuổi, trình độ đào tạo của đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn trƣờng tiểu học ở địa bàn khảo sát 12 Bảng 2.4. Số lượng, giới tính, độ tuổi, trình độ đào tạo của đội ngũ TTCM trường TH ở địa bàn khảo sát Địa bàn Nữ Nam (%) (%) TP. Vinh 100,0 (57) Trình độ Độ tuổi Giới tính Dưới đào tạo Từ 30 - Trên 50 30 tuổi 50 tuổi tuổi CĐSP ĐH Th.S (%) (%) (%) (%) (%) (%) 0,00 0,00 92,9 7,1 0,00 94,7 5,3 (57) (0) (0) (53) (4) (0) (54) (3) 95,8 4,2 25,0 75,0 0,00 0,00 95,8 4,2 (23) (1) (6) (18) (0) (0) (23) (1) Diễn Châu 95,5 4,5 0,00 98,8 1,2 2,4 94,3 3,3 (88) (84) (4) (0) (87) (1) (2) (83) (3) 100,0 0,00 0,00 95,5 4,5 31,8 65,9 2,3 (44) (0) (0) (42) (2) (14) (29) (1) Yên Thành 84,2 15,8 0,00 98,8 1,2 0,00 96,3 3,7 (82) (69) (13) (0) (81) (1) (0) (79) (3) Đô Lương 94,3 5,7 0,00 100,0 0,00 0,00 97,2 2,8 (70) (66) (4) (0) (70) (0) (0) (68) (2) Tân Kỳ 83,3 16,7 0,00 97,9 2,1 0,00 97,9 2,1 (48) (40) (8) (0) (47) (1) (0) (47) (1) 78,9 21,1 0,00 94,7 5,3 0,00 97,3 2,7 (30) (8) (0) (36) (2) (0) (37) (1) 91,6 8,4 1,3 96,2 2,5 3,5 93,2 3,3 (413) (38) (6) (434) (11) (16) (420) (15) Thị xã Thái Hòa (24) Hưng Nguyên (44) Tương Dương (38) ___ X Từ số liệu của bảng 2.4, luận án đã rút ra những nhận xét về số lượng; giới tính; độ tuổi, trình độ đào tạo của đội ngũ của TTCM ở các trường TH trên địa bàn khảo sát. 13 2.3.2. Thực trạng phẩm chất nhà giáo của tổ trưởng chuyên môn ở trường tiểu học Bảng 2.5. Kết quả đánh giá phẩm chất nhà giáo của TTCM ở trường TH TT 1 2 3 4 5 Nội dung Thực hiện tốt quy định về đạo đức nhà giáo Chỉ đạo thực hiện nghiêm túc quy định về đạo đức nhà giáo trong tổ chuyên môn Có tư tưởng đổi mới trong lãnh đạo, quản lý nhằm phát triển phẩm chất, NL cho HS khối lớp phụ trách Đạt chuẩn trình độ đào tạo và hoàn thành các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ theo quy định Cập nhật kịp thời các yêu cầu đổi mới của ngành về chuyên môn, nghiệp vụ CBQL (n=503) TTCM (n= 451) GVTH (n = 568) ___ Mức ___ X Mức ___ X X Mức 3,61 4 3,64 4 3,51 4 3,42 4 3,56 4 3,49 4 3,37 3 3,50 4 3,35 3 3,58 4 3,63 4 3,50 4 3,38 3 3,54 4 3,38 3 Từ số liệu của bảng 2.5, luận án đã rút ra những nhận xét về phẩm chất nhà giáo của đội ngũ TTCM ở trường TH trên địa bàn khảo sát. 2.3.3. Thực trạng năng lực của tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học Bảng 2.11. Kết quả đánh giá tổng hợp NL của TTCM ở trường TH TT Nội dung CBQL (n=503) ___ X TTCM (n= 451) GVTH (n = 568) Mức ___ Mức ___ X X Mức 1 NL chuyên môn, nghiệp vụ của 3,36 TTCM ở trường TH 3 3,45 4 3,43 4 2 NL quản lý tổ chuyên môn của 3,40 TTCM trường TH 3 3,54 4 3,53 4 3 NL xây dựng môi trường giáo 3,35 dục của TTCM ở trường TH 3 3,37 3 3,36 3 14 4 NL phát triển mối quan hệ giữa nhà trường, gia đình, xã hội của 3,36 TTCM ở trường TH 3 3,51 4 3,45 4 5 NL sử dụng ngoại ngữ và công nghệ thông tin của TTCM ở 2,87 trường TH 3 2,90 3 2,89 3 3 3,35 3 3,33 3 ___ 3,26 X Từ kết quả của bảng 2.11 có thể rút ra nhận xét sau đây: NL của TTCM trên địa bàn khảo sát không cao. Số NL được đánh giá ở mức khá không nhiều. Vì thế, để phát triển hiệu quả đội ngũ TTCM cần tăng cường bồi dưỡng một cách đồng bộ các NL cho họ, trong đó đặc biệt chú trọng đến các NL qua khảo sát còn được đánh giá thấp. 2.4. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC TỈNH NGHỆ AN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC Ở nội dung này, luận án đã làm rõ: Thực trạng nhận thức về sự cần thiết phải phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL; thực trạng xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL; thực trạng lựa chọn và sử dụng đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL; thực trạng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL; thực trạng đánh giá đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL; thực trạng thiết lập môi trường thuận lợi để đội ngũ TTCM ở trường TH phát huy tốt vai trò của mình; thực trạng ảnh hưởng của các yếu tố đến phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH. 2.5. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ THỰC TRẠNG Từ kết quả khảo sát thực trạng, luận án đánh giá những mặt mạnh, mặt hạn chế của đội ngũ TTCM và phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH trên địa bàn khảo sát; từ đó làm rõ nguyên nhân của thực trạng. KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 Trong chương 2, luận án đã làm rõ thực trạng đội ngũ TTCM và thực trạng phát triển đội ngũ TTCM ở các trường TH trên địa bàn khảo sát của tỉnh Nghệ An. Từ đó có sự đánh giá chung về mặt mạnh, mặt hạn chế và nguyên nhân của thực trạng. Kết quả nghiên cứu của chương 2 là cơ sở thực tiễn quan trọng để đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ TTCM trường TH theo tiếp cận NL ở chương 3. 15 Chƣơng 3 GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC TỈNH NGHỆ AN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC 3.1. NGUYÊN TẮC ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP Việc đề xuất giải pháp phát triển đội ngũ TTCM theo tiếp cận NL cần được dựa trên các nguyên tắc: Bảo đảm tính mục tiêu; bảo đảm tính thực tiễn; bảo đảm tính hệ thống; bảo đảm tính hiệu quả; bảo đảm tính khả thi. 3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC TỈNH NGHỆ AN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC Luận án đã đề xuất 06 giải pháp để phát triển đội ngũ TTCM ở các trường TH tỉnh Nghệ An theo tiếp cận NL: 1) Nâng cao nhận thức của CBQL và GV về sự cần thiết phải phát triển đội ngũ TTCM trường TH theo tiếp cận NL; 2) Quy hoạch đội ngũ TTCM trường TH dựa trên nhu cầu phát triển giáo dục của địa phương và khả năng của từng GV; 3) Xây dựng đội ngũ TTCM cốt cán trường TH có sức lan tỏa và hỗ trợ đồng nghiệp phát triển chuyên môn; 4) Tổ chức bồi dưỡng đội ngũ TTCM theo khung NL, đáp ứng yêu cầu đổi mới GDPT; 5) Đánh giá TTCM theo khung NL và thực hiện sự điều chỉnh, cải tiến thường xuyên; 6) Tạo môi trường, điều kiện thuận lợi để đội ngũ TTCM phát huy, phát triển NL làm công tác tổ chuyên môn của mình; Trong từng giải pháp, luận án đều trình bày: Mục tiêu của giải pháp, nội dung của giải pháp, cách thức thực hiện giải pháp và điều kiện thực hiện giải pháp. 3.3. MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT Các giải pháp có mối quan hệ mật thiết với nhau, ảnh hưởng lẫn nhau, tạo thành một hệ thống tác động đồng bộ đến quá trình phát triển đội ngũ TTCM trường TH theo tiếp cận NL. Tuy nhiên, mỗi giải pháp có chức năng, nhiệm vụ khác nhau. 16 3.4. KHẢO SÁT SỰ CẤP THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT 3.4.1. Mục đích khảo sát Mục đích của việc khảo sát là nhằm thu thập thông tin đánh giá về sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp phát triển đội ngũ TTCM trường TH theo tiếp cận NL đã được đề xuất, trên cơ sở đó điều chỉnh các giải pháp chưa phù hợp và khẳng định thêm độ tin cậy của các giải pháp được nhiều người đánh giá cao. 3.4.2. Nội dung và phƣơng pháp khảo sát 3.4.2.1. Nội dung khảo sát Nội dung khảo sát tập trung vào hai vấn đề chính: Thứ nhất: Các giải pháp được đề xuất có thực sự cấp thiết đối với phát triển đội ngũ TTCM trường TH theo tiếp cận NL hiện nay không? Thứ hai: Trong điều kiện hiện tại, các giải pháp được đề xuất có khả thi đối với phát triển đội ngũ TTCM trường TH theo tiếp cận NL hiện nay không? 3.4.2.2. Phương pháp khảo sát và thang đánh giá Trao đổi bằng bảng hỏi, với 5 mức độ đánh giá + Không cấp thiết; Ít cấp thiết; Tương đối cấp thiết; Khá cấp thiết và Rất cấp thiết. + Không khả thi; Ít khả thi; Tương đối khả thi; Khá khả thi và Rất khả thi 3.4.3. Đối tƣợng khảo sát Để tìm hiểu tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất, chúng tôi đã khảo sát các đối tượng: Trưởng, phó phòng GD&ĐT huyện/thành phố/thị xã; hiệu trưởng, phó hiệu trưởng trường TH; TTCM trường TH; GV của một số trường TH thuộc 3 huyện/thành phố/thị xã (TP. Vinh, TX. Thái Hòa, huyện Diễn Châu của tỉnh Nghệ An). Tổng cộng là 596 người. 3.4.4. Kết quả khảo sát về sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất 3.4.4.1. Kết quả khảo sát về sự cấp thiết của các giải pháp đã đề xuất 17 Bảng 3.2. Đánh giá tính cấp thiết của các giải pháp đề xuất (n=596) Mức độ cấp thiết của các giải pháp (%) TT Các giải pháp Rất cấp Cấp Ít cấp Không Không thiết thiết thiết quản lý và GV về sự cần thiết 38,7 46,4 14,9 0,0 0,0 phải phát triển đội ngũ TTCM ở (231) (276) (89) (0) (0) trường TH dựa trên nhu cầu phát 37,0 46,1 16,9 0,0 0,0 triển giáo dục của địa phương và (220) (275) (101) (0) (0) 42,6 49,4 8,0 0,0 0,0 (254) (294) (48) (0) (0) 44,9 48,6 6,5 0,0 0,0 (268) (290) (38) (0) (0) 41,6 49,3 9,1 0,0 0,0 (248) (294) (54) (0) (0) lợi để đội ngũ TTCM phát huy, 43,3 48,8 7,9 0,0 0,0 phát triển NL làm công tác tổ (258) (291) (47) (0) (0) 41,2 48,2 10,6 0,0 0,0 cấp thiết trả lời Nâng cao nhận thức của cán bộ 1 trường TH theo tiếp cận NL Quy hoạch đội ngũ TTCM ở 2 khả năng của từng GV Xây dựng đội ngũ TTCM cốt cán 3 ở trường TH có sức lan tỏa và hỗ trợ đồng nghiệp phát triển chuyên môn Tổ chức bồi dưỡng đội ngũ TTCM 4 theo khung NL, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông Đánh giá TTCM theo khung NL 5 và thực hiện sự điều chỉnh, cải tiến thường xuyên Tạo môi trường, điều kiện thuận 6 chuyên môn của mình ___ X 18 3.4.4.2. Kết quả khảo sát về tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất Bảng 3.3. Đánh giá tính khả thi của các giải pháp đề xuất (n=596) TT 1 2 3 4 5 6 Các giải pháp Nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý và GV về sự cần thiết phải phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH theo tiếp cận NL Quy hoạch đội ngũ TTCM ở trường TH dựa trên nhu cầu phát triển giáo dục của địa phương và khả năng của từng GV Xây dựng đội ngũ TTCM cốt cán ở trường TH có sức lan tỏa và hỗ trợ đồng nghiệp phát triển chuyên môn Tổ chức bồi dưỡng đội ngũ TTCM theo khung NL, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông Đánh giá TTCM theo khung NL và thực hiện sự điều chỉnh, cải tiến thường xuyên Tạo môi trường, điều kiện thuận lợi để đội ngũ TTCM phát huy, phát triển NL làm công tác tổ chuyên môn của mình ___ X Mức độ khả thi của các giải pháp (%) Rất Khả Ít khả Không Không khả thi thi thi khả thi trả lời 29,9 (178) 48,2 21,9 (287) (131) 0,0 (0) 0,0 (0) 27,9 (166) 49,2 22,9 (293) (137) 0,0 (0) 0,0 (0) 34,6 (206) 46,5 18,9 (277) (113) 0,0 (0) 0,0 (0) 41,6 (248) 41,5 16,9 (247) (101) 0,0 (0) 0,0 (0) 31,9 (190) 48,1 20,0 (287) (119) 0,0 (0) 0,0 (0) 37,0 (220) 46,1 16,9 (275) (101) 0,0 (0) 0,0 (0) 33,8 46,7 0,0 0,0 19,5 Kết quả khảo sát từ bảng 3.2 và bảng 3.3 cho thấy, các giải pháp đề xuất có sự cấp thiết và tính khả thi cao. 3.5. THỬ NGHIỆM 3.5.1. Tổ chức thử nghiệm 3.5.1.1. Mục đích thử nghiệm Nhằm xác định hiệu quả, tính khả thi và điều kiện cần thiết để triển khai các giải pháp đã đề xuất.