Tài liệu Phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng giáo viên các trường trung học cơ sở huyện bình giang, tỉnh hải dương

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM . VŨ ĐÌNH LẬP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CỐT CÁN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN BÌNH GIANG, TỈNH HẢI DƯƠNG Chuyên ngành : Quản lý giáo dục Mã số : 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Thu Hằng THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn LỜI CAM ĐOAN Luận văn “Phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng giáo viên các trường Trung học cơ sở huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương” được thực hiện từ tháng 11/2015 đến tháng 4/2016. Luận văn sử dụng những thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, các thông tin đã được ghi rõ nguồn gốc, số liệu đã được tổng hợp và xử lí. Tôi xin cam đoan, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này hoàn toàn trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2016 Tác giả Vũ Đình Lập i Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tác giả xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Thị Thu Hằng đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn để hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn Hội đồng khoa học, các thầy giáo, cô giáo Khoa Tâm lý giáo dục, Khoa đào tạo sau Đại học thuộc trường Đại học Sư Phạm Đại học Thái Nguyên. Các thầy cô giáo đã trực tiếp giảng dạy và tham gia quản lý trong quá trình học tập và làm luận văn tốt nghiệp. Xin cảm ơn cán bộ, chuyên viên phòng GD&ĐT huyện Bình Giang, cán bộ quản lý, giáo viên bậc THCS các trường THCS huyện Bình Giang, cùng bạn bè đã giúp đỡ, động viên, tạo mọi điều kiện tốt nhất và đóng góp những ý kiến quý báu cho tác giả trong quá trình học tập và thực hiện luận văn tốt nghiệp. Luận văn không tránh khỏi những sai sót, kính mong nhận được sự quan tâm chỉ dẫn của các thầy giáo, cô giáo, các bạn đồng nghiệp để kết quả nghiên cứu được hoàn chỉnh hơn. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2016 Tác giả Vũ Đình Lập ii MỤC LỤC Lời cam đoan ........................................................................................................ i Lời cảm ơn ........................................................................................................... ii Mục lục ............................................................................................................... iii Danh mục các ký hiệu, chữ viết tắt .................................................................... iv Danh mục các bảng.............................................................................................. v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 4 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 4 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 4 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 4 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu...................................................................... 5 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 5 8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 6 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CỐT CÁN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ................................................ 7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 7 1.2. Một số khái niệm cơ bản .............................................................................. 9 1.2.1. Đội ngũ giáo viên cốt cán .......................................................................... 9 1.2.2. Bồi dưỡng giáo viên ................................................................................ 10 1.2.3. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên .................................................................. 11 1.3. Các mô hình phát triển nghề nghiệp giáo viên THCS và những nội dung cơ bản của phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng giáo viên THCS ...................................................................................... 12 1.3.1. Giáo viên THCS ...................................................................................... 12 iii 1.3.2. Các mô hình phát triển nghề nghiệp giáo viên THCS ............................. 15 1.4. Nội dung phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán trong bồi dưỡng giáo viên THCS ......................................................................................................... 18 1.4.1. Quan niệm về phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng giáo viên THCS ................................................................................ 18 1.4.2. Nội dung phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng phát triển nghề nghiệp giáo viên THCS ................................................. 20 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng giáo viên THCS .................................................................. 23 1.5.1. Thời gian .................................................................................................. 23 1.5.2. Nguồn tài chính ....................................................................................... 25 1.5.3. Các kỹ năng hỗ trợ cho giáo viên cốt cán trong vai trò hỗ trợ đồng nghiệp phát triển nghề nghiệp ........................................................................... 27 Tiểu kết chương 1 .............................................................................................. 28 Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CỐT CÁN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN BÌNH GIANG, TỈNH HẢI DƯƠNG ............... 29 2.1. Khái quát chung về địa bàn nghiên cứu ..................................................... 29 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương .......................... 29 2.1.2. Đặc điểm dân tộc, tôn giáo ...................................................................... 29 2.1.3. Đặc điểm kinh tế ...................................................................................... 29 2.1.4. Đặc điểm Văn hoá - Xã hội .................................................................... 30 2.1.5. Đặc điểm Giáo dục và Đào tạo huyện Bình Giang ................................. 30 2.2. Thực trạng về giáo dục THCS huyện Bình Giang ..................................... 32 2.2.1. Về số lượng học sinh và chất lượng giáo dục ......................................... 32 2.2.2. Về số lượng và chất lượng đội ngũ giáo viên .......................................... 32 2.3. Thực trạng đội ngũ đội ngũ giáo viên cốt cán ............................................ 34 iv 2.4. Thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng GV THCS huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương .................................... 39 2.4.1. Về cơ cấu độ tuổi và trình độ đào tạo của giáo viên ............................... 39 2.4.2. Về các hoạt động của nhà trường hỗ trợ phát triển nghề nghiệp ............ 40 2.4.3. Về công tác đào tạo bồi dưỡng giáo viên ................................................ 41 2.4.4. Về những khó khăn của giáo viên trong việc phát triển nghề nghiệp ..... 44 2.4.5. Đánh giá chung về thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng giáo viên THCS ở huyện Bình Giang ................... 44 2.4.6. Nguyên nhân của thực trạng .................................................................... 45 Tiểu kết chương 2 .............................................................................................. 46 Chương 3: ĐỀ XUẤT CÁC BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CỐT CÁN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN BÌNH GIANG, TỈNH HẢI DƯƠNG .................. 48 3.1. Các định hướng để đề xuất biện pháp ........................................................ 48 3.1.1. Chiến lược phát triển giáo dục của quốc gia ........................................... 48 3.1.2. Định hướng phát triển giáo dục và đào tạo của Tỉnh Hải Dương ........... 49 3.1.3. Định hướng phát triển giáo dục và đào tạo của huyện Bình Giang ........ 49 3.2. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................... 51 3.2.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu .......................................................... 51 3.2.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học, sư phạm.......................................... 51 3.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .......................................................... 52 3.2.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển bền vững ....................... 52 3.2.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .......................................................... 52 3.3. Một số biện pháp đề xuất ........................................................................... 52 3.3.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức cho các đối tượng về bồi dưỡng giáo viên THCS và vai trò của đội ngũ giáo viên cốt cán THCS ...................... 52 3.3.2. Biện pháp 2: Xây dựng kế hoạch phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng giáo viên THCS .................................................... 54 v 3.3.3. Biện pháp 3: Xây dựng các tiêu chí tuyển chọn giáo viên cốt cán THCS ................................................................................................................. 60 3.3.4. Biện pháp 4: Sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong bồi dưỡng giáo viên THCS của huyện ........................................................................................ 63 3.3.5. Biện pháp 5: Bồi dưỡng đội ngũ giáo viên cốt cán THCS về nghiệp vụ hỗ trợ đồng nghiệp phát triển nghề nghiệp ................................................... 68 3.3.6. Biện pháp 6: Xây dựng cơ chế chính sách và các điều kiện phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán ................................................................................... 73 3.3.7. Biện pháp 7: Kiểm tra đánh giá việc phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán .... 76 3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 79 3.5. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ...... 80 3.5.1. Mức độ cần thiết của các biện pháp được đề xuất................................... 80 3.5.2. Mức độ khả thi của các biện pháp được đề xuất .................................... 83 3.5.3. Nhận xét chung về mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp được đề xuất....................................................................................................... 85 Tiểu kết chương 3 .............................................................................................. 85 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 86 1. Kết luận .......................................................................................................... 86 2. Khuyến nghị................................................................................................... 88 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 90 PHỤ LỤC vi DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT CBQL Cán bộ quản lý CĐ Cao đẳng CM Chuyên môn ĐH Đại học GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GV Giáo viên HS Học sinh NCKH Nghiên cứu khoa học SGK Sách giáo khoa SL Số lượng THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TB Trung bình UBND Uỷ ban nhân dân iv DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Các mô hình phát triển nghề nghiệp giáo viên ................................. 16 Bảng 2.1: Thống kê số lượng và chất lượng học sinh cấp THCS huyện Bình Giang ............................................................................... 32 Bảng 2.2: Thống kê giáo viên bậc THCS huyện Bình Giang năm học 2014- 2015 ................................................................................ 33 Bảng 2.3: Kết quả thanh tra, kiểm tra giáo viên của Phòng Giáo dục và Đào tạo đối với cấp THCS huyện Bình Giang ......................................... 33 Bảng 2.4: Thổng kê chất lượng thi giáo viên THCS dạy giỏi cấp tỉnh huyện Bình Giang......................................................................................... 34 Bảng 2.5: Thống kê chất lượng đội ngũ giáo viên cốt cán THCS huyện Bình Giang năm học 2014 – 2015 ..................................................... 35 Bảng 2.6: Đánh giá về việc tuyển chọn đội ngũ giáo viên cốt cán bậc THCS huyện Bình Giang .............................................................................. 36 Bảng 2.7: Tiêu chuẩn để tuyển chọn đội ngũ giáo viên cốt cán ........................ 37 Bảng 2.8: Nhiệm vụ của đội ngũ giáo viên cốt cán ........................................... 38 Bảng 2.9: Biện pháp của nhà quản lý để xây dựng đội ngũ giáo viên cốt cán .. 38 Bảng 2.10: Thống kê chất lượng và cơ cấu giáo viên các trường THCS huyện Bình Giang năm học 2014-2015 ............................................ 39 Bảng 2.11: Các hoạt động của các nhà trường trong bồi dưỡng giáo viên ....... 41 Bảng 2.12: Các hình thức đào tạo bồi dưỡng giáo viên .................................... 41 Bảng 2.13: Những nội dung cần phải bồi dưỡng để phát triển nghề nghiệp cho giáo viên ..................................................................................... 42 Bảng 2.14: Nguyên nhân của việc bồi dưỡng không có hiệu quả tốt ................ 43 Bảng 2.15: Những khó khăn hiện nay của giáo viên trong việc bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn cho giáo viên .................................... 43 v Bảng 2.16: Những khó khăn hiện nay của giáo viên trong việc phát triển nghề nghiệp ....................................................................................... 44 Bảng 2.17: Nhận thức của giáo viên về vai trò của giáo viên cốt cán .............. 45 Bảng 2.18: Mức độ ảnh hưởng của giáo viên cốt cán với bồi dưỡng phát triển nghề nghiệp giáo viên ............................................................... 45 Bảng 3.1: Số lượng giáo viên cốt cán cần tuyển chọn theo môn học ............... 62 Bảng 3.2: Kết quả thăm dò mức độ cần thiết của các biện pháp đề xuất .......... 81 Bảng 3.3: Kết quả thăm dò mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất ............ 83 vi DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 3.1. Đánh giá giáo viên theo phương án 1 .............................................. 57 Sơ đồ 3.2. Đánh giá giáo viên theo phương án 2 .............................................. 57 Sơ đồ 3.3. Đánh giá giáo viên theo phương án 3 .............................................. 58 Sơ đồ 3.4. Mối quan hệ giữa các giải pháp ....................................................... 79 Biểu đồ 3.1. Tỷ lệ % mức độ cần thiết của các biện pháp đề xuất .................... 82 Biểu đồ 3.2. Tỷ lệ % tính khả thi của các biện pháp đề xuất ............................ 84 vi MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Các cấp học trong hệ thống giáo dục là một chỉnh thể thống nhất, có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, tạo nên một dòng chảy liên tục có chủ đích cho quá trình phát triển của mỗi con người. Trong hệ thống này công bằng mà nói chúng ta có thể khẳng định, giáo dục phổ thông có một vị trí hết sức quan trọng, nó là chiếc cầu nối cơ bản, nó là cấp học mang tính nền tảng của cả hệ thống giáo dục của mỗi quốc gia. Chất lượng của giáo dục phổ thông do vậy trước tiên ảnh hưởng rất lớn tới chất lượng giáo dục dậy nghề và đại học, sâu xa hơn, mở rộng hơn, chính nó là nguồn gốc góp phần quan trọng quyết định chất lượng của nguồn lực lao động từng nước. Bởi vậy trong chiến lược phát triển giáo dục, phát triển nguồn nhân lực của mỗi quốc gia, trọng tâm đột phá đầu tiên là chú trọng chăm lo cho cấp học phổ thông. Trong giáo dục phổ thông, giáo dục THCS có vị trí quan trọng trong việc nâng cao dân trí, góp phần đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Mục tiêu của Giáo dục THCS nhằm giúp học sinh củng cố, phát triển những kết quả của giáo dục Tiểu học; có học vấn phổ thông ở trình độ cơ sở và những hiểu biết ban đầu về kĩ thuật và hướng nghiệp để tiếp tục học Trung học phổ thông, trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động. 1.2. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã khẳng định "Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá, dân chủ hoá và hội nhập quốc tế. Trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục là khâu then chốt” và “Giáo dục và Đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng xây dựng đất nước, xây dựng nền văn hoá và con người Việt Nam"; đồng thời xác định đào tạo nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao kết hợp với phát triển khoa học - công nghệ là một trong ba khâu đột phá của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011 - 2020. 1 Chiến lược phát triển giáo dục 2011 - 2020 nhằm quán triệt và cụ thể hoá các chủ trương, định hướng đổi mới giáo dục và đào tạo, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI và Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020 của đất nước, trong đó nêu rõ: Đến năm 2020, nền giáo dục nước ta được đổi mới căn bản và toàn diện theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá, dân chủ hoá và hội nhập quốc tế; chất lượng giáo dục được nâng cao một cách toàn diện, gồm: giáo dục đạo đức, kĩ năng sống, năng lực sáng tạo, năng lực thực hành, năng lực ngoại ngữ và tin học; đáp ứng nhu cầu nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước và xây dựng nền kinh tế tri thức; đảm bảo công bằng xã hội trong giáo dục và cơ hội học tập suốt đời cho mỗi người dân, từng bước hình thành xã hội học tập. Nhà trường là nơi truyền thụ kiến thức, là nơi đào tạo và giáo dục thế hệ trẻ trở thành những người có tài, có đức, có năng lực thực hành, năng động và sáng tạo,… thành những chủ nhân tương lai của đất nước. Đây là lực lượng lao động tạo ra của cải vật chất cho xã hội, góp phần thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Để thực hiện nhiệm vụ quan trọng đó, không ai khác mà chính là người giáo viên, những người trực tiếp tạo ra các sản phẩm giáo dục. Vì vậy, công tác bồi dưỡng giáo viên, nhằm giúp họ bổ sung những kiến thức mới, cập nhật thông tin và rèn luyện các kĩ năng nghề nghiệp là hết sức cần thiết. Trong những năm qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo luôn có nhiều chỉ đạo trong việc bồi dưỡng giáo viên như: bồi dưỡng thay sách giáo khoa, các phương pháp dạy học lồng ghép, tích hợp…đã được các Sở GD & ĐT các tỉnh cụ thể hoá để áp dụng cho địa phương. Như vậy, việc bồi dưỡng giáo viên luôn được sự quan tâm của các cấp nhằm xây dựng một đội ngũ giáo viên đủ về lượng, mạnh về chất, thực hiện nhiệm vụ của người thầy đào tạo ra thế hệ học sinh vừa “hồng” vừa “chuyên”. 1.3. Trong đội ngũ giáo viên THCS, đội ngũ giáo viên cốt cán, đầu đàn về chuyên môn lại càng có vai trò quan trọng hơn. Đây là những nhân tố tích 2 cực, là tấm gương trong việc rèn luyện đạo đức, tự học, sáng tạo; họ là những giáo viên có chuẩn năng lực nghề nghiệp đạt mức độ cao, có năng lực chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm vững vàng, là lực lượng đầu tàu, nòng cốt cho việc giảng dạy bộ môn, có khả năng tổ chức các hoạt động chuyên môn, nghiên cứu khoa học ở các mức độ khác nhau, đóng vai trò chủ chốt trong việc nâng cao hiệu quả dạy học và giáo dục cũng như bồi dưỡng giáo viên của các nhà trường. Trong một chừng mực nào đó, họ có hiểu biết rộng hơn, am hiểu sâu hơn về một lĩnh vực chuyên môn, về chính trị - xã hội; biết dấn thân trong công tác, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm trong hành động; vận dụng tốt khoa học giáo dục hiện đại; nắm bắt và xử lý nhanh thông tin; nhạy cảm với cái mới; có năng lực cao trong tổ chức thực hiện các giải pháp nâng cao chất lượng dạy học; có tối thiểu những kỹ năng lãnh đạo - quản lý nhóm; kỹ năng giao tiếp chinh phục, thu phục, thuyết phục, tập hợp, cuốn hút và khả năng nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của các giáo viên khác… 1.4. Hiện nay ở các trường THCS trên địa bàn huyện Bình Giang, việc bồi dưỡng giáo viên có những chuyển biến tích cực song cũng còn nhiều hạn chế. Hiệu trưởng các trường đã có nhiều cố gắng, tuy nhiên quản lý việc bồi dưỡng giáo viên còn không ít yếu kém, bất cập, đặc biệt là chất lượng đội ngũ giáo viên chưa ngang tầm với yêu cầu phát triển giáo dục trong giai đoạn hiện nay. Đội ngũ giáo viên cốt cán cấp THCS của huyện hàng năm đã được thành lập, song hoạt động và phát triển chưa đáp ứng được yêu cầu, mô hình mạng lưới giáo viên cốt cán chưa được nghiên cứu thấu đáo để có thể hỗ trợ quá trình bồi dưỡng phát triển nghề nghiệp của giáo viên một cách hiệu quả. Trong huyện chưa có đề tài nào nghiên cứu về phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán và sử dụng đội ngũ này, nhất là trong bồi dưỡng giáo viên THCS hiện nay. Những phân tích trên là lý do để tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu luận văn tốt nghiệp với tiêu đề: “Phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng giáo viên các trường trung học cơ sở huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương”. 3 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán, các biện pháp nhằm phát huy vai trò của đội ngũ giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng giáo viên THCS theo chuẩn nghề nghiệp, góp phần nâng cao chất lượng của đội ngũ giáo viên THCS huyện Bình Giang tỉnh, Hải Dương. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Giáo viên trường trung học cơ sở, quản lý trường trung học cơ sở, lãnh đạo và chuyên viên Phòng GD&ĐT huyện. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng giáo viên các trường trung học cơ sở huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương. 4. Giả thuyết khoa học Đội ngũ giáo viên cốt cán có vai trò hết sức quan trọng đối với giáo dục THCS. Nếu đề xuất và thực thi các biện pháp trên cơ sở xây dựng các tiêu chí để tuyển chọn và sử dụng đội ngũ này, cũng như tạo ra cơ chế chính sách và các điều kiện phù hợp thì sẽ phát huy được vai trò của đội ngũ giáo viên cốt cán các trường THCS huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương, đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng giáo viên của cấp học này theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học đã ban hành. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xây dựng cơ sở lý luận của việc phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng giáo viên các trường trung học cơ sở. 5.2. Khảo sát đánh giá thực trạng về phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng giáo viên các trường trung học cơ sở huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương. 5.3. Đề xuất các biện pháp về phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng giáo viên các trường trung học cơ sở huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương. 4 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu về phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng giáo viên các trường trung học cơ sở huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương. 6.2. Giới hạn về phạm vi, địa bàn nghiên cứu: 1 Phòng GD&ĐT huyện, 19 trường THCS trên địa bàn huyện Bình Giang. Trong đó đi sâu khảo sát, nghiên cứu một số trường THCS mang tính mẫu, điển hình: THCS Vũ Hữu, Tráng Liệt, Kẻ Sặt, Thái Học, Nhân Quyền, Bình Xuyên, Vĩnh Hồng, Long Xuyên, Thúc Kháng, Hưng Thịnh. 6.3. Giới hạn về khách thể nghiên cứu: Điều tra, nghiên cứu về phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng giáo viên các trường trung học cơ sở huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương với mẫu khách thể: 200 người, trong đó cán bộ và chuyên viên Phòng GD&ĐT huyện 11 người, cán bộ quản lý 19 người, giáo viên các trường THCS là 170 người. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phương pháp: phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa, so sánh, mô hình hóa để thao tác với các văn bản tài liệu nhằm xây dựng các khái niệm công cụ và khung lý thuyết cho vấn đề nghiên cứu. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Khảo sát, điều tra tình hình thực tiễn, thu thập các dữ kiện, số liệu có liên quan đến phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng giáo viên các trường THCS huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương. 7.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Xây dựng hệ thống câu hỏi, điều tra với mục đích chủ yếu là thu thập các số liệu nhằm xác định thực trạng việc phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng giáo viên các trường THCS huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương, phân tích các nguyên nhân thành công và hạn chế của thực trạng này. 5 7.2.2 Phương pháp phỏng vấn trực tiếp: Tiến hành trao đổi trực tiếp với lãnh đạo, chuyên viên Phòng GD&ĐT, cán bộ quản lý, giáo viên cốt cán, giáo viên các trường THCS để tìm hiểu kỹ hơn về thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng giáo viên các trường THCS huyện Bình Giang, lý giải nguyên nhân của vấn đề. 7.2.3. Phương pháp quan sát: Thu thập thông tin qua việc quan sát các hoạt động của đội ngũ giáo viên cốt cán bằng việc: Dự buổi sinh hoạt chuyên môn do giáo viên cốt cán triển khai, cùng cán bộ quản lý nhà trường và chuyên viên Phòng GD&ĐT có kinh nghiệm phân tích nội dung sinh hoạt, điều tra thông qua hồ sơ, sổ sách (việc thực hiện sinh hoạt chuyên môn, chương trình, tài liệu, kế hoạch, đào tạo, bồi dưỡng…), quan sát các hoạt động quản lý của Phòng GD&ĐT, đặc biệt là công tác quản lý của trường THCS đối với giáo viên cốt cán. 7.3. Phương pháp thống kê toán học: Bằng một số thuật toán của toán học thống kê áp dụng trong nghiên cứu Khoa học giáo dục. Phương pháp này được sử dụng để xử lý các kết quả điều tra, phân tích kết quả nghiên cứu, đồng thời để đánh giá mức độ tin cậy của phương án điều tra. Trên cơ sở đó rút ra các nhận xét, kết luận khoa học mang tính khái quát. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được cấu trúc thành 3 chương sau: Chương 1: Cơ sở lý luận của việc phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng giáo viên các trường trung học cơ sở. Chương 2: Thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng giáo viên các trường trung học cơ sở huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương. Chương 3: Biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng giáo viên các trường trung học cơ sở huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương. 6 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CỐT CÁN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Xuất phát từ nhận thức về vai trò của giáo viên nên và tính chất chuyên nghiệp trong lao động nghề nghiệp của giáo viên nên các nghiên cứu về vấn đề bồi dưỡng giáo viên phải nhằm mục đích phát triển nghề nghiệp của giáo viên. Nhiều đánh giá thiết thực về công việc của giáo viên và đề cao kỹ năng giảng dạy như một lĩnh vực chuyên nghiệp cần được đào tạo, huấn luyện đã được khẳng định . Theo Eleonora Villegas – Reimers (1998), các nghiên cứu về phát triển nghề nghiệp đã khẳng định [30]: (i) Những phương pháp giảng dạy tốt sẽ có ảnh hưởng tích cực đến việc học sinh học gì và học như thế nào. Học cách dạy và làm việc để trở thành một giáo viên giỏi là cả một quá trình lâu dài đòi hỏi không chỉ sự phát triển những kỹ năng nghề nghiệp (lý luận và thực tiễn) dưới sự hướng dẫn, giám sát của các chuyên gia mà còn là sự lĩnh hội những kiến thức nghề nghiệp và sự thúc đẩy những giá trị và quan điểm đạo đức nhất định; (ii) Phát triển nghề nghiệp giáo viên là một quá trình lâu dài bắt đầu từ sự chuẩn bị khởi đầu ở cơ sở đào tạo nghề và tiếp tục cho đến khi người giáo viên đó về hưu. Những công trình nghiên cứu của các tác giả: Guzman (1995), Glatthorn (1995), Darling Hammond (1999), Ganser (2000), Groosso de Leon (2001). Báo cáo của ủy ban quốc gia về Giáo dục và Tương lai của Hoa Kỳ các năm 1996, 1997 cho thấy các xu hướng chính trong nghiên cứu các vấn đề này là [31]: (i) Nghiên cứu các mô hình và kinh nghiệm thực tiễn về phát triển nghề nghiệp giáo viên. 7 (ii) Nghiên cứu hỗ trợ cho các hoạt động thực tiễn để phát triển nghề nghiệp giáo viên. Trên cơ sở nhận thức tầm quan trọng của vấn đề phát triển nghề nghiệp giáo viên, nhiều tổ chức trên thế giới đã đặt hàng các nghiên cứu về vấn đề này với mục đích xác định các con đường hiệu quả để hỗ trợ các chương trình, các đề án phát triển nghề nghiệp giáo viên một cách hiệu quả; (iii) Nghiên cứu cải tiến các kỹ năng và tăng cường hiểu biết nghề nghiệp cho giáo viên. Xu hướng nghiên cứu này được thể hiện rõ trong những nỗ lực của APEC để cải thiện công tác đào tạo, bồi dưỡng giáo viên. Các nước (18 nước) Châu á khu vực Thái Bình Dương đã xác định đào tạo bồi dưỡng giáo viên là một trong những vấn đề then chốt trong phát triển kinh tế của họ. Theo đó, các nghiên cứu để nâng cao chất lượng công tác này theo quan điểm phát triển nghề nghiệp liên tục cho giáo viên rất được coi trọng. (iv) Nghiên cứu phát triển nghề nghiệp giáo viên như là một yêu cầu của tiến trình thay đổi. Hầu hết các cải cách giáo dục hiện nay đều gồm có một phần là phát triển nghề nghiệp liên tục của giáo viên. Nói cách khác, phát triển nghề nghiệp liên tục của giáo viên là một yêu cầu then chốt của tiến trình thay đổi, cải cách giáo dục. Các nghiên cứu về phát triển nghề nghiệp giáo viên phục vụ yêu cầu này của cải cách giáo dục. Ở Việt Nam, các cơ quan quản lý giáo dục đã sử dụng giáo viên cốt cán đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng giáo viên. Những giáo viên này được tập huấn ở cấp trung ương và triển khai nội dung bồi dưỡng cho giáo viên thuộc cấp học của mình theo phân công của sở hoặc phòng giáo dục. Tuy nhiên, những nghiên cứu lý luận về đội ngũ giáo viên cốt cán không nhiều. Gần đây một số tác giả như Bùi Văn Quân [23], Nguyễn Hữu Độ [10]; [11]; [12] có đề cập đến vấn đề này. 8 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Đội ngũ giáo viên cốt cán Theo Điều 70 của Luật Giáo dục năm 2005 được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XI kỳ họp thứ 7 thông qua ngày 14 tháng 6 năm 2005, cho rằng “Nhà giáo là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục trong nhà trường, cơ sở giáo dục khác. Nhà giáo giảng dạy ở cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp gọi là giáo viên; ở cơ sở giáo dục đại học gọi là giảng viên” [24, tr.6]. Do vậy giáo viên được hiểu là “nhà giáo giảng dạy ở cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông và giáo dục nghề nghiệp”. Giáo viên trong các cơ sở giáo dục có nhiệm vụ, quyền lợi, vai trò và trách nhiệm được qui định tại Luật Giáo dục, Điều lệ và quy chế trường học. Khái niệm cốt cán được sử dụng để chỉ người hoặc bộ phận nòng cốt tạo nên sự vững mạnh của một tổ chức, một phong trào. Theo Từ điển Tiếng Việt, cốt cán là “Người hoặc bộ phận nòng cốt tạo nên sức mạnh, sự vững chắc trong một tổ chức, một phong trào xã hội, chính trị, văn hóa...” [20]. Khái niệm này thường được sử dụng để chỉ một bộ phận người có vai trò chính, quan trọng trong một đội ngũ nhiều người cùng chung chức năng, nhiệm vụ. Các giáo viên tập hợp thành một đội ngũ. Đó là đội ngũ giáo viên. Theo quan niệm hiện nay, đội ngũ giáo viên là tập hợp những nhà giáo giảng dạy ở cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp có chung nhiệm vụ, vai trò và trách nhiệm nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục được quy định tại Luật giáo dục, Điều lệ và Quy chế trường học [3]; [4]; [23]. Với cách hiểu nêu trên, có thể khẳng định: Đội ngũ giáo viên cốt cán là tập hợp những nhà giáo - những người có vai trò nòng cốt trong đội ngũ giáo viên để tạo nên sức mạnh, sự vững chắc của đội ngũ giáo viên góp phần thực hiện tốt vai trò giảng dạy của mình trong cơ sở giáo dục và hỗ trợ đồng nghiệp trưởng thành hơn về chuyên môn và nghiệp vụ. 9