Trường THCS Vĩnh Mỹ A
GV: Lê Kim Ngọc
PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC
SINH TRONG DẠY HÁT
I. PHẦN MỞ ĐẦU:
Trong vấn đề đổi mới phương pháp dạy học hiện nay, phát
huy tính tích cực của học sinh trong quá trình dạy học là nội dung
cần quan tâm nhất.Với bộ môn âm nhạc ở trường Trung học cơ sở,
dạy hát có vị trí quan trọng hàng đầu vì: thông qua học hát, các em
được giáo dục về âm nhạc để nâng cao năng lực cảm thụ và thẩm
mĩ âm nhạc ở mức độ cần thiết theo mục tiêu chung của môn học.
Hơn nữa lứa tuổi học sinh THCS là lứa tuổi nhạy cảm, hiếu
động, ham thích ca hát. Nếu giáo viên gây được hứng thú trong bài
dạy sẽ tạo cho học sinh sự phấn chấn, hào hứng để tiêp thu bài học
một cách có hiệu quả và tích cực hơn trong việc học tập bộ môn
âm nhạc.
Việc dạy âm nhạc ở trường THCS mặc dù không nhằm
đào tạo các em thành những con người hoạt động nghệ thuật
chuyên nghiệp mà chủ yếu là giáo dục văn hoá âm nhạc, làm cho
các em yêu thích nghệ thuật âm nhạc, hình thành ở học sinh một
tâm hồn trong sáng, một thị hiếu âm nhạc lành mạnh, cách tư duy
SKKN Môn Âm Nhạc
Năm học: 2014-2015
Trường THCS Vĩnh Mỹ A
GV: Lê Kim Ngọc
sắc sảo, lòng khát khao sáng tạo, giàu tình cảm, nhanh nhẹn hoạt
bát và sống vui tươi. Âm nhạc phát triển tối đa những tố chất sinh
lý, những phẩm chất tâm lý của lứa tuổi học sinh, tạo điều để các
em hoàn chỉnh và cân đối về tâm hồn, trí tuệ và thể chất, làm
phong phú tình cảm của lứa tuổi học trò.
Tính tích cực trong dạy hát cần được xác định cụ thể
thông qua các hoạt động của thầy và trò, cho nên người giáo viên
phải biết để có thể vận dụng vào trong các tiết dạy của mình nhằm
đạt hiệu quả giảng dạy cao nhất. Tuy nhiên để phát huy được tác
dụng và ý nghĩa của giờ học hát đòi hỏi phải có sự phối hợp và
tương tác của nhiều yếu tố khác nhau, đặc biệt là thu hút được sự
tham gia học tập của học sinh là rất quan trọng. Đó là lí do cần
thiết để “phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy hát”.
II. PHẦN NỘI DUNG:
Âm nhạc là một bộ môn nghệ thuật được đưa vào học bắt
buộc ở bậc THCS. Ở đây môn âm nhạc không phải là đào tạo các
em thành những ca sỹ, nhạc sĩ, mà chủ yếu nhằm trang bị cho các
em có một trình độ văn hóa âm nhạc tối thiểu, và hình thành thị
hiếu thẩm mĩ, rèn luyện các em thành những con người phát triển
toàn diện về “đức, trí, thể, mĩ”.
Dạy hát là một quá trình giáo dục âm nhạc bao gồm: luyện giọng,
học bài hát, luyện tai nghe và ghi nhớ âm điệu, lại có thể kết hợp
với việc tập biểu diễn, kết hợp bài hát với vận động phụ họa hoặc
làm động tác diễn. Giáo viên cần những biện pháp linh hoạt để thu
SKKN Môn Âm Nhạc
Năm học: 2014-2015
Trường THCS Vĩnh Mỹ A
GV: Lê Kim Ngọc
hút sự chú ý của học sinh, để các em được nghe, được luyện tập,
thực hành, và tổ chức cho các em hoạt động được tự biểu diễn, tạo
nên giờ học nhẹ nhàng, vui tươi, sinh động, lôi cuốn và có hiệu
quả.
Trong chương trình âm nhạc THCS, môn âm nhạc gồm 3
phân môn: học hát, nhạc lí – tập đọc nhạc, âm nhạc thường thức.
Học hát là một hoạt động chiếm nhiều thời lượng nhất của tiết học.
Thông thường, mỗi bài hát được dạy trong một tiết, sau đó được
ôn tập trong một hoặc hai tiết tiếp theo. Khi dạy một bài hát, giáo
viên thường tiến hành theo các bước sau:
- Giới thiệu bài hát: Ngoài giới thiệu tên bài, tên tác giả,
xuất xứ, nội dung, chủ đề…Nếu là dân ca, nên có giới thiệu về
vùng, miền.
- Tìm hiểu bài: đọc lời ca, chia đoạn, chia câu: giáo viên
hướng dẫn học sinh đọc lời sau đó chia đoạn, chia câu để thuận
lợi cho việc luyện tập từng câu.
- Nghe hát mẫu: giáo viên có thể tự trình bày bài hát với sự
chuẩn bị chu đáo hoặc cho học sinh nghe qua băng đĩa. Khi trình
bày bài hát, giáo viên cần trình bày chuẩn xác, có thể kết hợp động
tác minh họa kèm theo sẽ làm cho học sinh thấy thích thú hơn.
Nếu cho học sinh nghe qua băng, đĩa phải chuẩn bị cẩn thận đĩa
nhạc, máy nghe tránh để học sinh chờ đợi gây ức chế tâm lí.
Việc hát mẫu cho học sinh có những ưu điểm mà người
giáo viên cần khai thác như: Giúp học sinh cảm nhận đầy đủ, trọn
SKKN Môn Âm Nhạc
Năm học: 2014-2015
Trường THCS Vĩnh Mỹ A
GV: Lê Kim Ngọc
vẹn bởi cách hát của giáo viên gần gũi các em hơn so với đĩa nhạc,
học sinh cảm thấy hào hứng khi nghe thầy cô hát, thể hiện được
năng lực âm nhạc và cảm xúc của giáo viên.
- Khởi động giọng: Giúp học sinh khởi động giọng trước
khi tập hát. Giáo viên cho HS luyện theo đàn cao độ đi lên dần rồi
đi xuống dần, hoặ theo mẫu do giáo viên qui định.
- Dạy hát từng câu: giáo viên đàn cho học sinh nghe nhẫm
và tập hát hòa giọng theo đàn. Những câu hát khó, luyến láy nhiều
giáo viên cần hát mẫu vì học sinh nghe đàn không thể hiện rõ bằng
nghe giọng hát. Đôi khi, giáo viên nên chỉ định học sinh giỏi hát
mẫu thay cho giáo viên nhằm phát huy tính tích cực của học sinh,
đồng thời làm cho môi trường học tập trở nên gần gũi và thân
thiện hơn. Trong khi dạy từng câu, giáo viên cần cho học sinh
nhận xét lẫn nhau và kết hợp sửa sai cho các em.
- Hát cả bài: giáo viên cho học sinh hát cả bài theo giai điệu
của đàn, chú ý những chổ ngân, nghỉ và sửa sai cho các em, lưu ý
học sinh cách phát âm, hát rõ lời và cảm xúc của bài hát, tránh gào
thét đây là lỗi hay mắc phải ở giáo viên, sau đó kết hợp nhạc đệm,
nhạc đệm giáo viên chuẩn bị và lưu sẳn trong đàn. Giáo viên
hướng dẫn học sinh trình bày bài hát với nhiều hình thức như đơn
ca, song ca, tốp ca…
- Kết hợp gõ đệm, vận động và phụ họa: GV hướng dẫn cho
HS thực hiện gõ đệm, cách gõ đệm tùy thuộc vào từng bài cụ thể.
SKKN Môn Âm Nhạc
Năm học: 2014-2015
Trường THCS Vĩnh Mỹ A
GV: Lê Kim Ngọc
Phần kết hợp vận động và phụ họa không đòi hỏi nhất thiết
HS phải thực hiện thật thành thạo vì vận động và phụ họa có thể
tiến hành ở tiết tiếp theo ở phần ôn tập bài hát. Tiết học hát chủ
yếu HS biết kết hợp gõ đệm, GV hướng dẫn một vài động tác cho
các em làm quen với nhịp của bài ở tiết tiếp theo khi đã thuộc lời
ca các em kết hợp thực hiện vận động và phụ họa dễ dàng hơn.
Để học sinh có thể chủ động hơn trong phần múa minh
họa, giáo viên có thể cho học sinh tự chọn nhóm cho mình, mỗi
nhóm từ 4 đến 5 em có cùng sở thích, chất giọng, cách trình bày,
từ đó các em sẽ hăng hái hơn, thích thú hơn khi thể hiện bài hát có
minh họa.
- Củng cố, kiểm tra: Cho các em trình bày theo cá nhân,
nhóm hoặc theo tổ, GV có thể tranh thủ kiểm tra mức độ tiếp thu
của các em. Tùy vào từng bài hát mà GV có thể kết hợp trò chơi
để giờ học thêm phong phú sinh động hơn.
Trong những bước trên, từ bước khởi động giọng đến
củng cố, kiểm tra là những công đoạn có thể phát huy tính tích cực
nhiều nhất. Những công việc đó đòi hỏi học sinh phải tập trung
nghe giáo viên làm mẫu và trực tiếp làm theo cho đến khi hoàn tất
bài hát. Sau khi học hết bài các em cón phải luyện tập theo tổ,
nhóm, dãy bàn hoặc cá nhân. Lúc đó giáo viên lắng nghe để góp ý
sửa chữa sai sót cho học sinh.
Khi dạy hát, giáo viên không nên chỉ cho học sinh nghe
đàn rồi tập theo mà giáo viên nên kết hợp cả hai biện pháp: giáo
SKKN Môn Âm Nhạc
Năm học: 2014-2015
Trường THCS Vĩnh Mỹ A
GV: Lê Kim Ngọc
viên hát mẫu và học sinh nghe đàn từng câu để tập hát. Nếu học
sinh chỉ nghe đàn sẽ khó thể hiện đúng những yêu cầu của lời ca
như: luyến láy, ngân giọng hoặc phát âm lời ca cho tròn tiếng và
rõ lời.
Trong việc dạy và học hát đã thể hiện tính tích cực rất rõ
ràng vì:
- Cả thầy và trò cùng hoạt động liên tục: thầy hướng dẫn
từng câu hát, trò phải lắng nghe để ghi nhớ giai điệu rồi luyện tập
để hát đúng cao độ, trường độ, hát đồng đều, hòa giọng.
- Khi tập hát có lúc cả lớp cùng thể hiện, có khi từng nhóm
hát, có khi cá nhân hát.
- Nếu tập biểu diễn bài hát, các em còn phải có những động
tác diễn xuất, động tác minh họa.
- Khi bạn hát, các em phải lắng nghe để có thể nhận xét bạn
của mình hát đúng hay sai.
- Khi GV đàn giai điệu, HS phải lắng nghe để cảm thụ và
ghi nhớ.
- Bài hát có khi còn kết hợp với trò chơi hay đố vui để giờ
học thêm phong phú, sinh động hơn.
Tuy nhiên hạn chế lớn nhất của các em là thói quen thụ
động trong quá trình học tập môn âm nhạc, cụ thể là trong việc
học hát, nhiều học sinh chưa chủ động tìm hiểu bài mà chỉ trông
chờ giáo viên lên lớp hát và hát theo, đối với các kí hiệu âm nhạc
trong bài hát thì các em tỏ ra lúng túng và ít nhớ; khi giáo viên
SKKN Môn Âm Nhạc
Năm học: 2014-2015
Trường THCS Vĩnh Mỹ A
GV: Lê Kim Ngọc
hướng dẫn những động tác minh họa cho bài hát thì các em tỏ ra
rụt rè, nhút nhát chưa tích cực phát huy năng khiếu của mình.
Âm nhạc là lĩnh vực nghệ thuật của cái hay, cái đẹp qua âm
thanh của giọng hát và tiếng đàn trên những bài ca, bản nhạc cụ
thể. Chính nhờ cái hay, cái đẹp của nghệ thuật âm thanh mà âm
nhạc đã đem đến cho con người những cảm xúc thẩm mĩ, làm cho
người ta thoải mái, thích thú, tâm hồn và tình cảm được nâng cao,
trí tuệ được mở rộng, con người trở nên tốt đẹp, cao thượng và
hướng thiện.
Với tư cách là một môn học nghệ thuật nhằm thực hiện nhiệm vụ
giáo dục thẩm mĩ, dạy học âm nhạc, trong đó dạy hát là một nội
dung quan trọng cần phải đạt được những yêu cầu sau:
- Giáo dục cho học sinh cách cảm thụ là giáo dục cách
nghe, cách đánh giá hay là cách biểu lộ thái độ, tình cảm của mình
về cái hay, cái đẹp trong âm nhạc.
- Giáo dục cho học sinh cách biểu cảm nhằm giúp học sinh
cách tái hiện, sáng tạo khi thể hiện trình diễn bài hát.
Bài hát, bản nhạc đều là phương tiện để giáo dục âm
nhạc. Đối tượng mà học sinh lĩnh hội ở đây chính là bài hát bởi cái
hay, cái đẹp của chúng gắn liền với chính nội dung và hình thức
của tác phẩm. Để thấy được cái hay, cái đẹp đó các em phải có
những kĩ năng và tri thức cần thiết khi nghe, cảm thụ, đánh giá
hoặc tái tạo khi trình diễn bài hát. Đồng thời các em phải có một
SKKN Môn Âm Nhạc
Năm học: 2014-2015
Trường THCS Vĩnh Mỹ A
GV: Lê Kim Ngọc
thái độ tích cực, chủ động trong giờ học mới đem lại kết quả như
mong muốn.
Bên cạnh đó vai trò của người giáo viên cũng rất quan
trọng, học sinh có chủ động hay không, có tích cực hay không là
do người giáo viên có tạo được hứng thú cho các em trong giờ học
hay không. Từ khi mở bài cho đến lúc kết thúc giáo viên luôn là
chủ thể sáng tạo để khơi gợi lòng ham muốn, ham học tập ở học
sinh.
Muốn học sinh tích cực, trước tiên bản thân người giáo
viên đó phải là người tích cực, nhiệt tình trong công tác giảng dạy,
sáng tạo, luôn luôn phải biết đổi mới trong những tiết dạy khác
nhau và có những phương pháp dạy học thu hút, lôi kéo sự chú ý
của học sinh, từ đó tiết học sẽ trở nên sinh động và sôi nổi hơn.
Khả năng phát triển của từng học sinh là khác nhau, cơ
thể khác nhau, chất giọng khác nhau cho nên giáo viên không nên
đòi hỏi kết quả như nhau mà phải có thái độ mềm mỏng, động
viên khuyến khích các em để các em có thể tự tin, mạnh dạn thể
hiện mình trước lớp, trước đám đông. Khi học sinh mắc sai lầm thì
không nên la mắng, làm cho các em trở nên tự ti, mặc cảm. Đây
không phải là trường dạy nhạc chuyên nghiệp, hay là trường dành
cho những học sinh có năng khiếu về âm nhạc, đối tượng học âm
nhạc ở đây là tất cả học sinh, do đó giáo viên không nên đòi hỏi
quá cao ở học sinh, không nên tạo tâm lý nặng nề cho các em khi
học hát, mà hãy để các em tự thể hiện theo ý thích của mình, giáo
SKKN Môn Âm Nhạc
Năm học: 2014-2015
Trường THCS Vĩnh Mỹ A
GV: Lê Kim Ngọc
viên cũng phải tôn trọng những ý tưởng sáng tạo của học sinh từ
đó các em sẽ thích thú và hăng say hơn khi học hát.
Hơn nữa đồ dùng dạy học có khả năng gây hứng thú cho
học sinh rất cao, đặc biệt với môn nhạc phải chú trọng thực hành
nhiều hơn, giáo viên dạy nhạc không có nhạc cụ, không biết sử
dụng nhạc cụ thì tiết học sẽ trở nên nhàm chán, hiệu quả bài dạy
không cao. Một cây đàn organ quen thuộc, một máy CD nho nhỏ
cũng giúp cho các em có nhiều cảm xúc, tình cảm hơn là một giờ
dạy nhạc chay. Cho nên giáo viên lên lớp phải chuẩn bị đầy đủ đồ
dùng dạy học sẽ thu hút được sự chú ý của học sinh nhiều hơn, từ
đó các em sẽ có thái độ tích cực hơn trong học hát.
III. PHẦN KẾT LUẬN:
Âm nhạc là lĩnh vực nghệ thuật của cái hay, cái đẹp, qua
âm thanh của giọng hát và tiếng đàn trên những bài ca, bản nhạc
cụ thể, đã đem đến cho con người những cảm xúc thẩm mĩ – thẩm
mĩ âm nhạc, làm cho người ta thoải mái, thích thú, tâm hồn và tình
cảm được nâng cao, trí tuệ được mở rộng, con người trở nên tốt
đẹp, cao thượng và hướng thiện.
Trong quá trình dạy hát, nếu người giáo viên âm nhạc luôn
có ý thức về yêu cầu giáo dục thẩm mĩ qua môn học của mình,
chắc chắn rằng người giáo viên đó luôn có những suy nghĩ để cải
tiến, sáng tạo làm cho giờ học thêm sinh động, hấp dẫn và mang
đến cho học sinh những xúc cảm, tình cảm thẩm mĩ âm nhạc thực
SKKN Môn Âm Nhạc
Năm học: 2014-2015
Trường THCS Vĩnh Mỹ A
GV: Lê Kim Ngọc
sự, từ đó các em sẽ có những hưng phấn, thích thú và tích cực hơn
trong việc học hát.
Muốn đẩy mạnh giáo dục thẩm mĩ để nâng cao năng lực
thẩm mĩ âm nhạc cho học sinh thì không có cách nào khác ngoài
việc nâng cao chất lượng giờ dạy âm nhạc qua các yếu tố như: nội
dung, phương pháp, phương tiện… và nhất là phải tạo ra môi
trường âm nhạc sinh động làm cho học sinh vừa là người học, vừa
là người hưởng thụ và sáng tạo, điều đó góp phần rất quan trọng
vào việc làm đẹp tâm hồn của các em.
Công việc chuẩn bị dạy một bài hát và các bước tiến hành
trên lớp là một qui trình đã được tổng kết và đang vận dụng ở tất
cả các lớp ở các trường THCS. Tuy nhiên làm thế nào để phát huy
được tính tích cực của học sinh trong dạy hát, đòi hỏi cần có nhiều
yếu tố khách quan cũng như chủ quan. Trên đây là những ý kiến
riêng của bản thân tôi, đương nhiên còn nhiều vướng mắc, rất
mong các bạn đồng nghiệp tham khảo và góp ý để sáng kiến này
ngày càng hoàn thiện hơn.
Vĩnh Mỹ A ngày 02 tháng 01 năm
2015
Người viết
SKKN Môn Âm Nhạc
Năm học: 2014-2015
Trường THCS Vĩnh Mỹ A
GV: Lê Kim Ngọc
Lê Kim Ngọc
SKKN Môn Âm Nhạc
Năm học: 2014-2015
- Xem thêm -