Tài liệu Phật giáo ở khánh hòa giai đoạn 1930 1975

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI -----o0o----- TRẦN TẤN TÂM (THÍCH NHUẬN CHƯƠNG) PHẬT GIÁO Ở KHÁNH HÒA GIAI ĐOẠN 1930-1975 LUẬN VĂN THẠC SĨ TÔN GIÁO HỌC HÀ NỘI -2020 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI -----o0o----- TRẦN TẤN TÂM (THÍCH NHUẬN CHƯƠNG) PHẬT GIÁO Ở KHÁNH HÒA GIAI ĐOẠN 1930-1975 Chuyên ngành: TÔN GIÁO HỌC Mã số: 8 22 90 09 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. PHẠM THANH HẰNG HÀ NỘI - 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài nghiên cứu “Phật giáo ở Khánh Hòa giai đoạn 1930-1975” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rỏ ràng, được trích dẫn đầy đủ theo quy định và chưa từng được ai công bố trong bất kì công trình nào khác. Hà Nội, ngày 30 tháng 8 năm 2020 Học viên Trần Tấn Tâm (Thích Nhuận Chương) Mục Lục MỞ ĐẦU.............................................................................................................................................1 CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ KHÁNH HÒA VÀ PHẬT GIÁO Ở KHÁNH HÒA.......................................................................................................................................11 1.1. Khái quát chung về Khánh Hòa......................................................................................11 1.2. Quá trình du nhập, phát triển và đặc điểm của Phật giáo ở Khánh Hòa.......19 Tiểu kết chương 1 ................................................................................................................................................................. 28 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CỦA PHẬT GIÁO Ở KHÁNH HÒA GIAI ĐOẠN 1930 – 1975..................................................................................................................................29 2.1. Thực trạng của Phật giáo ở Khánh Hòa giai đoạn 1930 - 1945........................29 2.2. Thực trạng của Phật giáo ở Khánh Hòa giai đoạn 1945 - 1975........................43 Tiểu kết chương 2 ................................................................................................................................................................. 58 CHƯƠNG 3: VAI TRÒ CỦA PHẬT GIÁO KHÁNH HÒA GIAI ĐOẠN 1930 - 1975VÀ Ý NGHĨA ĐỐI VỚI PHẬT GIÁO VIỆT NAM HIỆN NAY........60 3.1. Vai trò của Phật giáo Khánh Hòa giai đoạn 1930 - 1975....................................60 3.2. Ý nghĩa đối với Phật giáo Việt Nam hiện nay..........................................................73 Tiểu kết chương 3 ................................................................................................................................................................. 76 KẾT LUẬN......................................................................................................................................77 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................81 PHỤ LỤC:........................................................................................................................................88 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT GHPGVN: Giáo hội Phật giáo Việt Nam HT: Hòa thượng HCM: Hồ Chí Minh KH: Khánh Hòa NXB: Nhà xuất bản PGVN: Phật giáo Việt Nam PGKH: Phật giáo Khánh Hòa PHVTPHĐNT: Phật Học Viện Trung Phần Hải Đức Nha Trang THĐNT: Tăng Học Đường Nha Trang TP: Thành phố VN: Việt Nam VHPG: Văn hóa Phật giáo MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài: Ngay sau khi du nhập vào VN, PG nhanh chóng hòa quyện cùng văn hóa người Việt, hình thành nên một PGVN đậm đà bản sắc dân tộc. Trong suốt quá trình xây dựng và bảo vệ tổ quốc, PG đã đồng hành, gắn bó cùng dân tộc ta. Trải qua quá trình phát triển, có lúc hưng thịnh (như thời Lý, Trần), có lúc suy vi, song dù thời đại nào PG vẫn luôn đồng hành và phát triển cùng với sự phát triển của dân tộc trong mục tiêu hoàn thiện con người, phát triển xã hội. Những thành tựu như trên có được, chính nhờ sự nỗ lực đóng góp của chức sắc, tín đồ PG trong suốt chặng đường lịch sử lâu dài. PGKH cũng vậy, từ khi định hình trên vùng đất này nửa sau thế kỷ XVII, đã mang trên mình một sứ mệnh cao cả, là chỗ dựa tinh thần cho những người Việt di dân nơi vùng đất mới. Theo bước chân Nam tiến, người Việt đến vùng đất hoàn toàn xa lạ và đầy nguy nan đối với họ. Vì vậy, họ cần một chỗ dựa tinh thần, để gửi gắm phần tâm linh của mình nơi xứ người quê khách. Francis Bacon (1561-1626) từng khẳng định, con người cần có tôn giáo để vượt qua những lúc mềm yếu, bất lực [70, tr.280]. Thật vậy, tôn giáo chính là niềm an ủi, là chỗ dựa tinh thần, không những giúp họ nguôi ngoai nỗi nhớ quê hương, mà còn giúp họvươn lên để hướng đến tương lai tươi sáng. PG là tôn giáo truyền thống bao đời của cha ông, hiển nhiên trở thành chỗ dựa tâm linh cho mọi người trong cuộc hành trình tha phương ấy. Người Việt khi đến lập nghiệp ở vùng đất mới, song song với việc tạo ra của cải vật chất để phục vụ cho nhu cầu đời sống con người, họ đã xây dựng, phát triển những thiết chế văn hóa truyền thống, trong đó có mái chùa Việt. Trong hai cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm (thực dân Pháp và đế quốc Mỹ), PGKH lại tiếp tục là điểm tựa tinh thần cho người dân, đồng thời cơ sở thờ tự của PG lại là căn cứ hoạt động, nơi nuôi dưỡng cách mạng chuẩn bị cho khởi nghĩa giành chính quyền. Tín đồ PG là những người trực tiếp hoạt động cách mạng và tham gia phục vụ kháng chiến ở cả hậu phương lẫn tiền tuyến. Nghiên cứu về PGKH trong giai đoạn 19301975 để thấy được vai trò của PG đối với tín đồ và xã hội, thấy được những đóng góp của PG trong công cuộc đấu tranh giành độc lập bảo vệ tổ quốc. Đồng -1- thời, góp phần giáo dục, khơi dậy tinh thần yêu nước của thế hệ hiện nay khi nhìn về quá khứ vẻ vang của cha ông trong công cuộc đấu tranh đánh đuổi ngoại xâm, bảo vệ bản sắc văn hóa nước nhà. KH là một trong những trung tâm của PG miền Trung, là chiếc nôi đào tạo Tăng tài cho PG toàn miền Nam, là điểm dừng chân hành đạo của biết bao danh Tăng đương thời như HT Thích Tịnh Khiết, HT Thích Giác Nhiên, HT Thích Trí Quang, HT Thích Trí Thủ, HT Thích Huyền Quang, HT Thích Thiện Minh, HT Thích Trí Nghiêm, HT Thích Thiện Siêu, HT Thích Đỗng Minh, Thích Tuệ Sỹ, Lê Mạnh Thát…. Chính tại nơi này, PHVTPHĐNT là nơi đã sản sinh, đã đào tạo và nuôi dưỡng biết bao thế hệ Tăng tài cho PGVN. Chính trên mảnh đất này, nơi HT Thích Quảng Đức đã ra đời, Ngài đã đi vào trang sử vàng của nhân loại với “Trái tim bất diệt”, Ngài đã góp phần làm rạng danh PG nước nhà và gây được tiếng vang trong cộng đồng PG thế giới. Đồng thời, Ngài đã khơi dậy và đun sôi lòng yêu nước của biết bao tín đồ PG tại tỉnh nhà như ni sư Diệu Quang, sư cô Diệu Trí, sư cô Thông Tuệ, Phật tử Yến Phi,(xem phụ lục số 1b) noi gương hiến thân cho đạo pháp của bậc tiền nhân, các vị đã tự thiêu thân mình để nguyện cầu cho chánh pháp được trường tồn. Nghiên cứu về PGKH trong giai đoạn này, để tìm ra nguyên nhân vì sao quê hương đang bị ngoại xâm, mà PGKH có những thành tựu vẻ vang như thế, từ đó có cơ sở để bảo tồn, phát huy những giá trị tốt đẹp, tích cực của PGKH trong hiện tại và tương lai. Mặc dù, trong quá khứ PGKH có những giai đoạn phát triển rực rỡ, từng là điểm đến, là ước mơ, là tự hào của bao thế hệ Tăng Ni đương thời. Nhưng trong bức tranh chung của lịch sử nước nhà và lịch sử PGVN, PGKH còn khá mờ nhạt, chưa được quan tâm như đúng với những gì mà PGKH đã đóng góp cho xã hội, cho nhân loại và cho đạo pháp trong thời gian qua. Hơn nữa, nghiên cứu PGKH giai đoạn 1930-1975 vào thời điểm này là điều cần thiết, bởi có những tư liệu, sự kiện chưa được sách vở ghi lại, còn tiềm tàng trong dân gian do lớp người sắp đi vào dĩ vãng lưu giữ, họ là những nhân chứng của lịch sử. Nếu không kịp thời khai thác, ghi lại những thông tin này, thì chúng sẽ sớm theo họ về bên kia thế giới. -2- Với những điều trăn trở trên, người viết xin chọn đề tài “PHẬT GIÁO Ở KHÁNH HÒA GIAI ĐOẠN 1930-1975” để làm luận văn tốt nghiệp của chính mình. Luận văn sẽ tập trung làm rõ PGKH có những đặc điểm gì về quá trình du nhập, hình thành và phát triển? Có đặc điểm và vai trò như thế nào trong đời sống của xã hội trong giai đoạn này và có ý nghĩa như thế nào đối với giáo hội và xã hội hiện nay? Đồng thời luận văn góp phần làm phong phú nguồn lịch sử nước nhà, lịch sử PGVN nói chung và lịch sử PGKH nói riêng. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Với chiều dài lịch sử hơn 2000 năm, PGVN đã và đang được sự quan tâm nghiên cứu của các học giả trong và ngoài nước. Hiện nay, mặc dù cả trong nước và quốc tế đều đã có nhiều công trình nghiên cứu về PGVN. Nhưng tất cả các nghiên cứu đó đều tiếp cận dưới cái nhìn chung về PG trong suốt tiến trình lịch sử, còn các nghiên cứu trường hợp thì phải nói rằng còn quá ít. Riêng trên địa bàn tỉnh KH, dù đã có một số tài liệu nghiên cứu về PGKH, nhưng chưa có một công trình nào nghiên cứu một cách chi tiết và hoàn chỉnh, đa số các bài viết chỉ đề cập ở mức độ bộ phận hoặc phác thảo sơ lược. 2.1. Các nghiên cứu tiêu biểu về vùng đất, về văn hóa và con người Khánh Hòa Tác giả Nguyễn Đình Tư (1968), Non Nước Khánh Hòa,Nxb Thanh Niên; đây là một quyển địa phương chí, chuyên khảo cứu về địa lý, lịch sử của tỉnh KH. Nội dung tác phẩm đề cập tổng quát từ vị trí địa lý, đến đời sống văn hóa xã hội, tôn giáo, văn học dân gian, về tiềm năng kinh tế, những phong tục tập quán và con người tại vùng đất KH. Tác phẩm cung cấp cho người đọc cái nhìn tổng quan về KH từ mọi phương diện. Tác giả Nguyễn Đình Đầu (1997), Nghiên cứu địa bạ triều nguyễn Khánh Hòa, Nxb Tp HCM và tác giả Nguyễn Viết Trung (1998) với tác phẩm, Tên làng xã ở Khánh Hòa (2001)-Qua sưu tập địa bạ triều Nguyễn, tập 3, Bảo Tàng KH và chi hội văn nghệ dân gian KH xuất bản. Nội dung hai tác phẩm chuyên nghiên cứu về địa bạ, thổ nhưỡng, địa danh làng xã tỉnh KH, qua việc ghi lại quyền sở hữu từng mảnh đất do các quan lại phụ trách. Thông qua đó, hai tác phẩm cung cấp cho ta -3- những thông tin cơ bản về vùng đất, về quyền sở hữu vùng đất, về địa danh, về làng xã ở tỉnh KH trong giai đoạn triều đình nhà Nguyễn. Nhóm tác giả, Ngô Văn Ban, Nguyễn Viết Trung, Võ Khoa Châu (2012), KH - Diện mạo văn hóa một vùng đất (10 tập), Nxb Văn HóaThông Tin. Nội dung của bộ sách này, thông qua các loại hình văn hóa dân tộc để giới thiệu về vùng đất và con người KH. Đồng thời tác phẩm cũng đi sâu nghiên cứu những vấn đề về khảo cổ, về văn hóa tộc người, về địa danh, về văn học dân gian, về tôn giáo, về cách mạng…. Tập sách đã cung cấp những thông tin toàn diện, phong phú về vùng đất, về văn hóa, về tôn giáo và con người KH trong lịch sử cũng như trong hiện tại. Tác giả Nguyễn Công Lý (2007), “Các tôn giáo ở Khánh Hoà”, Tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo (số 12), nội dung bài viết tác giả tập trung đề cập về các tôn giáo có mặt tại KH, về thời gian du nhập, người truyền bá, về số lượng tín đồ và cơ sở vật chất của từng tôn giáo từ khi du nhập cho tới hiện nay. Thông qua bài viết, chúng ta có được những thông tin cơ bản về các tôn giáo được nhà nước công nhận tư cách pháp nhân đang sinh hoạt ổn định tại KH hiện nay. Uỷ Ban Nhân Dân tỉnh KH (2003), Địa chí Khánh Hòa, Nxb Chính Trị Quốc Gia, đây là quyển từ điển bách khoa thư về tỉnh KH, là công trình nghiên cứu tổng hợp, toàn diện, được biên soạn bởi nhiều nhà nghiên cứu uy tín, có trình độ chuyên môn cao. Nội dung tác phẩm bao gồm nhiều phương diện từ địa lý tự nhiên, dân cư, lịch sử, tôn giáo, văn hóa, chính trị, truyền thống yêu nước, đấu tranh cách mạng và các thành quả đạt được trong các lĩnh vực như kinh tế, văn hóa – xã hội của tỉnh KH từ khi thành lập cho tới ngày nay. 2.2. Các nghiên cứu tiêu biểu về lịch sử Phật giáo Việt Nam: Lê Mạnh Thát, Lịch sử Phật giáo Việt Nam (tập I, II, III; xuất bản năm 1999, 2001 và 2002), Nxb TP HCM; Nguyễn Cao Thanh (2008), Khái lược Phật giáo Việt Nam, Nxb Tôn Giáo, Hà Nội; Nguyễn Tài Thư (1989), Lịch sử Phật giáo Việt Nam, Nxb Khoa Học Xã Hội, Hà Nội; Nguyễn Đức Sự và Lê Tâm Đắc (2010), Mấy vấn đề về Phật giáo trong lịch sử Việt Nam, Nxb Chính Trị Quốc Gia Hà Nội; Thích Mật Thể (1942), Việt Nam Phật giáo Sử lược, Nxb Tôn Giáo; Nguyễn Lang (1973), Việt Nam Phật giáo Sử Luận, Nxb Lá Bói; Nguyễn Đại Đồng (2018), Phật giáo Việt -4- Nam từ khởi nguyên đến 1981, Nxb Tôn Giáo, Hà Nội; Phan Huy Lê (Chủ biên) (2012), Lịch sử Việt Nam, Nxb Giáo Dục VN, Hà Nội … Đây là một số công trình nghiên cứu tiêu biểu về lịch sử PGVN. Nội dung các tác phẩm này chuyên về khái quát quá trình du nhập, định hình và phát triển của PG trên đất Việt, về quá trình hội nhập, tiếp biến từ PG đến PGVN, về vị trí và vai trò của các vị thiền sư đối với triều đình phong kiến, từ giai đoạn ban sơ cho đến thế kỷ XX và những vấn đề liên quan đến lịch sử PGVN trong suốt tiến trình đồng hành cùng dân tộc Việt. 2.3. Các nghiên cứu liên quan đến Phật giáo Khánh Hòa Quảng Văn Sơn (2014), “Phật giáo Chămpa từ tư liệu đến nhận thức”, Tạp chí Nghiên cứu tôn giáo, số 6. Bằng nhiều nguồn tư liệu khác nhau, tác giả cố gắng làm rõ về PG Chămpa từ thế kỷ III đến thế kỷ X, từ lúc du nhập, phát triển và suy tàn. Thông qua các bộ sử liệu, các bia ký, di tích, di vật mang dấu ấn PG Chămpa, bài viết còn phân tích nguyên nhân vì sao PG Chămpa không còn tồn tại trong đời sống văn hóa xã hội của vương quốc này. Trong bài viết, tác giả có đề cập đến bia đá làng Võ Cạnh và PG thời mới du nhập vào vùng đất này. Thiền uyển tập anh (thế kỷ XIII-XIV), Lê Mạnh Thát dịch (1976), Nxb Đại Học Vạn Hạnh – Sài Gòn. Bộ sách chuyên nói về lịch sử các vị thiền sư VN từ cuối thế kỷ VI đến thế kỷ thứ XIII. Đây chính là tài liệu lịch sử cổ nhất về PGVN; Bộ An Nam chí lược (nửa đầu thế kỷ XIV), ủy ban phiên dịch sử liệu VN (1961), Nxb Thuận Hóa, là một bộ sử viết bằng chữ Hán do ông Lê Tắc biên soạn khi sống lưu vong tại Trung Quốc ở khoảng nửa đầu thế kỷ XIV. Nội dung tác phẩm viết về địa lý, lịch sử, văn hóa, kinh tế, tôn giáo, v.v. . . Từ buổi đầu dựng nước cho đến cuối đời Trần; Bộ Đại Việt sử kí toàn thư (1697), Viện Khoa Học Xã Hội VN dịch năm 1985-1992, Nxb Khoa Học Xã Hội ấn hành năm 1993. Đây là bộ quốc sử viết bằng chữ Hán của VN, viết theo thể biên niên do Ngô Sĩ Liêm biên soạn, nội dung tác phẩm ghi chép lịch sử VN từ thời Kinh Dương Vương, năm 2879 TCN đến năm 1675 đời vua Lê Gia Tông nhà Hậu Lê. Ba bộ sử này đều có ghi lại lịch sử các vị thiền sư Trung Quốc từ phương Bắc đã từng đến truyền bá Phật pháp nơi vùng đất KH này (tức Chămpa xưa). -5- Thích Mật Thể (1942), Việt Nam Phật giáo Sử lược, Nxb Tôn Giáo, nội dung tác phẩm chuyên về lịch sử PGVN từ thời du nhập cho tới thời hiện đại. Trong chương 4, tác giả có đề cập đến vị Thiền sư Trung Hoa (thầy trò nhà sư Thảo Đường người Trung Quốc, thuộc dòng thiền Tuyết Đậu Minh Giác) hành đạo trên vùng đất này, năm 1069 vua Lý Thánh Tông (1054-1072) chinh phạt Chămpa bắt nhầm làm tù binh. Bộ Đại Nam Nhất Thống Chí, Quốc sử quán triều Nguyễn (biên soạn đầu thế kỷ XIX), Nxb Thuận Hóa. Đây là một tác phẩm không những viết về địa lý mà còn cả về lĩnh vực lịch sử, kinh tế, chính trị, văn học nghệ thuật của làng xã VN dưới thời phong kiến. Đồng thời, tác phẩm chứa nhiều thể loại truyện dân gian như truyền thuyết, cổ tích và thần thoại. Tập 3, viết về KH trong mục đền miếu, chùa quán. Một số ngôi chùa cổ tiêu biểu của PGKH cũng được liệt kê trong bộ sử này. Lan Đình-Phương Anh, Nguyễn Duy Tinh (1963-Phật lịch 2507), Lửa thiêng đạo mầu, Lược sử PG đồ đấu tranh chống kỳ thị tôn giáo (History of the Buddhist struggle in Viet Nam), nhà sách Đại Nguyên-Sài Gòn, dưới lăng kính của một nhà báo, nhà nhiếp ảnh, trong tác phẩm 137 trang, tác giả viết về pháp nạn năm 1963 của PG miền Nam, về cuộc đấu tranh của tín đồ PG, về những vị danh Tăng, tín đồ của PGVN, vì sự tồn vong của đạo pháp mà hy sinh, trong đó có những vị danh Tăng, tín đồ của PGKH như HT Thích Quảng Đức, ni sư Thích Nữ Diệu Quang. Quách Tấn (1969), với tác phẩm Xứ Trầm Hương, Nxb Lá Bói, Sài Gòn, trong tác phẩm hơn 480 trang, dưới cái nhìn của một nhà thơ, tác giả đã ghi lại những điều mắt thấy, tai nghe, về thiên nhiên, về con người, về văn hóa xã hội và tôn giáo của tỉnh KH. Trong đó, PG cũng được điểm qua vài nét sơ thảo với hiện trạng của những dòng phái PG, về lịch sử các vị thiền sư, về tín đồ PGKH với pháp nạn năm 1963 và những danh lam cổ tự nơi Xứ trầm hương. Nguyễn Lang (1973), Việt Nam Phật giáo Sử Luận, Nxb Lá Bói, tác phẩm đề cập đến các giai đoạn du nhập của PG vào VN, về vị trí và vai trò của các vị thiền sư trong sự nghiệp dựng nước, giữ nước qua các triều đại phong kiến. Tác phẩm viết về PGVN từ lúc du nhập-định hình và trải qua các triều đại phong kiến cho đến thế kỷ XX với phong trào chấn hưng PG. Từ trang 550-862 tác giả đề cập chi tiết về -6- tình hình PG cả nước nói chungtừ năm 1930-1975, trong đó tác giả sơ lược về lịch sử của các danh Tăng từng đến KH hành đạo, về Phật Học Viện Trung Phần Hải Đức Nha Trang và về pháp nạn năm 1963 của Tăng Ni Phật tử KH. Nguyễn Hiền Đức (1995), với công trình Lịch sử Phật giáo Đàng Trong, Nxb Tp HCM, tác phẩm nghiên cứu về PG Đàng Trong thời chúa, với hơn 452 trang của tập sách, tác giả đã dành 44 trang (từ trang 122 đến trang 166) để khái quát đặc điểm tiêu biểu của PGKH, với hành trạng những vị thiền sư của các Thiền phái, sự phát triển của các dòng phái PG và một số ngôi chùa đầu tiên, tiêu biểu của PGKH. Nguyễn Công Lý (2006), “Phật giáo ở Khánh Hòa và những danh lam cổ tự”, Tạp chí Nghiên cứu tôn giáo, số 6. Thông qua bài viết, chúng ta có thể thấy rõ mục đích của tác giả là cung cấp cho người đọc những thông tin, kiến thức cơ bản, nhất định về PGKH như PG truyền vào nơi này khi nào, những vị thiền sư đầu tiên đến truyền giáo, về hoạt động của các dòng phái, hoạt động của tín đồ PG và giới thiệu những danh lam cổ tự nổi tiếng trên vùng đất này. Năm 2009 ban Phiên dịch Pháp Tạng PGVN kết hợp với Ban Văn hóa Tỉnh Giáo hội PGKH biên soạn cuốn sách Phật Học Viện Trung Phần Hải Đức Nha Trang và tác giả Lê Cung (2016), với tác phẩm 60 Năm Phật Học Viện Hải Đức Nha Trang (1965- 2016), Nxb Tổng Hợp TP HCM. Hai quyển sách này chỉ như một tư liệu lịch sử, nhằm lưu lại những giá trị tốt đẹp thuộc về học viện Hải Đức, nội dung hai tác phẩm này chủ yếu đi sâu nghiên cứu về PHVTPHĐNT, về đời sống tu học và rèn luyện của Tăng Ni sinh cũng như những nhân vật lịch sử nơi này. Đồng thời, tác giả cũng đề ra một số phương hướng cho việc tái thiết lập Học Viện Hải Đức để tiếp tục xứ mạng đào tạo Tăng tài cho PG cả nước trong tương lai. HT Thích Quãng Thiện (2015), Danh bộ tự viện Tăng Ni tỉnh Khánh Hòa, lưu hành nội bộ, tập sách này cập nhật những thông tin cần thiết như địa chỉ, năm thành lập, ai thành lập, vị trụ trì hiện tại của tất cả ngôi chùa trên địa bàn tỉnh, ngoài ra tập sách còn thống kê tự viện Tăng Ni an cư kiết hạ hằng năm, danh sách tấn phong giáo phẩm, các Giới Đàn, danh sách chư Tăng Ni được bổ nhậm trụ trì, cũng như danh sách Tăng Ni đã viên tịch và những cơ sở thờ tự được thành lập mới từ năm 1991 cho tới nay. -7- Tháng 9 năm 2018, PG tỉnh KH đã đăng cai và tổ chức thành công hội thảo hoằng pháp khu vực 15 tỉnh miền Trung-Cao Nguyên với chủ đề “Hoằng Pháp Trong Thời Đại Mới”, do ban Hoằng Pháp Trung Ương tổ chức. Thông qua kỷ yếu hội thảo và các bài tham luận của các nhà nghiên cứu, PGKH có được những tư liệu, những bài nghiên cứu thiết thực để hiểu thêm về vấn đề hoằng pháp của PG tỉnh nhà trong thời gian qua và làm cứ liệu phục vụ cho phát triển PGKH trong tương lai. Ngoài ra, còn nhiều bài viết khác đề cập về PGKH nhưng ở mức độ khía cạnh và khá sơ lược. Vì vậy, việc nghiên cứu PGKH giai đoạn 1930-1975, một cách có cơ sở, có căn cứ, có hệ thống khoa học là điều cần thiết, để có thêm một tư liệu hoàn thiện từ mọi góc độ và giúp mọi người hiểu hơn về PGKH giai đoạn này. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích: Trên cơ sở xây dựng bức tranh tổng quan về KH và PGKH, luận văn tập trung tìm hiểu thực trạng của PGKH từ năm 1930 đến năm 1975, từ đó rút ra vai trò của PGKH từ năm 1930 đến năm 1975 và ý nghĩa đối với PG và xã hội VN hiện nay. 3.2. Nhiệm vụ: Để đạt được mục đích trên, những nhiệm vụ cơ bản người viết cần phải thực hiện là: - Tìm hiểu khái quát chung về tỉnh KH; về quá trình hình thành, phát triển và đặc điểm của PG ở KH. - Phân tích thực trạng của PGKH (về các hoạt động thuần túy tôn giáo, hoạt động văn hóa, giáo dục và các hoạt động hướng đến xã hội) từ năm 1930 đến năm 1975. - Rút ra vai trò của PGKH từ năm 1930 đến năm 1975 và ý nghĩa đối với PGVNvà xã hội VN hiện nay. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4. 1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là PG ở tỉnh KH từ năm 1930 đến năm 1975. 4. 2. Phạm vi nghiên cứu -8- Phạm vi về không gian: Tất cả những ngôi chùa thuộc các huyện, xã trên địa bàn tỉnh KH hiện nay. Phạm vi về thời gian: Từ năm 1930 đến năm 1975. Sở dĩ người viết chọn mốc thời gian 1930, vì trong năm này, phong trào chấn hưng PG diễn ra trên khắp cả nước, PG có sự khởi sắc, chư Tăng Ni khắp nơi thành lập đạo tràng giảng kinh, diễn dịch và xuất bản kinh sách Việt ngữ, mở trường đào tạo Tăng tài tạo sự khởi sắc cho PG sau nhiều năm bị suy thoái. Năm 1975 là mốc thời gian đất nước hoàn toàn giải phóng, PG vì thế bước vào một giai đoạn phát triển mới. Phạm vi về nội dung: Nghiên cứu thực trạng PGKH giai đoạn 1930-1975 trên ba phương diện: Hoạt động thuần túy tôn giáo, hoạt động văn hóa, giáo dục và hoạt động hướng đến xã hội. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận: Luận văn được nghiên cứu chủ yếu dựa trên cơ sở phương pháp luận định tính và phương pháp luận của phép duy vật biện chứng và duy vật lịch sử-logic. Luận văn tiếp cận lý thuyết thực thể Tôn giáo: Niềm tin tôn giáo, thực hành tôn giáo và cộng đồng tôn giáo. Đồng thời, vận dụng lý thuyết cấu trúc chức năng để thấy rõ những chức năng xã hội của PG trong vấn đề niềm tin, thực hành và cộng đồng. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Với đề tài nghiên cứu chuyên về vấn đề lịch sử, người viết đặc biệt chú trọng các phương pháp tiếp cận sử học và tiếp cận theo hướng đa ngành, tùy từng trường hợp cụ thể mà sử dụng phương pháp nghiên cứu khác nhau để cho ra kết quả nghiên cứu khách quan và trung thực. Phương pháp tiếp cận sử học: Tham khảo, tra cứu, phân tích các tư liệu thư tịch, những ấn phẩm lịch sử đã lưu hành, xuất bản và các hiện vật như tượng Phật, văn bia, câu đối, liễn thờ, linh vị, các bản sắc phong, các bài minh, bài ký trên chuông đại hồng chung, v.v... trên địa bàn tỉnh KH, để thu thập những thông tin chính xác nhất về PG tỉnh KH trong giai đoạn 1930-1975. Ngoài ra, luận văn còn sử dụng những phương pháp nghiên cứu như: -9- Phương pháp phân tích và tổng hợp: Tìm kiếm tài liệu, phân tích và tổng hợp tài liệu có liên quan đến PGKH trong giai đoạn 1930-1975. Phương pháp phỏng vấn sâu: Thực hiện đi phỏng vấn các vị lãnh đạo PG, các vị Cao Tăng lớn tuổi, những vị Phật tử cao niên để có thêm thông tin. Sau đó, đối chiếu so sánh lại với những tư liệu đã tổng hợp được để làm căn cứ cho luận văn. Phương pháp điền dã: Thực hiện đi đến từng ngôi chùa trên địa bàn để tìm hiểu về lịch sử (năm thành lập, ai thành lập…. ), khảo cứu (văn bia, câu đối, liễn, bài vị, linh vị…) để tự tạo ra tài liệu sơ cấp cho luận văn. Phương pháp quan sát tham dự: Nhằm nắm bắt thêm thông tin về những biến chuyển của PGKH trong các hoạt động Phật sự, nghi lễ, giáo dục, văn hóa. Phương pháp nghiên cứu của chuyên ngành dân tộc học, có kết hợp các ngành sử học, tôn giáo học, xã hội học và văn hóa học để thấy rõ được đặc trưng của PG từng vùng miền, từng thời điểm khác nhau. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn Về mặt lý luận: Đề tài góp phần tái hiện lại bức tranh tổng quát về PGKH trong giai đoạn 1930-1975, cung cấp tư liệu và bổ sung tư liệu có căn cứ khoa học về lịch sử PGKH nói chung và lịch sử PGVN nói riêng. Đề tài bổ sung tư liệu để phát triển ngành tôn giáo học, các ngành khoa học liên quan và giúp người đọc hiểu sâu hơn về quá trình hoạt động, phát triển của PGKH trong giai đoạn 1930-1975. Đồng thời giúp mọi người hiểu thêm về vai trò của PG đối với xã hội trong từng giai đoạn lịch sử. Về mặt thực tiễn: Thông qua ý nghĩa về mặt lý luận, đề tài cung cấp cơ sở khoa học để các cơ quan, đoàn thể, giáo hội, chính quyền địa phương đề ra những chương trình, chính sách, cách thức quản lý, định hướng bảo tồn và phát huy những giá trị tốt đẹp mà PG đã mang lại cho xã hội và định hướng hoạt động phát triển cho PG trong tương lai. 7. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn gồm 3 chương và 6 tiết. -10- CHƯƠNG 1 KHÁI QUÁT CHUNG VỀ KHÁNH HÒA VÀ PHẬT GIÁO Ở KHÁNH HÒA 1.1. Khái quát chung về Khánh Hòa 1.1.1. Về vị trí địa lý và dân cư - Về vị trí địa lý: KH là một tỉnh nằm ở khu vực duyên hải Nam Trung Bộ của nước ta. Bản đồ hành chính của tỉnh KH hiện nay cho thấy phía Bắc giáp ba huyện Sông Hinh, Đông Hòa và Tây Hòa tỉnh Phú Yên. Phía Nam giáp hai huyện Bác Ái và Thuận Bắc của tỉnh Ninh Thuận. Phía Tây giáp hai huyện M’drăk, Krông Bông của tỉnh Đắk Lắk và huyện Lạc Dương của tỉnh Lâm Đồng. Phía Đông giáp biển Đông, trên bán đảo Hòn Gốm, tại mũi Hòn Đôi, huyện Vạn Ninh, chính là điểm cực Đông trên đất liền của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa VN và có tọa độ địa lý từ 12°52’15" đến 11°42’50" vĩ độ Bắc và từ 108°40’33" đến 109°29’55" kinh độ Đông. Chiều dài vào khoảng 150 km, chiều ngang chỗ rộng nhất vào khoảng 90 km. TP Nha Trang là tỉnh lỵ, là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của KH, có bờ biển đẹp với thế mạnh là phát triển du lịch và nghỉ dưỡng. KH gồm có 2 TP (Nha Trang và Cam Ranh), 1 thị xã (Ninh Hòa), 6 huyện (Vạn Ninh, Diên Khánh, Khánh Sơn, Khánh Vĩnh, Cam Lâm và huyện Đảo Trường Sa), tổng cộng có 145 xã, phường. Tỉnh KH, ngoài phần lãnh thổ trên đất liền, còn có vùng biển, vùng thềm lục địa, các đảo ven bờ và huyện đảo Trường Sa. KH là tỉnh nằm gần với đường hàng hải quốc tế nên có ý nghĩa chiến lược quan trọng về mặt quốc phòng. Hơn nữa, KH lại là cửa ngõ của Tây Nguyên thông ra biển Đông. Do vị trí địa lý nằm ở đoạn cuối dãy Trường Sơn Nam nên KH có chiều nghiêng theo hướng Tây-Đông, trong đó địa hình núi và bán sơn địa chiếm 3/4 tổng diện tích toàn tỉnh và chia làm ba vùng: Vùng đồng bằng, vùng núi, vùng ven biển và các hải đảo. Diện tích tự nhiên tỉnh KH là 5.197km², chiếm 1,56% diện tích cả nước và xếp hàng thứ 27 trong 64 tỉnh, thành. -Về dân cư: Hiện nay trên địa bàn tỉnh KH có 36 dân tộc đang sinh sống với tổng số dân là 1.231.107 người [3.Tr.69]. Dân tộc Kinh có khoảng 1.159.159 -11- người, tập trung chủ yếu ở các vùng đồng bằng, TP, thị xã, thị trấn, cũng là dân tộc có số lượng đông nhất tỉnh chiếm 94,1% dân số tỉnh. Dân tộc Raglai với 55.844 người sống tập trung chủ yếu ở hai huyện Khánh Sơn, Khánh Vĩnh và rải rác ở tại xã miền núi các huyện Cam Lâm, Diên Khánh, thị xã Ninh Hòa và TP Cam Ranh chiếm 4,5% dân số tỉnh. Dân tộc Cơ-ho có khoảng5.724 người sống chủ yếu ở các khu vực giáp ranh với Lâm Đồng và Đắk Lắk chiếm 0,38 % dân số tỉnh. Dân tộc Êđê có khoảng 3.759 người tập trung chủ yếu ở thị xã Ninh Hòa chiếm 0,30% dân số toàn tỉnh. Dân tộc Hoa khoảng 1.969 người sống chủ yếu ở TP Nha Trang, thị xã Ninh Hòa và huyện Diên Khánh chiếm 0,15% dân số tỉnh. Dân tộc Tày khoảng 1.682 người, dân tộc Nùng có 991 người. Ngoài ra còn có các nhóm dân tộc khác chiếm con số rất nhỏ trong thành phần dân số tỉnh KH như người Mường, người Thái, người Chăm, người Khmer, người Thổ, người Brâu, người Gia Rai, người Ngái, người Ibana, nười Xơ Đăng, người Sán Chay, người Sán Dìu, người Hrê, người Mnông, người Xtiêng, người Bru Vân Kiều, người Cơ Tu, người Giáy, người Gié Triêng, người Mạ, người Khơ mú, người Co, người Chơ Ro, người Xinh Mun, người Chu Ru, Lào, người Chứt.[73].[49]. Theo số liệu điều tra ngày 1 tháng 4 năm 2019: Dân số tỉnh KH có 1.231.107 người, mật độ dân số toàn tỉnh là 225 người/km², nam giới có khoảng 612.513 người (chiếm 49.75% dân số), nữ giới khoảng 618.594 người (chiếm 50.25% dân số); tỷ lệ tăng dân số bình quân từ năm 2009-2019 là 0,62%. Theo tổng điều tra biến động dân số năm 2019, KH có 520.008 người sinh sống ở khu vực đô thị (chiếm 42,2% dân số toàn tỉnh) và 711.099 người sống ở khu vực nông thôn (chiếm 57,8% dân số toàn tỉnh). Hiện nay, dân số KH phân bố không đều, tập trung đông ở TP Nha Trang (chiếm 1/3 dân số toàn tỉnh). TP Cam Ranh và huyện Diên Khánh mật độ dân số khá cao (400 người/km²), thị xã Ninh Hòa và các huyện Vạn Ninh, Cam Lâm mật độ dân cư trung bình (khoảng 200 người/km²), các huyện miền núi có mật độ dân số tương đối thấp là Khánh Sơn (62 người/km²) và Khánh Vĩnh (29 người/km²). Nơi có mật độ dân số thấp nhất tỉnh là Huyện Đảo Trường Sa (0,39 người/km²). 1. 1. 2. Về văn hóa, xã hội: -12- Vị trí địa lý đã ưu đãi cho KH sự đa dạng về bức tranh văn hóa và xã hội, là tỉnh duyên hải có sựđa dạng về địa hình vừa có đồng bằng, vừa có miền núi vừa có cả hải đảo. KH có hai mùa mưa nắng rõ rệt, mùa hè không quá nóng và mùa đông cũng không quá lạnh, khí hậu tương đối ôn hòa do mang tính chất của khối khí hậu đại dương, lại thêm bờ biển dài, cát trắng, phong cảnh hữu tình và đẹp, thích hợp cho việc phát triển ngành du lịch và nghỉ dưỡng. Các huyện miền núi Khánh Sơn, Khánh Vĩnh khí hậu mát mẻ, gầngiống như Đà Lạt và cùng với đó là những thắng cảnh tự nhiên nổi tiếng như Thác Yangbay, Thác Tà Gụ, thác Dốc Quy. Khánh Sơn còn được biết đến bởi di chỉ khảo cổ học Dốc Gạo và những bộ đàn đá cổ sơ nhất của lịch sử loài người. Chính sự đa dạng về địa hình đã ban cho thiên nhiên KH sự đa dạng và phong phú. Chỉ riêng tại khu bảo tồn thiên nhiên Hòn Bà, các nhà khoa học đã thống kê có 41 loài thực vật, 59 loài động vật quý hiếm có tên trong sách Đỏ (như Vọoc, Gấu), có 559 loài thực vật nhiệt đới bao gồm 401 chi, 120 họ thực vật bậc cao và 4 lớp chim, thú thuộc 27 bộ, 88 họ với 255 loài. Bác sĩ Alexandre Yersin đã từng sống và làm việc tại đây. Song song với những thắng cảnh mà thiên nhiên đã ưu đãi cho KH, từ những bàn tay khối ốc của các bậc tiền nhân đã xây dựng, tôn tạo những công trình kiến trúc, những di tích-văn hóa-lịch sử có giá trị như Bia Võ Cạnh, Tháp Bà Ponagar (Nha Trang), tượng Phật Trắng (chùa Long Sơn), Thành cổ Diên Khánh, nhà Thờ Đá (Nha Trang), Đền thờ Trần Quý Cáp (Diên Khánh), Miếu thờ Trịnh Phong (Diên Khánh), Phủ đường Ninh Hòa, Thành Hời, Đình Phú Cang (Vạn Ninh),…Bên cạnh các di sản văn hóa vật thể là những di sản văn hóa phi vật thể mang sắc thái bản địa như lễ hội Tháp Bà, lễ hội Am Chúa, lễ hội cá Ông, lễ hội cầu ngư, lễ hội ăn mừng lúa mới của người Raglai, lễ hội yến sào.v.v… Trầm Hương và Yến Sào là hai đặc sản mà thiên nhiên đã ban tặng cho KH. 1. 1. 3. Về tôn giáo: Hiện nay, toàn tỉnh KH có 7 tôn giáo đang sinh hoạt ổn định và được nhà nước, chính quyền địa phương công nhận tư cách pháp nhân gồm PG, Công giáo, Tin Lành, Cao Đài, PG Hòa Hảo, Giáo hội Phật đường Nam Tông Minh Sư Đạo và Tịnh Độ Cư Sỹ Phật Hội VN. Toàn tỉnh có 620 cơ sở thờ tự tôn giáo, có 2736 chức -13- sắc, chức việc, tu sĩ và khoảng 386.937 tín đồ, chiếm khoảng 31,4% dân số toàn tỉnh[50]. Trong đó, tín đồ là người dân tộc thiểu số có khoảng 9070 người, chiếm 2,58% tổng số tín đồ các tôn giáo [74]. PG là tôn giáo lâu đời và phát triển mạnh so với các tôn giáo khác trên địa bàn. PGKH có 409 cơ sở tự viện được công nhận, có 241 chức sắc, 653 chức việc, 1.195 Tăng Ni và 208.536 tín đồ (chiếm 17% dân số và chiếm 59% tín đồ tôn giáo cả tỉnh), tín đồ dân tộc thiểu số 17.369 người (Hoa, Cơ-ho và Raglai) và hàng nghìn người có cảm tình với PG.[50].[43]. Bên cạnh PG, các tôn giáo khác cũng phát triển khá mạnh và có ảnh hưởng nhất định đến đời sống tâm linh của người dân nơi đây như: Công giáo: Công giáo du nhập vào vùng đất này cũng khá sớm, vào các năm 1653 có linh mục dòng tên Phêrô Marques và năm 1655 một Linh mục Phanxicô Rivas đã đến giảng đạo tại Dinh Thái Khang, đây được xem là những hoạt động truyền giáo đầu tiên của đạo Công giáo trên vùng đất này. Nhưng đến năm 1671, ngôi giáo xứ Chợ Mới mới được thành lập ở KH (Nha Trang). Điều này đánh dấu mốc lịch sử cho những thành quả đầu tiên trong công tác truyền giáo của đạo Công giáo tại đất KH. Giám mục Lambert de la Motte là người đã đặt nền móng và xây dựng nên giáo xứ này. Cũng trong năm này (1671), các giáo xứ khác như Nha Trang, Hà Dừa, Bình Cang, Ninh Hòa cũng được thành lập sau đó. Hiện nay, tín đồ Công giáo ở KH sinh hoạt trong Giáo phận Nha Trang. Đây là Giáo phận được hình thành khá sớm (1659) và thay đổi tên gọi trong từng giai đoạn lịch sử (xem phụ lục số 12) và đến năm 1975, tòa thánh Vatican ra quyết định thành lập Giáo phận Nha Trang gồm hai tỉnh KH và Ninh Thuận, từ đó sinh hoạt ổn định cho tới ngày nay [48]. Nhà thờ Đá là nhà thờ chính tòa của Giáo phận Nha Trang. Về tổ chức: Đứng đầu Giáo phận là Giám mục chính tòa do Giáo hoàng bổ nhiệm. Dưới Giám mục có Tòa giám mục, Giám mục Giáo phận còn được hỗ trợ bởi Hội đồng Linh mục Giáo phận gồm 22 linh mục và Ban Tư vấn của Giáo phận gồm 12 linh mục với nhiệm kỳ 5 năm. Ngoài ra, Giáo phận còn có 21 Ban phụ trách các vấn đề mục vụ. Giáo phận Nha Trang được chia thành 9 Giáo hạt: Vạn Ninh, Nha Trang, Diên Khánh, Cam Lâm, Cam Ranh (thuộc địa giới tỉnh KH) và Ninh -14-