Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Tr-êng ®¹i häc b¸ch khoa hµ néi
Hµ thÞ thanh hoa
Ph©n tÝch t×nh h×nh sö dông vèn vµ mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao
hiÖu qu¶ sö dông vèn trong Nhµ m¸y LuyÖn gang - C«ng ty
Gang thÐp Th¸i nguyªn
Chuyªn ngµnh: Qu¶n trÞ kinh doanh
LuËn v¨n: Th¹c sü qu¶n trÞ kinh doanh
Ng-êi h-íng dÉn khoa häc:
TiÕn sÜ Nghiªm SÜ Th-¬ng
Hµ Néi - n¨m 2004
LuËn v¨n cao häc QTKD
Hµ ThÞ Thanh Hoa
Lêi më ®Çu
TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, Nhµ n-íc ta ®ang tõng b-íc thùc hiÖn tiÕn
tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, më ra cho ViÖt Nam mét thÞ tr-êng
míi nh»m n©ng cao vÞ thÕ cña m×nh trªn th-¬ng tr-êng quèc tÕ. ViÖt nam gia
nhËp AFTA ( Asean Free Trade Area - khu vùc mËu dÞch tù do Asean) vµo n¨m
1995 vµ trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña APEC ( Asia Pacific Economic
Cooperation Group - nhãm hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D-¬ng) vµo th¸ng
11 n¨m 1998, ký kÕt HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt Mü th¸ng 7 n¨m 2000 vµ ®ang
®µm ph¸n ®Ó gia nhËp WTO ( World Trade Organization - tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ
giíi). Khi tham gia c¸c tæ chøc quèc tÕ nµy, n-íc ta ph¶i thùc hiÖn c¸c nguyªn
t¾c rµng buéc vÒ thuÕ, c¸c chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn thuÕ, bá hµng rµo phÝ thuÕ
quan vµ c¸c c¶n trë kh¸c ®èi víi th-¬ng m¹i vµ ®Çu t-.
Xu h-íng toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ lµ xu h-íng tæng qu¸t bao trïm lªn
toµn bé ®êi sèng quèc gia vµ quèc tÕ, nã mang l¹i nh÷ng thêi c¬ vµ th¸ch thøc
cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. MÆc dï, nÒn kinh tÕ ch-a ®ñ lín m¹nh, c¬ chÕ
thÞ tr-êng ch-a hoµn chØnh, m«i tr-êng ph¸p luËt ch-a ®Çy ®ñ, kh¶ n¨ng th«ng
hiÓu ph¸p luËt trong n-íc vµ quèc tÕ cßn h¹n chÕ, n¨ng lùc qu¶n lý ch-a tèt
nh-ng chóng ta nhÊt thiÕt ph¶i héi nhËp. V× héi nhËp lµ ®iÒu kiÖn ®Ó tËp hîp søc
m¹nh kinh tÕ th-¬ng m¹i cña c¸c quèc gia cã vÞ trÝ ®Þa lý gÇn nhau nh»m t¨ng
søc c¹nh tranh, lµm ®èi träng víi c¸c khu vùc kh¸c trong quan hÖ bu«n b¸n, ®Çu
t-.
Trong tiÕn tr×nh c¹nh tranh, héi nhËp vµ tr-íc xu h-íng khu vùc ho¸, toµn
cÇu ho¸, ngµnh thÐp gi÷ vai trß hÕt søc quan träng. C¸c n-íc ph¸t triÓn cã c«ng
nghÖ tiªn tiÕn cµng muèn ®Èy nhanh lé tr×nh më cöa thÞ tr-êng th× c¸c n-íc ®ang
ph¸t triÓn l¹i muèn b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh qua viÖc gia t¨ng b¶o hé trong n-íc.
§iÒu nµy dÉn ®Õn sù c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ tr-êng. Muèn th¾ng lîi trong
c¹nh tranh, c¸c doanh nghiÖp ph¶i chñ ®éng cã nh÷ng gi¶i ph¸p vÒ c«ng nghÖ, vÒ
qu¶n lý nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh, hiÖu qu¶ sö dông vèn. C¸c doanh
nghiÖp trong ngµnh thÐp còng kh«ng ph¶i lµ ngo¹i lÖ.
§¹i häc b¸ch khoa hµ néi
LuËn v¨n cao häc QTKD
Hµ ThÞ Thanh Hoa
§Ò tµi : " Ph©n tÝch t×nh h×nh sö dông vèn vµ mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao
hiÖu qu¶ sö dông vèn trong Nhµ m¸y LuyÖn gang - C«ng ty Gang thÐp Th¸i
Nguyªn " cã ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn thiÕt thùc trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay.
Môc Tiªu nghiªn cøu:
Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò chñ yÕu sau:
- Nghiªn cøu c¬ së lý thuyÕt vÒ vèn vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh
doanh.
- T×m hiÓu c«ng t¸c qu¶n lý, sö dông vèn cña Nhµ m¸y LuyÖn gang - C«ng
ty Gang thÐp Th¸i nguyªn.
- VËn dông kiÕn thøc qu¶n trÞ ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao
hiÖu qu¶ sö dông vèn cña Nhµ m¸y LuyÖn gang - C«ng ty Gang thÐp Th¸i
Nguyªn.
Ph¹m vi vµ ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu:
Ph¹m vi: §Ò tµi giíi h¹n trong viÖc nghiªn cøu hiÖu qu¶ sö dông vèn Nhµ
m¸y LuyÖn gang - C«ng ty Gang thÐp Th¸i Nguyªn. §Ò tµi lÊy sè liÖu cña C«ng
ty Gang thÐp Th¸i Nguyªn vµ Nhµ m¸y LuyÖn gang ®Ó ph©n tÝch chøng minh cã
tÝnh kh¸i qu¸t vµ ®Æc thï cao cho phÐp thùc hiÖn néi dung ®Ò tµi mét c¸ch tËp
trung, n©ng cao gi¸ trÞ thùc tiÔn vµ lý luËn.
Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu: §Ò tµi sö dông ph-¬ng ph¸p thèng kª ph©n
tÝch, ph-¬ng ph¸p so s¸nh, ph-¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn, ph-¬ng ph¸p liªn hÖ
c©n ®èi, ph-¬ng ph¸p to¸n häc, ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu hÖ thèng vµ tiÕp cËn tèi
-u ®Ó lµm râ vÊn ®Ò.
KÕt cÊu luËn v¨n
Ch-¬ng 1: C¬ së lý thuyÕt vÒ vèn vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh
doanh.
Ch-¬ng 2: Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng hiÖu qu¶ sö dông vèn trong
Nhµ m¸y LuyÖn gang - C«ng ty Gang thÐp Th¸i nguyªn.
Ch-¬ng 3: X©y dùng mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
trong Nhµ m¸y LuyÖn gang - C«ng ty Gang thÐp Th¸i Nguyªn.
§¹i häc b¸ch khoa hµ néi
Môc lôc
Lêi më ®Çu
Ch-¬ng 1: C¬ së lý thuyÕt vÒ vèn vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn
1
trong kinh doanh
1.1 Vèn vµ c¬ cÊu vèn
1
1.1.1 Kh¸i qu¸t vÒ vèn
1
1.1.1.1 Vèn l-u ®éng
2
1.1.1.2 Vèn cè ®Þnh
3
1.1.2 C¬ cÊu nguån vèn trong kinh doanh
4
1.1.2.1 Kh¸i niÖm
4
1.1.2.2 Ph©n lo¹i
5
1.2 C¸c c«ng cô tµi chÝnh, chi phÝ cña vèn
5
1.2.1 C¸c c«ng cô tµi chÝnh ng¾n h¹n
6
1.2.1.1 C¸c c«ng cô tµi chÝnh ng¾n h¹n liªn quan tíi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
6
doanh
1.2.1.2 C¸c c«ng cô tµi chÝnh ng¾n h¹n liªn quan tíi ho¹t ®éng tµi chÝnh
7
1.2.2 C¸c c«ng cô tµi chÝnh dµi h¹n
7
1.2.2.1 Vay dµi h¹n truyÒn thèng
7
1.2.2.2 TÝn dông thuª mua
8
1.2.2.3 Cæ phiÕu
9
1.2.2.4 Tr¸i phiÕu
11
1.2.3 Chi phÝ sö dông vèn
13
1.2.3.1 Chi phÝ sö dông vèn vay
13
1.2.3.2 Chi phÝ sö dông vèn cæ phÇn ®¹i chóng míi
14
1.2.3.3 Chi phÝ sö dông vèn cæ phÇn -u ®·i
14
1.2.3.4 Chi phÝ sö dông vèn cæ phÇn tõ l·i ®Ó l¹i
15
1.2.3.5 Chi phÝ sö dông vèn trung b×nh theo träng sè (WACC)
15
1.3 Rñi ro
16
1.3.1 Rñi ro kinh doanh
16
1.3.2 Rñi ro tµi chÝnh
17
1.4 Lý thuyÕt ®ßn bÈy vµ c¬ cÊu vèn tèi -u
18
1.4.1 §ßn bÈy t¸c nghiÖp ( ®ßn bÈy ®Þnh phÝ)
18
1.4.2 §ßn bÈy tµi chÝnh
22
1.4.3 §ßn bÈy tæng
25
1.5 C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn trong kinh doanh vµ c¸c
26
biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn ë doanh nghiÖp
1.5.1 C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn trong kinh doanh
27
1.5.1.1 HiÖu qu¶ sö dông vèn l-u ®éng
27
1.5.1.2 HiÖu qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh
28
1.5.1.3 HiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh
28
1.5.1.4 HiÖu qu¶ sö dông lao ®éng
29
1.5.1.5 HiÖu qu¶ sö dông chi phÝ
29
1.5.1.6 ChØ sè l-u ®éng ( kh¶ n¨ng thanh to¸n hiÖn thêi)
29
1.5.1.7 ChØ sè nhanh ( kh¶ n¨ng thanh to¸n nhanh)
30
1.5.1.8 Lîi nhuËn biªn ( doanh lîi sau thuÕ trªn doanh thu)
30
1.5.1.9 Søc sinh lîi c¬ së ( Doanh lîi tr-íc thuÕ trªn tµi s¶n)
30
1.5.1.10 Tû suÊt thu håi tµi s¶n ( ROA - doanh lîi sau thuÕ trªn tµi s¶n)
30
1.5.1.11 Tû suÊt thu håi vèn gãp ( ROE - doanh lîi sau thuÕ trªn vèn cæ
31
phÇn)
1.5.2 BiÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn ë doanh nghiÖp
31
1.5.2.1 BiÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn l-u ®éng
31
1.5.2.2 BiÖn ph¸p n©ng cao hiÖi qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh
32
1.6 Tãm t¾t
32
Ch-¬ng 2: Ph©n tÝch thùc tr¹ng hiÖu qu¶ sö dông vèn trong Nhµ m¸y
34
LuyÖn gang - C«ng ty Gang thÐp Th¸i nguyªn
2.1 Tæng quan vÒ Nhµ m¸y LuyÖn gang
34
2.1.1 Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn
34
2.1.2 §Æc ®iÓm t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh
36
2.2 Thùc tr¹ng t×nh h×nh sö dông vèn
44
2.2.1 §¸nh gi¸ chung vÒ t×nh h×nh sö dông vèn
44
2.2.1.1 T×nh h×nh sö dông vèn l-u ®éng
45
2.2.1.2 T×nh h×nh sö dông vèn cè ®Þnh
48
2.2.2 §¸nh gi¸ c¬ cÊu nguån vèn
51
2.2.2.1 Ph©n tÝch nî ph¶i tr¶
53
2.2.2.2 Ph©n tÝch nguån vèn chñ së h÷u
55
2.2.2.3 Chi phÝ sö dông vèn trung b×nh theo träng sè ( WACC)
58
2.2.3 Møc ®é t¸c ®éng cña ®ßn bÈy tµi chÝnh ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh
60
2.2.3.1 Møc ®é t¸c ®éng cña ®ßn bÈy t¸c nghiÖp
60
2.2.3.1 Møc ®é t¸c ®éng cña ®ßn bÈy nî ( ®ßn bÈy tµi chÝnh)
63
2.2.3.3 Møc ®é t¸c ®éng cña ®ßn bÈy tæng
64
2.2.4 Ph©n tÝch t×nh h×nh c©n ®èi gi÷a tµi s¶n vµ nguån vèn
65
2.2.5 Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh qua c¸c chØ sè tµi chÝnh
66
2.2.5.1 Ph©n tÝch kh¶ n¨ng thanh to¸n ng¾n h¹n cña doanh nghiÖp
66
2.2.5.2 Ph©n tÝch kh¶ n¨ng ho¹t ®éng
69
2.2.5.3 Ph©n tÝch kh¶ n¨ng qu¶n lý vèn vay
74
2.2.5.4 Ph©n tÝch kh¶ n¨ng sinh lîi
76
2.3 Tãm t¾t
80
Ch-¬ng 3: Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn trong Nhµ
82
m¸y LuyÖn gang - C«ng ty Gang thÐp Th¸i nguyªn
3.1 Ph-¬ng h-íng ho¹t ®éng kinh doanh
82
3.2 Gi¶i ph¸p
84
3.2.1 TiÕt kiÖm vèn l-u ®éng
84
3.2.2 TiÕt kiÖm vèn cè ®Þnh
92
3.2.3 Gi¶i ph¸p vÒ nguån vèn
93
3.2.4 Gi¶i ph¸p qu¶n lý
96
KÕt luËn
LuËn v¨n cao häc QTKD
Hµ ThÞ Thanh Hoa
Lêi më ®Çu
TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, Nhµ n-íc ta ®ang tõng b-íc thùc hiÖn tiÕn
tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, më ra cho ViÖt Nam mét thÞ tr-êng
míi nh»m n©ng cao vÞ thÕ cña m×nh trªn th-¬ng tr-êng quèc tÕ. ViÖt nam gia
nhËp AFTA ( Asean Free Trade Area - khu vùc mËu dÞch tù do Asean) vµo n¨m
1995 vµ trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña APEC ( Asia Pacific Economic
Cooperation Group - nhãm hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D-¬ng) vµo th¸ng
11 n¨m 1998, ký kÕt HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt Mü th¸ng 7 n¨m 2000 vµ ®ang
®µm ph¸n ®Ó gia nhËp WTO ( World Trade Organization - tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ
giíi). Khi tham gia c¸c tæ chøc quèc tÕ nµy, n-íc ta ph¶i thùc hiÖn c¸c nguyªn
t¾c rµng buéc vÒ thuÕ, c¸c chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn thuÕ, bá hµng rµo phÝ thuÕ
quan vµ c¸c c¶n trë kh¸c ®èi víi th-¬ng m¹i vµ ®Çu t-.
Xu h-íng toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ lµ xu h-íng tæng qu¸t bao trïm lªn
toµn bé ®êi sèng quèc gia vµ quèc tÕ, nã mang l¹i nh÷ng thêi c¬ vµ th¸ch thøc
cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. MÆc dï, nÒn kinh tÕ ch-a ®ñ lín m¹nh, c¬ chÕ
thÞ tr-êng ch-a hoµn chØnh, m«i tr-êng ph¸p luËt ch-a ®Çy ®ñ, kh¶ n¨ng th«ng
hiÓu ph¸p luËt trong n-íc vµ quèc tÕ cßn h¹n chÕ, n¨ng lùc qu¶n lý ch-a tèt
nh-ng chóng ta nhÊt thiÕt ph¶i héi nhËp. V× héi nhËp lµ ®iÒu kiÖn ®Ó tËp hîp søc
m¹nh kinh tÕ th-¬ng m¹i cña c¸c quèc gia cã vÞ trÝ ®Þa lý gÇn nhau nh»m t¨ng
søc c¹nh tranh, lµm ®èi träng víi c¸c khu vùc kh¸c trong quan hÖ bu«n b¸n, ®Çu
t-.
Trong tiÕn tr×nh c¹nh tranh, héi nhËp vµ tr-íc xu h-íng khu vùc ho¸, toµn
cÇu ho¸, ngµnh thÐp gi÷ vai trß hÕt søc quan träng. C¸c n-íc ph¸t triÓn cã c«ng
nghÖ tiªn tiÕn cµng muèn ®Èy nhanh lé tr×nh më cöa thÞ tr-êng th× c¸c n-íc ®ang
ph¸t triÓn l¹i muèn b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh qua viÖc gia t¨ng b¶o hé trong n-íc.
§iÒu nµy dÉn ®Õn sù c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ tr-êng. Muèn th¾ng lîi trong
c¹nh tranh, c¸c doanh nghiÖp ph¶i chñ ®éng cã nh÷ng gi¶i ph¸p vÒ c«ng nghÖ, vÒ
qu¶n lý nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh, hiÖu qu¶ sö dông vèn. C¸c doanh
nghiÖp trong ngµnh thÐp còng kh«ng ph¶i lµ ngo¹i lÖ.
§¹i häc b¸ch khoa hµ néi
LuËn v¨n cao häc QTKD
Hµ ThÞ Thanh Hoa
§Ò tµi : " Ph©n tÝch t×nh h×nh sö dông vèn vµ mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao
hiÖu qu¶ sö dông vèn trong Nhµ m¸y LuyÖn gang - C«ng ty Gang thÐp Th¸i
Nguyªn " cã ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn thiÕt thùc trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay.
Môc Tiªu nghiªn cøu:
Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò chñ yÕu sau:
- Nghiªn cøu c¬ së lý thuyÕt vÒ vèn vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh
doanh.
- T×m hiÓu c«ng t¸c qu¶n lý, sö dông vèn cña Nhµ m¸y LuyÖn gang - C«ng
ty Gang thÐp Th¸i nguyªn.
- VËn dông kiÕn thøc qu¶n trÞ ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao
hiÖu qu¶ sö dông vèn cña Nhµ m¸y LuyÖn gang - C«ng ty Gang thÐp Th¸i
Nguyªn.
Ph¹m vi vµ ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu:
Ph¹m vi: §Ò tµi giíi h¹n trong viÖc nghiªn cøu hiÖu qu¶ sö dông vèn Nhµ
m¸y LuyÖn gang - C«ng ty Gang thÐp Th¸i Nguyªn. §Ò tµi lÊy sè liÖu cña C«ng
ty Gang thÐp Th¸i Nguyªn vµ Nhµ m¸y LuyÖn gang ®Ó ph©n tÝch chøng minh cã
tÝnh kh¸i qu¸t vµ ®Æc thï cao cho phÐp thùc hiÖn néi dung ®Ò tµi mét c¸ch tËp
trung, n©ng cao gi¸ trÞ thùc tiÔn vµ lý luËn.
Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu: §Ò tµi sö dông ph-¬ng ph¸p thèng kª ph©n
tÝch, ph-¬ng ph¸p so s¸nh, ph-¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn, ph-¬ng ph¸p liªn hÖ
c©n ®èi, ph-¬ng ph¸p to¸n häc, ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu hÖ thèng vµ tiÕp cËn tèi
-u ®Ó lµm râ vÊn ®Ò.
KÕt cÊu luËn v¨n
Ch-¬ng 1: C¬ së lý thuyÕt vÒ vèn vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh
doanh.
Ch-¬ng 2: Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng hiÖu qu¶ sö dông vèn trong
Nhµ m¸y LuyÖn gang - C«ng ty Gang thÐp Th¸i nguyªn.
Ch-¬ng 3: X©y dùng mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
trong Nhµ m¸y LuyÖn gang - C«ng ty Gang thÐp Th¸i Nguyªn.
§¹i häc b¸ch khoa hµ néi
LuËn v¨n cao häc QTKD
Hµ ThÞ Thanh Hoa
Ch-¬ng 1
C¬ së lý thuyÕt vÒ vèn vµ ®¸nh gi¸
hiÖu qu¶ sö dông vèn trong
kinh doanh
1.1. Vèn vµ c¬ cÊu vèn
1.1.1. Kh¸i qu¸t vÒ vèn
BÊt kú mét doanh nghiÖp nµo muèn tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh, tr-íc
tiªn ph¶i cã mét l-îng vèn tiÒn tÖ nhÊt ®Þnh ®Ó thùc hiÖn nh÷ng kho¶n ®Çu t- ban
®Çu cho viÖc x©y dùng nhµ x-ëng, mua nguyªn vËt liÖu, tr¶ c«ng, tr¶ l·i suÊt vµ
nép thuÕ hoÆc mua s¾m thiÕt bÞ míi, më réng doanh nghiÖp nh»m ®¸p øng sù
t¨ng tr-ëng cña doanh nghiÖp. ng-êi ta gäi chung c¸c lo¹i vèn tiÒn tÖ nµy lµ vèn
s¶n xuÊt kinh doanh hay cã thÓ nãi: toµn bé gi¸ trÞ øng ra cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
kinh doanh ®-îc gäi lµ vèn.
Trong c¬ chÕ thÞ tr-êng, môc ®Ých kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ s¶n
xuÊt, trao ®æi hµng ho¸, dÞch vô víi c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ kh¸c nh»m tèi ®a ho¸ lîi
nhuËn. §Ó thùc hiÖn ho¹t ®éng nµy, doanh nghiÖp ph¶i cã mét l-îng vèn s¶n xuÊt
kinh doanh lín, nhiÒu chñng lo¹i, cã c¸c h×nh th¸i vËt chÊt, cã c¸c th-íc ®o kh¸c
nhau n»m r¶i r¸c kh¾p n¬i theo ph¹m vi m¹ng l-íi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
toµn doanh nghiÖp. Trªn ý nghÜa ®ã, cã thÓ coi vèn s¶n xuÊt kinh doanh lµ tiÒn ®Ò
cña mäi qu¸ tr×nh ®Çu t- vµ s¶n xuÊt kinh doanh. Vèn s¶n xuÊt kinh doanh lµ mét
quü tiÒn tÖ ®Æc biÖt, lµ tiÒm lùc vÒ tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. Trong ®iÒu kiÖn
tån t¹i mét nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, vèn s¶n xuÊt kinh doanh ®-îc biÓu hiÖn d-íi
hai h×nh thøc hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ, cã nh÷ng ®Æc tr-ng sau ®©y:
- Vèn ®-îc biÓu hiÖn gi¸ trÞ cña toµn bé tµi s¶n thuéc quyÒn qu¶n lý vµ sö
dông cña mét doanh nghiÖp t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh, lµ l-îng gi¸ trÞ thùc cña
tµi s¶n h÷u h×nh vµ v« h×nh.
§¹i häc b¸ch khoa hµ néi
1
LuËn v¨n cao häc QTKD
Hµ ThÞ Thanh Hoa
- Vèn ®-îc tÝch tô vµ tËp trung ®Õn mét l-îng nhÊt ®Þnh míi cã thÓ ph¸t
huy ®-îc t¸c dông. §Ó ®Çu t- s¶n xuÊt kinh doanh, vèn ®-îc tÝch tô thµnh nh÷ng
mãn tiÒn lín. C¸c nhµ qu¶n lý, c¸c nhµ ®Çu t- kh«ng chØ khai th¸c mäi tiÒm n¨ng
vèn cña doanh nghiÖp mµ ph¶i c©n nh¾c tÝnh to¸n t×m c¸ch huy ®éng c¸c nguån
kh¸c ®ñ ®¶m b¶o yªu cÇu cña s¶n xuÊt kinh doanh vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ
cña ®ång vèn.
- TiÒn tÖ lµ h×nh th¸i vèn ban ®Çu cña doanh nghiÖp, nh-ng ch-a h¼n cã
tiÒn lµ cã vèn. TiÒn chØ lµ d¹ng tiÒm n¨ng cña vèn. §Ó biÕn thµnh vèn th× tiÒn
ph¶i ®-îc ®-a vµo s¶n xuÊt kinh doanh vµ sinh lêi. §ång thêi, vèn ph¶i kh«ng
ngõng ®-îc b¶o toµn, bæ sung vµ ph¸t triÓn sau mçi qu¸ tr×nh vËn ®éng ®Ó thùc
hiÖn viÖc t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ më réng cña doanh nghiÖp.
- Mçi ®ång vèn ph¶i g¾n víi mét chñ së h÷u nhÊt ®Þnh. Bëi lÏ, ë ®©u cßn
cã nh÷ng ®ång vèn v« chñ th× ë ®ã sÏ cã sù chi tiªu l·ng phÝ, thÊt tho¸t vµ kÐm
hiÖu qu¶.
Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ mét qu¸ tr×nh c¸c chu
kú ®-îc lÆp ®i lÆp l¹i, mçi chu kú ®-îc chia lµm c¸c giai ®o¹n: chuÈn bÞ s¶n xuÊt
- s¶n xuÊt - tiªu thô. Trong mçi giai ®o¹n cña chu kú s¶n xuÊt kinh doanh, vèn
®-îc lu©n chyÓn vµ tuÇn hoµn kh«ng ngõng. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm lu©n chuyÓn
cña tõng lo¹i vèn trong c¸c giai ®o¹n cña chu kú s¶n xuÊt kinh doanh, ng-êi ta
chia vèn s¶n xuÊt kinh doanh thµnh hai lo¹i: vèn cè ®Þnh vµ vèn l-u ®éng.
1.1.1.1 Vèn l-u ®éng
Vèn l-u ®éng bao gåm sè vèn øng tr-íc vÒ ®èi t-îng lao ®éng vµ tiÒn
l-¬ng. Trong qu¸ tr×nh vËn ®éng thùc tÕ, vèn l-u ®éng ph¶n ¸nh theo h×nh th¸i
tån t¹i d-íi h×nh thøc tµi s¶n l-u ®éng. Tµi s¶n l-u ®éng gåm: nguyªn vËt liÖu dù
tr÷, s¶n phÈm ®ang chÕ t¹o, thµnh phÈm, hµng ho¸, tiÒn tÖ... Nh- vËy, vèn l-u
®éng biÓu hiÖn vÒ mÆt gi¸ trÞ cßn tµi s¶n l-u ®éng biÓu hiÖn vÒ mÆt hiÖn vËt cña
®èi t-îng lao ®éng vµ tiÒn l-¬ng. Trong b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, vèn l-u ®éng ®-îc
thÓ hiÖn bªn nguån vèn vµ tµi s¶n l-u ®éng ®-îc thÓ hiÖn bªn tµi s¶n. Vèn l-u
®éng lu©n chuyÓn toµn bé gi¸ trÞ mét lÇn vµo s¶n phÈm trong mét chu kú s¶n
xuÊt.
* C¨n cø vµo vai trß vèn l-u ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh:
§¹i häc b¸ch khoa hµ néi
2
LuËn v¨n cao häc QTKD
Hµ ThÞ Thanh Hoa
- Vèn l-u ®éng trong kh©u dù tr÷ s¶n xuÊt bao gåm gi¸ trÞ c¸c kho¶n
nguyªn vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, nhiªn liÖu, ®éng lùc, phô tïng thay thÕ, c«ng
cô dông cô, vËt liÖu bao b× ®ãng gãi, vËt rÎ tiÒn mau háng.
- Vèn l-u ®éng trong kh©u s¶n xuÊt bao gåm gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang,
b¸n thµnh phÈm, c¸c kho¶n chi phÝ chê kÕt chuyÓn.
- Vèn l-u ®éng trong kh©u l-u th«ng bao gåm c¸c kho¶n gi¸ trÞ thµnh
phÈm; hµng ho¸ mua ngoµi; hµng ho¸ xuÊt ra nhê ng©n hµng thu hé; vèn tiÒn tÖ (
kÓ c¶ vµng b¹c, ®¸ quý...); c¸c kho¶n vèn ®Çu t- ng¾n h¹n ( ®Çu t- chøng kho¸n
ng¾n h¹n, cho vay ng¾n h¹n...); c¸c kho¶n thÕ chÊp, ký c-îc, ký quü ng¾n h¹n;
c¸c kho¶n vèn trong thanh to¸n ( c¸c kho¶n ph¶i thu, c¸c kho¶n t¹m øng...).
* C¨n cø theo h×nh th¸i biÓu hiÖn:
- Vèn vËt t-, hµng ho¸: lµ c¸c kho¶n vèn l-u ®éng cã h×nh th¸i biÓu hiÖn
b»ng hiÖn vËt cô thÓ nh- nguyªn, nhiªn, vËt liÖu, s¶n phÈm dë dang, b¸n thµnh
phÈm. thµnh phÈm...
- Vèn b»ng tiÒn: bao gåm c¸c kho¶n vèn tiÒn tÖ nh- tiÒn mÆt tån quü, tiÒn
göi ng©n hµng, c¸c kho¶n vèn trong thanh to¸n, ccs kho¶n ®Çu t- chøng kho¸n
ng¾n h¹n...
ViÖc qu¶n lý vèn l-u ®éng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®¶m b¶o ®Çy
®ñ vµ kÞp thêi nhu cÇu vèn l-u ®éng cho s¶n xuÊt kinh doanh, t¨ng nhanh tèc ®é
lu©n chuyÓn vèn ®Ó sö dông vèn cã hiÖu qu¶.
1.1.1.2 Vèn cè ®Þnh
Vèn cè ®Þnh lµ vèn ®Çu t- øng tr-íc ®Ó mua s¾m, x©y dùng hay l¾p ®Æt c¸c
tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh hay v« h×nh. Tµi s¶n cè ®Þnh bao gåm: nhµ cöa, vËt kiÕn
tróc, m¸y mãc, thiÕt bÞ, ph-¬ng tiÖn vËn t¶i, dông cô qu¶n lý... Nh- vËy, vèn cè
®Þnh biÓu hiÖn vÒ mÆt gi¸ trÞ cßn tµi s¶n cè ®Þnh biÓu hiÖn vÒ mÆt hiÖn vËt cña tliÖu lao ®éng. Trong b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, vèn cè ®Þnh ®-îc thÓ hiÖn bªn nguån
vèn vµ tµi s¶n cè ®Þnh ®-îc thÓ hiÖn bªn tµi s¶n. §Æc ®iÓm cña vèn cè ®Þnh lµ gi¸
trÞ lu©n chuyÓn tõng phÇn vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm míi cho ®Õn khi t- liÖu lao ®éng
hÕt thêi gian sö dông. Khi ®ã, vèn cè ®Þnh hoµn thµnh mét vßng lu©n chuyÓn.
§¹i häc b¸ch khoa hµ néi
3
LuËn v¨n cao häc QTKD
Hµ ThÞ Thanh Hoa
T- liÖu lao ®éng cña doanh nghiÖp gåm nhiÒu lo¹i, thêi gian sö dông dµi
ng¾n kh¸c nhau, gi¸ trÞ còng kh«ng gièng nhau. §Ó ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu s¶n
xuÊt kinh doanh vµ ®Ó ®¬n gi¶n thñ tôc qu¶n lý, theo quy ®Þnh cña chÕ ®é tµi
chÝnh hiÖn hµnh cña ViÖt Nam th× nh÷ng t- liÖu lao ®éng nµo cã ®ñ hai ®iÒu kiÖn
nµo sau ®©y th× ®-îc coi lµ tµi s¶n cè ®Þnh:
- Thêi gian sö dông trªn 5 n¨m.
- Cã gi¸ trÞ tõ 5.000.000 ®ång ( n¨m triÖu ®ång) trë lªn.
* C¨n cø vµo h×nh th¸i biÓu hiÖn, tµi s¶n cè ®Þnh ®-îc ph©n thµnh tµi s¶n
cè ®Þnh h÷u h×nh vµ tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh.
* C¨n cø vµo c«ng dông kinh tÕ cã tµi s¶n cè ®Þnh dïng trong s¶n xuÊt
kinh doanh vµ tµi s¶n cè ®Þnh dïng ngoµi s¶n xuÊt kinh doanh.
* C¨n cø vµo t×nh h×nh sö dông cã tµi s¶n cè ®Þnh ®ang sö dông, tµi s¶n cè
®Þnh ch-a sö dông vµ tµi s¶n cè ®Þnh kh«ng cÇn dïng.
* C¨n cø vµo quyÒn së h÷u cã tµi s¶n cè ®Þnh tù cã vµ tµi s¶n cè ®Þnh ®i
thuª.
Yªu cÇu cña viÖc qu¶n lý vèn cè ®Þnh lµ doanh nghiÖp ph¶i tËn dông ®-îc
hÕt c«ng suÊt m¸y mãc thiÕt bÞ, ®¶m b¶o trÝch khÊu hao ®óng víi gi¸ trÞ hao mßn
tµi s¶n vµ quü khÊu hao ®ñ kh¶ n¨ng t¸i s¶n xuÊt tµi s¶n cè ®Þnh.
1.1.2 C¬ cÊu nguån vèn trong kinh doanh
1.1.2.1 Kh¸i niÖm
Khi mét doanh nghiÖp míi thµnh lËp bao giê còng cÇn mét l-îng vèn tiÒn
tÖ nhÊt ®Þnh, ®ã lµ vèn ®iÒu lÖ. trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, ®Ó
®¶m b¶o cho sù t¨ng tr-ëng còng nh- sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®ßi hái doanh
nghiÖp kh«ng ngõng bæ sung thªm vèn tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau:
- Tõ ng©n s¸ch cÊp nÕu lµ doanh nghiÖp nhµ n-íc.
- Tõ vèn tù cã cña chñ doanh nghiÖp nÕu lµ doanh nghiÖp t- nh©n.
- Tõ vèn cæ phÇn huy ®éng ®-îc tõ c¸c cæ ®«ng nÕu lµ c«ng ty cæ phÇn (
ngoµi ra, c«ng ty cæ phÇn cã thÓ huy ®éng vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu).
§¹i häc b¸ch khoa hµ néi
4
LuËn v¨n cao häc QTKD
Hµ ThÞ Thanh Hoa
- Tõ vèn liªn doanh cña c¸c bªn ®èi t¸c liªn kÕt nÕu lµ c«ng ty liªn doanh.
Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp trªn cã thÓ huy ®éng thªm vèn b»ng c¸ch vay
ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông.
1.1.2.2 Ph©n lo¹i
§Ó t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng cho qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ sö dông nguån vèn,
ng-êi ta ph©n nguån vèn thµnh hai lo¹i c¬ b¶n lµ vèn chñ së h÷u vµ nî ph¶i tr¶.
Vèn chñ së h÷u lµ sè vèn cña c¸c chñ së h÷u mµ doanh nghiÖp kh«ng
ph¶i cam kÕt thanh to¸n. Vèn chñ së h÷u cã thÓ lµ vèn ng©n s¸ch cÊp ban ®Çu khi
doanh nghiÖp nhµ n-íc míi thµnh lËp, cã thÓ lµ vèn tù cã cña doanh nghiÖp tnh©n, hoÆc vèn cæ phÇn cña c«ng ty cæ phÇn, hoÆc vèn gãp liªn doanh cña c¸c
c«ng ty liªn doanh.
Nî ph¶i tr¶ lµ sè tiÒn mµ doanh nghiÖp ®i vay m-în hoÆc chiÕm dông vµ
cam kÕt ph¶i thanh to¸n cho c¸c chñ së h÷u sè tiÒn ®ã trong mét thêi gian nhÊt
®Þnh, bao gåm: nî ng¾n h¹n ( vay ng¾n h¹n, ph¶i tr¶ ng-êi b¸n, ng-êi mua tr¶
tiÒn tr-íc, thuÕ vµ c¸c kho¶n nép ng©n s¸ch, c¸c kho¶n ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn,
c¸c kho¶n ph¶i tr¶ ng¾n h¹n kh¸c) vµ nî dµi h¹n ( vay dµi h¹n, nî dµi h¹n...).
C¬ cÊu nguån vèn cña doanh nghiÖp nãi lªn mèi t-¬ng quan gi÷a vèn chñ
së h÷u vµ nî ph¶i tr¶, nã thÓ hiÖn kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh tµi trî vµ qu¸ tr×nh kinh
doanh cña doanh nghiÖp sao cho doanh nghiÖp ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt víi rñi ro
kinh doanh vµ rñi ro tµi chÝnh thÊp nhÊt. Trong thùc tÕ, c¸c nguån vèn nµy cã
quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, thÓ hiÖn chiÕn l-îc tµi chÝnh t-¬ng øng víi thêi kú
ph¸t triÓn kinh doanh cña doanh nghiÖp.
1.2. C¸c c«ng cô tµi chÝnh, chi phÝ cña vèn
Khi c¸c quü tiÒn tÖ thÆng d-, doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn ®Çu td-íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Doanh nghiÖp cã thÓ ®Çu t- trùc tiÕp cßn gäi lµ
®Çu t- c«ng nghiÖp hoÆc ®Çu t- gi¸n tiÕp cßn gäi lµ ®Çu t- tµi chÝnh tuú theo tµi
s¶n cã ®-îc lµ c¸c tµi s¶n h÷u h×nh ( m¸y mãc, nhµ x-ëng...) hay c¸c tµi s¶n tµi
chÝnh ( c¸c lo¹i chøng kho¸n). §Ó ®¹t ®-îc môc tiªu tèi ®a ho¸ gi¸ trÞ th× doanh
nghiÖp ph¶i lùa chän c¸c lo¹i tµi s¶n cã thÓ t¹o ra gi¸ trÞ lín h¬n chi phÝ bá ra
§¹i häc b¸ch khoa hµ néi
5
LuËn v¨n cao häc QTKD
Hµ ThÞ Thanh Hoa
mua s¾m chóng. Muèn lµm ®-îc ®iÒu nµy, doanh nghiÖp cÇn n¾m ®-îc c¸c c«ng
cô tµi chÝnh mµ doanh nghiÖp sö dông khi ®Çu t-.
1.2.1 C¸c c«ng cô tµi chÝnh ng¾n h¹n
C¸c c«ng cô tµi chÝnh ng¾n h¹n ®-îi chia thµnh c¸c c«ng cô tµi chÝnh ng¾n
h¹n liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c c«ng cô tµi chÝnh ng¾n
h¹n liªn quan tíi ho¹t ®éng tµi chÝnh.
1.2.1.1 C¸c c«ng cô tµi chÝnh ng¾n h¹n liªn quan tíi ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh
- C¸c kho¶n ph¶i tr¶: C¸c kho¶n ph¶i tr¶ lµ c¸c kho¶n doanh nghiÖp ph¶i
thanh to¸n cho c¸c chñ thÓ cã liªn quan nh-ng t¹m thêi ch-a thanh to¸n, bao
gåm: ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn, ph¶i tr¶ cho ng-êi b¸n, ng-êi mua tr¶ tiÒn tr-íc,
thuÕ vµ lÖ phÝ ph¶i nép, ph¶i tr¶ cho c¸c ®¬n vÞ néi bé, ph¶i tr¶ kh¸c.
§©y lµ mét nguån tµi chÝnh cña doanh nghiÖp mµ ®Æc tr-ng chung lµ cã kú
h¹n rÊt ng¾n nh-ng kh«ng cã chi phÝ hoÆc chi phÝ Èn ( ph¶i tr¶ cho ng-êi b¸n,
ng-êi mua tr¶ tiÒn tr-íc, ph¶i tr¶ kh¸c).
- Vay ng¾n h¹n: C¸c d¹ng vay ng¾n h¹n chÝnh bao gåm:
+ Vay theo h¹n møc tÝn dông: Theo lo¹i h×nh nµy, khi doanh nghiÖp cã
nhu cÇu, doanh nghiÖp cã thÓ sö dông mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh cña ng©nhµng vµo bÊt
kú lóc nµo kh«ng cÇn qua thñ tôc thÈm ®Þnh vµ thÕ chÊp. §©y lµ h×nh thøc tµi trî
cã chi phÝ thÊp, song bÊt lîi lµ doanh nghiÖp cã thÓ ph¶i tr¶ l¹i kho¶n vay nÕu
ng©n hµng yªu cÇu, tøc lµ ng©n hµng cã thÓ tõ chèi h¹n møc tÝn dông ®· tho¶
thuËn.
+ Th- tÝn dông ( L/C - Letter of credit): th-êng dïng trong xuÊt nhËp
khÈu. Th- tÝn dông chÝnh lµ b¶n cam kÕt lµ ng©n hµng sÏ thay thÕ bªn nhËp khÈu
tr¶ tiÒn cho bªn xuÊt khÈu.
+ Vay cã b¶o ®¶m: Vay cã b¶o ®¶m ®-îc thùc hiÖn khi bªn vay tr×nh cho
ng©n hµng hîp ®ång ph¶i thùc hiÖn ( cßn gäi lµ vay theo hîp ®ång), thÕ chÊp
b»ng c¸c kho¶n ph¶i thu, b»ng hµng ho¸ hoÆc tµi s¶n cña doanh nghiÖp. Lo¹i h×nh
nµy th-êng qua thñ tôc thÈm ®Þnh kü l-ìng, ng©n hµng cho vay mét kho¶n thÊp
h¬n gi¸ trÞ thÕ chÊp vµ kiÓm so¸t chÆt chÏ viÖc sö dông kho¶n vay. Chi phÝ cña
§¹i häc b¸ch khoa hµ néi
6
LuËn v¨n cao häc QTKD
Hµ ThÞ Thanh Hoa
lo¹i h×nh nµy th-êng cao nÕu tÝnh c¶ ®Õn nh÷ng chi phÝ liªn quan ®Õn tµi s¶n,
hµng ho¸ thÕ chÊp.
1.2.1.2 C¸c c«ng cô tµi chÝnh ng¾n h¹n liªn quan tíi ho¹t ®éng tµi chÝnh
C¸c c«ng cô tµi chÝnh ng¾n h¹n cã b¶n chÊt tµi chÝnh lµ quyÒn lùa chän
liªn quan ®Õn chøng kho¸n hoÆc c¸c hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸, th-êng mang
l¹i cho chñ së h÷u kh¶ n¨ng nhËn ®-îc nh÷ng kho¶n tiÒn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tøc
thêi.
1.2.2 C¸c c«ng cô tµi chÝnh dµi h¹n
1.2.2.1 Vay dµi h¹n truyÒn thèng
§Æc ®iÓm c¬ b¶n cña h×nh thøc vay dµi h¹n truyÒn thèng lµ:
- Kú h¹n trªn mét n¨m vµ nguyªn khèi.
- L·i ph¶i tr¶ vµo thêi ®iÓm ®· tho¶ thuËn, ®-îc tÝnh trªn c¬ së l·i suÊt
danh nghÜa tho¶ thuËn vµ phÇn vèn gèc ch-a hoµn tr¶ tÝnh ®Õn thêi ®iÓm tÝnh l·i.
L·i ph¶i tr¶ lµ chi phÝ.
- Kho¶n vay ®-îc b¶o hiÓm b»ng b¶o l·nh hoÆc b»ng tµi s¶n cña ng-êi ®i
vay ®-îc gäi lµ tµi s¶n thÕ chÊp.
- Chi phÝ giao dÞch thÊp, nãi chung Ýt khi cã sù kh¸c biÖt gi÷a l·i suÊt danh
nghÜa vµ l·i suÊt thùc v× l·i suÊt danh nghÜa th-êng phï hîp víi thêi kú tÝnh l·i.
C¨n cø vµo thêi kú thanh to¸n vµ b¶n chÊt sè tiÒn thanh to¸n ë mçi thêi kú,
c¸c h×nh thøc vay dµi h¹n truyÒn thèng ®-îc ph©n lo¹i nh- sau:
- Tr¶ gèc cuèi kú, tr¶ l·i theo thêi kú: Víi h×nh thøc nµy, ng-êi ®i vay ph¶i
thanh to¸n cho ng-êi cho vay mét kho¶n tiÒn l·i b»ng nhau theo l·i suÊt danh
nghÜa vµo c¸c thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh vµ ®Õn cuèi kú ng-êi ®i vay thanh to¸n l·i vay
cuèi kú vµ vèn gèc.
- Tr¶ gèc ®Òu, tr¶ l·i theo thêi kú: §Þnh kú ng-êi ®i vay tr¶ mét kho¶n tiÒn
gèc ®Òu vµ tr¶ tiÒn l·i gi¶m dÇn theo phÇn vèn gèc cßn l¹i ®Õn thêi ®iÓm tÝnh l·i.
- Tr¶ ®Òu theo thêi kú c¶ gèc vµ l·i: mçi thêi kú, ng-êi ®i vay ph¶i tr¶ mét
kho¶n tiÒn b»ng nhau c¶ gèc lÉn l·i, trong ®ã tr¶ gèc t¨ng dÇn, tr¶ l·i gi¶m dÇn.
§¹i häc b¸ch khoa hµ néi
7
LuËn v¨n cao häc QTKD
Hµ ThÞ Thanh Hoa
L·i suÊt thùc cña hai h×nh thøc sau thÊp h¬n l·i suÊt danh nghÜa. NÕu c¸c
®iÒu kiÖn vÒ kú h¹n, thêi kú tÝnh l·i vµ l·i suÊt danh nghÜa nh- nhau th× l·i suÊt
thùc cña h×nh thøc tr¶ gèc ®Òu tr¶ l·i thêi kú thÊp h¬n so víi h×nh thøc tr¶ ®Òu
theo thêi kú c¶ gèc lÉn l·i.
Vay dµi h¹n truyÒn thèng cã -u ®iÓm lµ thùc hiÖn nhanh do Ýt ®ßi hái hå
s¬, ®µm ph¸n vÒ c¸c ®iÒu kho¶n vay thuËn lîi do chØ cã mét chñ nî vµ chi phÝ
giao dÞch thÊp; nh-ng cã nh-îc ®iÓm lµ ®é tù chñ cña doanh nghiÖp thÊp v× ¸p lùc
chñ nî m¹nh, chi phÝ Èn cao do ph¶i thÕ chÊp tµi s¶n nªn kÐm linh ho¹t.
1.2.2.2 TÝn dông thuª mua
TÝn dông thuª mua lµ viÖc thuª tµi s¶n dïng cho ho¹t ®éng doanh nghiÖp
trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. §©y lµ c«ng cô tµi trî cho phÐp doanh nghiÖp cã
quyÒn sö dông tµi s¶n mµ kh«ng cÇn ph¶i së h÷u nã. Cã ba lo¹i h×nh thuª kh¸c
nhau: B¸n vµ thuª l¹i, thuª ng¾n h¹n, thuª dµi h¹n.
- B¸n vµ thuª l¹i: Doanh nghiÖp cã ®Êt ®ai, nhµ x-ëng, m¸y mãc, thiÕt bÞ
b¸n c¸c tµi s¶n nµy vµ ®ång thêi thuª l¹i ®Ó sö dông trong mét kho¶ng thêi gian
theo nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. Ng-êi mua cã thÓ lµ mét c«ng ty b¶o hiÓm, ngan
hµng th-¬ng m¹i, c«ng ty cho thuª chuyªn nghiÖp hoÆc mét nhµ ®Çu t- c¸ nh©n.
Hîp ®ång b¸n vµ thuª l¹i lµ mét gi¶i ph¸p ®Ó tr¸nh thÕ chÊp.
- Thuª ng¾n h¹n ( thuª t¸c nghiÖp, thuª dÞch vô): ng-êi cho thuª cung cÊp
c¶ tµi chÝnh vµ dÞch vô b¶o d-ìng; chi phÝ b¶o d-ìng ®-îc tÝnh vµo tiÒn thuª. Hîp
®ång thuª nµy cã tÝnh kh«ng khÊu trõ hoµn toµn; c¸c kho¶n tiÒn ng-êi thuª ph¶i
tr¶ ®Þnh kú kh«ng ®ñ trang tr¶i toµn bé vèn ®Çu t- vµo tµi s¶n; tuy nhiªn thêi h¹n
hîp ®ång thuª ng¾n h¬n nhiÒu so víi ®êi sèng kinh tÕ cña tµi s¶n nªn ng-êi chñ
tµi s¶n cã thÓ kú väng thu håi tµi s¶n b»ng c¸ch gia h¹n, cho ng-êi kh¸c thuª hay
b¸n tµi s¶n ®ã khi cÇn. Ng-êi thuª cã quyÒn huû ngang hîp ®«ng nÕu hä nhËn
thÊy tµi s¶n thuª bÞ lçi thêi vÒ c«ng nghÖ hoÆc khi hä kh«ng cßn cÇn ®Õn tµi s¶n
®ã n÷a.
- Thuª dµi h¹n ( thuª tµi chÝnh, thuª vèn ho¸): Th-êng kh¸c biÖt víi thuª
ng¾n h¹n trong ba khÝa c¹nh sau:
+ Ng-êi cho thuª kh«ng cung cÊp dÞch vô b¶o d-ìng tµi s¶n.
§¹i häc b¸ch khoa hµ néi
8
LuËn v¨n cao häc QTKD
Hµ ThÞ Thanh Hoa
+ Thuª dµi h¹n cã tÝnh khÊu trõ hoµn toµn; c¸c kho¶n tiÒn ng-êi thuª ph¶i
tr¶ ®inh kú ®ñ trang tr¶i toµn bé vèn ®Çu t- vµo tµi s¶n vµ ng-êi chñ tµi s¶n cßn
h-ëng mét kho¶n lîi tùc nhÊt ®Þnh.
+ Ng-êi thuª kh«ng cã quyÒn huû ngang hîp ®ång.
TÝn dông thuª mua cã -u ®iÓm lµ doanh nghiÖp kh«ng cÇn vèn ®Ó ®Çu tmµ vÉn t¨ng n¨ng lùc ho¹t ®éng kinh doanh, kh«ng ¶nh h-ëng ®Õn cÊu tróc sinh
nî hiÖn t¹i vµ kh«ng t¹o ¸p lùc tù chñ cña doanh nghiÖp; kh«ng ph¶i nép thuÕ gi¸
trÞ gia t¨ng vµ toµn bé tiÒn thuª ph¶i tr¶ ®Þnh kú ®-îc coi lµ chi phÝ; nh-ng cã
nh-îc ®iÓm lµ chi phÝ kh¸ cao so víi kho¶n vay t-¬ng ®-¬ng trong khi møc rñi ro
ph¶i chÞu thÊp h¬n.
1.2.2.3 Cæ phiÕu
Cæ phiÕu lµ lo¹i chøng kho¸n do mét chñ thÓ ph¸t hµnh ( bªn gäi vèn ) ®Ó
huy ®éng vèn dµi h¹n d-íi d¹ng gãp vèn, bªn gãp vèn gäi lµ cæ ®«ng. Nh- vËy,
cæ phiÕu x¸c nhËn quyÒn së h÷u cña cæ ®«ng ®èi víi mét phÇn tµi s¶n cña doanh
nghiÖp t-¬ng øng víi tû lÖ gãp vèn so víi tæng sè vèn së h÷u.
Hµng n¨m, c¸c cæ ®«ng sÏ nhËn ®-îc kho¶n chia l·i tõ l·i rßng cña doanh
nghiÖp theo tû lÖ vèn gãp. Kho¶n l·i mµ c¸c cæ ®«ng nhËn ®-îc hµng n¨m gäi lµ
lîi tøc cæ phÇn hoÆc cæ tøc. Cæ tøc biÕn ®éng tuú theo kÕt qu¶ kinh doanh hµng
n¨m vµ tû lÖ trÝch l·i rßng ®Ó chia cæ tøc. Tû lÖ trÝch l·i rßng ®Ó chia cæ tøc cã thÓ
®-îc quy ®Þnh tr-íc hoÆc quyÕt ®Þnh hµng n¨m bëi héi ®ång cæ ®«ng.
Cæ phiÕu cã c¸c lo¹i sau:
- Cæ phiÕu th-êng ( cæ phiÕu phæ th«ng, cæ phiÕu ®¹i chóng): lµ lo¹i cæ
phiÕu cho phÐp chñ thÓ së h÷u nã quyÒn ®-îc chia cæ tøc nÕu doanh nghiÖp cã
lîi nhuËn, quyÒn së h÷u vµ quyÒn kiÓm so¸t doanh nghiÖp th«ng qua viÖc bá
phiÕu bÇu héi ®ång qu¶n trÞ hoÆc bá phiÕu vÒ c¸c vÊn ®Ò ®-îc ®-a ra bµn luËn t¹i
héi nghÞ cæ ®«ng th-êng kú. Ngoµi ra, cæ ®«ng ®¹i chóng ®-îc quyÒn -u tiªn mua
tr-íc cæ phiÕu míi do doanh nghiÖp ph¸t hµnh nh»m ®¶m b¶o quyÒn kiÓm so¸t
còng nh- lîi nhuËn cña hä, quyÒn -u tiªn mua nµy còng cã thÓ ®-îc chuyÓn
nh-îng nh- mét lo¹i chøng kho¸n. Chi phÝ vèn cña cæ phiÕu ®¹i chóng cao h¬n
so víi c¸c lo¹i vèn kh¸c nh- cæ phiÕu -u ®·i, tr¸i phiÕu.
§¹i häc b¸ch khoa hµ néi
9
LuËn v¨n cao häc QTKD
Hµ ThÞ Thanh Hoa
- Cæ phiÕu -u ®·i cã ®Æc ®iÓm c¬ b¶n gièng cæ phiÕu th-êng lµ quyÒn ®-îc
chia cæ tøc vµ quyÒn së h÷u mét phÇn tµi s¶n cña doanh nghiÖp. TÝnh chÊt -u ®·i
lµ ë chç cæ ®«ng -u ®·i ®-îc chia cæ tøc -u ®·i tÝnh theo l·i suÊt cè ®Þnh trªn
mÖnh gi¸ gièng nh- tr¸i phiÕu nÕu doanh nghiÖp cã l·i. Ngoµi ra, cæ ®«ng -u ®·i
cã quyÒn b¶o l-u kh«ng tÝnh l·i suÊt ®èi víi cæ tøc ch-a chia, cßn gäi lµ cæ tøc
luü kÕ nÕu doanh nghiÖp tr× ho·n viÖc chia cæ tøc cho cæ ®«ng. Cæ phiÕu -u ®·i
cã tÝnh chuyÓn ®æi nghÜa lµ cã thÓ ®-îc chuyÓn thµnh cæ phiÕu ®¹i chóng sau mét
kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. Song cæ ®«ng -u ®·i kh«ng cã quyÒn bá phiÕu bÇu
héi ®ång qu¶n trÞ hoÆc cã quyÒn nµy trong ph¹m vi hÑp, tøc lµ cã quyÒn së h÷u
nh-ng kh«ng cã hoÆc cã quyÒn qu¶n lý ë møc ®é h¹n chÕ vµ hoµn toµn kh«ng cã
quyÒn ®-îc -u tiªn mua cæ phiÕu míi.
C«ng thøc c¬ b¶n ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cæ phiÕu nh- sau (c«ng thøc I -1):
T
P0 Dt (1 r ) t VT (1 r ) T
t 1
Trong ®ã:
P0: gi¸ trÞ cña cæ phiÕu.
Dt: cæ tøc kú väng nhËn ®-îc ë thêi ®iÓm t.
VT: gi¸ trÞ thÞ tr-êng kú väng cña cæ phiÕu ë thêi ®iÓm T.
T: thêi ®iÓm b¸n cæ phiÕu.
r: l·i suÊt mong muèn cña ng-êi ®Çu t-, th-êng lµ l·i suÊt cña thÞ tr-êng
cæ phiÕu ë thêi ®iÓm tÝnh to¸n.
Khi T th× c«ng thøc ( I -1) chuyÓn thµnh ( I -2):
T
P0 Dt(1 r ) t
t 1
VËy, gi¸ trÞ cña cæ phiÕu lµ gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña dßng cæ tøc kú väng t-¬ng
lai.
Tr-êng hîp cæ phiÕu -u ®·i hoÆc cæ phiÕu th-êng cã dßng cæ tøc kú väng
kh«ng ®æi th× gi¸ trÞ cæ phiÕu nh- sau ( I - 3):
T
P0 Dt(1 r ) t D r
t 1
§¹i häc b¸ch khoa hµ néi
10
LuËn v¨n cao häc QTKD
Hµ ThÞ Thanh Hoa
Tr-êng hîp cæ phiÕu cã dßng cæ tøc kú väng t¨ng tr-ëng ®Òu th× gi¸ trÞ cæ
phiÕu nh- sau(I -4):
(1 r ) t
D
P0 D
(1 t )
rg
t 1 (1 g )
T
Trong ®ã: g lµ tèc ®é t¨ng tr-ëng kú väng hµng n¨m cña cæ tøc.
1.2.2.4 Tr¸i phiÕu
Tr¸i phiÕu lµ mét lo¹i chøng kho¸n do mét chñ thÓ ph¸t hµnh ( bªn ®i vay )
®Ó huy ®éng vèn dµi h¹n d-íi d¹ng ®i vay cña bªn cho vay. Nh- vËy, tr¸i phiÕu
x¸c nhËn vÒ mét sù chuyÓn nh-îng quyÒn sö dông vèn trong mét kú h¹n nhÊt
®Þnh tõ bªn cho vay ®Õn bªn ®i vay.
§Þnh kú th-êng lµ hµng n¨m, chñ thÓ së h÷u tr¸i phiÕu nhËn ®-îc mét
kho¶n l·i suÊt danh nghÜa tÝnh trªn mÖnh gi¸ tr¸i phiÕu, kh«ng phô thuéc vµo kÕt
qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. Khi ®Õn h¹n, chñ thÓ së h÷u tr¸i phiÕu tr¶ l¹i
tr¸i phiÕu cho chñ thÓ ph¸t hµnh vµ nhËn ®-îc kho¶n tiÒn gèc b»ng mªnh gi¸ tr¸i
phiÕu.
* C¨n cø theo chñ thÓ ph¸t hµnh, tr¸i phiÕu ®-îc chia thµnh:
- Tr¸i phiÕu kho b¹c do Nhµ n-íc ph¸t hµnh ®Ó vay tiÒn cña nh©n d©n phôc
vô cho c¸c chi tiªu cña Nhµ n-íc.
- Tr¸i phiÕu c«ng ty do c¸c doanh nghiÖp ph¸t hµnh ®Ó t¹o vèn cho ho¹t
®éng kinh doanh, viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu c«ng ty ph¶i thùc hiÖn trªn thÞ tr-êng
chøng kho¸n vµ tho¶ m·n nh÷ng tiªu chuÈn do Uû ban chøng kho¸n Nhµ n-íc
quy ®Þnh.
Ngoµi ra, cßn mét lo¹i tr¸i phiÕu cã ®Æc tÝnh hçn hîp hao lo¹i trªn gäi lµ
tr¸i phiÕu c«ng tr×nh, lo¹i nµy th-êng g¾n víi mét c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng nhÊt
®Þnh do c«ng ty nhµ n-íc ®-îc phÐp thay mÆt nhµ n-íc ph¸t hµnh ®Ó t¹o vèn x©y
dùng c«ng tr×nh gi¶m nhÑ g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch nhµ n-íc.
* C¨n cø theo l·i suÊt ¸p dông:
§¹i häc b¸ch khoa hµ néi
11
LuËn v¨n cao häc QTKD
Hµ ThÞ Thanh Hoa
- Tr¸i phiÕu cã l·i suÊt cè ®Þnh lµ lo¹i tr¸i phiÕu mµ l·i suÊt kh«ng thay ®æi
trong thêi gian tån t¹i, th-êng gåm hai lo¹i: tr¶ l·i thêi kú, tr¶ gèc khi ®Õn h¹n vµ
tr¶ c¶ gèc lÉn l·i khi ®Õn h¹n nh-ng vÉn tÝnh l·i tõng thêi kú ®Ó céng dån thµnh
vèn gèc cßn gäi lµ tr¸i phiÕu kh«ng tr¶ l·i thêi kú.
- Tr¸i phiÕu cã l·i suÊt biÕn ®æi hoÆc chØ sè lµ lo¹i tr¸i phiÕu mµ l·i suÊt
danh nghÜa thay ®æi theo mét chØ sè tham kh¶o nµo ®ã tÝnh ë thêi ®iÓm tr-íc khi
tr¶ l·i ( l·i suÊt biÕn ®æi ) hoÆc ë bÊt kú lóc nµo gi÷a hai lÇn tr¶ l·i ( l·i suÊt th¶
næi ). Chñ thÓ ph¸t hµnh th-êng h¹n chÕ rñi ro b»ng c¸ch quy ®Þnh møc trÇn cña
l·i suÊt biÕn ®æi hoÆc quy ®Þnh ®iÒu chØnh l·i suÊt danh nghÜa khi chØ sè tham
kh¶o v-ît møc biÕn ®éng quy -íc.
* C¨n cø theo kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi cña tr¸i phiÕu:
- Tr¸i phiÕu kh«ng thÓ chuyÓn ®æi lµ lo¹i tr¸i phiÕu chØ cho chñ thÓ së h÷u
gi÷ vai trß chñ nî, lo¹i nµy nÕu cã l·i suÊt cè ®Þnh cßn gäi lµ tr¸i phiÕu cæ ®iÓn.
- Tr¸i phiÕu cã thÓ chuyÓn ®æi cæ phiÕu lµ lo¹i tr¸i phiÕu mµ chñ thÓ së
h÷u cã thÓ ®æi lÊy cæ phiÕu nÕu hä muèn, khi thùc hiÖn quyÒn nµy chñ thÓ ®ã sÏ
chuyÓn tõ vai trß chñ nî thµnh cæ ®«ng. ViÖc chuyÓn ®æi ®-îc quy ®Þnh tr-íc vÒ
sè cæ phiÕu cã thÓ ®æi tÝnh trªn mét tr¸i phiÕu tøc lµ hÖ sè chuyÓn ®æi. §iÒu nµy
mang l¹i lîi thÕ cho chñ thÓ së h÷u tr¸i phiÕu khi gi¸ cæ phiÕu t¨ng v× nã mang l¹i
kho¶n l·i trªn vèn, do ®ã l·i suÊt danh nghÜa lo¹i nµy th-êng thÊp h¬n l·i suÊt
danh nghÜa cña tr¸i phiÕu kh«ng thÓ chuyÓn ®æi. Ng-îc l¹i, nÕu cæ phiÕu kh«ng
t¨ng gi¸ chñ thÓ ph¸t hµnh sÏ cã lîi do kho¶n l·i ph¶i tr¶ thÊp vµ nÕu gi¸ cæ phiÕu
t¨ng th× chñ thÓ ph¸t hµnh lo¹i tr¸i phiÕu nµy vÉn cã lîi v× tiÕt kiÖm ®-îc chi phÝ
ph¸t hµnh cæ phiÕu mµ vÉn t¨ng ®-îc vèn chñ së h÷u.
Mét tr¸i phiÕu mang l¹i cho chñ thÓ së h÷u mét dßng thu nhËp t-¬ng lai,
gåm dßng l·i tÝnh theo l·i suÊt danh nghÜa trªn mÖnh gi¸ vµ kho¶n tiÒn gèc cã thÓ
nhËn lóc ®Õn h¹n. VËy gi¸ trÞ tr¸i phiÕu ®-îc tÝnh theo c«ng thøc sau:
T
P0 Ct (1 r ) t M (1 r ) T ( I 5)
t 1
Trong ®ã:
§¹i häc b¸ch khoa hµ néi
12
- Xem thêm -
.PDF 
107 
1 
149 
