Tài liệu Phân tích thực trạng cổ phần hóa ở sở giao thông công chính hải phòng và xây dựng một số biện pháp hoàn thiện

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI ------------------------------------ ĐẶNG QUỐC KHÁNH PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG CỔ PHẦN HÓA Ở SỞ GIAO THÔNG CÔNG CHÍNH HẢI PHÒNG VÀ XÂY DỰNG MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHUYÊN NGÀNH: QUẢN TRỊ KINH DOANH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. NGUYỄN ÁI ĐOÀN HÀ NỘI - NĂM 2004 danh môc c¸c ký hiÖu viÕt t¾t - CPH: Cæ phÇn hãa - CTCP: C«ng ty cæ phÇn - DNNN: Doanh nghiÖp nhµ n-íc - DN: Doanh nghiÖp - SXKD: S¶n xuÊt kinh doanh - CSH: Chñ së h÷u - KTTT: Kinh tÕ thÞ tr-êng - GTCC: Giao th«ng c«ng chÝnh - CBCNV: C¸n bé c«ng nh©n viªn Môc lôc Trang phô b×a Môc lôc Danh môc c¸c ký hiÖu, c¸c ch÷ viÕt t¾t Danh môc c¸c b¶ng Danh môc c¸c h×nh vÏ, ®å thÞ Më ®Çu 1 Ch-¬ng I: C¬ së lý thuyÕt vÒ CTCP, CPH vµ ch-¬ng 4 tr×nh CPH DNNN ë viÖt nam 1.1 KTTT vµ sù vËn ®éng cña DNNN trong nÒn KTTT 4 1.1.1 KTTT, ®Æc ®iÓm vµ c¬ chÕ vËn ®éng trong nÒn KTTT 4 1.1.2 DNNN trong nÒn KTTT 7 1.2 CTCP vµ -u ®iÓm cña nã trong nÒn KTQD 9 1.2.1 Kh¸i niÖm, ph©n lo¹i CTCP 9 1.2.2 §Æc ®iÓm, vai trß cña CTCP trong nÒn KTQD 11 1.2.3 §iÒu kiÖn ®Ó h×nh thµnh CTCP 17 1.3 Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n-íc 18 1.3.1 Kh¸i niÖm vÒ CPH DNNN 18 1.3.2 Sù cÇn thiÕt ph¶i CPH DNNN 18 1.3.3 Ch-¬ng tr×nh CPH DNNN ë ViÖt Nam 23 1.3.4 C¸c kh¶ n¨ng CPH 36 Ch-¬ng II: Ph©n tÝch thùc tr¹ng CPH DNNN ë së GTCC 40 h¶i phßng 2.1 Kh¸i qu¸t chung vÒ CPH DNNN ë ViÖt Nam 40 2.2 Kh¸i qu¸t chung vÒ DNNN ë H¶i Phßng vµ chñ tr-¬ng CPH 41 DNNN ë thµnh phè H¶i Phßng 2.2.1 Kh¸i qu¸t chung vÒ DNNN ë thµnh phè H¶i Phßng 41 2.2.2 Chñ tr-¬ng CPH DNNN ë thµnh phè H¶i Phßng 44 2.3 Thùc tr¹ng DNNN thuéc së GTCC H¶i Phßng tr-íc CPH 45 2.4 TiÕn tr×nh CPH qua c¸c giai ®o¹n 46 2.5Thùc tr¹ng CPH DNNN ë së GTCC H¶i Phßng 47 2.5.1 Thùc tr¹ng c«ng t¸c CPH 47 2.5.2 KÕt qu¶ ho¹t ®éng sau CPH 58 2.5.3 Nh÷ng tån t¹i vµ nguyªn nh©n 61 2.5.4 Kinh nghiÖm CPH DNNN ë mét sè tØnh, thµnh phè 70 Ch-¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn qu¸ 76 tr×nh CPH 3.1 §¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn vÜ m«, kiÖn toµn khung ph¸p lý, t¹o hµnh 76 lang cho viÖc thùc hiÖn CPH DNNN 3.1.1 §¶m b¶o tÝnh v÷ng ch¾c, æn ®Þnh cho nÒn kinh tÕ vÜ m« 76 3.1.2 KiÖn toµn khung ph¸p lý, t¹o hµnh lang cho viÖc thùc hiÖn CPH 77 DNNN 3.1.3 Hoµn thiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch hËu CPH 80 3.2 Mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn qu¸ tr×nh CPH 82 3.2.1 Mét sè gi¶i ph¸p vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch 82 3.2.2 Mét sè gi¶i ph¸p tµi chÝnh 83 KÕt luËn 100 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 102 §¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi -1- Khoa Qu¶n lý vµ Kinh tÕ Më ®Çu 1. §Æt vÊn ®Ò Tõ sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, nÒn kinh tÕ n-íc ta tõng b-íc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. Trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ qu¶n lý thay ®æi, khi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh trë thµnh yÕu tè sèng cßn cña mçi doanh nghiÖp th× c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ Nhµ n-íc ®· béc lé nh÷ng yÕu kÐm, l©m vµo t×nh tr¹ng sa sót khñng ho¶ng. Lµm thÕ nµo ®Ó cÊu tróc l¹i khu vùc kinh tÕ Nhµ n-íc nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ vµ vai trß chñ ®¹o cña nã? Mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p chiÕn l-îc ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò nµy lµ tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n-íc nh»m ®a d¹ng ho¸ së h÷u, ®a d¹ng c¸c yÕu tè c¹nh tranh lµm ®éng lùc ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ kinh doanh vµ x¸c lËp m« h×nh doanh nghiÖp h÷u hiÖu trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. §©y còng lµ gi¶i ph¸p cã tÝnh phæ biÕn ®Ó c¶i c¸ch khu vùc kinh tÕ Nhµ n-íc ë hÇu hÕt c¸c n-íc trªn thÕ giíi. ë n-íc ta, cæ phÇn ho¸ lµ mét chñ tr-¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ n-íc, mét bé phËn cÊu thµnh quan träng cña ch-¬ng tr×nh c¶i c¸ch Nhµ n-íc. Thùc tiÔn h¬n m-êi n¨m thùc hiÖn chñ tr-¬ng cæ phÇn ho¸ ë ViÖt Nam ®· kh¼ng ®Þnh r»ng cæ phÇn ho¸ lµ qu¸ tr×nh ®a d¹ng ho¸ së h÷u ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ n-íc nh»m thu hót c¸c nguån vèn vµ kinh nghiÖm tæ chøc s¶n xuÊt tõ c¸c nhµ ®Çu t- vµ ng-êi lao ®éng, t¹o c¬ së cho viÖc ®æi míi c¸c quan hÖ qu¶n lý vµ ph©n phèi s¶n phÈm, t¹o ®éng lùc míi n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp, thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung vèn nh»m hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ. ChÝnh v× vËy, NghÞ quyÕt Héi nghÞ Ban chÊp hµnh trung -¬ng §¶ng kho¸ IX ( th¸ng 8/ 2001) ®· chØ râ : “ Môc tiªu cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµ nh»m t¹o ra lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së h÷u, trong ®ã cã ®«ng ®¶o ng-êi lao ®éng, ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ vèn, tµi s¶n cña Nhµ n-íc vµ huy ®éng thªm vèn cña x· héi vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o ®éng lùc m¹nh mÏ vµ c¬ chÕ qu¶n lý n¨ng ®éng, cã hiÖu qu¶ cho doanh nghiÖp Nhµ n-íc : ph¸t huy vai trß lµm chñ thùc sù cña ng-êi lao ®éng, cña cæ ®«ng vµ t¨ng c-êng gi¸m s¸t cña x· héi víi doanh nghiÖp, b¶o ®¶m hµi hoµ lîi Ých cña Nhµ n-íc, doanh nghiÖp vµ ng-êi lao ®éng” . §Æng Quèc Kh¸nh - Líp Qu¶n trÞ kinh doanh §¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi -2- Khoa Qu¶n lý vµ Kinh tÕ Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng thµnh tÝch ®¹t ®-îc rÊt ®¸ng khÝch lÖ, qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ diÔn ra cßn qu¸ chËm vµ béc lé nhiÒu h¹n chÕ. T×nh h×nh nµy do nhiÒu nguyªn nh©n mµ muèn hiÓu râ b¶n chÊt cña nh÷ng nguyªn nh©n ®ã ®Ó cã thÓ ®-a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c cæ phÇn ho¸ ë n-íc ta, cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ ë ViÖt nam mét c¸ch kh¸ch quan vµ khoa häc. ViÖc triÓn khai cæ phÇn ho¸ ë Së Giao th«ng c«ng chÝnh, thµnh phè H¶i Phßng còng n»m trong bèi c¶nh chung cña c¶ n-íc. §Ó t×m hiÓu nh÷ng vÊn ®Ò nµy, t«i chän ®Ò tµi : “ Ph©n tÝch thùc tr¹ng cæ phÇn ho¸ ë Së Giao th«ng c«ng chÝnh H¶i Phßng vµ x©y dùng mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn “. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi - Kh¼ng ®Þnh tÝnh tÊt yÕu cña viÖc CPH DNNN ë n-íc ta. - Ph©n tÝch thùc tr¹ng CPH DNNN ë Së GTCC thµnh phè H¶i Phßng, nh÷ng tån t¹i vµ nguyªn nh©n. - §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn cho tiÕn tr×nh CPH. 3. §èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu C¸c DNNN trong së GTCC thuéc diÖn CPH, trong ®ã tËp trung ph©n tÝch nh÷ng tån t¹i vµ nguyªn nh©n ®ang c¶n trë tiÕn tr×nh CPH, tõ ®ã nghiªn cøu ®Ò xuÊt h-íng gi¶i quyÕt. 4. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu B»ng ph-¬ng ph¸p t- duy duy vËt lÞch sö kÕt hîp víi ph-¬ng ph¸p tæng hîp, hÖ thèng hãa, ®iÒu tra ph©n tÝch ®Ó rót ra nh÷ng gi¶i ph¸p tµi chÝnh vµ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch c¬ b¶n, thiÕt thùc trong qu¸ tû×nh CPH DNNN ë së GTCC H¶i Phßng. 5. KÕt cÊu cña LuËn v¨n §Æng Quèc Kh¸nh - Líp Qu¶n trÞ kinh doanh §¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi -3- Khoa Qu¶n lý vµ Kinh tÕ Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, néi dung cña LuËn v¨n ®-îc tr×nh bµy thµnh ba ch-¬ng nh- sau : Ch-¬ng I : C¬ së lý luËn vµ thùc tiÒn cña viÖc CPH DNNN. Ch-¬ng II : Thùc tr¹ng CPP DNNN ë së GTCC H¶i Phßng Ch-¬ng III : Mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn. §Æng Quèc Kh¸nh - Líp Qu¶n trÞ kinh doanh §¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi -4- Khoa Qu¶n lý vµ Kinh tÕ CH¦¥NG I: C¬ së lý THUYÕT VÒ C¤NG TY Cæ PHÇN, Cæ PHÇN HãA Vµ CH¦¥NG TR×NH Cæ PHÇN HãA DOANH NGHIÖP NHµ n-íc ë viÖt nam 1.1. Kinh tÕ thÞ tr-êng vµ sù vËn ®éng cña doanh nghiÖp Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. 1.1.1. Kinh tÕ thÞ tr-êng, ®Æc ®iÓm vµ c¬ chÕ vËn ®éng trong nÒn kinh tÕ Quèc d©n. Kinh tÕ thÞ tr-êng (KTTT) lµ h×nh thøc kinh tÕ hµng hãa ph¸t triÓn ë tr×nh ®é vµ giai ®o¹n cao. Víi t- c¸ch lµ mét hÖ thèng kinh tÕ, KTTT cã nh÷ng ®Æc ®iÓm trong kÕt cÊu vµ liªn hÖ kinh tÕ riªng : XÐt vÒ mÆt kÕt cÊu, nÒn KTTT gåm c¸c bé phËn sau : - Bé phËn thø nhÊt gåm c¸c doanh nghiÖp, nh÷ng ®¬n vÞ kinh tÕ ®éc lËp cã tc¸ch ph¸p nh©n, cã quyÒn tù chñ trong s¶n xuÊt kinh doanh (SXKD), b×nh ®¼ng víi nhau vÒ mÆt qu¶n lý, nh-ng lÖ thuéc nhau trong hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng x· héi, tøc lµ cã sù tån t¹i cña c¸c tæ chøc, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ víi t- c¸ch lµ chñ thÓ cña nÒn kinh tÕ hµng hãa, c¸c quan hÖ hµng hãa - tiÒn tÖ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng kh«ng chØ cã së h÷u t- nh©n thuÇn tóy mµ ®ång thêi cïng tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau nh- së h÷u Nhµ n-íc, së h÷u hçn hîp, hîp t¸c, cæ phÇn. Nh-ng dï thuéc h×nh thøc së h÷u nµo, c¸c ®¬n vÞ, c¸c tæ chøc kinh tÕ còng ph¶i ®èc lËp, cã quyÒn tù chñ SXKD tøc lµ viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng qu¶n lý cña Nhµ nøoc ®èi víi ho¹t ®éng SXKD kh«ng ®-îc thñ tiªu, t-íc bá tÝnh tù chñ, s¸ng t¹o trong ho¹t ®éng SXKD cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ, ®©y lµ ®iÒu kiÖn ®Ó cã nÒn kinh tÕ hµng hãa, nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng (KTTT). §Æng Quèc Kh¸nh - Líp Qu¶n trÞ kinh doanh §¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi -5- Khoa Qu¶n lý vµ Kinh tÕ - Bé phËn thø hai cÊu thµnh nÒn KTTT lµ hÖ thèng thÞ tr-êng, c¸c quan hÖ thÞ tr-êng, m«i tr-êng kinh tÕ cho sù tån t¹i vµ vËn ®éng cña c¸c chñ thÓ SXKD. Trong nÒn KTTT cã c¶ hÖ thèng thÞ tr-êng gåm : thÞ tr-êng hµng hãa vÒ tliÖu s¶n xuÊt, t- liÖu tiªu dïng, thÞ tr-êng søc lao ®éng, thÞ tr-êng vèn, thÞ tr-êng tiÒn tÖ, thÞ tr-êng chøng kho¸n... ®ã lµ hÖ thèng thÞ tr-êng thèng nhÊt kh«ng bÞ chia c¾t theo ®Þa giíi hµnh chÝnh; h¬n n÷a xÐt vÒ mét sè mÆt th× hÖ thèng thÞ tr-êng cßn më réng vµ g¾n liÒn víi thÞ tr-êng thÕ giíi. - Bé phËn thø ba lµ kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi cña ®Êt n-íc : ®©y võa lµ ®iÒu kiÖn võa lµ biÓu hiÖn cña sù ph¸t triÓn nÒn KTTT, ®ã chÝnh lµ hÖ thèng giao th«ng vËn t¶i, hÖ thèng nh©n hµng, m¹ng l-íi th«ng tin, th-¬ng m¹i, dÞch vô, C¸c c«ng ty tµi chÝnh, b¶o hiÓm... - Bé phËn thø t- ®ång thêi lµ nh÷ng vÊn ®Ò hÕt søc quan träng, ®ã chÝnh lµ hÖ thèng ph¸p luËt. HÖ thèng ph¸p luËt t¹o m«i tr-êng ph¸p lý, h-íng dÉn vµ ®iÒu chØnh c¸c hµnh vi cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ, b¶o vÖ Nhµ n-íc ph¸p quyÒn, b¶o vÖ quyÒn lîi hîp ph¸p cña c¸c chñ thÓ, b¶o vÖ quyÒn së h÷u tµi s¶n, quyÒn tù do b×nh ®¼ng trong kinh doanh, quyÒn chuyÓn nh-îng, thõa kÕ tµi s¶n... Ngoµi nh÷ng ®Æc tr-ng vÒ mÆt kÕt cÊu, nÒn KTTT cßn cã nh÷ng ®Æc tr-ng vÒ mÆt h×nh thøc cña c¸c quan hÖ kinh tÕ ®ã lµ tÝnh phæ biÕn, tÝnh bao trïm cña c¸c quan hÖ hµng hãa, tiÒn tÖ. Cïng víi viÖc biÕn c¸c t- liÖu s¶n xuÊt, søc lao ®éng, tiÒn tÖ vµ c¸c dÞch vô thµnh hµng hãa th× quan hÖ kinh tÕ trong nÒn KTTT tån t¹i mét hÖ thèng c¸c quan hÖ vµ quy luËt kinh tÕ chi phèi ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ vÒ cung cÇu, c¹nh tranh, quy luËt gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ thÆng d-... C¸c quan hÖ vµ quy luËt nµy lµ nh÷ng yÕu tè trùc tiÕp ®iÒu tiÕt hµnh vi cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ. C¸c doanh nghiÖp xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu vµ ®iÒu kiÖn cña thÞ tr-êng ®Ó x©y dùng vµ lùa chän ph-¬ng ¸n SXKD, lÊy viÖc giµnh lîi thÕ c¹nh tranh, chiÕm lÜnh thÞ tr-êng vµ cuèi cïng lµ lîi nhuËn tèi ®a lµm môc tiªu hµnh ®éng. §Æng Quèc Kh¸nh - Líp Qu¶n trÞ kinh doanh §¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi -6- Khoa Qu¶n lý vµ Kinh tÕ ThÞ tr-êng ®iÒu tiÕt hµnh ®éng cña mçi chñ thÓ kinh tÕ vµ do ®ã còng ®iÒu tiÕt hµnh ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ, ®ã chÝnh lµ c¬ chÕ vËn ®éng cña nÒn KTTT hay c¬ chÕ thÞ tr-êng. C¬ chÕ thÞ tr-êng lµ c¬ chÕ ®iÒu tiÕt tù ph¸t, ®iÒu tiÕt b»ng “bµn tay v« h×nh”. -u thÕ cña sù ®iÒu tiÕt nµy lµ ë chç nã ph¸t huy ®-îc tèi ®a tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña mäi chñ thÓ kinh tÕ, nh¹y bÐn, linh ho¹t trong viÖc ®¸p øng nhu cÇu v« cïng phong phó, ®a d¹ng vµ lu«n biÕn ®éng cña mäi s¶n phÈm hµng hãa, dÞch vô. C¬ chÕ thÞ tr-êng víi sù ®iÒu tiÕt cña “bµn tay v« h×nh” lµ c¬ chÕ chän läc tù nhiªn, ®µo th¶i nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng SXKD kÐm hiÖu qu¶, thua lç ®ång thêi t¹o søc m¹nh më ®-êng cho c¸c lùc l-îng kinh tÕ kh¸c. C¬ chÕ thÞ tr-êng lµ c¬ chÕ kÝch thÝch vµ ®iÒu tiÕt cã hiÖu qu¶ nh-ng nã kh«ng ph¶i lµ v¹n n¨ng, hoµn h¶o, kh«ng cã khuyÕt tËt. Trong khi kÝch thÝch tíi møc ®é cao tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o v× môc tiªu lîi nhuËn, c¬ chÕ thÞ tr-êng còng ®ång thêi kÝch thÝch ®Çu c¬, lµm cho quan hÖ cung-cÇu, gi¸ c¶ thÞ tr-êng kh«ng ph¶i bao giê còng ph¶n ¸nh ®óng nhu cÇu cña x· héi. Trong khi kÝch thÝch s¶n xuÊt nã ®· ph¸ vì sù c©n ®èi chung, nh÷ng ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt b×nh th-êng cña nÒn kinh tÕ, g©y nªn nh÷ng hËu qu¶ xÊu cho nÒn kinh tÕ nh- : khñng ho¶ng kinh tÕ, thÊt nghiÖp, mÊt c©n b»ng x· héi, « nhiÔm m«i tr-êng, lµm b¨ng ho¹i ®¹o ®øc con ng-êi... vµ nhiÒu hËu qu¶ kh¸c vÒ kinh tÕ, x· héi. ChÊp nhËn sù tån t¹i kh¸ch quan cña nÒn KTTT còng tøc lµ ph¶i kh¾c phôc nh÷ng nh-îc ®iÓm cña nã, ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh, cã hiÖu qu¶, b¶o vÖ con ng-êi, b¶o vÖ m«i tr-êng sinh th¸i, h¹n chÕ nh÷ng tiªu cùc x· héi... chÝnh lµ yªu cÇu, lµ c¬ së kh¸ch quan cña chøc n¨ng qu¶n lý kinh tÕ Nhµ n-íc. Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm vÒ kÕt cÊu, quan hÖ kinh tÕ vµ c¬ chÕ vËn ®éng cña nÒn KTTT, Nhµ n-íc th«ng qua hÖ thèng ph¸p lô©t vµ hÖ thèng chÝnh s¸ch vÜ m« -u tiªn lùa chän nh÷ng m« h×nh kinh tÕ, nh÷ng lo¹i h×nh doanh nghiÖp ph¸t triÓn phï hîp víi nÒn KTTT; tËn dông vµ ph¸t huy tèi ®a nh÷ng -u ®iÓm ®ång thêi cã c¸c biÖn §Æng Quèc Kh¸nh - Líp Qu¶n trÞ kinh doanh §¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi -7- Khoa Qu¶n lý vµ Kinh tÕ ph¸p ng¨n ngõa, kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt ®iÓm cña nã ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ quèc d©n ph¸t triÓn nhanh, m¹nh vµ v÷ng ch¾c. 1.1.2. Doanh nghiÖp Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng Doanh nghiÖp lµ mét tæ chøc kinh tÕ ®-îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng SXKD theo ph¸p luËt víi môc ®Ých lµ lîi nhuËn. Cã nhiÒu lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c nhau tïy theo tiªu thøc ph©n lo¹i vµ môc ®Ých nghiªn cøu. XÐt theo gãc ®é së h÷u : C¸c doanh nghiÖp ®-îc chia thµnh : doanh nghiÖp Nhµ n-íc (DNNN), doanh nghiÖp t- nh©n vµ doanh nghiÖp së h÷u hçn hîp. Sau ®©y ta chØ nghiªn cøu lo¹i h×nh DNNN. Trong nÒn KTTT, d-íi sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ vµ quan hÖ thÞ tr-êng, c¸c doanh nghiÖp dï ë lo¹i h×nh nµo ®Ó cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®Òu ph¶i ph¸t huy tèi ®a tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña m×nh, ®¸p øng vµ tháa m·n mét c¸ch nhanh nhËy vµ ®Çy ®ñ nhÊt c¸c nhu cÇu hÕt søc ®a d¹ng, phong phó vµ lu«n lu«n biÕn ®éng cña thÞ tr-êng. DNNN víi t- c¸ch lµ tæ chøc kinh tÕ do Nhµ n-íc ®Çu t- vèn, thµnh lËp vµ tæ chøc qu¶n lý ho¹t ®éng SXKD theo nh÷ng môc tiªu kinh tÕ, x· héi cña Nhµ n-íc. Sù ra ®êi vµ tån t¹i DNNN ë mçi n-íc trªn thÕ giíi ®Òu do nh÷ng nguyªn nh©n kinh tÕ, x· héi kh¸ch quan chi phèi, do vËy vai trß cña DNNN trong nÒn kinh tÕ quèc d©n ë mçi n-íc còng kh¸c nhau. Tuy vËy, chóng ®Òu trë thµnh mét bé phËn quan träng trong c¬ cÊu nÒn kinh tÕ mçi n-íc. ThÓ hiÖn : Thø nhÊt : DNNN lµ thùc lùc kinh tÕ quan träng, lµ c«ng cô h÷u hiÖu trong tay Nhµ n-íc thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ. Nh- ®· biÕt, nÒn KTTT do sù t¸c ®éng cña “bµn tay v« h×nh” ®· mang l¹i cho nÒn kinh tÕ nhiÒu khuyÕt tËt. Lîi Ých kinh tÕ cña c¸c doanh nghiÖp lu«n kh¸c nhau vµ kh«ng hoµn toµn thèng nhÊt víi lîi Ých cña toµn x· héi. Do vËy, nÕu kh«ng ®-îc §Æng Quèc Kh¸nh - Líp Qu¶n trÞ kinh doanh §¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi -8- Khoa Qu¶n lý vµ Kinh tÕ ®iÒu chØnh sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c¸c doanh nghiÖp sÏ tù ph¸t vµ ph¸t triÓn theo xu h-íng riªng vèn cã, ®iÒu ®ã sÏ lµm cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo h-íng mÊt c©n ®èi, dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng suy tho¸i vµ khñng ho¶ng kinh tÕ. §Ó ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ, Nhµ n-íc dïng hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch ph¸p luËt ®Ó t¹o hµnh lang, t¹o sù kÝch thÝch vµ ®iÒu tiÕt nh»m võa ph¸t huy søc m¹nh vèn cã cña nÒn KTTT, võa ®¶m b¶o hµnh lang cÇn thiÕt h-íng vµo môc tiªu chung. Tuy nhiªn, nÕu chØ b»ng thÓ chÕ ph¸p luËt kh«ng th«i th× ch-a ®ñ, Nhµ n-íc cÇn ph¶i cã mét thùc lùc kinh tÕ, mét søc m¹nh n»m ngay trong ®êi sèng kinh tÕ – x· héi, mét hÖ thèng ®¬n vÞ kinh tÕ ®éc lËp – DNNN trong tay m×nh; th«ng qua ®iÒu hµnh trùc tiÕp c¸c DNNN mµ t¸c ®éng gi¸n tiÕp c¸c doanh nghiÖp kh¸c, h-íng nã ph¸t triÓn theo quü ®¹o cña m×nh, tõ ®ã gãp phÇn lµm cho nÒn kinh tÕ Quèc d©n æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. Thø hai : DNNN lµ c«ng cô quan träng ®Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng qu¶n lý x· héi cña Nhµ n-íc. Trong nÒn KTTT, môc tiªu hµng ®Çu cña c¸c doanh nghiÖp lµ tèi ®a hãa lîi nhuËn, do vËy c¸c doanh nghiÖp th-êng ®Çu t- vµo c¸c ngµnh, lÜnh vùc mµ cã thÓ ®¹t ®-îc môc tiªu cña m×nh. Cßn víi nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc khã kh¨n, Ýt hoÆc kh«ng mang l¹i lîi nhuËn th× hä kh«ng ®Çu t-. Song, ®iÒu muèn nãi ë ®©y lµ s¶n phÈm cña c¸c c«ng tr×nh ®Çu t- tõ nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc khã kh¨n trªn l¹i cã ý nghÜa rÊt to lín vÒ mÆt x· héi, thËm chÝ kh«ng thÓ thiÕu ®-îc cña mét quèc gia. Do ®ã, ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng x· héi cña m×nh, Nhµ n-íc lu«n ph¶i ®Çu t- vµo c¸c lÜnh vùc, c¸c ngµnh trªn, ®ã chÝnh lµ nguyªn nh©n h×nh thµnh c¸c DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých, s¶n phÈm vµ cung øng c¸c dÞch vô c«ng céng hoÆc phôc vô quèc phßng - an ninh. Thø ba : Th«ng qua ho¹t ®éng cña c¸c DNNN t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn sù ph©n bæ c¸c nguån lùc trong nÒn kinh tÕ Quèc d©n. Do nÒn KTTT lu«n ch¹y theo lîi nhuËn vµ tù do c¹nh tranh, mÆt kh¸c c¸c nguån lùc kinh tÕ cña ®Êt n-íc ph©n bæ kh«ng ®Òu, v× vËy kh«ng ph¸t huy ®-îc tæng thÓ nguån lùc kinh tÕ. Nhµ n-íc th«ng qua c¸c DNNN mµ ®iÒu chØnh vµ t¸c ®éng §Æng Quèc Kh¸nh - Líp Qu¶n trÞ kinh doanh §¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi -9- Khoa Qu¶n lý vµ Kinh tÕ trùc tiÕp ®Õn viÖc ph©n bæ nµy trong x· héi, b¶o ®¶m ph¸t huy tèi ®a c¸c nguån lùc kinh tÕ cña ®Êt n-íc. ë n-íc ta, ngoµi vai trß trªn, DNNN cßn gi÷ vai trß ®Æc biÖt quan träng : lµ nh©n tè c¬ b¶n mang ®Çy ®ñ b¶n chÊt cña nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa; DNNN gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, lµm nÒn mãng, lµm lßng cèt cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa ®Êt n-íc. Trong nÒn KTTT, c¸c DNNN cã nh÷ng ®Æc tr-ng kh¸c h¼n víi DNNN trong nÒn kinh tÕ tËp trung bao cÊp : Mét lµ : DNNN lµ mét tæ chøc kinh tÕ cã ®Çy ®ñ t- c¸ch ph¸p nh©n, cã quyÒn tù chñ trong SXKD, tù chñ vÒ tµi chÝnh. Nhµ n-íc kh«ng can thiÖp trùc tiÕp vµ tuyÖt ®èi b»ng hÖ thèng c¸c chØ tiªu ph¸p lÖnh, mµ Nhµ n-íc qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp th«ng qua hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt. C¸c DNNN chÞu tr¸ch nhiÖm tr-íc Nhµ n-íc vÒ viÖc b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn Nhµ n-íc giao, ®¶m b¶o c¸c chØ tiªu vÒ thu nép ng©n s¸ch Nhµ n-íc. Nhµ n-íc xãa bá bao cÊp ®èi víi DNNN. Hai lµ : C¸c DNNN chÞu sù chi phèi bëi c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan cña nÒn KTTT, do ®ã ®-îc quyÒn tù huy ®éng vèn vµ ®Çu t- vèn, c¹nh tranh b×nh ®¼ng víi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c vµ cã thÓ sÏ bÞ ph¸ s¶n theo quy ®Þnh cña LuËt Ph¸ s¶n doanh nghiÖp. 1.2. C«ng ty cæ phÇn vµ -u ®iÓm cña nã trong nÒn kinh tÕ quèc d©n 1.2.1. Kh¸i niÖm c«ng ty cæ phÇn 1.2.1.1. Kh¸i niÖm c«ng ty cæ phÇn: C«ng ty cæ phÇn (CTCP) lµ mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp trong ®ã c¸c cæ ®«ng cïng gãp vèn kinh doanh, cïng tham gia qu¶n lý, cïng chia lîi nhuËn vµ cïng chÞu tr¸ch nhiÖm trong ph¹m vi phÇn vèn gãp cña m×nh vµo c«ng ty trªn c¬ së tù nguyÖn ®èi víi c¸c kho¶n tr¸ch nhiÖm ph¸t sinh. Vèn ®iÒu lÖ cña CTCP ®-îc chia lµm nhiÒu phÇn b»ng nhau gäi lµ cæ phÇn. Chøng chØ x¸c nhËn gi¸ trÞ cæ phÇn gäi lµ cæ phiÕu. Gi¸ trÞ mçi cæ phiÕu gäi lµ mÖnh §Æng Quèc Kh¸nh - Líp Qu¶n trÞ kinh doanh §¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi - 10 - Khoa Qu¶n lý vµ Kinh tÕ gi¸ cæ phiÕu. C¸c c¸ nh©n, ph¸p nh©n së h÷u cæ phiÕu do c«ng ty cæ phÇn ph¸t hµnh gäi lµ cæ ®«ng. CTCP ®-îc quyÒn ph¸t hµnh cæ phiÕu khi cã nhu cÇu t¨ng thªm vèn ®Ó SXKD hoÆc ®-îc vay vèn d-íi h×nh thøc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu c«ng ty khi cÇn thiÕt theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 1.2.1.2. Ph©n lo¹i c«ng ty cæ phÇn. Tïy theo tiªu thøc ph©n lo¹i, CTCP cã thÓ ®-îc ph©n thµnh nhiÒu lo¹i kh¸c nhau, cô thÓ : *Theo gãc ®é cung vµ cÇu vÒ vèn, CTCP ®-îc chia lµm hai lo¹i : - C«ng ty cæ phÇn tµi chÝnh: lµ c«ng ty kinh doanh trong lÜnh vùc tµi chÝnh nh- : C«ng ty chøng kho¸n, c«ng ty b¶o hiÓm, c«ng ty tµi chÝnh,... §ã lµ nh÷ng c«ng ty cã kh¶ n¨ng cung cÊp vèn cho nÒn kinh tÕ. Hµng hãa cña nh÷ng c«ng ty nµy lµ nh÷ng hµng hãa ®Æc biÖt nh- : tiÒn tÖ, vèn, chøng kho¸n,... - C«ng ty cæ phÇn phi tµi chÝnh : lµ c¸c c«ng ty cã ®Çu t- kinh doanh mµ s¶n phÈm th-êng lµ nh÷ng hµng hãa hay dÞch vô th«ng th-êng. *Theo ph¹m vi huy ®éng cña vèn, c«ng ty cæ phÇn ®-îc ph©n lµm hai lo¹i c¬ b¶n : - C«ng ty cæ phÇn ®a quèc gia : lµ nh÷ng CTCP huy ®éng vèn vµ cã cæ phÇn ë nhiÒu quèc gia kh¸c nhau. - C«ng ty cæ phÇn ®¬n quèc gia : lµ nh÷ng CTCP huy ®éng vèn chØ trong mét quèc gia riªng biÖt. *Theo quy m« ho¹t ®éng, CTCP ®-îc chia thµnh hai lo¹i : - C«ng ty cæ phÇn cã quy m« lín ; lµ nh÷ng CTCP cã vÊn ®iÒu lÖ lín, ho¹t ®éng trªn ®Þa bµn réng, cã thÓ cã v¨n phßng ë nhiÒu n-íc. §Æng Quèc Kh¸nh - Líp Qu¶n trÞ kinh doanh §¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi - 11 - Khoa Qu¶n lý vµ Kinh tÕ - C«ng ty cæ phÇn cã quy m« võa vµ nhá : lµ nh÷ng CTCP cã vèn ®iÒu lÖ trung b×nh vµ nhá, ph¹m vi ho¹t ®éng võa ph¶i vµ hÑp. 1.2.2. §Æc ®iÓm, vai trß cña c«ng ty cæ phÇn trong nÒn kinh tÕ quèc d©n 1.2.2.1. §Æc ®iÓm. a) §Æc ®iÓm vÒ mÆt nguyªn t¾c tæ chøc. H×nh th¸i CTCP ®· thùc hiÖn viÖc t¸ch quan hÖ së h÷u ra khái qu¸ tr×nh kinh doanh, t¸ch quyÒn së h÷u víi quyÒn qu¶n lý vµ sö dông tµi s¶n, t¹o nªn mét h×nh th¸i x· héi víi mét bªn lµ ®¹i diÖn së h÷u cña ®«ng ®¶o quÇn chóng, cßn bªn kia lµ tæng hîp c¸c nhµ qu¶n lý kinh doanh. Nh÷ng ng-êi ®ãng vai trß së h÷u trong CTCP kh«ng trùc tiÕp ®øng ra kinh doanh mµ ñy th¸c chøc n¨ng ®ã cho bé m¸y qu¶n lý cña c«ng ty. B¶n th©n c«ng ty ®-îc ph¸p luËt thõa nhËn nh- mét ph¸p nh©n ®éc lËp t¸ch rêi h¼n víi c¸c tæ chøc, c¸ nh©n gãp vèn vµ kiÓm so¸t nã. Nguyªn t¾c tæ chøc cña CTCP ®-îc thùc hiÖn phæ biÕn theo m« h×nh sau : §Æng Quèc Kh¸nh - Líp Qu¶n trÞ kinh doanh §¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi - 12 - Khoa Qu¶n lý vµ Kinh tÕ H×nh 1.1: M« h×nh tæ chøc qu¶n lý cña CTCP ®¹i héi ®ång cæ ®«ng ban kiÓm so¸t héi ®ång qu¶n trÞ chñ tÞch héi ®ång qu¶n trÞ tæng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc ®iÒu hµnh phßng, ban chuyªn m«n Phã tæng gi¸m ®èc (PG§) chuyªn m«n phßng, Phã tæng gi¸m ®èc (PG§) chuyªn m«n ban Phã tæng gi¸m ®èc (PG§) chuyªn m«n chuyªn phßng, ban chuyªn m«n m«n ë ®©y, ®¹i héi ®ång cæ ®«ng lµ c¬ quan cao nhÊt cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh mäi vÊn ®Ò quan träng cã liªn quan ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c«ng ty; quyÕt ®Þnh chiÕn l-îc SXKD dµi h¹n cña c«ng ty. §¹i héi ®ång cæ ®«ng bÇu ra héi ®ång qu¶n trÞ ®Ó thay mÆt c¸c cæ ®«ng thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña chñ së h÷u ®èi víi C«ng ty. Héi ®ång qu¶n trÞ lµ c¬ quan qu¶n lý c«ng ty cã toµn quyÒn nh©n danh c«ng ty ®Ó quyÕt ®Þnh mäi vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn môc ®Ých, quyÒn lîi cña c«ng ty trõ nh÷ng vÊn ®Ò thuéc thÈm quyÒn cña ®¹i héi ®ång cæ ®«ng. §«ng thêi ®¹i héi ®ång cæ ®«ng còng bÇu ra mét ban kiÓm so¸t ®Ó thanh tra, kiÓm so¸t mäi ho¹t ®éng §Æng Quèc Kh¸nh - Líp Qu¶n trÞ kinh doanh §¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi - 13 - Khoa Qu¶n lý vµ Kinh tÕ SXKD cña c«ng ty, b¶o vÖ lîi Ých cña ng-êi gãp vèn. Ban kiÓm so¸t ph¶i cã Ýt nhÊt hai ng-êi trë lªn, trong ®ã mét ng-êi lµ ®¹i diÖn cho phÇn gãp vèn cña Nhµ n-íc nÕu CTCP cã vèn gãp cña Nhµ n-íc. Héi ®ång qu¶n trÞ bÇu ra chñ tÞch héi ®ång qu¶n trÞ ®Ó tËp trung qu¶n lý, ®iÒu hµnh mäi ho¹t ®éng chung cña c«ng ty, lµ ng-êi chÞu tr¸ch nhiÖm tr-íc c¸c cæ ®«ng vÒ t×nh tr¹ng ho¹t ®éng cña CTCP. Trong tr-êng hîp chñ tÞch héi ®ång qu¶n trÞ kh«ng kiªm nhiÖm th× héi ®ång qu¶n trÞ cö mét trong sè hä hoÆc thuª ng-êi kh¸c lµm tæng gi¸m ®èc (hoÆc gi¸m ®èc). Tæng gi¸m ®èc (hoÆc gi¸m ®èc) lµ ng-êi ®iÒu hµnh ho¹t ®éng SXKD hµng ngµy cña c«ng ty vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr-íc héi ®ång qu¶n trÞ vÒ viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n ®-îc giao. Tæng gi¸m ®èc (hoÆc gi¸m ®èc) lùa chän vµ bæ nhiÖm c¸c phã tæng gi¸m ®èc (phã gi¸m ®èc) vµ c¸n bé gióp viÖc cho m×nh. D-íi ban gi¸m ®èc lµ c¸c c¬ quan chuyªn m«n chÞu sù ®iÒu hµnh cña ban gi¸m ®èc vµ ®Þnh kú ph¶i b¸o c¸o c«ng viÖc cña m×nh tr-íc ®¹i héi ®ång. Kh«ng cã mét quyÕt ®Þnh hÖ träng nµo liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña c«ng ty mµ kh«ng cÇn ®Õn sù tháa thuËn cña ®¹i héi ®ång. b) §Æc ®iÓm vÒ mÆt tµi chÝnh. Thø nhÊt : XÐt vÒ mÆt c¬ chÕ huy ®éng vèn : CTCP th-êng ¸p dông hai h×nh thøc huy ®éng vèn lµ ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. - H×nh thøc ph¸t hµnh cæ phiÕu : ViÖc b¸n cæ phiÕu thùc chÊt lµ b¸n gi¸ trÞ sö dông cña cæ phiÕu (quyÒn ®-îc h-ëng thu nhËp hµng n¨m) th«ng qua viÖc ph¸t hµnh hai lo¹i cæ phiÕu lµ cæ phiÕu th-êng vµ cæ phiÕu -u ®·i. Cæ phiÕu -u ®·i lµ lo¹i cæ phiÕu ®-îc nhËn thu nhËp cè ®Þnh theo l·i suÊt nhÊt ®Þnh; lîi nhuËn cña c«ng ty dï thÕ nµo th× tr-íc hÕt ph¶i trÝch ®Ó tr¶ lîi tøc cè ®Þnh cho cæ phÇn -u ®·i, cßn bao nhiªu míi ®em chia cho cæ tøc cña cæ phiÕu th«ng th-êng. NÕu c«ng ty ph¸ s¶n th× tµi s¶n ®-îc chia theo cæ phiÕu -u ®·i tr-íc, sau ®ã míi xö lý chia ®Òu cho c¸c cæ ®«ng kh¸c. Ng-êi n¾m gi÷ cæ phiÕu -u ®·i kh«ng ®-îc tham gia ®¹i héi ®ång cæ ®«ng vµ kh«ng ®-îc tham gia qu¶n lý c«ng ty. ChÝnh v× vËy mµ gi¸ cæ phiÕu -u ®·i ë thÞ tr-êng th-êng èn ®Þnh. Cæ phiÕu cã thÓ ph¸t hµnh míi ®Ó thu hót thªm vèn khi c«ng ty cã nhu cÇu vµ viÖc ph¸t hµnh nµy do ®¹i héi cæ ®«ng quyÕt ®Þnh vµ ph¶i g¾n vÊn ®Ò t¨ng vèn víi viÖc söa ®æi ®iÒu lÖ c«ng ty. §Æng Quèc Kh¸nh - Líp Qu¶n trÞ kinh doanh §¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi - 14 - Khoa Qu¶n lý vµ Kinh tÕ - H×nh thøc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu: Bªn c¹nh h×nh thøc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu míi nh»m bæ sung vèn ®iÒu lÖ, trong qu¸ tr×nh kinh doanh nÕu thiÕu vèn, CTCP cã quyÒn vay vèn. Th«ng th-êng c¸c c«ng ty thùc hiÖn viÖc vay vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu c«ng ty. Tr¸i phiÕu CTCP lµ mét lo¹i tê phiÕu do chÝnh c«ng ty ph¸t hµnh ra ®Ó vay vèn. Mçi tê tr¸i phiÕu lµ mét kho¶n nî mµ c«ng ty cam kÕt tr¶ c¶ vèn lÉn l·i theo mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Ng-êi chñ së h÷u tr¸i phiÕu lµ chñ nî cña c«ng ty. Lîi tøc tr¸i phiÕu kh«ng phô thuéc vµo kÕt qu¶ SXKD cña c«ng ty. Cã nhiÒu lo¹i tr¸i phiÕu nh-: tr¸i phiÕu chuyÓn ®æi (cã thÓ chuyÓn ®æi lÊy cæ phiÕu khi c«ng ty cã nhu cÇu t¨ng vèn ®iÒu lÖ); tr¸i phiÕu dù phÇn (cã lîi tøc thay ®æi tïy theo kÕt qu¶ ho¹t ®éng SXKD cña c«ng ty). H×nh 1.2 : M« h×nh huy ®éng vèn cña c«ng ty cæ phÇn Nguån vèn huy ®éng Vèn vay Vèn cæ phÇn Ph¸t hµnh cæ phiÓu míi Bæ xung tõ lîi nhuËn ChuyÓn tõ tr¸i phiÕu sang Vay tÝn dông Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu Víi ®Æc ®iÓm, -u thÕ h¬n h¼n cña hai h×nh thøc huy ®éng vèn trªn, CTCP dÔ dµng thµnh c«ng h¬n trong viÖc thu hót vèn tõ mäi tÇng líp trong x· héi. Thø hai : XÐt vÒ mÆt c¬ chÕ ph©n phèi lîi nhuËn : Lîi nhuËn cña c«ng ty lµ sè tiÒn cßn l¹i sau khi lÊy tæng doanh thu trõ ®i tæng chi phÝ vµ c¸c kho¶n thuÕ ph¶i §Æng Quèc Kh¸nh - Líp Qu¶n trÞ kinh doanh §¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi - 15 - Khoa Qu¶n lý vµ Kinh tÕ nép cho Nhµ n-íc c¶ n¨m. Lîi nhuËn cßn l¹i cña c«ng ty ®-îc ph©n bæ cho c¸c quü nh- : dù tr÷; phóc lîi; khen th-ëng; tr¶ lîi tøc cæ phÇn; tr¸i phiÕu;.... Trong quü tr¶ lîi tøc cæ phiÕu, tr¸i phiÕu th× c¸c cæ phiÕu -u ®·i ®-îc tr¶ tr-íc theo l·i suÊt cè ®Þnh, sè cßn l¹i míi tr¶ cho c¸c cæ phiÕu th-êng. Víi c¬ chÕ ph©n phèi lîi nhuËn nh- vËy vµ thùc hiÖn lêi ¨n, lç chÞu, c¸c cæ ®«ng cïng héi ®ång qu¶n trÞ, bé m¸y ®iÒu hµnh cña CTCP cïng ph¶i mang hÕt tr¸ch nhiÖm vµ lßng nhiÖt t×nh, kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý SXKD ®Ò ®¹t ®-îc lîi nhuËn cao nhÊt. Thø ba : XÐt vÒ mÆt c¬ chÕ tù chñ kinh doanh : CTCP thùc hiÖn chÕ ®é qu¶n trÞ. Mäi quyÕt ®Þnh quan träng cña c«ng ty do ®¹i héi ®ång ®Þnh ®o¹t; Gi¸m ®èc c«ng ty chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c hîp ®ång SXKD cña c«ng ty, nh- thÕ sÏ tr¸nh ®ùoc sù can thiÖp cña ngµnh chñ qu¶n víi c¸c hîp ®ång SXKD. MÆt kh¸c, CTCP cã tc¸ch ph¸p nh©n ®éc lËp, do vËy mµ cã toµn quyÒn chñ ®éng vÒ mÆt nh©n lùc, vËt lùc; vÒ s¶n xuÊt vµ tiªu thô,.... c) §Æc ®iÓm vÒ mÆt së h÷u vµ tÝnh d©n chñ VÒ ph-¬ng diÖn së h÷u, lo¹i CTCP kh¸c víi lo¹i h×nh SXKD kh¸c ë chç cã nhiÒu chñ së h÷u (hµng tr¨m, hµng ngh×n, thËm chÝ hµng triÖu cæ ®«ng). C¸c chñ së h÷u kh«ng tham gia trùc tiÕp vµo c«ng t¸c qu¶n lý. Chñ së h÷u chØ thùc hiÖn quyÒn tham gia ®¹i héi ®ång cæ ®«ng, cã quyÒn së h÷u trªn ph-¬ng diÖn thu lîi tøc, mua b¸n cæ phiÕu,... mang tÝnh c¸ nh©n. Toµn bé chøc n¨ng qu¶n lý, ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng SXKD cña c«ng ty ®-îc giao cho nh÷ng nhµ qu¶n lý chuyªn nghiÖp (bÇu hoÆc thuª). Nh- vËy, víi CTCP hÇu hÕt c¸c chñ së h÷u ®-îc t¸ch ra khái nhiÖm vô qu¶n lý; c«ng viÖc sö dông vèn kh«ng cßn rµng buéc bëi c«ng viÖc së h÷u vèn, do ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng t¸c sö dông vèn ®-îc n¨ng ®éng, hiÖu qu¶ h¬n. MÆt kh¸c, ë c«ng ty cæ phÇn víi sè l-îng cæ ®«ng lín, mäi cæ ®«ng ®Òu cã quyÒn b×nh ®¼ng nhnhau vµ t-¬ng ®-¬ng víi sè cæ phÇn mµ m×nh cã trong CTCP, do vËy mµ tÝnh b×nh ®¼ng, d©n chñ ë ®©y ®-îc ®Ò cao thùc sù. HiÖn t-îng c¸ nh©n ¸p ®¶o, chi phèi tËp §Æng Quèc Kh¸nh - Líp Qu¶n trÞ kinh doanh §¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi - 16 - Khoa Qu¶n lý vµ Kinh tÕ thÓ c«ng ty hiÕm cã thÓ x¶y ra v× sè l-îng cæ phÇn tèi ®a cña mét cæ ®«ng ®· bÞ h¹n chÕ bëi quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ ®iÒu lÖ cña CTCP. 1.2.2.2. Vai trß cña CTCP trong nÒn kinh tÕ quèc d©n M« h×nh CTCP ®ù¬c ra ®êi tõ nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû XVI, ®Çu thÕ kû XVII, ®Õn nay ®· lan réng ra kh¾p c¸c lÜnh vùc kinh tÕ ë hÇu hÕt c¸c n-íc trªn thÕ giíi vµ trë thµnh ®iÓm nãng, mòi nhän trong chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh tÕ ë mçi quèc gia khi b-íc vµo nÒn KTTT vµ nã cã vÞ trÝ rÊt quan träng trong c¬ cÊu lµng doanh nghiÖp ë mçi n-íc. CTCP ra ®êi ®· chÊm døt t×nh tr¹ng Nhµ n-íc ph¶i lo bï lç, g¸nh chÞu rñi ro cho doanh nghiÖp. Sù thµnh c«ng cña ph-¬ng ph¸p tæ chøc SXKD theo kiÓu CTCP lµ do nã cã c¸c -u ®iÓm næi tréi h¬n h¼n c¸c doanh nghiÖp kh¸c, thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm sau ; Thø nhÊt : Lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh x· héi hãa së h÷u, CTCP ra ®êi ®· gãp phÇn ®Èy nhanh h¬n n÷a qu¸ tr×nh tÝch lòy vµ tËp trung t- b¶n vÒ tèc ®é vµ quy m«; lµm xuÊt hiÖn nh÷ng doanh nghiÖp lín cã tÇm ho¹t ®éng xuyªn quèc gia mµ víi m« h×nh kh¸c th× khã cã thÓ thùc hiÖn ®-îc. Trong t¸c phÈm T- b¶n, M¸c ®· ®¸nh gi¸ r»ng “ nÕu ph¶i chê cho ®Õn khi tÝch lòy lµm cho mét sè t- b¶n riªng lÎ lín lªn ®Õn møc cã thÓ ®¶m ®-¬ng ®-îc viÖc x©y dùng ®-êng s¾t th× cã lÏ ®Õn ngµy nay thÕ giíi vÉn ch-a cã ®-êng s¾t. Ng-îc l¹i, qua c¸c c«ng ty cæ phÇn, sù tËp trung t- b¶n ®· thùc hiÖn ®-îc trong nh¸y m¾t” . Thø hai : CTCP gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®ång vèn : §èi víi CTCP, ph-¬ng ¸n SXKD lµ do c«ng ty quyÕt ®Þnh, h¬n n÷a viÖc huy ®éng vèn lµ tõ c¸c nguån vèn trong d©n c-, sè l-îng cæ ®«ng nhiÒu, søc Ðp tõ cæ ®«ng muèn duy tr× gi¸ cæ phiÕu cao ®· khiÕn cho c«ng ty ph¶i ®Ò cao tr¸ch nhiÖm, ph¶i phÊn ®Êu n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn. MÆt kh¸c, do lîi nhuËn cña c¸c CTCP ë c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau lµ kh«ng b»ng nhau ®· khiÕn c¸c nhµ ®Çu t- ph¶i c©n nh¾c xem nªn ®Çu t- vµo ngµnh nµo, lÜnh vùc nµo cã n¨ng suÊt lao ®éng vµ tû suÊt lîi nhuËn cao h¬n lµm cho c¬ cÊu vèn ®-îc ph©n bæ réng kh¾p, hiÖu qu¶ sö dông vèn cao h¬n. Còng ë m« h×nh CTCP, quyÒn së h÷u tµi s¶n vµ quyÒn qu¶n lý kinh doanh ®-îc t¸ch b¹ch thùc sù, §Æng Quèc Kh¸nh - Líp Qu¶n trÞ kinh doanh