Tài liệu Phân tích năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần may sông hồng

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- VŨ VĂN GIANG PHÂN TÍCH NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN MAY SÔNG HỒNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội – 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- VŨ VĂN GIANG PHÂN TÍCH NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN MAY SÔNG HỒNG Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60 34 01 02 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. PHẠM QUỲNH ANH XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƢỚNG DẪN XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội – 2015 CAM KẾT Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Hà Nội, ngày … tháng ...năm …… Ngƣời thực hiện luận văn Vũ Văn Giang LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tôi xin trân trọng cảm ơn TS Phạm Quỳnh Anh, ngƣời đã cho tôi nhiều kiến thức chuyên môn thiết thực, số liệu và phƣơng pháp nghiên cứu khoa học hiện đại. Tôi xin chân thành cảm ơn đến toàn thể quý Thầy, Cô trƣờng đại học Kinh tế, đại học Quốc Gia Hà Nội đã trang bị cho tôi những kiến thức quý báu trong thời gian tôi theo học tại trƣờng. Tiếp theo, tôi xin trân trọng cảm ơn lãnh đạo, các phòng ban và cán bộ, công nhân viên công ty cổ phần may Sông Hồng đã cung cấp thông tin, tài liệu, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình nghiên cứu, hoàn thiện luận văn. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, ngƣời thân, bạn bè đã luôn động viên, khích lệ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin chân thành cảm ơn ! MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................... i DANH SÁCH BẢNG ....................................................................................... ii DANH SÁCH HÌNH........................................................................................ iii DANH SÁCH BIỂU ĐỒ ................................................................................. iv PHẦN MỞ ĐẦU : GIỚI THIỆU VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU...................... 1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIẾN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP .................................................................... 4 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ............................................................ 4 1.2. Cơ sở lý luận về cạnh tranh, năng lực cạnh tranh .................................. 7 1.2.1. Khái niệm cạnh tranh và năng lực cạnh tranh ................................... 7 1.2.2. Các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. ........ 10 1.3. Các yếu tố tác động đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp ......... 13 1.3.1. Các yếu tố bên trong doanh nghiệp .................................................. 13 1.3.2.Các yếu tố bên ngoài doanh nghiệp ................................................... 16 1.4. Một số kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp dệt may ............................................................................................ 18 1.4.1. Kinh nghiệm của công ty cổ phần giầy da và may mặc xuất khẩu LEGARMEX. ................................................................................................ 18 1.4.2. Kinh nghiệm của Tổng công ty cổ phần may Việt Tiến .................... 19 1.4.3. Kinh nghiệm của Tổng công ty cổ phần May 10 .............................. 20 1.4.4. Bài học kinh nghiệm rút ra cho công ty cổ phần may Sông Hồng. .. 21 CHƢƠNG 2:PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ................... 23 2.1. Lựa chọn khung khổ lý thuyết và xây dựng mô hình nghiên cứu ....... 23 2.1.1. Mô hình nghiên cứu các tiêu chí, thước đo năng lực cạnh tranh ..... 23 2.1.2. Khung nghiên cứu về các nhân tố quyết định năng lực cạnh tranh . 23 2.2. Dữ liệu và phƣơng pháp nghiên cứu .................................................... 25 2.2.1. Dữ liệu: ............................................................................................. 25 2.2.2. Phương pháp nghiên cứu .................................................................. 25 CHƢƠNG 3: ĐÁNH GIÁ VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN MAY SÔNG HỒNG .................................................................... 27 3.1. Khái quát chung tình hình sản xuất kinh doanh của công ty cổ phần may Sông Hồng .......................................................................................... 27 3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của công ty cổ phần may Sông Hồng ............................................................................................................ 27 3.1.2. Sơ đồ tổ chức ..................................................................................... 30 3.1.3. Lĩnh vực sản xuất kinh doanh chủ yếu .............................................. 34 3.1.4. Kết quả hoạt động kinh doanh trong những năm gần đây. .............. 35 3.2. Đánh giá năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần may Sông Hồng . 38 3.2.1. Năng suất lao động ........................................................................... 38 3.2.2. Năng suất của vốn đầu tư ................................................................. 41 3.2.3 Chi phí sản xuất, giá cả ..................................................................... 42 3.2.4 Sự khác biệt của sản phẩm ................................................................. 44 3.2.5 Tăng trưởng thị phần, doanh thu và tỷ suất lợi nhuận. ..................... 46 3.3. Các nhân tố ảnh hƣởng tới năng lực cạnh tranh của công ty ............... 49 3.3.1. Nhân tố nội tại doanh nghiệp............................................................ 49 3.3.2. Nhân tố môi trường kinh doanh ........................................................ 60 3.4. Phân tích ma trận SWOT công ty cổ phần may Sông Hồng ............... 67 CHƢƠNG 4 : MỘT SỐ GIẢI PHÁP CƠ BẢN NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CHO CÔNG TY CỔ PHẦN MAY SÔNG HỒNG ............. 70 4.1. Định hƣớng phát triển ngành dệt may Việt Nam đến năm 2020 ......... 70 4.1.1. Phương hướng và mục tiêu phát triển ngành Dệt may Việt Nam ..... 70 4.1.2. Định hướng phát triển củacông ty cổ phần may Sông Hồng đến năm 2020. .................................................................................................... 72 4.2. Một số giải pháp cơ bản nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần may Sông Hồng ................................................................................. 73 4.2.1. Giải pháp về chiến lược kinh doanh ................................................. 73 4.2.2. Giải pháp về vốn, công nghệ ............................................................. 74 4.2.3 Giải pháp về kỹ năng lao động .......................................................... 75 4.2.4. Giải pháp cơ cấu tổ chức và các nhân tố tiềm lực vô hình .............. 77 4.2.5. Giải pháp trình độ quản trị doanh nghiệp. ....................................... 78 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 80 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Nguyên nghĩa Chữ viết tắt 1 BCTN Báo cáo thƣờng niên 2 CBCNV Cán bộ công nhân viên 3 DN Doanh nghiệp 4 FOB Free On Board 5 HĐQT Hội đồng quản trị 6 KCS Kiểm tra chất lƣợng sản phẩm 7 LĐ Lao động 8 NSLĐ Năng suất lao động 9 SP Sản phẩm 10 TBTL Trung bình tiền lƣơng 11 TNDN Thu nhập doanh nghiệp 12 TSCĐ Tài sản cố định 13 Vinatex Tập đoàn Dệt may Việt Nam 14 XK Xuất khẩu 15 VN Việt Nam i DANH SÁCH BẢNG STT Bảng Nội dung 1 Bảng 2.1 Ma trận SWOT 26 2 Bảng 3.1 Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty Sông Hồng qua các năm 2011 -2014 36 3 Bảng 3.2 Năng suất lao động của Sông Hồng, Nhà Bà, Việt Tiến giai đoạn 2012 - 2014 39 4 Bảng 3.3 Bảng năng suất của vốn của công ty Sông Hồng, Nhà Bè, Việt Tiến các năm 2012 -2014 41 5 Bảng 3.4 Giá một số dòng sản phẩm chăn ga gối đệm của Sông Hồng, Everpia Việt Nam và Hanvico 43 6 Bảng 3.5 Doanh thu và thị phần Sông Hồng, Nhà Bè, Việt Tiến so với Vinatex giai đoạn 2012 -2014 46 7 Bảng 3.6 Kim ngạch xuất khẩu và thị phần của Sông Hồng, Nhà Bè, Việt Tiến so với ngành dệt may Việt Nam 47 8 Bảng 3.7 Các chỉ tiêu tỷ suất lợi nhuận của Sông Hồng, Nhà Bè, Việt Tiến giai đoạn 2012 -2014 48 9 Bảng 3.8 Một số chỉ tiêu về tình hình tài chính của công ty cổ phần may Sông Hồng, Nhà Bè, Việt Tiến giai đoạn 2011 -2014 49 10 Bảng 3.9 Một số thiết bị máy móc phục vụ sản xuất của công ty cổ phần may Sông Hồng 54 11 Bảng 3.10 Tình hình trang bị tài sản cố định bình quân một lao động 55 12 Bảng 3.11 Tình hình lao động của công ty cổ phần may Sông Hồng 57 13 Bảng 3.12 Trung bình tiền lƣơng của Sông Hồng, Nhà Bè, Việt Tiến và các DN may mặc Việt Nam 59 Bảng 3.13 Ma trận SWOT công ty cổ phần may Sông Hồng 14 Bảng 4.1 Các mục tiêu cụ thể của ngành dệt may đến năm 2030 ii Trang 67 72 DANH SÁCH HÌNH STT Hình 1 Hình 2.1 2 Hình 2.2 3 Hình 3.1 Nội dung Các chỉ tiêu đánh giá năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần may Sông Hồng Các nhân tố ảnh hƣởng tới năng lực cạnh tranh của công ty Sơ đồ bộ máy quản trị công ty cổ phần may Sông Hồng iii Trang 23 24 30 DANH SÁCH BIỂU ĐỒ STT Biểu đồ Nội dung 1 Biểu đồ 3.1 Năng suất lao động của Sông Hồng, Nhà Bè và Việt Tiến 2 Biểu đồ 3.2 Tài sản cố định trên lao động và năng suất lao động của Sông Hồng, Nhà Bè và Việt Tiến Trang 40 56 Trung bình tiền lƣơng và năng suất lao động của 3 Biểu đồ 3.3 Sông Hồng, Nhà Bè, Việt Tiến và các DN may mặc Việt Nam iv 59 PHẦN MỞ ĐẦU : GIỚI THIỆU VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1. Về tính cấp thiết của đề tài Một doanh nghiệp muốn có một vị trí vững chắc trên thị trƣờng với thị phần ngày càng đƣợc mở rộng thì cần có một năng lực đủ mạnh để có thể cạnh tranh trên thị trƣờng. Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp là tổng hợp năng lực nắm giữ và nâng cao thị phần thị trƣờng dựa trên việc cung cấp sản phẩm của chính của doanh nghiệp với chi phí thấp hơn và chất lƣợng cao hơn. Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp là thực lực và lợi thế của doanh nghiệp so với đối thủ cạnh tranh trong việc đáp ứng hiệu quả các nhu cầu của khách hàng để thu lợi nhuận ngày càng cao. Đặc biệt, trong bối cảnh tự do hóa thƣơng mại quốc tế và quá trình hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng của Việt Nam, áp lực cạnh tranh sẽ tăng mạnh đối với hầu hết các doanh nghiệp trong đó có doanh nghiệp may mặc. Do đó, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp là yếu tố đóng vai trò quyết định sự thành bại không chỉ của doanh nghiệp, mà còn của quốc gia dân tộc. Có nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, mới nâng cao đƣợc năng lực cạnh tranh của nền kinh tế, và thu nhập, mức sống của ngƣời dân. Công ty cổ phần may Sông Hồng là một công ty đang trên đà phát triển. Công ty đã gặp không ít khó khăn trƣớc sự cạnh tranh của các đối thủnên nâng cao năng lực cạnh tranh trong quá trình hội nhập là vô cùng quan trọng. Xuất phát từ vai trò của năng lực cạnh tranh và mục tiêu phát triển của công ty cổ phần may Sông Hồng hiện nay:“Phân tích năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần may Sông Hồng”đã đƣợc chọn làm đề tài luận văn. Câu hỏi nghiên cứu: - Các tiêu chí năng lực cạnh tranh và các nhân tố ảnh hƣởng tới năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp? 1 - Đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần may Sông Hồng? - Các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho công ty cổ phần may Sông Hồng? 2. Mục tiêu nghiên cứu Phân tích đánh giá năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần may Sông Hồng. Từ đó, đề xuất một số giải pháp cơ bản nâng cao năng lực cạnh tranh cho công ty cổ phần may Sông Hồng. 3.Nhiệm vụ nghiên cứu: Nghiên cứu, tổng hợp và hệ thống lý luận về cạnh tranh, năng lực cạnh tranh, các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, các nhân tố quyết định năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Đánh giá mức độ năng lực cạnh tranh, phân tích các lợi thế và hạn chế của công ty cổ phần may Sông Hồng và chỉ ra các nguyên nhân tƣơng ứng. Từ đó rút ra điểm mạnh và điểm yếu của công ty cổ phần may Sông Hồng. Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho công ty cổ phần may Sông Hồng. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu:  Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần may Sông Hồng giai đoạn 2011 - 2014.  Đối tƣợng nghiên cứu: Năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần may Sông Hồng: thế mạnh, hạn chế, các nhân tố quyết định năng lực cạnh tranh của công ty và các giải pháp. 5. Một số đóng góp của luận văn - Hệ thống hóa và làm rõ cơ sở lý luận về năng lực cạnh tranh củadoanh nghiệp dệt may. 2 - Phân tích đánh giá năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần may Sông Hồng trong thời gian qua (2011 – 2014) - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh cho công ty cổ phần may Sông Hồng đến năm 2020 bao gồm các giải pháp mới có tính khả thi cao, gắn chặt với những điều kiện cụ thể của công ty, phù hợp với xu hƣớng phát triển của ngành dệt may trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế. 6. Kết cấu luận văn: Ngoài phần mởđầu, kết luận và danh mục các tài liệu tham khảo thì luận văn đƣợc kết cấu thành 4 chƣơng: Chương 1 : Cơ sở lý luận và thực tiễn về nằng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp. Chương 2: Phƣơng pháp và thiết kế nghiên cứu Chương 3 : Đánh giá về năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần may Sông Hồng Chương 4 : Một số giải pháp cơ bản nâng cao năng lực cạnh tranh cho công ty cổ phần may Sông Hồng 3 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIẾN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu - Tác giảNguyễn Hữu Thắng, 2008. Nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế. Hà Nội: NXB Chính trị quốc gia. Cuốn sách phân tích những vấn đề lý luận và thực trạng năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam hiện nay, đề ra một số quan điểm và phƣơng hƣớng, các giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Những giải pháp mà cuốn sách đƣa ra có 4 nội dung lớn, đó là: Nâng cao năng lực hoạt động của các doanh nghiệp; Sử dụng có hiệu quả các nguồn lực của doanh nghiệp; Cải thiện môi trƣờng và điều kiện kinh doanh đối với doanh nghiệp; Phát triển các định chế hỗ trợ doanh nghiệp. Trong mỗi giải pháp chính là các giải pháp cụ thể, chi tiết hơn nữa. - Tác giả Nguyễn Thế Nghĩa, 2007. Nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp trong hội nhập kinh tế quốc tế. Tạp chí Cộng sản điện tử, số 23 (143). Tác giả cho rằng năng lực cạnh tranh là sức mạnh của doanh nghiệp đƣợc thể hiện trên thƣơng trƣờng. Sự tồn tại và sức sống của một doanh nghiệp thể hiện trƣớc hết ở năng lực cạnh tranh. Để từng bƣớc vƣơn lên giành thế chủ động trong quá trình hội nhập, nâng cao năng lực cạnh tranh chính là tiêu chí phấn đấu của các doanh nghiệp Việt Nam. Tác giả đã khái quát tình hình phát triển của các doanh nghiệp Việt Nam, từ đó đƣa ra những giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam. - Tác giả Nguyễn Anh Tuấn, 2006. Giải pháp nâng cao khả năng cạnh tranh hàng may mặc của Việt Nam trên thị trường EU. Luận án Tiến sĩ, Trƣờng Đại học Kinh tế quốc dân. Luận án đƣa ra những lý luận chung về khả năng cạnh tranh của hàng may, thị trƣờng EU đối với hàng may mặc xuất 4 khẩu của Việt Nam và nhân tố ảnh hƣởng đến khả năng cạnh tranh của Việt Nam trên thị trƣờng EU. Kinh nghiệm của một số quốc gia về nâng cao khả năng cạnh tranh. Tác giả đƣa ra những tiêu chí cơ bản cho việc đánh giá khả năng cạnh tranh của hàng may mặc trên thị trƣờng EU ở cấp sản phẩm. Từ hệ thống số liệu, tƣ liệu phong phú, có nguồn gốc rõ ràng, có độ tin cậy cao, luận án đã phân tích thực trạng xuất khẩu hàng may mặc và khả năng cạnh tranh hàng may mặc của Việt Nam trên thị trƣờng EU. Tuy nhiên, luận án chỉ phân tích khả năng cạnh tranh của sản phẩm may mặc chứ chƣa đi vào phân tích năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp may mặc. Để từ đó đƣa ra đƣợc những phƣơng hƣớng và giải pháp nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh của hàng may mặc của Việt Nam trên thị trƣờng EU tốt hơn. -Tác giả Dƣơng Đình Giám, 2001. Phương hướng và các biện pháp chủ yếu nhằm phát triển ngành công nghiệp dệt may trong quá trình công nghiệp hóa, hiện địa hóa ở Việt Nam. Luận án tiến sỹ, Trƣờng Đại học Kinh tế Quốc dân. Tác giả đã khái quát những vấn đề cơ bản về công nghiệp dệt may và những nhân tố ảnh hƣởng đến sự phát triển công nghiệp dệt may trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Đánh giá thực trạng phát triển ngành công nghiệp dệt may Việt Nam. Từ đó, đƣa ra phƣơng hƣớng và các biện pháp chủ yếu nhằm phát triển ngành công nghiệp dệt may trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam. - Tác giả Vũ Thị Thu Hiền, 2008. Nâng cao năng lực cạnh tranh của Tổng công ty cổ phần dệt may Hà Nội. Luận văn thạc sỹ, Trƣờng Đại học Kinh tế Đại học Quốc gia Hà Nội. Tác giả đã hệ thống hóa, làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về cạnh tranh, năng lực cạnh tranh, những yếu tố tác động đến năng lực cạnh tranh của một doanh nghiệp. Phân tích thực trạng năng lực cạnh tranh, những yếu tố tác động đến năng lực cạnh tranh, các đối thủ chính và sản phẩm cùng loại hiện có trên thị trƣờng của Tổng công ty cổ phần dệt 5 may Hà Nội (Hanosimex). Từ đó đánh giá khả năng cạnh tranh của công ty và nêu các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của Tổng công ty cổ phần dệt may Hà Nội. - Tác giả Trần Thị Mến, 2012. Một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần may Sơn Hà. Luận văn thạc sỹ, Trƣờng Đại học Kinh tế Đại học Quốc gia Hà Nội. Tác giả đã trình bày cơ sở lý luận về năng lực cạnh tranh, vận dụng lý luận về năng lực cạnh tranh và chiến lƣợc cạnh tranh vào thực tiễn. Phân tích thực trạng hoạt động của công ty cổ phần may Sơn Hà, phân tích và đánh giá năng lực cạnh tranh hiện tại của công ty. Đề ra một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần may Sơn Hà trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. - Tác giả Nguyễn Thị Cẩm Loan, 2012. Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần May Phương Đông đến năm 2020. Luận văn thạc sỹ, Trƣờng Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh. Luận văn đã xây dựng hệ thống cơ sở lý luận về cạnh tranh, năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp. Đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần may Phƣơng Đông. Từ đó đƣa ra đƣợc nguyên nhân để làm cơ sở đƣa ra các giải pháp chiến lƣợc nâng cao năng lực cạnh tranh cho công ty cổ phần may Phƣơng Đông đến năm 2020. Ngoài ra còn có nhiều các bài viết khác của các tác giả đăng tải trên tạp chí, báo, trang wed,… trong nƣớc và quốc tế có liên quan đến ngành dệt may Việt Nam. Tuy nhiên, chƣa có công trình khoa học dƣới dạng luận văn, báo cáo NCKH về đề tài này đƣợc công bố. Vì vậy tác giả thấy đề tài này mang tính thời sự và cần thiết, nhất là dƣới góc độ kinh tế chính trị. Trên đây là những công trình nghiên cứu có phạm vi và đối tƣợng gần nhất với đề tài nghiên cứu: “Phân tích năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần may Sông Hồng”. 6 1.2. Cơ sở lý luận về cạnh tranh, năng lực cạnh tranh 1.2.1. Khái niệm cạnh tranh và năng lực cạnh tranh 1.2.1.1. Khái niệm về cạnh tranh “Cạnh tranh” là một phạm trù kinh tế cơ bản, là một khái niệm đƣợc sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau và có nhiều cách quan niệm khác nhau dƣới các góc độ khác nhau: (i) Các nhà kinh tế học thuộc trƣờng phái tƣ sản cổ điển cho rằng: Cạnh tranh là một quá trình bao gồm các hành vi phản ứng. Quá trình này tạo ra cho mỗi thành viên trong thị trƣờng một địa điểm hoạt động nhất định và mang lại cho mỗi thành viên một phần xứng đáng so với khả năng của mình. (ii) Khi nghiên cứu về cạnh tranh, K. Marx [9] cho rằng:“Cạnh tranh là sự ganh đua, sự đấu tranh gay gắt giữa các nhà tư bản nhằm giành giật những điều kiện thuận lợi trong sản xuất và tiêu thụ hàng hóa để thu lợi nhận siêu ngạch”. (iii) Kinh tế học của P. Samuelson [15] định nghĩa: “Cạnh tranh là sự tranh giành thị trường để tiêu thụ sản phẩm giữa các nhà doanh nghiệp”. (iv) Từ điển rút gọn về kinh doanh [1] định nghĩa: “Cạnh tranh là sự ganh đua, kình địch giữa các nhà kinh doanh trên thị trường nhằm giành cùng một loại tài nguyên sản xuất hoặc cùng một loại khách hàng về phía mình”, tức là nâng cao vị thế của ngƣời này và làm giảm vị thế của ngƣời khác. (v) Theo giáo sƣ Michael E. Porter [13], trƣờng Kinh doanh, đại học Havard Hoa Kì thì cạnh tranh là giành lấy thị phần. Bản chất của cạnh tranh là tìm kiếm lợi nhuận, là khoản lợi nhuận cao hơn mức lợi nhuận trung bình mà doanh nghiệp đang có. Kết quả quá trình cạnh tranh là sự bình quân hoán lợi nhuận trong doanh nghiệp theo hƣớng cải thiện sâu dẫn đến hệ quả giá cả có thể giảm đi. Ở góc độ thƣơng mại, cạnh tranh là một trận chiến giữa các doanh nghiệp và các ngành kinh doanh nhằm chiếm đƣợc sự chấp nhận và lòng 7 trung thành của khách hàng. Hệ thống doanh nghiệp tự do đảm bảo cho các ngành có thể tự mình đƣa ra các quyết định về mặt hàng cần sản xuất, phƣơng thức sản xuất, và tự định giá cho sản phẩm hay dịch vụ. (vi) Theo Từđiển Bách khoa Việt nam [8] (tập 1) “Cạnh tranh (trong kinh doanh) là hoạt động tranh đua giữa những ngƣời sản xuất hàng hoá, giữa các thƣơng nhân, các nhà kinh doanh trong nền kinh tế thị trƣờng, chi phối quan hệ cung cầu, nhằm dành các điều kiện sản xuất, tiêu thụ thị trƣờng có lợi nhất”. Từ những khái niệm và quan điểm khác nhau trên có thể rút ra nhƣ sau: Cạnh tranh là sự tranh đua giữa những cá nhân, tập thể, đơn vị kinh tế có chức năng như nhau thông qua các hành động, nỗ lực và các biện pháp để giành phần thắng trong cuộc đua, để thỏa mãn các mục tiêu của mình. Các mục tiêu này có thể là thị phần, lợi nhuận, danh tiếng… Tuy nhiên, không phải tất cả các hành vi cạnh tranh là lành mạnh, và nó giúp cho các chủ thể tham gia đạt đƣợc tất cả những gì mình mong muốn. Trong thực tế, để có lợi thế trong kinh doanh các chủ thể tham gia đã sử dụng những hành vi cạnh tranh không lành mạnh để làm tổn hại đến đối thủ tham gia cạnh tranh với mình. Giống nhƣ bất kỳ sự vật hiện tƣợng nào khác, cạnh tranh cũng luôn tồn tại hai mặt của một vấn đề : mặt tích cực và mặt tiêu cực. Ở khía cạnh tích cực, cạnh tranh là nhân tố quan trọng góp phần phân bổ các nguồn lực có hạn của xã hội một cách hiệu quả, trên cơ sởđó giúp nền kinh tế tạo lập một cơ cấu kinh tế hợp lý và hoạt động có hiệu quả. Bên cạnh đó, cạnh tranh góp phần thúc đẩy sự tiến bộ của khoa học công nghệ, dẫn đến gia tăng năng suất sản xuất xã hội, sử dụng hiệu quả các yếu tố sản xuất đầu vào nhằm thỏa mãn tối đa nhu cầu xã hội thông qua các sản phẩm, dịch vụ chất lƣợng cao, giá thành hạ, mẫu mã đa dạng… Ở góc độ tiêu cực, nếu cạnh tranh chỉ nhằm mục đích chạy theo lợi nhuận mà bất chấp tất cả thì song song với lợi nhuận đƣợc tạo ra, có thể xảy ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho xã hội nhƣ môi trƣờng sinh thái bị hủy 8 hoại, nguy hại cho sức khỏe con ngƣời, đạo đức xã hội bị xuống cấp, nhân cách con ngƣời bị tha hóa. 1.2.1.2. Khái niệm về năng lực cạnh tranh Thuật ngữ “Năng lực cạnh tranh” hiện nay đƣợc sử dụng rất nhiều qua các phƣơng tiện thông tin, qua sách báo, trong các cuộc giao tiếp của các chuyên gia kinh tế, các chính sách, các nhà doanh nghiệp. Có rất nhiều quan điểm về năng lực cạnh tranh hiện nay: (i) Theo quan điểm Kinh tế học cổ điển: “Năng lực cạnh tranh của một sản phẩm thể hiện qua lợi thế so sánh về chi phí sản xuất, sự dồi dào và phong phú của các yếu tố đầu vào và năng suất lao động để tạo ra sản phẩm đó. Các yếu tố chi phí sản xuất thấp vẫn đƣợc coi là điều kiện cơ bản của lợi thế cạnh tranh”. (ii) Theo quan điểm tân cổ điển dựa trên lý thuyết thƣơng mại truyền thống thì năng lực cạnh tranh đƣợc xem xét qua lợi thế so sánh về chi phí sản xuất và năng suất. Hiệu quả của các biện pháp nâng cao năng lực cạnh tranh đƣợc đánh giá dựa trên mức chi phí thấp. Chi phí sản xuất thấp không chỉ là điều kiện cơ bản của lợi thế cạnh tranh mà còn đóng góp tích cực cho nền kinh tế. (iii) Quan điểm tổng hợp của Van Duren, Martin và Westgren thì năng lực cạnh tranh là khả năng tạo ra, duy trì lợi nhuận và thị phần trên các thị trƣờng trong và ngoài nƣớc. Các chỉ số đánh giá là năng suất lao động, tổng năng suất của các yếu tố sản xuất, công nghệ, chi phí cho nghiên cứu và phát triển chất lƣợng và tính khác biệt của sản phẩm … (iv) Theo tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) “ Năng lực cạnh tranh” là sức sản xuất ra thu nhập tƣơng đối cao trên cơ sở sử dụng các yếu tố sản xuất có hiệu quả làm cho các doanh nghiệp, các ngành, các địa phƣơng, các quốc gia và khu vực phát triển bền vững trong điều kiện cạnh tranh quốc tế. (v) Theo chủ tịch hội đồng năng lực cạnh tranh của Mỹ “Năng lực cạnh tranh là khả năng của một quốc gia, trong điều kiện thị trƣờng tự do và lành mạnh, tạo ra các sản phẩm và dịch vụ phù hợp với thị trƣờng quốc tế”. 9