Tài liệu Phân tích chỉ tiêu đánh giá ngân quỹ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN  MÔN HỌC QUẢN TRỊ NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ĐỀ TÀI Phaân tích Chæ tieâu traïng thaùi Ngaân quyõ GVHD: Th.S Nguyễn Xuân Trƣờng SVTH: Nhóm 1 Lớp: VB2-TCNH Tp HCM, tháng 08 năm 2010 Phân tích Chỉ tiêu trạng thái ngân quỹ DANH SÁCH NHÓM 1. Phan Thị Thúy Phượng 2. Huỳnh Cẩm Đào 3. Ngô Thị Vân Hà 4. Võ Duy Minh 5. Võ Tùng Huy 6. Nguyễn Thị Thắng 7. Trần Mạnh Cường 8. Man Ngọc Hải 9. Võ Thị Thanh Vân 10. Trịnh Thùy Dung 11. Nguyễn Thị Như Ý 12. Nguyễn Thị Chung GVHD: Th.S Nguyễn Xuân Trường Nhóm 1 lớp VB2- TCNH Phân tích Chỉ tiêu trạng thái ngân quỹ LỜI CẢM ƠN Tập thể nhóm lớp Tài Chính Ngân Hàng chân thành cảm ơn thầy Th.S Nguyễn Xuân Trường. đã tạo điều kiện cho nhóm thực hiện tiểu luận này. Tập thể nhóm 1 GVHD: Th.S Nguyễn Xuân Trường Nhóm 1 lớp VB2- TCNH Phân tích Chỉ tiêu trạng thái ngân quỹ MỤC LỤC LÔØI NOÙI ÑAÀU.......................................................................................................................... 1 CHƢƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN HÌNH THÀNH CHỈ TIÊU ...................................................... 2 1. Quản trị rủi ro thanh khoản .................................................................................................. 2 1.1. Khái niệm về thanh khoản và rủi ro thanh khoản ........................................................ 2 1.2. Nội dung quản trị rủi ro thanh khoản ........................................................................... 4 1.3. Các nguyên nhân dẫn đến rủi ro .................................................................................... 9 1.4. Cung và cầu thanh khoản ............................................................................................. 10 1.5. Đánh giá và đo lƣờng trạng thái thanh khoản ............................................................. 11 1.6. Chiến lƣợc thanh khoản ............................................................................................... 12 2. Tại sao phải đánh giá trạng thái ngân quỹ? ........................................................................ 15 CHƢƠNG II: NGUYÊN LÝ HÌNH THÀNH VÀ CẤU TRÚC CỦA CÁC YẾU TỐ CẤU THÀNH CHỈ TIÊU ...................................................................................................................... 17 1. Nguyên lý hình thành ........................................................................................................... 17 2. Cấu trúc của các yếu tố chỉ tiêu ........................................................................................... 18 2.1 Tổng tài sản (Tài sản có)............................................................................................... 18 2.1.1 Khái niệm .............................................................................................................. 18 2.1.2 Thành phần cấu thành tổng tài sản ...................................................................... 18 2.1.2.1 Tài sản ngân quỹ ............................................................................................... 18 2.1.2.2 Đầu tƣ chứng khoán .......................................................................................... 19 2.1.2.3 Tín dụng ............................................................................................................ 20 2.1.2.4 Các tài sản khác................................................................................................. 24 2.2 Ngân quỹ ....................................................................................................................... 25 2.2.1 Khái niệm .............................................................................................................. 25 2.2.2 Thành phần cấu thành ngân quỹ.......................................................................... 25 2.3 Tiền gửi tại các ngân hàng khác ................................................................................... 26 CHƢƠNG III: PHÂN TÍCH VÀ CHỈ RA QUY LUẬT VẬN ĐỘNG CỦA CHỈ TIÊU ........... 28 1. Các yếu tố ảnh hƣởng đến chỉ tiêu ...................................................................................... 28 1.1. Các yếu tố mà ngân hàng có thể kiểm soát đƣợc ......................................................... 28 1.1.1. Nhóm yếu tố làm tăng quỹ tiền tệ ......................................................................... 28 1.1.2. Nhóm yếu tố làm giảm quỹ tiền tệ ........................................................................ 28 1.2. Các yếu tố mà ngân hàng không kiểm soát đƣợc ........................................................ 28 1.2.1. Nhóm yếu tố làm tăng quỹ tiền tệ ......................................................................... 28 1.2.2. Nhóm yếu tố làm giảm quỹ tiền tệ ........................................................................ 29 2. Quy luật vận động của chỉ tiêu............................................................................................. 29 GVHD: Th.S Nguyễn Xuân Trường Nhóm 1 lớp VB2- TCNH Phân tích Chỉ tiêu trạng thái ngân quỹ CHƢƠNG IV: ĐỀ XUẤT PHƢƠNG ÁN ĐÁNH GIÁ GIÁ TRỊ AN TOÀN CHỈ TIÊU .......... 32 1. Phƣơng án dựa trên nhu cầu thanh khoản .......................................................................... 32 2. Phƣơng án dựa trên cung thanh khoản ............................................................................... 32 a. Phƣơng án an tòan thanh khoản từ phía tài sản ............................................................. 32 b. Phƣơng án an toàn thanh khoản từ phía nguồn vốn ....................................................... 33 c. Phƣơng án an toàn thanh khoản kết hợp tài sản và nguồn vốn ...................................... 33 KẾT LUẬN .................................................................................................................................. 36 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHÀO ..................................................................................... 37 GVHD: Th.S Nguyễn Xuân Trường Nhóm 1 lớp VB2- TCNH Phân tích Chỉ tiêu trạng thái ngân quỹ LÔØI NOÙI ÑAÀU Chức năng cơ bản của hệ thống tài chính là cung cấp thanh khoản. Sự ổn định của hệ thống ngân hàng liên quan chặt chẽ tới khả năng cung cấp thanh khoản của nó. Đáp ứng kịp thời nhu cầu thanh toán của khách hàng chính là đảm bảo an toàn thanh khoản. Vào những năm 1970 các NHTM nước ngoài cho các nước kém phát triển (LDCs) vay hàng trăm tỷ đôla. Vào những năm 1980, các khoản cho vay này trở nên khó thu hồi (khủng hoảng nợ), các ngân hàng này mất khả năng thanh toán tiền gửi của khách, thua lỗ và bị phá sản. Vào những năm 1990, các hãng chứng khoán gặp nguy khốn bởi sự sụp đổ của thị trường bất động sản và thị trường chứng khoán ở Nhật. Các NHTM Nhật – người tài trợ cho các hãng chứng khoán, đã không thu được nợ, mất khả năng chi trả cho người gửi tiền. Đầu những năm 1990, một số quỹ tín dụng ở Việt nam làm ăn thua lỗ gây hoang mang cho khách, dẫn đến việc dân rút tiền hàng loạt tại các quỹ tín dụng khác, tạo nên sự sụp đổ hàng loạt các quỹ tín dụng Như vậy việc đáp ứng nhu cầu thanh toán của khách hàng một cách thường xuyên và trong những trường hợp đặc biệt khẩn cấp là yêu cầu cấp thiết, là nội dung quan trọng trong công tác quản lý của ngân hàng nhằm hạn chế rủi ro thanh khoản. Nó liên quan tới sự tồn tại và phát triển của mỗi ngân hàng và của cả hệ thống. Vì những lý do trên, nhóm đã chọn dề tài “Phân tích chỉ tiêu trạng thái ngân quỹ” làm đề tài của nhóm. Kết cấu của đề tài gồm: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận hình thành chỉ tiêu Chƣơng 2: Nguyên lý hình thành và cấu trúc của các yếu tố cấu thành chỉ tiêu Chƣơng 3: Phân tích và chỉ ra quy luật vận động của chỉ tiêu Chƣơng 4: Đề xuất phương án đánh giá giá trị an toàn chỉ tiêu GVHD: Th.S Nguyễn Xuân Trường Nhóm 1 lớp VB2- TCNH 1 Phân tích Chỉ tiêu trạng thái ngân quỹ CHƢƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN HÌNH THÀNH CHỈ TIÊU 1. Quản trị rủi ro thanh khoản Một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của ngân hàng thương mại là đảm bảo khả năng thanh khoản đầy đủ. Một ngân hàng thương mại được xem là có khả năng thanh khoản nếu nó tiếp cận dễ dàng các nguồn vốn khả dụng ở chi phí hợp lý và đúng lúc cần thiết. Điều này có nghĩa là ngân hàng có sẵn lượng ngân quỹ dự trữ trong tay hoặc có thể tăng thêm bằng cách vay mượn hoặc bán bớt một số tài sản mà ngân hàng đang có. Thực tế cho chúng ta thấy hiện tượng thiếu hụt thanh khoản, thường là một trong những dấu hiệu đầu tiên cho thấy ngân hàng đang ở trong tình trạng khó khăn tài chính nghiêm trọng. Kế đến những ngân hàng có vấn đề này bắt đầu mất các khoản tiền gửi cũ và mới, nguồn cung cấp tiền ngày càng khác ở trong tình thế cho vay hỗ trợ một cách miễn cưỡng vì thiếu sự an toàn hoặc với lãi suất cao hơn, một tác nhân làm suy giảm hơn nữa lợi nhuận của ngân hàng có vấn đề. Nhiều ngân hàng thực sự cho rằng có thể vay mượn các nguồn thanh khoản không giới hạn bất kỳ lúc nào cần đến. Do đó, không cần phải dự trữ thanh khoản nhiều dưới hình thức các tài sản có giá cả ổn định và dễ bán. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, tình trạng thiếu hụt ngân quỹ ở một mức độ lớn tại một số ngân hàng đã chỉ ra rằng vấn đề thanh khoản là không thể bỏ qua. Ngày nay, quản trị thanh khoản trở nên quan trọng hơn so với trước đây rất nhiều, bởi vì một ngân hàng có thể bị đóng cửa nếu không đáp ứng đủ nhu cầu thanh khoản, mặc dù về kỹ thuật, nó vẫn còn khả năng trả nợ. Hơn nữa, năng lực quản trị thanh khoản của một ngân hàng là thước đo quan trọng về tính hiệu quả tổng thể để đạt đến các mục tiêu dài hạn của ngân hàng. 1.1. Khái niệm về thanh khoản và rủi ro thanh khoản a. Thanh khoản GVHD: Th.S Nguyễn Xuân Trường Nhóm 1 lớp VB2- TCNH 2 Phân tích Chỉ tiêu trạng thái ngân quỹ Theo nghĩa hẹp, thanh khoản là khả năng biến đổi một tài sản nào đó ra tiền mặt một cách nhanh chóng với một chi phí thấp nhất có thể. Một cách đầy đủ hơn, dựa vào cả hai tiếp cận từ tài sản và nguồn vốn, thanh khoản là khả năng tiếp cận các tài sản và nguồn vốn với một chi phí hợp lý để phục vụ các nhu cầu hoạt động khác nhau của ngân hang. Một tài sản có tính thanh khoản cao khi chi phí chuyển đổi thành tiền nhanh, trong khi đó, nguồn vốn có tính thanh khoản cao khi chi phí huy động thấp và thời gian huy động nhanh. b. Rủi ro thanh khoản Rủi ro thanh khoản là loại rủi ro đặc trưng và phổ biến trong hoạt động NHTM. Rủi ro thanh khoản là tình trạng ngân hàng không đáp ứng được nhu cầu sử dụng vốn khả dụng (nhu cầu thanh khoản). Tình trạng này nhẹ thì gây thua lỗ, hoạt động kinh doanh bị đình trệ, nặng thì làm mất khả năng thanh toán dẫn đến ngân hàng phá sản. Trong số các NHTM, rủi ro thanh khoản là rủi ro rất đặc trưng đối với ngân hàng. Lý do là nguồn vốn ngân hàng có một phần rất lớn là vốn huy động với đặc tính có thể rút trước hạn. Rủi ro thanh khoản của ngân hàng là những rủi ro xảy ra do sự thay đổi trên thị trường thứ cấp gây khó khăn cho ngân hàng trong việc chuyển đổi các tài sảnthành tiền để đáp ứng các nhu cầu chi trả. Khả năng này xảy ra khi chi phí giao dịchtăng, hoặc thời gian giao dịch bị kéo dài. Tổn thất mà ngân hàng phải gánh chịu là chi phí phát sinh do phải tìm kiếm các nguồn chi trả khác. Phần lớn nguồn tiền trong ngân hàng là các khoản tiền gửi phải trả khi có yêu cầu. Do vậy, ngân hàng thường xuyên phải đối đầu với nhu cầu chi trả, nếu yêu cầu này không được đáp ứng ngay, nguồn tiền gửi có thể bị giảm sút nhanh chóng, thậm chí làm cho ngân hàng bị phá sản. Trong khi đó, hoạt động đầu tư tài sản chủ yếu của ngân hàng là cho vay, vì vậy ngân hàng phải đáp ứng kịp thời nhu cầu vay hợp pháp của khách hàng. Vì vậy, khi thực hiện chức năng trung gian tài chính và trung gian thanh toán, ngân hàng thường xuyên phải duy trì khả năng thanh toán, tức duy trì thanh khoản của ngân hàng. Những ví dụ cụ thể về rủi ro thanh khoản như sau: Vào những năm 70, các ngân GVHD: Th.S Nguyễn Xuân Trường Nhóm 1 lớp VB2- TCNH 3 Phân tích Chỉ tiêu trạng thái ngân quỹ hàng thương mại ở các nước phát triển đã cho các nước kém phát triển vay hàng trăm tỷ đô la. Vào những năm 80, các khoản cho vay này trở nên khó thu hồi. Khủng hoảng nợ diễn ra ở nhiều quốc gia, đặc biệt là các quốc gia châu Mỹ la tinh. Vì vậy, rất nhiều ngân hàng cho vay đã mất khả năng thanh toán tiền gửi của khách, thua lỗ và bị phá sản. Vào những năm 90, các hãng chứng khoán tại Nhật Bản gặp nguy khốn vì sự sụp đổ của thị trường bất động sản và thị trường chứng khoán. Các ngân hàng thương mại thực hiện tài trợ cho các hãng chứng khoán đã không thu được nợ, mất khả năng chi trả cho người gửi tiền. Đầu những năm 90, một số quỹ tín dụng ở Việt Nam làm ăn thua lỗ gây tâm lý hoang mang cho khách hàng gửi tiền, dẫn đến việc rút tiền hàng loạt tại hầu hết tất cả các quỹ tín dụng, tạo nên sự sụp đổ hàng loạt mang tính dây chuyền. Vào cuối năm 1997, khủng hoảng tài chính ở châu á đã làm cho nhiều ngân hàng mất hàng tỷ USD, nhiều khách hàng hoảng loạn thực hiện rút tiền hàng loạt làm một số ngân hàng bị mất khả năng chi trả, bị phá sản hoặc bị sát nhập. Năm 2002, tất cả các ngân hàng Argentina đối mặt với rủi ro thanh khoản, tới mức người dân không muốn dùng tiền mặt nữa mà đã chuyển sang trao đổi hàng đổi hàng. Với Việt Nam, rủi ro thanh khoản gần nhất đã xảy ra với ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu năm 2004 chỉ vì một tin đồn thất thiệt. Gần đây nhất là vụ rủi ro thanh khoản của các ngân hàng Nga vào tháng 7/2004. 1.2. Nội dung quản trị rủi ro thanh khoản Quản trị rủi ro thanh khoản là việc quản lý có hiệu quả cấu trúc tính thanh khoản (tính lỏng) của tài sản và quản lý tốt cấu trúc danh mục của nguồn vốn. Bản chất của hoạt động quản trị rủi ro thanh khoản trong ngân hàng có thể đúc kết hai nội dung như sau: Một là: Hiếm khi nào một thời điểm mà tổng cung thanh toán bằng với tổng cầu thanh khoản. Do vậy, ngân hàng phải thường xuyên đối mặt với tình trạng thâm hụt hay thặng dư thanh khoản. Hai là: Thanh khoản và khả năng sinh lời là hai đại lượng tỷ lệ nghịch với nhau, nghĩa là một tài sản có tính thanh khoản càng cao thì khả năng sinh lời của tài sản đó càng GVHD: Th.S Nguyễn Xuân Trường Nhóm 1 lớp VB2- TCNH 4 Phân tích Chỉ tiêu trạng thái ngân quỹ thấp và ngược lại, một nguồn vốn có tính thanh khoản càng cao thì thường có chi phí huy động càng lớn và do đó, làm giảm khả năng sinh lời khi sử dụng để cho vay. Ngân hàng cần dự trữ thanh khoản để chi trả những chi phí thường xuyên, như lãi tiền gửi..., và cả những cú sốc thanh khoản không mong đợi, như một cuộc rút tiền gửi hàng loạt hay yêu cầu vay vốn lớn. Một ví dụ điển hình cho cú sốc thanh khoản là nhiều người đổ xô đến ngân hàng rút tiền ở cùng một thời điểm. Trong hoàn cảnh đó, hầu như không một ngân hàng nào có thể đáp ứng hết những yêu cầu này và dễ dẫn đến nguy cơ sụp đổ, ngay cả khi ngân hàng đó chưa mất khả năng thanh toán. Tất nhiên, khả năng dự trữ thanh khoản kém chưa hẳn sẽ đưa đến sự sụp đổ của một ngân hàng, nhưng chắn chắc, ngân hàng sẽ phải bỏ ra một khoản chi phí lớn để ứng phó với một cú sốc thanh khoản không lường trước. Và điều đó sẽ làm giảm đáng kể lợi nhuận của ngân hàng và suy đến cùng khả năng sụp đổ là hoàn toàn có thể. Thanh khoản mang ý nghĩa thời điểm rất lớn, theo nghĩa, một số yêu cầu thanh khoản là tức thời hoặc gần như tức thời. Chẳng hạn, một khoản tiền gửi lớn đến hạn và khách hàng không có ý định tiếp tục duy trì số vốn này tại ngân hàng; khi đó, ngân hàng buộc phải tìm kiếm các nguồn vốn có thể sử dụng ngay như vay từ TCTD khác. Ngoài ra, yếu tố thời vụ, chu kỳ cũng rất đáng quan trọng trong việc dự kiến cầu thanh khoản dài hạn. Ví dụ, cầu về thanh khoản thường rất lớn vào mùa hè, cuối hè gắn với ngày tựu trường, ngày nghỉ và các kế hoạch du lịch của khách hàng. Việc kế hoạch được những yêu cầu thanh khoản này, sẽ giúp ngân hàng hoạch định được nhiều nguồn đáp ứng cầu thanh khoản dài hạn hơn là trong trường hợp đối với cầu thanh khoản ngắn hạn. Quản trị rủi ro thanh khoản thông qua áp dụng các lý thuyết thanh khoản Các lý thuyết về quản lý thanh khoản đã có từ những ngày đầu trong hoạt động ngân hàng. Nhìn chung, có bốn lý thuyết chính như sau: Lý thuyết cho vay thương mại (cho vay ngắn hạn); Lý thuyết về khả năng chuyển đổi của tài sản; Lý thuyết lợi tức dự tính và Lý thuyết về quản lý nợ GVHD: Th.S Nguyễn Xuân Trường Nhóm 1 lớp VB2- TCNH 5 Phân tích Chỉ tiêu trạng thái ngân quỹ a. Lý thuyết cho vay thƣơng mại (cho vay ngắn hạn) Lý thuyết này hình thành dựa trên việc nghiên cứu thanh khoản của các ngân hàng từ đầu thế kỷ 19 trở về trước. Các ngân hàng chưa liên kết với nhau, thị trường TC chưa phát triển, khả năng thanh khoản của Ngân hàng chủ yếu dựa vào ngân quỹ và các khoản cho vay ngắn hạn. Nội dung: Lý thuyết này cho rằng: Thanh khoản của một ngân hàng sẽ được đảm bảo nếu các tài sản của ngân hàng tồn tại chủ yếu dưới dạng các khoản cho vay thương mại (cho vay ngắn hạn). Các khoản cho vay thương mại thực chất là các khoản cho vay ngắn hạn nhằm xúc tiến quá trình tiền – hàng – tiền bằng cách cho vay vốn lưu động. Cơ sở của lý thuyết này: thời hạn cho vay thương mại ngắn thì khả năng thu hồi nợ dễ. Vì vậy, tiền cho vay của ngân hàng ít bị động lại, không đọng lâu ở khách hàng vay mà khách hàng thường xuyên có các khoản thu bằng tiền để chuyển vào ngân hàng. Dự trữ trong ngân hàng được đảm bảo thì sẽ đáp ứng nhu cầu thanh toán. Hạn chế: Tuy vậy, trong quá trình áp dụng, lý thuyết này đã bộc lộ rất nhiều hạn chế Cho vay ngắn hạn dẫn đến lãi suất thấp nên mức thu nhập của ngân hàng cũng thấp hơn. Hạn chế khả năng cho vay của ngân hàng. Hướng tài trợ trung và dài hạn không thể thực hiện được, trong khi nhu cầu tài trợ theo hướng này đang tăng lên. Khi không cho vay trung và dài hạn được thì khả năng để cho vay ngắn hạn cũng bị giảm xuống, do nhiều khách hàng rời bỏ ngân hàng để tới ngân hàng khác cung cấp dịch vụ đa dạng hơn. Không xem xét tới tính ổn định tương đối của tiền gửi ngân hàng (rất ít trường hợp tất cả các KH đều rút tiền gửi cùng một lúc. Tính ổn định này cho phép NH có thể mở rộng vốn trong một thời gian tương đối dài mà không làm mất tính thanh khoản của nó. Với cho vay ngắn hạn, NH vẫn có thể gặp rủi ro thanh khoản nến KH gặp khó khăn không trả nợ đúng hạn cho NH. GVHD: Th.S Nguyễn Xuân Trường Nhóm 1 lớp VB2- TCNH 6 Phân tích Chỉ tiêu trạng thái ngân quỹ b. Lý thuyết về khả năng chuyển đổi của tài sản Lý thuyết này phát triển khi thị trường trái phiếu chính phủ phát triển, thị trường tài chính đang bắt đầu phát triển, tạo điều kiện cho khả năng chuyển đổi các TS của NH thành tiền dễ dàng hơn. Dựa trên việc phân tích số lượng các ngân hàng Anh và Mỹ bị phá sản trong cuộc khủng hoảng 1929-1933, các tác giả của lý thuyết này cho rằng, số lượng các ngân hàng Anh (chủ yếu cho vay thương mại) bị phá sản chẳng kém gì các ngân hàng Mỹ (mở rộng cho vay bất động sản và người tiêu dùng). Như vậy, cho vay thương mại cũng không đảm bảo an toàn thanh khoản cho ngân hàng thương mại khi khủng hoảng xảy ra. Nội dung: Lý thuyết về khả năng chuyển đổi của tài sản chứng minh vấn đề chính để đảm bảo khả năng an toàn thanh khoản là khả năng tạo ra thu nhập cho ngân hàng (tăng khả năng tích luỹ) và khả năng chuyển đổi của tài sản. Lý thuyết này cho rằng: thanh khoản của 1 NH sẽ được đảm bảo nếu các TS của NN đó tồn tại chủ yếu dưới dạng những tài sản có khả năng dễ chuyển đổi. Các TS có khả năng chuyển đổi cao là: CK của những công ty có tình hình TC tốt, KD tốt, trái phiếu CP, các khoản cho vay có chất lượng cao (VD: với các DA có khả năng mang lại lợi nhuận cao, các khoản cho vay có đảm bảo bằng TS. Điều kiện chuyển đổi: Người mua phải sẵn sàng chấp nhận những tài sản có khả năng chuyển đổi này. Điều kiện thị trường: Để tiến hành giao dịch, chuyển đổi các loại TS này thành tiền dễ dàng cần người môi giới hoặc NHTƯ sẵn sàng mua lại dưới dạng chiết khấu. So với lý thuyết cho vay thương mại, lợi thế của lý thuyết về khả năng chuyển đổi là: hướng đầu tư của NH mở rộng, vì vậy NH có khả năng sử dụng hầu hết các khoản tiền đã nhân được. Tuy vậy, lý thuyết này vẫn bộc lộ rất nhiều hạn chế: Khả năng chuyển đổi thay đổi khi thị trường biến động như bán thế chấp, mua bán cổ phiếu trái phiếu chưa nhiều, lừa đảo....sẽ ảnh hưởng tới thanh khoản của NH. GVHD: Th.S Nguyễn Xuân Trường Nhóm 1 lớp VB2- TCNH 7 Phân tích Chỉ tiêu trạng thái ngân quỹ c. Lý thuyết lợi tức định trƣớc (lợi tức dự tính) Tính thanh khoản của ngân hàng không chỉ được đo lường bằng khả năng chuyển đổi của tài sản. Trên cơ sở phân tích thanh khoản của ngân hàng trên quan điểm dòng tiền, các tác giả của lý thuyết lợi tức định trước cho rằng các khoản thu từ tài sản không chỉ xảy ra khi tài sản đến hạn mà còn có được vào nhiều thời điểm trong suốt thời hạn của tài sản. Các khoản tài trợ trung và dài hạn gắn liền với tài sản cố định của khách hàng. Các tài sản này tham gia nhiều chu kỳ sản xuất hoặc tiêu dùng, bị hao mòn dần. Người vay sẽ thực hiện thu hồi dần giá trị tài sản dưới hình thức trích khấu hao. Nếu là người tiêu dùng vay để mua hàng hoá lâu bền, thu nhập hàng tháng của họ sẽ là cơ sở để ngân hàng thu nợ. Do đó, nếu ngân hàng cho vay trung và dài hạn song thực hiện thu nợ theo nhiều kỳ hạn nợ phù hợp với chu kỳ thu nhập của khách hàng thì thu dự tính sẽ làm tăng tính thanh khoản của tài sản. Lý thuyết này có rất nhiều lợi thế so với các lý thuyết trƣớc Lý thuyết lợi tức định trước không phủ nhận tính khả thi của các lý thuyết về cho vay thương mại và Lý thuyết về khả năng chuyển đổi, nhưng nhấn mạnh hơn đến triển vọng về việc hoàn trả tín dụng cùng với lợi tức hơn là lệ thuộc nặng nề vào vật ký quỹ, thế chấp. Không ảnh hưởng tới các hướng đầu tư của ngân hàng Ngân hàng không phải đối mặt với việc xử lý các sản phẩm, thế chấp....họ nắm giữ Các khoản thu được rải đều và được kế hoạch hoá khá chuẩn xác. Khả năng thanh khoản của ngân hàng cao. d. Lý thuyết về quản lý nợ Lý thuyết này hình thành từ giữa những năm 60 của thế kỷ 20, gắn liền với việc hình thành công cụ huy động mới là chứng chỉ tiền gửi (CD) và thị trường CD. Ngoài việc vay mượn truyền thống là vay ngân hàng trung ương và các ngân hàng thương mại khác, CD GVHD: Th.S Nguyễn Xuân Trường Nhóm 1 lớp VB2- TCNH 8 Phân tích Chỉ tiêu trạng thái ngân quỹ cho phép các ngân hàng lớn ở trung tâm tiền tệ có thể huy động trong thời gian ngắn một lượng vốn lớn, với chi phí rẻ hơn phát hành trái phiếu trung và dài hạn.Bên cạnh đó, việc phát triển thị trường liên ngân hàng mang tính khu vực và quốc tế cho phép các ngân hàng trên toàn thế giới vay lẫn nhau với quy mô lớn, chi phí giao dịch thấp và ít bị ảnh hưởng bởi chính sách của ngân hàng trung ương mỗi nước. Môi trường hoạt động này làm tăng khả năng vay nợ của các ngân hàng thương mại. Theo các tác giả, nếu một ngân hàng có khả năng vay nợ cao (thời gian nhanh, quy mô lớn, chi phí thấp) thì khả năng thanh khoản của ngân hàng đó cũng lớn. Các nhà quản lý ngân hàng có thể duy trì danh mục tài sản nghiêng về tính sinh lời hơn là tính thanh khoản và sử dụng việc huy động mới như là phương pháp chính để đáp ứng nhu cầu thanh khoản. 1.3. Các nguyên nhân dẫn đến rủi ro Các nguyên nhân của rủi ro thanh khoản bao gồm: - Nguyên nhân thứ nhất xuất phát từ phía nguồn vốn của bảng cân đối kế toán. Ngân hang thiếu ngân quỹ để đáp ứng các nhu cầu chi trả cho những người gửi tiền, hoặc thanh toán cho các khaỏn nợ ngắn hạn mà ngân hang đã vay. Hai dạng trái chủ chính ở đây là công chúng và các ngân hang thương mại khác, nơi mà một ngân hang có thể vay mượn những khoản nợ ngắn hạn trên thị trường liên ngân hang. Rủi ro thanh khoản càng cao khi các trái chủ muốn rút vốn ngay lập tức. Khi đó, ngân hang phải tìm cách huy động các nguồn vốn bổ sung, hoặc tìm cách bán hay chuyển các tài sản thành tiền mặt. Thế nhưng, các ngân hang lại thường tìm cách tối thiểu hóa các khoản dự trữ tiền mặt vì chúng không sinh lợi. Để có được thu nhập lãi, các ngân hang thường giữ các tài sản kém thanh khoản hoặc có thời gian đáo hạn dài hơn. Trong khi một số tài sản có khả năng chuyển đổi nhanh ra tiền mặt với một chi phí cao. Trong cơ cấu nguồn vốn của một ngân hang thương mại tiêu biểu, thông thường có một tỷ lệ lớn các nghĩa vụ nợ ngắn hạn như tiền gửi trên tài khoản vãng lai, các khoản tiết kiệm ngắn hạn của công chúng, các khoản vay liên ngân hang ngắn hạn. Các ngân hàng, theo kinh nghiệm của họ, biết GVHD: Th.S Nguyễn Xuân Trường Nhóm 1 lớp VB2- TCNH 9 Phân tích Chỉ tiêu trạng thái ngân quỹ rằng bình thường thì chỉ một phần nào đó tiền ký thác trên tài khoản vãng lai được khách hang rút ra. Phần còn lại có thể được xem như ký thác lõi (core deposit), tức là những khoản ký thác mà ngân hang có thể xem như những nguồn vốn ổn định mà họ có thể sử dụng với một kỳ hạn dài hơn so với bản chất không kỳ hạn của loại nguồn vốn này. Hơn thế nữa, nhu cầu rút vốn ký thác cũng có thể được đáp ứng bằng những nguồn ký thác mới. Do đó, công việc thường nhật của nhà quản trị ngân hang là phải biết cách điều chỉnh các luồng rút vốn ròng (chênh lệch giữa rút vốn ký thác và các nguồn ký thác mới) dựa trên một phân phối xác xuất nào đó mà họ có được qua kinh nghiệm và thời gian. - Nguyên nhân thứ hai của rủi ro thanh khoản đến từ phía tài sản của bảng cân đối kế toán, chẳng hạn, nhu cầu giải ngân cho các khoản tín dụng đã cam kết. Theo cam kết, ngân hang phải có tiền giải ngân cho khách hang vay nợ, khi họ muốn rút vốn theo nhu cầu và lịch trình đã thỏa thuận và do đó, nó làm phát sinh cầu thanh khoản. Cũng giống như việc đáp ứng nhu cầu rút vốn của các trái chủ, trong trường hợp này, ngân hàng có thể sử dụng tiền mặt dự trữ, vay nợ bổ sung hay bán các tài sản. - Nguyên nhân thứ ba là ngân hàng thiếu ngân quỹ để đáp ứng các nhu cầu của các bên đối tác của ngân hàng: các chủ nợ, các cổ đông,… - Các nguyên nhân khác có thể kể như ngân hàng không có những chiến lược và phương pháp quản trị thanh khoản phù hợp. Rủi ro thanh khoản cũng có thể xảy ra do những thay đổi của lãi suất thị trường. Cuối cùng, là các nguyên nhân hòan toàn khách quan nhưng vô cùng nguy hiểm, đó là hiệu ứng rút tiền dây chuyền trong những giai đoạn khủng hoảng tài chính và các biến cố kinh tế-chính trị bất thường khác. 1.4. Cung và cầu thanh khoản Trạng thái thanh khoản ròng của ngân hàng trong một thời kỳ nhất định, với các chi tiết về nguồn và sử dụng thanh khoản có thể được các nhà quản trị thiết lập để phục vụ nhu cầu GVHD: Th.S Nguyễn Xuân Trường Nhóm 1 lớp VB2- TCNH 10 Phân tích Chỉ tiêu trạng thái ngân quỹ thanh khoản. Nguồn và sử dụng thanh khoản, hay nói cách khác, cung và cầu thanh khoản bao gồm: Cung về thanh khoản: Cung thanh khoản là các khoản vốn làm tăng khả năng chi trả của ngân hàng, là nguồn cung cấp thanh khoản cho ngân hàng, bao gồm:  Các khoản tiền gửi đang đến.  Doanh thu từ việc bán các dịch vụ phi tiền gửi.  Thu hồi các khoản tín dụng đã cấp.  Bán các tài sản đang kinh doanh và sử dụng .  Vay mượn trên thị trường tiền tệ. Cầu về thanh khoản: Cầu về thanh khoản là nhu cầu vốn cho các mục đích hoạt động của ngân hàng, các khoản làm giảm quỹ của ngân hàng. Thông thường, trong lĩnh vực kinh doanh của ngân hàng, những hoạt động tạo ra cầu về thanh khoản bao gồm:  Khách hàng rút tiền từ tài khoản.  Yêu cầu vay vốn từ những khách hàng có chất lượng tín dụng cao.  Thanh toán các khoản vay phi tiền gửi.  Chi phí phát sinh khi kinh doanh các sản phẩm, dịch vụ.  Thanh toán cổ tức bằng tiền. 1.5. Đánh giá và đo lƣờng trạng thái thanh khoản Trạng thái thanh khoản ròng NPL (net liquidity position) của một ngân hàng đƣợc xác định nhƣ sau: NPL = Tổng cung về thanh khoản - Tổng cầu về thanh khoản Có ba khả năng có thể xảy ra sau đây: Thặng dƣ thanh khoản: Khi cung thanh khoản vượt quá cầu thanh khoản (NPL>0), ngân hàng đang ở trạng thái thặng dư thanh khoản. Nhà quản trị ngân hàng phải cân nhắc đầu tư số vốn thặng dư này vào đâu để mang lại hiệu quả cho tới khi chúng cần được sử dụng đáp ứng nhu cầu thanh khoản trong tương lai. GVHD: Th.S Nguyễn Xuân Trường Nhóm 1 lớp VB2- TCNH 11 Phân tích Chỉ tiêu trạng thái ngân quỹ Thâm hụt thanh khoản: Khi cầu thanh khoản lớn hơn cung thanh khoản (NPL<0), ngân hàng phải đối mặt với tình trạng thâm hụt thanh khoản. Nhà quản trị phải xem xét, quyết định nguồn tài trợ thanh khoản lấy từ đâu, bao giờ thì có và chi phí bao nhiêu. Cân bằng thanh khoản: Khi cung thanh khoản cân bằng với cầu thanh khoản (NPL=0), tình trạng này được gọi là cân bằng thanh khoản. Tuy nhiên, đây là tình trạng rất khó xảy ra trên thực tế. Các chỉ tiêu quản trị thanh khoản Các nhà quản trị ngân hàng thường sử dụng các chỉ tiêu quản trị thanh khoản sau đây: - Chỉ tiêu trạng thái ngân quỹ = Ngân quỹ và tiền gửi tại các ngân hàng/ Tổng tài sản - Chỉ tiêu chứng khoán thanh khoản = Chứng khoán chính phủ/ Tổng tài sản - Hệ số tiền nóng = Tài sản thị trường tiền tệ / Nợ trên thị trường tiền tệ - Hệ số thành phần tiền gửi = Tiền gửi giao dịch / Tiền gửi định kỳ 1.6. Chiến lƣợc thanh khoản Để xử lý vấn đề thanh khoản, các ngân hàng có thể tiếp cận theo 3 cách sau đây: + Tạo ra nguồn cung cấp thanh khoản từ bên trong (tài sản) + Vay mượn bên ngoài (nguồn vốn) để đáp ứng nhu cầu thanh khoản. + Phối hợp cân bằng cả hai hướng trên. Chiến lược quản trị thanh khoản dựa trên tài sản (sử dụng vốn) Đây là cách tiếp cận truyền thống để đáp ứng nhu cầu thanh khoản của NHTM. Chiến lược này đòi hỏi dự trữ thanh khoản dưới hình thức tài sản có tính thanh khoản cao, chủ yếu là tiền mặt và các chứng khoán. Khi xuất hiện nhu cầu thanh khoản, ngân hàng bán các tài sản dự trữ để lấy tiền cho đến khi tất cả nhu cầu thanh khoản được đáp ứng đầy đủ. Chiến lược quản trị thanh khoản theo hướng này thường được gọi là sự chuyển hoá tài sản bởi vì ngân hàng tăng nguồn cung cấp thanh khoản bằng cách chuyển đổi các tài sản phi tiền mặt thành tiền mặt. Tài sản có tính thanh khoản có 3 đặc điểm sau: GVHD: Th.S Nguyễn Xuân Trường Nhóm 1 lớp VB2- TCNH 12 Phân tích Chỉ tiêu trạng thái ngân quỹ + Luôn có sẵn thị trường tiêu thụ để có thể chuyển đổi thành tiền mau chóng. + Giá cả ổn định để không ảnh hưởng đến tốc độ và doanh thu bán tài sản. + Có thể mua lại dễ dàng với ít rủi ro mất mát giá trị để người bán có thể khôi phục khoản đầu tư. Đối với các ngân hàng, những tài sản có tính thanh khoản cao nhất là trái phiếu kho bạc, các khoản vay NHTW, trái phiếu đô thị, tiền gửi tại các ngân hàng khác, chứng khoán các cơ quan chính phủ... Như vậy, trong chiến lược quản trị thanh khoản dựa trên tài sản, một ngân hàng được coi là quản trị thanh khoản tốt nếu nó có thể tiếp cận các nguồn cung cấp thanh khoản ở chi phí hợp lý, số lượng tiền vừa đủ theo yêu cầu và kịp thời vào lúc nó được cần đến. Tuy nhiên, sự chuyển hoá tài sản không phải cách tiếp cận ít chi phí đối với quản trị thanh khoản: - Một khi bán tài sản cũng có nghĩa là ngân hàng mất nguồn thu nhập mà các tài sản này tạo ra. Như vậy, có chi phí cơ hội để dự trữ khả năng thanh khoản bằng tài sản. - Phần lớn các tài sản đem bán cũng liên quan đến chi phí giao dịch, chẳng hạn hoa hồng phí phải trả cho người môi giới chứng khoán. - Ngân hàng sẽ bị tổn thất vốn đáng kể nếu các tài sản cần phải bán có sự giảm giá trên thị trường. - Nhìn chung khả năng sinh lợi của các tài sản có tính thanh khoản càng cao là thấp nhất trong số các tài sản tài chính. Nếu ngân hàng đầu tư nhiều vào tài sản có tính thanh khảon cao thì ngân hàng buộc phải từ bỏ lợi nhuận cao hơn tạo ra từ những tài sản khác. Chiến lƣợc quản trị thanh khoản dựa trên nguồn vốn Vào thập niên 60 và 70 nhiều ngân hàng, nhất là các ngân hàng lớn đã bắt đầu gia tăng nhiều hơn các nguồn vốn có tính thanh khoản thông qua vay mượn trên thị trường tiền tệ. Yêu cầu của các ngân hàng là vay mượn tức thời nguồn vốn khả dụng để trang trải tất cả nhu cầu thanh khoản đã dự phòng. Tuy nhiên, việc vay mượn thường chỉ được triển khai khi nhu cầu thanh khoản xuất hiện để tránh dự trữ quá mức cần thiết. GVHD: Th.S Nguyễn Xuân Trường Nhóm 1 lớp VB2- TCNH 13 Phân tích Chỉ tiêu trạng thái ngân quỹ Nguồn vay mượn thanh khoản chủ yếu đối với một ngân hàng bao gồm: chứng chỉ tiền gửi khả nhượng có giá trị lớn, tiền vay NHTW, các hợp đồng mua lại, chiết khấu tại NHTW... Chiến lược quản trị thanh khoản dựa trên nguồn vốn được hầu hết các ngân hàng lớn sử dụng rộng rãi và có thể lên đến 100% nhu cầu thanh khoản của họ. Vay mượn thanh khoản là cách tiếp cận nhiều rủi ro để một ngân hàng giải quyết vấn đề thanh khoản (nhưng cũng đồng thời đem lại lợi nhuận cao nhất do bởi dao động lãi suất trên thị trường tiền tệ và khả năng thay đổi về sự sẵn có của các khoản tín dụng). Sẽ là vấn đề khó khăn cho các ngân hàng trên cả hai phương diện: chi phí và sự sẵn có nguồn vốn. Chi phí vay mượn thường xuyên biến động và tất nhiên là tăng thêm mức độ không ổn định của lợi nhuận. Hơn nữa, một ngân hàng có khó khăn về tài chính thì hầu như thường là về nguồn thanh khoản đã vay mượn, nhất là khi sự hiểu biết về những khó khăn của ngân hàng lan rộng và những người gửi tiền bắt đầu rút vốn ồ ạt. Đồng thời các tổ chức tài chính khác, để dính líu rủi ro, sẽ thận trọng, dè dặt hơn trong việc tài trợ vốn cho ngân hàng đang có khủng hoảng thanh khoản. Chiến lƣợc quản trị thanh khoản cân bằng Do những rủi ro vốn có khi phụ thuộc vào nguồn thanh khoản vay mượn và những chi phí dự trữ thanh khoản bằng tài sản, phần lớn ngân hàng đã dung hòa trong việc chọn chiến lược quản trị thanh khoản của họ, nghĩa là kết hợp đồng thời cả hai loại chiến lược trên để tạo ra chiến lược quản trị thanh khoản cân bằng. Chiến lược này đòi hỏi, các nhu cầu thanh khoản có thể dự kiến, được dự trữ bằng chứng khoán khả nhượng và tiền gửi tại các ngân hàng khác; trong khi đó các nhu cầu thanh khoản đã dự phòng trước (theo thời vụ, chu kỳ, và xu hướng) được hỗ trợ bằng các thoả thuận trước về hạn mức tín dụng từ các ngân hàng đại lý hoặc những nhà cấp vốn khác. Nhu cầu thanh khoản không thể dự kiến được đáp ứng từ vay mượn ngắn hạn trên thị trường tiền tệ. Các nhu cầu thanh khoản dài hạn cần được hoạch định và nguồn vốn để đáp GVHD: Th.S Nguyễn Xuân Trường Nhóm 1 lớp VB2- TCNH 14 Phân tích Chỉ tiêu trạng thái ngân quỹ ứng nhu cầu thanh khoản là các khoản tiền vay ngắn và trung hạn, chứng khoán sẽ chuyển hóa thành tiền khi nhu cầu thanh khoản xuất hiện. 2. Tại sao phải đánh giá trạng thái ngân quỹ? Một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu trong NHTM là đảm bảo khả năng thanh khoản đầy đủ, 1 NHTM được xem là có khả năng thanh toán nếu nó tiếp cận dễ dàng các nguồn vốn khả dụng ở chi phí hợp lý và đúng lúc cần thiết. Điều này có nghĩa là Ngân hàng có sẵn lượng ngân quỹ dự trữ trong tay. Tài sản ngân quỹ là những tài sản không sinh lời, được duy trì chủ yếu để đáp ứng nhu cầu chi trả cho khách hàng tiền gửi, chi phí cho hoạt động của ngân hàng, bù đắp thiếu hụt trong thanh toán bù trừ và thực hiện dự trữ bắt buộc theo quy định của NHNN. Một ngân hàng thường đáp ứng nhu cầu thanh toán của khách hàng bằng tài sản ngân quỹ:  Tiền mặt tại quỹ, tiền gửi tại ngân hàng Nhà nước và các tổ chức tín dụng khác. Nếu một khách hàng có tiền gửi tiết kiệm tại ngân hàng, đến rút tiền mặt, rất đơn giản, ngân hàng sẽ xuất quỹ tiền mặt để trả; nếu một khách hàng có số dư trên tài khoản tiền gửi thanh tóan, ký séc hoặc ủy nhiệm chi để trả cho khách hàng tại ngân hàng khác, rất đơn giản, ngân hàng sẽ sử dụng tiền gửi tại ngân hàng Nhà nước hoặc tiềng gửi tại các tổ chức tín dụng để trả… Nếu một khách hàng có nhu cầu thanh toàn song chưa có (hoặc chưa đủ) tiền, ngân hàng có thể cho vay (sau khi phân tích tín dụng), để khách hàng đó thanh toán. Việc cho vay có thể dưới hình thức bằng tiền mặt, hoặc chuyển khoản. Các khoản vay đến hạn trả (vay ngân hàng Nhà nước hoặc phát hành trái phiếu…), ngân hàng trả bằng tiền mặt hoặc chuyển khoản… Các hoạt động này diễn ra hàng ngày tại các ngân hàng giúp cho khách hàng thực hiện các hoạt động thanh toán và đầu tư kịp thời. Ngân hàng huy động hàng nghìn tỷ đồng của các doanh nghiệp, các tổ chức xã hội và của hàng triệu cá nhân để cho vay và đầu tư, trong khi vốn sở hữu của ngân hàng thường chỉ chiếm một phần nhỏ (khoảng dưới 10%). Các vụ sụp đổ ngân hàng, các cơn hoảng loạn tài chính chỉ ra tính nhạy cảm của hệ thống tài chính nói chung và hệ thống ngân hàng nói riêng trước các biến đổi bất thường của nền kinh tế trong nước, khu vực và toàn cầu. GVHD: Th.S Nguyễn Xuân Trường Nhóm 1 lớp VB2- TCNH 15