Tài liệu Phân tích báo cáo tài chính tại công ty cổ phần kinh đô

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- PHẠM THỊ PHƢỢNG PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN KINH ĐÔ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội – 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- PHẠM THỊ PHƢỢNG PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN KINH ĐÔ Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60 34 01 02 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN VĂN ĐỊNH Hà Nội – 2015 LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan luận văn “Phân tích báo cáo tài chính tại Công ty Cổ phần Kinh Đô” là công trình nghiên cứu của bản thân, đƣợc đúc kết từ quá trình học tập và nghiên cứu thực tiễn trong thời gian qua, dƣới sự hƣớng dẫn của PGS.TS Nguyễn Văn Định. Số liệu trong luận văn đƣợc tác giả thu thập và tổng hợp là trung thực, chƣa từng đƣợc ai công bố. LỜI CẢM ƠN Qua thời gian nghiên cứu lý luận và thực tế tác giả đã hoàn thành luận văn thạc sỹ kinh tế với đề tài “Phân tích báo cáo tài chính tại Công ty Cổ phần Kinh Đô”. Tác giả xin chân thành cảm ơn PGS.TS Nguyễn Văn Định đã quan tâm giúp đỡ, chỉ bảo, hƣớng dẫn tận tình và đã đóng góp nhiều ý kiến quý báu để tác giả hoàn thành luận văn tốt nghiệp này. Xin gửi lời cảm ơn đến: Các thầy cô trong khoa Quản trị kinh doanh trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã truyền đạt kiến thức và phƣơng pháp nghiên cứu khoa học giúp em hoàn thành tốt luận văn. Các cán bộ lãnh đạo, cán bộ phòng kế toán của Công ty Cổ phần Kinh Đô đã giúp đỡ và tạo điều kiện để tác giả tìm hiểu thực tế, học tập kinh nghiệm trong thời gian qua. Xin trân trọng cảm ơn! MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ i DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU .............................................................................. ii DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ ................................................................... iii PHẦN MỞ ĐẦU .........................................................................................................1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP ..................................4 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu .................................................................... 4 1.2. Cơ sở lý luận về phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp .......................... 5 1.2.1. Phân tích báo cáo tài chính doah nghiệp............................................... 5 1.2.2. Nguồn thông tin phân tích ...................................................................... 8 1.2.3. Phương pháp phân tích ........................................................................ 15 1.2.4. Nội dung phân tích ............................................................................... 18 1.2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp 29 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ............................32 2.1. Mục tiêu và nội dung nghiên cứu ................................................................ 32 2.1.1. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................. 32 2.1.2. Nội dung nghiên cứu ............................................................................ 32 2.2. Quy trình nghiên cứu ................................................................................... 32 2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................. 33 2.3.1. Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp ................................................ 33 2.3.2. Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp .................................................. 34 2.3.3. Phương pháp xử lý dữ liệu ................................................................... 36 2.4. Thiết kế các bƣớc nghiên cứu ...................................................................... 36 2.4.1. Nghiên cứu tại bàn ............................................................................... 36 2.4.2. Điều tra khảo sát .................................................................................. 37 2.4.3. Phương pháp tổng hợp ......................................................................... 37 2.5. Địa điểm và thời gian thực hiện nghiên cứu................................................ 37 2.5.1. Địa điểm nghiên cứu ............................................................................ 37 2.5.2. Thời gian nghiên cứu ........................................................................... 37 2.6. Phân tích kết quả.......................................................................................... 37 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN KINH ĐÔ .........................................................................................38 3.1. Tổng quan về Công ty cổ phần Kinh Đô ..................................................... 38 3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển .......................................................... 38 3.1.2. Lĩnh vực kinh doanh ............................................................................. 41 3.1.3. Cơ cấu bộ máy quản lý và Công ty con ............................................... 41 3.1.4. Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh ............................................... 44 3.2. Thực trạng phân tích báo cáo tài chính công ty........................................... 46 3.2.1. Thực trạng công tác phân tích ............................................................. 46 3.2.2. Phân tích báo cáo tài chính Công ty .................................................... 47 3.3. Đánh giá thực trạng phân tích báo cáo tài chính và hoạt động công ty....... 65 3.3.1. Về công tác phân tích tài chính ............................................................ 65 3.3.2. Về kết quả phân tích ............................................................................. 66 CHƢƠNG 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH VÀ HOẠT ĐỘNG CÔNG TY ..................................................................................71 4.1. Chiến lƣợc hoạt động Công ty thời gian tới ................................................ 71 4.2. Giải pháp hoàn thiện phân tích báo cáo tài chính tại công ty ...................... 72 4.2.1. Chú trọng công tác phân tích tài chính, nâng cao nhận thức của Ban lãnh đạo về tầm quan trọng của phân tích tài chính ..................................... 72 4.2.2. Hoàn thiện nội dung phân tích tài chính .............................................. 72 4.2.3. Đào tạo đội ngũ cán bộ phân tích tài chính ......................................... 72 4.2.4. Thiết lập quy chế cho công tác phân tích tài chính trong doanh nghiệp73 4.2.5. Hoàn thiện hệ thống thông tin phân tích .............................................. 73 4.3. Giải pháp cải thiện hoạt động công ty ......................................................... 73 4.3.1. Xác định chính sách tài trợ, sử dụng đòn bẩy tài chính khoa học ....... 73 4.3.2. Nâng cao hiệu quả hoạt động .............................................................. 74 4.3.3. Nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản ....................................................... 75 4.3.4. Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ........................................................... 75 4.3.5. Tiếp tục đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực ..................................... 77 4.4. Đóng góp của đề tài nghiên cứu .................................................................. 78 KẾT LUẬN ...............................................................................................................81 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................83 PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 BCTC Báo cáo tài chính 2 BCĐKT Bảng cân đối kế toán 3 BCKQKD Báo cáo kết quả kinh doanh 4 CTCP Công ty cổ phần 5 CSH Chủ sở hữu 6 ĐHĐCĐ Đại hội đồng cổ đông 7 EPS Earnings per share – Thu nhập trên mỗi cổ phiếu 8 HĐQT Hội đồng cổ đông 9 KCN Khu công nghiệp 10 TSNH Tài sản ngắn hạn 11 TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh 12 TSDH Tài sản dài hạn 13 LNTT Lợi nhuận trƣớc thuế 14 LNST Lợi nhuận sau thuế 15 P/E Price-Earnings ratio – Giá thị trƣờng so với lợi tức mỗi cổ phiếu 16 ROA Return on assets – Tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên tổng tài sản 17 ROE Return on equity – Tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu 18 ROS Return on sales – Tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên doanh thu 19 SG&A Selling, General and Administrative - Chi phí bán hàng, tổng hợp và hành chính 20 SXKD Sản xuât kinh doanh 21 TNHH Trách nhiệm hữu hạn 22 TSCĐ Tài sản cố định 23 TTS Tổng tài sản 24 VCSH Vốn chủ sở hữu i DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU STT Bảng biểu Nội dung Trang Khả năng thanh toán lãi vay của CTCP Kinh Đô 1 Bảng 3.1 2 Bảng 3.2 3 Bảng 3.3 Chỉ tiêu thu nhập trên mỗi cổ phiếu 58 4 Bảng 3.4 Nhóm các chỉ tiêu về giá trị thị trƣờng 59 5 Bảng 3.5 6 Bảng 3.6 50 2011 - 2014 Tốc độ tăng trƣởng doanh thu, lợi nhuận của CTCP Kinh Đô 2011 - 2014 56 Bảng phân tích các nhân tố tác động đến doanh lợi 60 vốn tự có Tổng hợp kết quả tính toán các chỉ tiêu tài chính của CTCP Kinh Đô giai đoạn 2011 - 2014 ii 62 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ STT Hình Nội dung 1 Sơ đồ 1.1 Mô hình phân tích tài chính Dupont 16 2 Sơ đồ 2.1 Quy trình nghiên cứu 32 3 Sơ đồ 3.1 Cơ cấu tổ chức của Công ty cổ phần Kinh Đô 44 4 Biểu đồ 3.1 Kết quả hoạt động CTCP Kinh Đô 2011-2014 47 5 Biểu đồ 3.2 6 Biểu đồ 3.3 7 Biểu đồ 3.4 8 Biểu đồ 3.5 9 Biểu đồ 3.6 10 Biểu đồ 3.7 11 Biểu đồ 3.8 Trang Các chỉ tiêu khả năng thanh toán trong ngắn hạn của CTCP Kinh Đô 2011 – 2014 49 Vòng quay hàng tồn kho & vòng quay tổng tài sản của CTCP Kinh Đô 2011-2014 51 Vòng quay khoản phải thu & khoản phải trả CTCP Kinh Đô 2011 - 2014 52 Hệ số đòn bẩy, hệ số tự tài trợ của CTCP Kinh 53 Đô 2011 – 2014 Hệ số thích ứng dài hạn & tỷ số nợ trên tài sản của CTCP Kinh Đô 2011 – 2014 54 Tỷ suất lợi nhuận gộp trên doanh thu và tỷ suất LNST trên doanh thu của CTCP Kinh Đô 2011-2014 55 Khả năng sinh lời trên tổng tài sản và nguồn vốn chủ sở hữu của CTCP Kinh Đô 2011 – 2014 iii 57 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong tình hình hiện nay, những biến động của nền kinh tế thị trƣờng cùng với sự cạnh tranh gay gắt giữa các thành phần kinh tế đã gây ra rất nhiều những khó khăn và thử thách cho doanh nghiệp. Đứng trƣớc tình hình đó, để có thể khẳng định đƣợc mình doanh nghiệp cần nắm vững đƣợc tình hình cũng nhƣ kết quả sản xuất kinh doanh. Để đạt đƣợc điều đó, các doanh nghiệp phải luôn quan tâm đến phân tích tình hình tài chính của mình. Báo cáo tài chính là tài liệu chủ yếu dùng để phân tích tài chính doanh nghiệp vì nó phản ánh một cách tổng hợp nhất các chỉ tiêu tài chính về tài sản, nguồn vốn cũng nhƣ kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Tuy nhiên, báo cáo tài chính hiện nay chƣa giải thích cho ngƣời quan tâm biết rõ về hoạt động tài chính, những rủi ro, và xu hƣớng phát triển của doanh nghiệp. Phân tích báo cáo tài chính sẽ bổ sung khiếm khuyết này. Thêm vào đó, thị trƣờng tài chính ở Việt Nam vẫn còn hết sức mới mẻ, chƣa phát huy hết hiệu quả hoạt động của mình. Việc đầu tƣ vào lĩnh vực tài chính chứa đựng nhiều nhạy cảm, rủi ro, đòi hỏi các nhà đầu tƣ phải cân nhắc, tính toán hết sức kỹ lƣỡng. Trƣớc khi ra quyết định đầu tƣ bất kỳ một nhà đầu tƣ nào cũng phải đánh giá tình hình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Công cụ dễ dàng nhất để các nhà đầu tƣ, các nhà quản trị doanh nghiệp hiểu rõ về tình hình tài chính của doanh nghiệp nhất thông qua các báo cáo tài chính của công ty. Do đó, phân tích báo cáo tài chính là bức tranh phản ánh rõ nét nhất tình hình tài chính của doanh nghiệp. Liệu rằng doanh nghiệp đó có đƣợc kỳ vọng là sẽ phát triển trong tƣơng lai hay sẽ xuống dốc... Công ty cổ phần Kinh Đô là công ty đại chúng đã niêm yết trên thị trƣờng chứng khoán, vì vậy yêu cầu cung cấp thông tin và phân tích báo cáo tài chính nhằm đƣa ra một cái nhìn khái quát, toàn diện về tình hình tài chính của Công ty là một yêu cầu cấp thiết. Do đó để giúp các nhà đầu tƣ nắm bắt đƣợc xu hƣớng hoạt động, khả năng sinh lời của doanh nghiệp trong tƣơng lai, tác giả lựa chọn đề tài “Phân tích báo cáo tài chính tại Công ty cổ phần Kinh Đô”. Bên cạnh đó, tác giả 1 hy vọng có thể đƣa ra các giải pháp hợp lý hơn cho doanh nghiệp trong công tác quản trị tài chính. 2. Mục tiêu nghiên cứu Về mặt lý luận: Đề tài nghiên cứu và góp phần hoàn thiện một số vấn đề lý luận về phân tích báo cáo tài chính của doanh nghiệp. Về mặt thực tiễn: Đề tài nghiên cứu hệ thống báo cáo tài chính để xem xét và đánh giá tình hình hoạt động kinh doanh, tình hình tài chính tại Công ty cổ phần Kinh Đô thông qua việc việc phân tích báo cáo tài chính. Đồng thời, đề tài cũng đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác phân tích báo cáo tài chính và hoạt động của Công ty cổ phần Kinh Đô. 3. Câu hỏi nghiên cứu Nghiên cứu đề tài cần phải trả lời đƣợc các câu hỏi sau: Câu hỏi tổng quát: Các giải pháp để hoàn thiện công tác phân tích báo cáo tài chính và hoạt động của Công ty cổ phần Kinh Đô là gì? Câu hỏi cụ thể: + Những nội dung lý luận nào là cơ sở lý luận cho việc nghiên cứu của đề tài? + Thực trạng phân tích báo cáo tài chính tại Công ty Cổ phần Kinh Đô nhƣ thế nào? + Giải pháp nào để hoàn thiện phân tích báo cáo tài chính tại Công ty cổ phần Kinh Đô. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu: Phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp trên góc độ là các bên liên quan nhƣ cổ đông, khách hàng của doanh nghiệp, nhân viên… ( hay còn gọi là stakeholder) thông qua các hệ thống báo cáo tài chính của công ty cổ phần Kinh Đô. Phạm vi nghiên cứu: Báo cáo tài chính từ năm 2011 đến năm 2014 đã đƣợc niêm yết của Công ty cổ phần Kinh Đô. 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 2 Luận văn góp phần hệ thống hoá những vấn đề lý luận cơ bản liên quan đến phân tích báo cáo tài chính, đƣa ra cái nhìn chính xác về các phƣơng pháp phân tích báo cáo tài chính. Trên cơ sở tình hình thực tế của Công ty cổ phần Kinh Đô, luận văn đề xuất những quan điểm, giải pháp quan trọng để hoàn thiện công tác phân tích báo cáo tài chính cho doanh nghiệp. Ngoài ra, luận văn là tài liệu hữu ích cho các doanh nghiệp khác tham khảo về phƣơng pháp phân tích báo cáo tài chính, các cơ sở so sánh khi đánh giá các chỉ số tài chính và định hƣớng giải pháp cho doanh nghiệp, là tài liệu cho các tác giả khác tiếp tục phát triển sâu hơn nữa về phân tích tài chính đối với các doanh nghiệp hoạt động trong ngành thực phẩm ở Việt Nam. 6. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục các tài liệu tham khảo, bảng biểu, phụ lục, luận văn kết cấu gồm 4 chƣơng, cụ thể là: Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp Chƣơng 2: Phƣơng pháp và thiết kế nghiên cứu Chƣơng 3: Thực trạng phân tích báo cáo tài chính tại Công ty cổ phần Kinh Đô Chƣơng 4: Giải pháp hoàn thiện phân tích báo cáo tài chính và hoạt động công ty 3 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu Phân tích báo cáo tài chính đƣợc nhiều tác giả đề cập với những nội dung chuyên sâu nhất định. Có thể điểm qua một số tác giả với những đề tài có liên quan trong thời gian qua. Tác giả Nguyễn Thị Hƣơng (2005) với luận án tiến sỹ về “Hoàn thiện hệ thống báo cáo tài chính với việc phân tích tài chính trong các doanh nghiệp ngành điện phía Bắc”. Nghiên cứu này tập trung vào việc hoàn thiện các báo cáo tài chính nhằm cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác và toàn diện hơn cho phân tích tài chính. Tác giả Nguyễn Thị Quyên (2013) với luận án tiến sỹ kinh tế về “Hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam” chỉ ra thực trạng hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong các công ty cổ phần niêm yết trên thị trƣờng chứng khoán Việt Nam, từ đó đƣa ra quan điểm và giải pháp hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong các công ty cổ phần niêm yết trên thị trƣờng chứng khoán Việt Nam. Tác giả Hồ Thị Khánh Vân (2012) với đề tài “Phân tích báo cáo tài chính tại công ty cổ phần PVI” đã đƣa ra những vấn đề lý luận cơ bản về phân tích báo cáo tài chính trong doanh nghiệp. Đồng thời phân tích báo cáo tài chính và đƣa ra các giải pháp hoàn thiện thực trạng tài chính cho công ty. Tác giả Vũ Thị Bích Hà (2012) với đề tài “ Phân tích tài chính Công ty cổ phần Kinh Đô” tập trung phân tích đối với 2 loại báo cáo tài chính là bảng cân đối kế toán và báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh để chỉ ra những điểm mạnh và hạn chế của Công ty. Tác giả Phạm Thị Hồng Trang (2013) với đề tài “Phân tích báo cáo tài chính Công ty cổ phần Du lịch – dịch vụ Hội An” nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích các nhóm chỉ tiêu tài chính trong doanh nghiệp. Hay trong tài liệu nghiên cứu bài giảng số 6, chƣơng trình giảng dạy kinh tế Fullbright của tác giả Nguyễn Minh Kiều (2007) về “Phân tích báo cáo tài chính công ty” cũng đã trình bày sâu sắc về các chỉ số tài chính từ cách thức đo lƣờng đến những phƣơng pháp đánh giá để có thể phân tích đƣợc báo 4 cáo tài chính của một doanh nghiệp. Tài liệu cũng trình bày nhiều ví dụ thực tế phản ánh ý nghĩa của các chỉ số tài chính. Nhìn chung, nội dung nghiên cứu của các tác giả đi trƣớc đã đề cập sâu đến các phƣơng pháp cũng nhƣ các nội dung phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp. Tuy nhiên, theo tác giả thì các công trình nghiên cứu đi trƣớc còn có điểm chƣa đầy đủ đó là: Thiếu việc tham chiếu với hệ thống chỉ tiêu trung bình ngành, hoặc nhóm ngành. Việc tính toán kết quả các chỉ tiêu tài chính sẽ không còn nhiều ý nghĩa nếu nhƣ không có điểm mốc để so sánh các giá trị đó. Đa phần các công trình trƣớc đều so sánh chỉ tiêu tài chính với một con số cụ thể áp dụng cho nhiều ngành (ví dụ nhƣ so sánh khả năng thanh toán với số 1) trong khi mỗi ngành với những đặc thù khác nhau sẽ có những tính chất khác nhau. Không thể so sánh giá trị các chỉ tiêu của doanh nghiệp ngành này với các doanh nghiệp trong ngành khác. Vì vậy, cần phải xây dựng một hệ thống các giá trị trung bình của ngành, để từ đó có thể so sánh giá trị các chỉ tiêu tài chính mà ta tính đƣợc nhằm đƣa ra nhận định doanh nghiệp phân tích có tốt hơn mức độ trung bình trong ngành đó hay không và chỉ tiêu nào tốt hơn, chỉ tiêu nào chƣa tốt bằng. Để có thể nghiên cứu đƣợc thành công đề tài đã chọn, Luận văn cần tập trung thực hiện các nội dung: (i) Hệ thống hóa các lý luận về phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp, đề xuất bộ chỉ tiêu phân tích phù hợp; (ii) Xây dựng cơ sở so sánh các chỉ tiêu tài chính nhằm đƣa ra những nhận định phù hợp hơn với các doanh nghiệp khác cùng ngành; (iii) Áp dụng các phƣơng pháp phân tích tài chính đã trình bày vào phân tích Công ty cổ phần (CTCP) Kinh Đô trong giai đoạn nghiên cứu. (iv) Làm sáng tỏ những điểm tồn tại và nguyên nhân tồn tại đồng thời đƣa ra các giải pháp nâng cao năng lực tài chính cho Công ty cổ phần Kinh Đô. 1.2. Cơ sở lý luận về phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp 1.2.1. Phân tích báo cáo tài chính doah nghiệp 1.2.1.1. Khái niệm Nguyễn Năng Phúc (2014, trang 14) phát biểu rằng “Phân tích báo cáo tài chính là quá trình xem xét, kiểm tra, đối chiếu và so sánh số liệu về tài chính trong kỳ hiện tại với các kỳ kinh doanh đã qua”. 5 Nguyễn Minh Kiều (2007, trang 340) phát biểu rằng “Phân tích các báo cáo tài chính công ty là quá trình sử dụng các báo cáo tài chính của công ty để phân tích và đánh giá tình hình tài chính của công ty”. Phân tích báo cáo tài chính là vận dụng các công cụ và kỹ thuật phân tích vào các báo cáo tài chính, các tài liệu liên quan nhằm rút ra các ƣớc tính và kết luận hữu ích cho các quyết định kinh doanh. Phân tích báo cáo tài chính là một công cụ sàng lọc khi chọn lựa các “ứng viên” đầu tƣ hay sát nhập, và là công cụ dự báo các điều kiện và hiệu quả về tài chính trong tƣơng lai. Phân tích báo cáo tài chính là một công cụ chuẩn đoán bệnh, khi đánh giá các hoạt động đầu tƣ tài chính và kinh doanh và là công cụ đánh giá đối với các quyết định quản trị và quyết định kinh doanh khác. Phân tích báo cáo tài chính không chỉ là một quá trình tính toán các tỷ số mà còn là quá trình xem xét, kiểm tra, đối chiếu và so sánh số liệu về các kết quả hiện hành so với quá khứ nhằm đánh giá đúng thực trạng tài chính của doanh nghiệp, đánh giá những gì đã làm đƣợc, nắm vững tiềm năng, dự kiến những gì sẽ xảy ra, trên cơ sở đó kiến nghị các biện pháp để tận dụng triệt để các điểm mạnh, khắc phục các điểm yếu. Nói cách khác, phân tích báo cáo tài chính là cần làm sao cho các con số trên báo cáo đó “biết nói” để những ngƣời sử dụng chúng có thể hiểu rõ tình hình tài chính của doanh nghiệp và các mục tiêu, các phƣơng án hoạt động kinh doanh của những nhà quản lý các doanh nghiệp đó. 1.2.1.2. Vai trò Phân tích báo cáo tài chính có vai trò đặc biệt quan trọng trong công tác quản lý tài chính doanh nghiệp. Trong hoạt động kinh doanh theo cơ chế thị trƣờng có sự quản lý của nhà nƣớc, các doanh nghiệp thuộc các loại hình sở hữu khác nhau đều bình đẳng trƣớc pháp luật trong việc lựa chọn ngành nghề, lĩnh vực kinh doanh. Do vậy sẽ có nhiều đối tƣợng quan tâm đến tình hình tài chính của doanh nghiệp nhƣ: Chủ doanh nghiệp, nhà tài trợ, nhà cung cấp, khách hàng… kể cả các cơ quan Nhà 6 nƣớc và ngƣời làm công, mỗi đối tƣợng quan tâm đến tình hình tài chính của doanh nghiệp trên các góc độ khác nhau, cụ thể là: + Đối với bản thân doanh nghiệp: Việc phân tích báo cáo tài chính sẽ giúp cho các nhà lãnh đạo và bộ phận tài chính doanh nghiệp thấy đƣợc tình hình tài chính của đơn vị mình và chuẩn bị lập kế hoạch cho tƣơng lai cũng nhƣ đƣa ra các kết quả đúng đắn kịp thời phục vụ quản lý. Qua phân tích, nhà lãnh đạo doanh nghiệp thấy đƣợc một cách toàn diện tình hình tài chính trong doanh nghiệp trong mối quan hệ nội bộ với mục đích lợi nhuận và khả năng thanh toán để trên cơ sở đó dẫn dắt doanh nghiệp theo một chiều hƣớng sao cho chỉ số của các chỉ tiêu tài chính thoả mãn yêu cầu của chủ nợ cũng nhƣ của các chủ sở hữu. + Đối với các chủ Ngân hàng và các nhà cho vay tín dụng: Phân tích báo cáo tài chính cho thấy khả năng thanh toán của doanh nghiệp về các khoản nợ và lãi. Đồng thời, họ quan tâm đến số lƣợng vốn của chủ sở hữu, khả năng sinh lời của doanh nghiệp để đánh giá đơn vị có trả nợ đƣợc hay không trƣớc khi quyết định cho vay. + Đối với nhà cung cấp: Doanh nghiệp là khách hàng của họ trong hiện tại và tƣơng lai. Họ cần biết khả năng thanh toán có đúng hạn và đầy đủ của doanh nghiệp đối với món nợ hay không. Từ đó họ đặt ra vấn đề quan hệ lâu dài đối với doanh nghiệp hay từ chối quan hệ kinh doanh. + Đối với các nhà đầu tƣ : Phân tích báo cáo tài chính giúp cho họ thấy khả năng sinh lợi, mức độ rủi ro hiện tại cũng nhƣ trong tƣơng lai của doanh nghiệp để quyết định xem có nên đầu tƣ hay không. + Đối với công nhân viên trong doanh nghiệp: Nhóm ngƣời này cũng muốn biết về thu nhập của mình có ổn định không và khả năng sinh lời của doanh nghiệp. + Đối với Nhà nƣớc: Cần thông tin cho việc áp dụng các chính sách quản lý vĩ mô, để điều tiết nền kinh tế. 7 1.2.2. Nguồn thông tin phân tích 1.2.2.1. Hệ thống báo cáo tài chính Ngô Thế Chi & Nguyễn Trọng Cơ (2008, trang 45) phát biểu rằng “Hệ thống báo cáo tài chính doanh nghiệp bao gồm, các báo cáo tổng hợp, phản ánh tổng quát bằng các chỉ tiêu giá trị về tình hình tài sản, nguồn hình thành tài sản theo kết cấu, kết quả hoạt động kinh doanh và lƣu chuyển tiền tệ của doanh nghiệp tại một thời điểm, thời kỳ nhất định”. Nguyễn Năng Phúc (2014, trang 57) cho rằng “Báo cáo tài chính là những báo cáo tổng hợp nhất về tình hình tài sản, các khoản nợ, nguồn hình thành tài sản, tình hình tài chính cũng nhƣ kết quả hoạt động kinh doanh trong kỳ của doanh nghiệp”. Nói cách khác, báo cáo tài chính là phƣơng tiện trình bày khả năng sinh lợi và thực trạng tài chính của doanh nghiệp cho những ngƣời quan tâm. Hệ thống báo cáo tài chính có những vai trò sau đây: + Cung cấp những chỉ tiêu kinh tế tài chính cần thiết, giúp kiểm tra phân tích một cách tổng hợp toàn diện có hệ thống tình hình sản xuất kinh doanh, tình hình thực hiện các chỉ tiêu chủ yếu của doanh nghiệp. + Cung cấp thông tin, số liệu để kiểm tra, giám sát tình hình hạch toán kinh doanh, tình hình chấp hành chính sách chế độ kế toán - tài chính của doanh nghiệp. + Cung cấp thông tin và số liệu để phân tích đánh giá tình hình, khả năng về tài chính - kinh tế của doanh nghiệp, giúp cho công tác dự báo và lập kế hoạch tài chính ngắn hạn và dài hạn của doanh nghiệp. Hệ thống báo cáo tài chính của doanh nghiệp đƣợc lập với mục đích sau: + Tổng hợp và trình bày một cách tổng quát và toàn diện tình hình biến động về tài sản, công nợ và nguồn vốn chủ sở hữu, tình hình kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp trong một kỳ kế toán. + Cung cấp các thông tin kinh tế tài chính chủ yếu cho việc đánh giá, phân tích tình hình kết quả hoạt động kinh doanh, thực trạng tài chính của doanh nghiệp trong kỳ hoạt động vừa qua, làm cơ sở để đƣa ra các quyết định kinh tế trong tƣơng lai. Thông tin của báo cáo tài chính là căn cứ quan trọng trong việc đề ra các quyết định về quản lý, 8 điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh hoặc đầu tƣ vào doanh nghiệp của chủ sở hữu, các nhà đầu tƣ, các chủ nợ hiện tại và tƣơng lai của doanh nghiệp. Nhìn chung, hệ thống báo cáo tài chính kế toán của doanh nghiệp ở bất kỳ quốc gia nào trên thế giới đều cũng phải trình bày 4 báo cáo chủ yếu sau: + Bảng cân đối kế toán, mẫu số B01-DN. + Báo cáo kết quả kinh doanh, mẫu số B02-DN. + Báo cáo lƣu chuyển tiền tệ, mẫu số B03-DN. + Bản thuyết minh báo cáo tài chính, mẫu số B04-DN. Ngoài ra, để phục vụ cho yêu cầu quản lý kinh tế tài chính, yêu cầu chỉ đạo mà các ngành, các công ty, các tập đoàn sản xuất, các liên hiệp xí nghiệp, các công ty liên doanh có thể quy định thêm các báo cáo tài chính kế toán khác. Tuy nhiên, trong phạm vi nghiên cứu đề tài, chúng ta sẽ đề cập đến các báo cáo cơ bản nhƣ đã trình bày ở trên. (Nguyễn Ngọc Quang, 2011) a) Bảng cân đối kế toán (Mẫu số B01 – DN) Khái niệm và ý nghĩa của bảng cân đối kế toán: Bảng cân đối kế toán là báo cáo tài chính tổng hợp, phản ánh một cách tổng quát toàn bộ tài sản hiện có của đơn vị tại một thời điểm nhất định, theo hai cách phân loại là kết cấu nguồn vốn kinh doanh và nguồn hình thành vốn kinh doanh. Số liệu trên bảng cân đối kế toán cho biết toàn bộ giá trị tài sản hiện có của doanh nghiệp theo cơ cấu của tài sản, nguồn vốn. Căn cứ vào bảng cân đối kế toán có thể nhận xét, đánh giá tình hình tài chính của doanh nghiệp. (Ngô Thế Chi & Nguyễn Trọng Cơ, 2008). + Về mặt kinh tế, qua xem xét phần tài sản, cho phép đánh giá tổng quát năng lực và trình độ sử dụng vốn. Khi xem xét phần nguồn vốn, ngƣời sử dụng thấy đƣợc thực trạng tài chính của doanh nghiệp. + Về mặt pháp lý, phần tài sản thể hiện số tiềm lực mà doanh nghiệp có quyền quản lý, sử dụng lâu dài gắn với mục đích thu đƣợc các khoản lợi ích trong tƣơng lai. Phần nguồn vốn cho phép ngƣời sử dụng bảng cân đối kế toán thấy đƣợc trách nhiệm của doanh nghiệp về tổng số vốn đã đăng ký kinh doanh với Nhà nƣớc, về số tài sản đã hình thành bằng vốn vay ngân hàng và vốn vay đối tƣợng khác cũng 9 nhƣ trách nhiệm phải thanh toán các khoản nợ với ngƣời lao động, với ngƣời cho vay, với nhà cung cấp, với cổ đông, với ngân sách Nhà nƣớc… Nguồn số liệu để lập bảng cân đối kế toán Khi lập bảng cân đối kế toán, nguồn số liệu đƣợc lấy từ: + Bảng cân đối kế toán ngày 31/12 năm trƣớc + Sổ kế toán tổng hợp và chi tiết (sổ cái và sổ chi tiết) các tài khoản có số dƣ cuối kỳ phản ánh tài sản, công nợ và nguồn vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp. Kết cấu của Bảng cân đối kế toán (Mẫu số B01-DN) Bảng cân đối kế toán đƣợc thể hiện dƣới dạng bảng cân đối số dƣ các tài khoản kế toán và sắp xếp trật tự các chỉ tiêu theo yêu cầu quản lý. Bảng cân đối kế toán đƣợc chia làm 2 phần là phần “Tài sản” và phần “Nguồn vốn”. + Phần “Tài sản” cho biết toàn bộ giá trị tài sản hiện có của doanh nghiệp tại thời điểm lập báo cáo đang tồn tại dƣới dạng các hình thái và trong tất cả các giai đoạn, các khâu của quá trình kinh doanh. Trên cơ sở tổng số tài sản và kết cấu tài sản hiện có mà có thể đánh giá một cách tổng quát quy mô tài sản năng lực và trình độ sử dụng vốn của doanh nghiệp. Tài sản đƣợc chia thành hai mục là: A. Tài sản ngắn hạn B. Tài sản dài hạn + Phần “Nguồn vốn” phản ánh nguồn hình thành các loại tài sản của doanh nghiệp đến cuối kỳ hạch toán. Các chỉ tiêu ở phần nguồn vốn đƣợc sắp xếp theo từng nguồn hình thành tài sản của đơn vị (nguồn vốn của bản thân doanh nghiệp vốn chủ sở hữu, nguồn vốn đi vay, nguồn vốn chiếm dụng…) Nguồn vốn đƣợc chia thành hai mục: A. Nợ phải trả B. Nguồn vốn chủ sở hữu Tính chất cơ bản của Bảng cân đối kế toán là tính cân đối giữa tài sản và nguồn vốn, đƣợc thể hiện nhƣ sau: Tổng tài sản = Tổng nguồn vốn 10