Tài liệu Những giải pháp nhằm hoàn thiện công tác thanh toán bù trừ tại chi nhánh ngân hàng no & ptnt láng hạ

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lêi më ®Çu ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n-íc, nÒn kinh tÕ n-íc ta cã nhiÒu biÕn ®æi s©u s¾c. Sù ®a d¹ng ho¸ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c h×nh thøc kinh doanh còng nh- quy m« cña chóng ph¸t triÓn rÊt nhanh. §iÒu ®ã ®ßi hái nhu cÇu vèn lín, sù lu©n chuyÓn cña ®ång tiÒn ph¶i nhanh ®Ó theo kÞp víi tèc ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. ChÝnh v× vËy ngµnh Ng©n hµng ®· thùc hiÖn nhiÖm vô ®ã mµ cô thÓ lµ ph-¬ng thøc thanh to¸n. Cïng víi c¸c ngµnh kh¸c ngµnh Ng©n hµng ®· cã nhiÒu thay ®æi nh»m ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. HÖ thèng Ng©n hµng mét cÊp®-îc chuyÓn thµnh hÖ thèng Ng©n hµng hai cÊp, sù thay ®æi ®ã ®· lµm cho hÖ thèng thanh to¸n qua Ng©n hµng ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n. H¬n n÷a sù bïng næ cña ho¹t ®éng Ng©n hµng ®ßi hái mçi Ng©n hµng ph¶i lu«n c¶i tiÕn c¸c ho¹t ®éng dÞch vô: mét mÆt n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña Ng©n hµng, mÆt kh¸c ®¸p øng nhu cÇu cña kh¸ch hµng mét c¸ch tèt nhÊt vµ nhanh nhÊt ®Ó ®¶m b¶o sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®¶m b¶o mét chç ®øng v÷ng ch¾c cña m×nh trong nÒn kinh tÕ. Trong ®ã h×nh thøc thanh to¸n bï trõ gi÷a c¸c Ng©n hµng lµ ph-¬ng thøc thanh to¸n ®-îc c¸c Ng©n hµng quan t©m nhÊt. Víi chi nh¸nh Ng©n hµng No & PTNT L¸ng H¹ - lµ mét chi nh¸nh ®-îc thµnh lËp kh«ng l©u, tù chñ trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh nªn bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi cßn cã nhiÒu khã kh¨n. Chi nh¸nh rÊt chó träng vµ ®Çu t- øng dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn nhÊt lµ cho h×nh thøc thanh to¸n bï trõ . Qua thêi gian thùc tËp t¹i chi nh¸nh Ng©n hµng No & PTNT L¸ng H¹, xuÊt ph¸t tõ nhËn thøc vµ t×m hiÓu t«i m¹nh d¹n chän ®Ò tµi : “ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c thanh to¸n bï trõ t¹i chi nh¸nh Ng©n hµng No & PTNT L¸ng H¹ “ l¯m kho² luËn tèt nghiÖp .  Môc ®Ých cña kho¸ luËn ®ã lµ : §i s©u ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ho¹t ®éng thanh to¸n bï trõ t¹i chi nh¸nh Ng©n hµng No & PTNT L¸ng H¹. Trªn c¬ së ®ã t×m ra nh÷ng tån t¹i, ®-a ra mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c thanh to¸n bï trõ cña 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 chi nh¸nh .  KÕt cÊu cña luËn v¨n ®-îc chia lµm 3 ch-¬ng : Ch-¬ng 1: Nh÷ng lÝ luËn c¬ b¶n vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt vµ thanh to¸n bï trõ. Ch-¬ng 2: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng thanh to¸n bï trõ t¹i chi nh¸nh Ng©n hµng No & PTNT L¸ng H¹. Ch-¬ng 3: Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c thanh to¸n bï trõ t¹i chi nh¸nh Ng©n hµng No & PTNT L¸ng H¹. Trong qu¸ tr×nh hoµn thµnh kho¸ luËn t«i gÆp nhiÒu v-íng m¾c vÒ lÝ thuyÕt còng nh- thùc tiÔn, song víi sù gióp ®ì tËn t×nh cña c« gi¸o Lª TuÊn NghÜa, c¸c anh chÞ ë Ng©n hµng L¸ng H¹,vµ gia ®×nh, b¹n bÌ nªn t«i ®· hoµn thµnh kho¸ luËn. 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 CH¦¥NG I nh÷ng lÝ luËn c¬ b¶n vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt vµ thanh to¸n bï trõ I . sù c©n thiÕt vµ vai trß cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt 1. Sù cÇn thiÕt: Qu¸ tr×nh ra ®êi cña s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng ho¸ kÐo theo sù ra ®êi cña tiÒn tÖ vµ l-u th«ng tiÒn tÖ hay nãi c¸ch kh¸c tiÒn tÖ lµ s¶n phÈm tÊt yÕu vµ tù ph¸t cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸. NÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× viÖc chu chuyÓn hµng ho¸ cµng më réng vµ ph¸t triÓn. ë ®©u cã sù tån t¹i cña tiÒn tÖ th× ë ®ã tiªn tÖ cïng víi sù l-u th«ng ®· gióp cho qu¸ tr×nh ®æi hµng ho¸ ®-îc thùc hiÖn dÔ dµng. Së dÜ ®-îc nh- vËy lµ v× tiÒn tÖ kh«ng chØ lµm trung gian cho qu¸ tr×nh trao ®æi, ®o l-êng vµ biÓu hiÖn gi¸ trÞ cña c¸c hµng ho¸ kh¸c mµ cßn lµ mét ph-¬ng tiÖn ®Ó thanh to¸n trong nÒn kinh tÕ. Thanh to¸n lµ kh©u ®Çu tiªn còng lµ kh©u cuèi cïng ®Ó kÕt thóc chu k× s¶n xuÊt kinh doanh v× vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng thanh to¸n lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó ®¶m b¶o sù tuÇn hoµn b×nh th-êng cña qu¸ tr×nh chu chuyÓn vèn trong tõng doanh nghiÖp, tõng ®¬n vÞ kinh tÕ thËm chÝ tõng thµnh viªn cña x· héi còng nh- toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong quan hÖ thanh to¸n bao gåm thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt vµ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt lµ thanh to¸n ®-îc biÓu hiÖn trùc tiÕp b»ng tiÒn mÆt trong quan hÖ chi tr¶ vÒ hµng ho¸ vµ cung øng dÞch Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ sù biÓu hiÖn cña c¸c quan hÖ thanh to¸n. Nã ®-îc thùc hiÖn trªn c¬ së trÝch chuyÓn vèn tõ tµi kho¶n ng-êi ph¶i tr¶ sang tµi kho¶n cho ng-êi ®-îc h-ëng hoÆc b»ng c¸ch bï trõ lÉn nhau th«ng qua vai trß trung gian cña ng©n hµng, kho b¹c hoÆc c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. NhvËy trong quan hÖ thanh to¸n nã cã sù t¸ch biÖt t-¬ng ®èi gi÷a sù vËn ®éng cña 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 hµng ho¸ vµ tiÒn tÖ vÒ thêi gian còng nh- kh«ng gian. Nªn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn th× c¸c mèi quan hÖ thanh to¸n ngµy cµng phøc t¹p. §Ó ®¸p øng nhu cÇu thanh to¸n nhanh gän, chÝnh x¸c ®ßi hái ph¶i tæ chøc tèt kh©u thanh to¸n. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt qua ng©n hµng ®· sö dông hµng lo¹t c¸c c«ng cô tuú thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn, kü thuËt nghiÖp vô thanh to¸n cña tõng thêi k×. MÆc dï thanh to¸n b»ng h×nh thøc nµo th× quan hÖ thanh to¸n ®-îc coi lµ kÕt thóc khi ng-êi tr¶ trÝch tµi kho¶n (ghi nî ) ®Ó tr¶ cho ng-êi thô h-ëng (ghi cã). 2. vai trß cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt Thanh to¸n tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng bao gåm : Thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt vµ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Mçi lo¹i h×nh thanh to¸n cã vÞ trÝ vai trß riªng, phï hîp víi ®èi t-îng thanh to¸n nhÊt ®Þnh. Trong ®ã thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ngµy cµng chiÕm tØ träng lín vµ ®-îc coi lµ c¸ch thøc thanh to¸n mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ nhÊt . - Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt gãp phÇn ®Èy nhanh tèc ®é lu©n chuyÓn vèn: Tõ ®ã lµm t¨ng vßng quay sö dông ®ång tiÒn trong nÒn kinh tÕ. BÊt kú mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh nµo còng ph¶i cã vèn phôc vô trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. §Ó ®¶m b¶o qu¸ tr×nh ®ã diÔn ra b×nh th-êng vµ liªn tôc th× c«ng tÊc thanh to¸n nãi chung vµ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nãi riªng ph¶i ®-îc thùc hiÖn nhanh chãng, chÝnh x¸c, kÞp thêi vµ an toµn. Tõ ®ã gióp cho c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¸ nh©n t¨ng nhanh tèc ®é lu©n chuyÓn vèn trªn c¬ së ®ã gãp phÇn sö dông hiÖu qu¶ vèn trong nÒn kinh tÕ . - Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt gãp phÇn tiÕt kiÖm chi phÝ l-u th«ng tiÒn mÆt: nh- chi phÝ in Ên, vËn chuyÓn, b¶o qu¶n tiÒn mÆt. V× ®Æc ®iÓm cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ qu¸ tr×nh thanh to¸n b»ng c¸ch trÝch chuyÓn vèn trªn c¸c tµi kho¶n ®Ó hoµn thµnh viÖc thanh to¸n cho nhau hoÆc thanh to¸n bï trõ lÉn nhau. Nã sÏ gãp phÇn gi¶m t-¬ng ®èi khèi l-îng tiÒn mÆt trong l-u th«ng tõ ®ã gãp phÇn tiÕt kiÖm ®-îc c¸c chi phÝ cho l-u th«ng . - T¹o ®-îc nguån vèn cho ng©n hµng víi chi phÝ ®Çu vµo thÊp: Thanh to¸n 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 kh«ng dïng tiÒn mÆt ®-îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc kh¸ch hµng göi tiÒn vµo tµi kho¶n t¹i ng©n hµng vµ tµi kho¶n cña kh¸ch hµng lu«n cã sè d- th× míi cã hiÖu lùc thanh to¸n. Tõ ®ã víi ng©n hµng ®· t¹o ®-îc nguån vèn tõ sè d- trªn tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n ®Ó tiÕn hµnh cho vay khi c¸c kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng ch-a ®-îc sö dông ®Õn, lµm cho ®ång vèn tham gia nhiÒu lÇn cho chu kú s¶n xuÊt ®em l¹i hiÖu qu¶ cho c¸ nh©n vµ toµn x· héi . + Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cïng víi ho¹t ®éng tÝn dông t¹o ra tiÒn göi: Th«ng qua c¸c kho¶n tiÒn mµ kh¸ch hµng chuyÓn vµo tµi kho¶n cña m×nh t¹i ng©n hµng, l¹i chÝnh lµ xuÊt ph¸t tõ ng©n hµng ®ã lµ ng©n hµng ®· cÊp tÝn dông, Nh- vËy trong phÇn lín tr-êng hîp chÝnh tÝn dông t¹o ra tiÒn göi. Tõ ®ã rót ra r»ng trong mét sè chõng mùc nµo ®ã c¸c ng©n hµng tuú thuéc vµo vÞªc cÊp tÝn dông nhiÒu hay Ýt mµ lµm t¨ng nhiÒu hay Ýt c¸c tµi kho¶n cña kh¸ch hµng. Tõ ®ã lµm t¨ng l-îng kh¸ch hµng giao dÞch víi ng©n hµng. Gióp ng©n hµng t¨ng thªm thu nhËp ®«ng thêi ®Èy m¹nh vßng quay vèn . + Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®· h¹n chÕ rñi ro, an toµn cao trong l-u th«ng vµ mang l¹i thuËn lîi trong viÖc trao ®æi hµng ho¸. Ch¼ng h¹n ng-êi b¸n hµng chØ cÇn cÇm tê sÐc mµ ng-êi mua ph¸t hµnh ®Õn ng©n hµng phôc vô m×nh hoÆc ng©n hµng phôc vô ng-êi ph¸t hµnh th× ng©n hµng sÏ trÝch nî tµi kho¶n ng-êi ph¸t hµnh sÐc (nÕu tê sÐc hîp lÖ, hîp ph¸p vµ trªn tµi kho¶n ng-êi mua cã ®ñ ®iÒu kiÖn ) vµ cã tµi kho¶n ng-êi b¸n (ng-êi thô h-ëng). Kh«ng may trong thêi gian ch-a nép sÐc (sÐc vÉn cßn thêi h¹n) mµ bÞ mÊt th× tµi s¶n cña hä vÉn ®-îc ®¶m b¶o kh«ng bÞ mÊt, nÕu kh¸ch hµng th«ng b¸o viÖc mÊt sÐc víi Ng©n hµng phôc vô m×nh kÞp thêi. - Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹o ®iÒu kiÖn cho ng©n hµng thùc hiÖn chøc n¨ng kiÓm so¸t b»ng ®ång tiÒn ®èi víi ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ: MÆt kh¸c nã gióp cho Nhµ n-íc cã kÕ ho¹ch ®iÒu hoµ l-u th«ng tiÒn tÖ, æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn, gi÷ v÷ng søc mua cña ®ång tiÒn. + Th«ng qua qu¸ tr×nh kiÓm so¸t mµ ng©n hµng cã thÓ can thiÖp vµo c¸ch sö dông vèn, kiÓm so¸t ®-îc qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn vèn, t¸c ®éng chi phèi ®Õn 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ph-¬ng ph¸p c¸ch thøc sö dông vèn cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ sao cho cã hiÖu qu¶. + Th«ng qua qóa tr×nh kiÓm so¸t ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ ng©n hµng cã nh÷ng th«ng tin ®Ó ph¶n ¸nh lªn chÝnh phñ, th«ng tin ®Ó thùc hiÖn c¸c dÞch vô cña ng©n hµng. §ång thêi cïng víi Nhµ n-íc, ng©n hµng cã biÖn ph¸p b¶o ®¶m cho viÖc ®Çu t- vµ n©ng cao hiÖu qu¶ vèn ®Çu t-. ChÝnh qua viªc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt sÏ t¨ng thªm tÝn nhiÖm cña kh¸ch hµng ®èi víi ng©n hµng vµ ®©y còng lµ chiÕn l-îc kh¸ch hµng cña ng©n hµng nÕu ta thùc hiÖn tèt. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cho gi÷ vai trß rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ. V× vËy ng©n hµng kh«ng ngõng t×m mäi biÖn ph¸p c¶i tiÕn thÓ thøc thanh to¸n nh»m ®¸p øng vµ phôc vô tèt nhu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ . 3. C¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt 3.1. SÐc thanh to¸n: SÐc lµ lÖnh tr¶ tiÒn cña chñ tµi kho¶n, ®-îc lËp trªn mÈu do Ng©n hµng Nhµ n-íc quy ®Þnh, yªu cÇu ®¬n vÞ thanh to¸n trÝch mét sè tiÒn tõ tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n cña m×nh ®Ó tr¶ cho ng-êi thô h-ëng cã tªn ghi trªn sÐc hoÆc ng-êi cÇm sÐc. Nh- vËy chñ thÓ tham gia thanh to¸n sÐc bao gåm: Ng-êi ph¸t hµnh, ng-êi thô h-ëng vµ Ng©n hµng, mçi bªn cã quyÒn lîi vµ nghÜa vô nhÊt ®Þnh trong thanh to¸n sÐc.  Ph¹m vi ¸p dông SÐc thanh to¸n gi÷a c¸c kh¸ch hµng më tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n ë cïng mét ®¬n vÞ hoÆc kh¸c ®¬n vÞ nh-ng trong cïng hÖ thèng tæ chøc tÝn dông, Kho b¹c Nhµ n-íc ; SÐc thanh to¸n gi÷a c¸c kh¸ch hµng më tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n t¹i c¸c ®¬n vÞ kh¸c hÖ thèng tæ chøc tÝn dông, Kho b¹c Nhµ n-íc chØ ¸p dông trong tr-êng hîp c¸c ®¬n vÞ nµy cã tham gia thanh to¸n bï trõ trªn ®Þa bµn tØnh, thµnh phè. 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 B¾t ®Çu tõ ngµy 1/4/1997 chÕ ®é thanh to¸n sÐc míi quy ®Þnh theo nghÞ ®Þnh 30/CP cña ChÝnh phñ vµ th«ng t- h-íng dÉn sè 07/TT- NH1 cña Ng©n hµng Nhµ n-íc ViÖt Nam, thanh to¸n sÐc gåm c¸c lo¹i sau. 3.1.1 SÐc chuyÓn kho¶n Lµ lÖnh tr¶ cña ng-êi ph¸t hµnh sÐc ®èi víi ng©n hµng phôc vô m×nh vÒ viÖc trÝch tr¶ tiÒn tõ tµi kho¶n cña m×nh tr¶ tiÒn cho ng-êi thô h-ëng cã tªn trªn tê sÐc. SÐc chuyÓn kho¶n còng nh- c¸c lo¹i sÐc nãi chung ®¬n vÞ ph¸t hµnh sÐc ph¶i cã ®ñ sè d- trªn tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n ë Ng©n hµng ®Ó ®¶m b¶o thanh to¸n kÞp thêi c¸c tê sÐc ®· ph¸t hµnh ra sau khi bªn b¸n ®· nép sÐc vµo Ng©n hµng. §©y lµ mét ®iÒu kiÖn mµ ®¬n vÞ ph¸t hµnh sÐc ph¶i chÊp hµnh. ViÖc thanh to¸n sÐc sÏ kh«ng thùc hiÖn khi tµi kho¶n cña ®¬n vÞ ph¸t hµnh kh«ng ®ñ sè tiÒn ®Ó thanh to¸n cho sè tiÒn ghi trªn tê sÐc ®· ph¸t hµnh. Nãi chung, sÐc chuyÓn kho¶n th-êng ¸p dông víi nh÷ng kh¸ch hµng cã tÝn nhiÖm lÉn nhau, cã quan hÖ lµm ¨n l©u dµi, th-êng xuyªn. ChÝnh v× vËy sÐc chuyÓn kho°n bao giê cñng ®­îc h³ch to²n theo nguyªn t¾c “ nî tr­íc cã sau “ 3.1.2 SÐc b¶o chi : Lµ tê sÐc th«ng th-êng ®-îc ng©n hµng phôc vô ®¬n vÞ ph¸t hµnh, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng chi tr¶ b»ng c¸ch trÝch tõ tµi kho¶n tiÒn göi ®-a vµo mét tµi kho¶n riªng (tµi kho¶n ®¶m b¶o thanh to¸n sÐc b¶o chi ) vµ ®¸nh dÊu b¶o chi lªn tê sÐc tr-íc khi giao tê sÐc cho kh¸ch hµng . §èi t-îng ¸p dông lµ thanh to¸n tiÒn hµng, dÞch vô do yªu cÇu cña ®¬n vÞ b¸n hoÆc theo quyÕt ®Þnh cña ng©n hµng ®èi víi chñ tµi kho¶n vi ph¹m quy ®Þnh ph¸t hµnh sÐc . Ph¹m vi sö dông nh- c¸c lo¹i sÐc b×nh th-êng kh¸c nh- ®· nãi trªn . - Thêi h¹n thanh to¸n 15 ngµy kÓ tõ ngµy b¶o chi sÐc. Tê sÐc nép vµo nÕu kh¸ch hµng më tµi kho¶n t¹i cïng mét ng©n hµng nh-ng cïng mét hÖ thèng th× 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ng©n hµng phôc vô ng-êi thô h-ëng kiÓm tra nÕu hîp lÖ th× cã quyÒn ghi cã ngay vµo tµi kho¶n cña ng-êi thô h-ëng. Sau ®ã b¸o nî cho ng©n hµng ph¸t hµnh sÐc ®Ó ghi nî vµo tµi kho¶n ®¶m b¶o thanh to¸n sÐc b¶o chi . Tr-êng hîp hai ng©n hµng kh¸c hÖ thèng th× kh«ng ®-îc phÐp ghi cã ngay mµ ph¶i giao nhËn chøng tõ ®ång thêi t³i phiªn giao dÞch ®Ó thøc hiÖn ghi “ nî tr­íc cã sau “ Nh- vËy sÐc ®-îc ng©n hµng b¶o chi ®¶m b¶o ®é tin cËy vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña tê sÐc. Sè tiÒn ph¸t hµnh sÐc ®· ®-îc ký quü ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n. Kh¸ch hµng còng cã thÓ yªu cÇu b¶o chi cho c¶ sÐc thanh to¸n b»ng chuyÓn kho¶n vµ sÐc thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt .. 3.2 Uû nhiÖm chi – chuyÓn tiÒn : Uû nhiÖm chi lµ lÖnh chi tiÒn cña chñ tµi kho¶n ®-îc lËp theo mÉu in s½n cña ng©n hµng, yªu cÇu ng©n hµng phôc vô m×nh trÝch tµi kho¶n cña m×nh ®Ó tr¶ cho ng-êi thô h-ëng. Uû nhiÖm chi ®-îc dïng ®Ó thanh to¸n c¸c kho¶n tr¶ tiÒn hµng, dÞch vô hoÆc chuyÓn tiÒn trong cïng hÖ thèng hoÆc kh¸c hÖ thèng ng©n hµng cïng ®Þa ph-¬ng hoÆc kh¸c ®i¹ ph-¬ng. Ng©n hµng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm xö lÝ, gi¶i quyÕt Uû nhiÖm chi cña kh¸ch hµng nép trong ngµy lµm viÖc (hoµn tÊt lÖnh chi ®ã hoÆc tõ chèi thùc hiÖn nÕu tµi kho¶n cña kh¸ch hµng kh«ng ®ñ tiÒn hay lÖnh chi ®ã kh«ng hîp lÖ). Ng©n hµng phôc vô bªn thô h-ëng khi nhËn ®-îc chøng tõ hîp lÖ ghi “Cã” ngay v¯o t¯i kho°n v¯ b²o cho kh²ch h¯ng biÕt Uû nhiÖm chi cßn ®-îc sö dông nh- mét c«ng cô trung gian ®Ó xin ng©n hµng cÊp sÐc b¶o chi. * SÐc chuyÓn tiÒn cÇm tay : lµ mét lo¹i chuyÓn tiªn ®-îc sö dông theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng. SÐc nµy ®-îc ¸p dông trong cïng mét hÖ thèng ng©n hµng, Kho b¹c Nhµ n-íc do Ng©n hµng, Kho b¹c lËp vµ trao cho kh¸ch hµng sau khi d· l-u ký tiÒn vµo tµi kho¶n. Thêi h¹n hiÖu lùc tèi ®a cña tê sÐc chuyÓn tiÒn cÇm tay lµ 30 ngµy kÓ tõ ngµy ph¸t hµnh ghi trªn tê sÐc . 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ChuyÓn tiÒn mÆt gi÷a c¸c tØnh, thµnh phè qua Ng©n hµng ¸p dông ®èi víi c¸c ®¬n vÞ vµ c¸ nh©n cã yªu cÇu. C¸c Ng©n hµng sÏ thùc hiÖn b»ng thÓ thøc chuyÓn tiÒn nhanh b»ng ®iÖn ®Õn ®Þa chØ ng-êi lÜnh tiÒn hoÆc cÊp sÐc chuyÓn tiÒn cÇm tay cho kh¸ch hµng . Khi nhËn ®-îc tê sÐc chuyÓn tiÒn tõ kh¸ch hµng, ng©n hµng ph¶i kiÓm tra c¸c yÕu tè ®Æc biÖt lµ ký hiÖu mËt. 3.3 Uû nhiÖm thu : Uû nhiÖm thu (UNT) ®-îc ¸p dông thanh to¸n gi÷a c¸c kh¸ch hµng më tµi kho¶n trong mét chi nh¸nh ng©n hµng hoÆc c¸c chi nh¸nh ng©n hµng cïng hoÆc kh¸c hÖ thèng. Uû nhiÖm thu do ng-êi thô h-ëng lËp göi ng©n hµng phôc vô m×nh ®Ó thu tiÒn ®· giao hoÆc dÞch vô ®· cung øng. Kh¸ch hµng mua vµ b¸n ph¶i thèng nhÊt dïng h×nh thøc thanh to¸n UNT, víi nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ ghi trong hîp ®ång kinh tÕ, ®ång thêi ph¶i th«ng b¸o b»ng v¨n b¶n cho kh¸ch hµng, Kho b¹c Nhµ n-íc phôc vô ng-êi thô h-ëng biÕt ®Ó lµm c¨n cø cho viÖc thùc hiÖn c¸c UNT. Uû nhiÖm thu ®-îc lËp theo mÉu cña Ng©n hµng Nhµ n-íc ViÖt nam, trong ®ã bªn thô h-ëng ph¶i ghi ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè vµ ký tªn, ®ãng dÊu cña ®¬n vÞ trªn tÊt c¶ c¸c UNT. Sau khi hoµn tÊt viÖc giao hµng cung øng dÞch vô ng-êi b¸n chñ ®éng göi Uû nhiÖm thu tíi ng©n hµng phôc vô m×nh ®Ó uû nhiÖm cho ng©n hµng thu hé sè tiÒn tõ ng-êi mua theo c¸c chøng tõ thanh to¸n hîp lÖ. Khi nhËn ®-îc UNT trong vßng mét ngµy lµm viÖc, ng©n hµng phôc vô bªn tr¶ tiÒn ngay cho ng-êi thô h-ëng ®Ó hoµn tÊt viÖc thanh to¸n. NÕu bªn tµi kho¶n cña bªn tr¶ tiÒn kh«ng ®ñ sè tiÒn thanh to¸n sÏ bÞ ph¹t chËm tr¶. Møc ph¹t tuú theo quy ®Þnh gi÷a bªn mua vµ bªn b¸n trong hîp ®ång, th-êng ®-îc ¸p dông nh- sau : Sè tiÒn ph¹t chËm tr¶ Sè tiÒn ghi = trªn UNT Sè ngµy  tr¶ chËm Tû lÖ ph¹t  (L·i suÊt nî qu¸ h¹n) Uû nhiÖm thu chñ yÕu sö dông thanh to¸n c¸c dÞch vô cung øng mang tÝnh chÊt 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®Þnh k× nh- tiÒn ®iÖn n-íc, tiÒn ®iÖn tho¹i, tiÒn thuª nhµ … 3.4 Th- tÝn dông : H×nh thøc thanh to¸n th- tÝn dông lµ h×nh thøc thanh to¸n ®-îc ng©n hµng bªn ®¬n vÞ mua cam kÕt tr¶ tiÒn cho ®¬n vÞ bªn b¸n, khi ®¬n vÞ bªn b¸n thùc hiÖn ®óng theo c¸c ®iÒu kho¶n cña th- tÝn dông. Ng-êi mua ®-îc ng©n hµng më th- tÝn dông ®Ó ®i mua hµng th× ph¶i dïng tiÒn cña m×nh hoÆc vay ng©n hµng l-u ký riªng ®Ó ®¶m b¶o thanh to¸n cho th- tÝn dông. ¸p dông h×nh thøc thanh to¸n nµy quyÒn lîi cña bªn b¸n sÏ ®-îc ®¶m b¶o v× bªn mua ph¶i chuÈn bÞ tr-íc ph-¬ng tiÖn thanh to¸n míi nhËn ®-îc hµng. Ng©n hµng phôc vô ng-êi thô h-ëng chØ thanh to¸n cho ng-êi thô h-ëng khi hä xuÊt tr×nh c¸c ho¸ ®¬n, chøng tõ giao hµng phï hîp víi th- tÝn dông ®· më vµ trong thêi h¹n hiÖu lùc. Mäi tranh chÊp vÒ hµng ho¸ ®· giao, tiÒn hµng ®· tr¶ ®Òu do 2 bªn mua b¸n tù gi¶i quyÕt. Trong ph¹m vi mua b¸n trªn mét quèc gia, lo¹i h×nh nµy Ýt ®-îc sö dông v× thñ tôc phiÒn hµ, h¬n n÷a ph¶i l-u ký mét kho¶n tiÒn lín trªn tµi kho¶n mµ kh«ng cã l·i. Tuy nhiªn h×nh thøc thanh to¸n nµy cã ®Æc ®iÓm an toµn vµ chuÈn x¸c cao, nªn ®-îc dïng kh¸ phæ biÕn trong quan hÖ thanh to¸n quèc tÕ. 3.5. ThÎ thanh to¸n : ThÎ thanh to¸n lµ mét s¶n phÈm cña ng©n hµng th«ng qua thiÕt bÞ tõ tÝnh . Ng©n hµng b¸n cho kh¸ch hµng sö dông ®Ó tr¶ tiÒn hµng ho¸, dÞch vô c¸c kho¶n thanh to¸n kh¸c hoÆc rót tiÒn t¹i c¸c ng©n hµng ®¹i lý thanh to¸n hay c¸c quÇy tr¶ tiÒn mÆt tù ®éng. Môc ®Ých thÎ thanh to¸n dïng ®Ó ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc giao dÞch víi kh¸ch hµng vÒ rót tiÒn vµ thanh to¸n qua ng©n hµng . ThÎ thanh to¸n ®-îc sö dông lÇn ®Çu tiªn t¹i ViÖt nam vµo n¨m 1990 t¹i ng©n hµng Ngo¹i th-¬ng ViÖt nam. VÒ thùc chÊt thÎ thanh to¸n lµ mét lo¹i tiÒn ®iÖn tö ®-îc chÊp nhËn thanh to¸n t¹i ng©n hµng vµ c¸c ®iÓm thu ®æi ngo¹i tÖ. ThÎ thanh to¸n ë n-íc ta vÉn ë giai ®o¹n thö nghiÖm cÇn hoµn thiÖn. §©y lµ mét dÞch vô hoµn toµn tù ®éng vµ dùa trªn c¬ së c«ng nghÖ tiªn tiÕn nªn ph¶i cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i. HiÖn nay do vèn ®Çu t- h¹n chÕ, ch-a trang bÞ m¸y ®äc 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 thÎ ë nhiÒu n¬i v× vËy ch-a ®-îc sö dông réng r·i. 3.6. Ng©n phiÕu thanh to¸n: Ng©n phiÕu thanh to¸n ®-îc coi nh- mét c«ng cô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt theo quy chÕ kh«ng dïng tiÒn mÆt ngµy 21/12/94. Tuy nhiªn vÒ b¶n chÊt ng©n phiÕu thanh to¸n lµ tiÒn cã kú h¹n . Ng©n phiÕu thanh to¸n do Ng©n hµng Nhµ n-íc ph¸t hµnh cã mÖnh gi¸ vµ thêi h¹n thanh to¸n in s½n trªn tõng tê kh«ng ghi tªn. MÖnh gi¸ do thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n-íc ViÖt nam quy ®Þnh trong tõng thêi kú . Khi cã nhu cÇu sö dông ng©n phiÕu thanh to¸n chñ tµi kho¶n lËp chøng tõ lÜnh ng©n phiÕu thanh to¸n (cã thÓ sö dông sÐc lÜnh tiÒn mÆt cã ®ãng dÊu hoÆc ghi “ lÜnh ng©n phiÕu thanh to²n “) nép trøc tiÕp v¯o ng©n h¯ng n¬i m×nh më t¯i kho¶n ®Ó trÝch tµi kho¶n tiÒn göi (hoÆc vay ng©n hµng ) ®Ó nhËn ng©n phiÕu thanh to¸n. §èi víi nh÷ng kh¸ch hµng kh«ng cã tiÒn göi t¹i ng©n hµng th× lËp giÊy tê nép tiÒn vµ nép tiÒn mÆt vµo ng©n hµng. Néi dung giÊy nép tiÒn ghi râ: Nép tiÒn mÆt ®Ó nhËn ng©n phiÕu thanh to¸n . Ng-ßi göi ng©n phiÕu thanh to¸n ph¶i cã tr¸ch nhiÖm b¶o qu¶n ng©n phiÕu thanh to¸n nh- tiÒn mÆt. MÊt ng©n phiÕu thanh to¸n còng nh- mÊt tiÒn. Ng©n phiÕu thanh to¸n kh«ng cã hiÖu lùc thanh to¸n lµ ng©n phiÕu ®· hÕt h¹n hoÆc bÞ tÈy xo¸, d©y bÈn, r¸ch n¸t . II. Qu¸ tr×nh tæ chøc vµ ph¸t triÓn c¸c ph-¬ng thøc thanh to¸n qua l¹i gi÷a c¸c Ng©n hµng: 1 .Thêi kú Ng©n hµng tæ chøc theo mét cÊp : Trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung víi hÖ thèng Ng©n hµng 1 cÊp, Ng©n hµng lu«n lµ trung t©m thanh to¸n cña nÒn kinh tÕ nh-ng trong thanh to¸n ch-a ph¸t sinh thanh to¸n qua l¹i gi÷a c¸c Ng©n hµng kh¸c nhau mµ chØ lµ thanh to¸n liªn hµng gi÷a c¸c Ng©n hµng cïng hÖ thèng ë nh÷ng ®Þa ph-¬ng víi nhau. Trong thêi kú nµy thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt qua Ng©n hµng cßn nhiÒu yÕu 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 kÐm trong c«ng t¸c thanh to¸n nh- : - Thñ tôc thanh to¸n r-êm rµ, phøc t¹p, c¬ së vËt chÊt kü thuËt phôc vô cho kh©u thanh to¸n cßn l¹c hËu, hÇu hÕt mäi thao t¸c ®Òu b»ng thñ c«ng nªn hay sai sãt. C¸c chuyÓn tiÒn ®Òu th«ng qua ®-êng b-u ®iÖn do ®ã tèc ®é thanh to¸n chËm . - Ngoµi ra trong thanh to¸n cßn thÓ hiÖn sù can thiÖp vµo c«ng viÖc cña Doanh nghiÖp - ®iÒu mµ kh«ng ®¸ng cã, quan hÖ thanh to¸n quèc tÕ hÇu nhkh«ng cã (chñ yÕu lµ ngo¹i th-¬ng mµ còng chØ thanh to¸n víi c¸c n-íc XHCN ). Do vËy kÕt qu¶ ho¹t ®éng thanh to¸n chËm trÔ, ngµy cµng thu hÑp vµ kÐm hiÖu qu¶. - VËn chuyÓn chøng tõ ch-a hîp lÝ ¶nh h-ëng tíi tèc ®é lu©n chuyÓn vèn do ®ã t¹o ra t©m lÝ thÝch sö dông tiÒn mÆt trong thanh to¸n . 2 . Trong hÖ thèng Ng©n hµng 2 cÊp : Tõ nh÷ng mÆt yÕu kÐm cßn h¹n chÕ trong thêi kú kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung trªn mµ ngµnh Ng©n hµng ®· thùc sù khëi s¾c tõ khi nÒn kinh tÕ n-íc ta chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lÝ cña Nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng XHCN. §©y lµ thêi kú b-íc ®Çu ®æi míi ho¹t ®éng Ng©n hµng theo quyÕt ®Þnh sè 218/H§BT ngµy 03/7/1987 vµ nghÞ ®Þnh sè 53/H§BT th¸ng 3/1988. Qua ®ã ®· h×nh thµnh c¸c hÖ thèng thanh to¸n cña Ng©n hµng Nhµ n-íc, Ng©n hµng th-¬ng m¹i …thñ tôc thanh to¸n ®¬n gi¶n h¬n ®¶m b¶o an toµn tµi s¶n, nhanh chãng, chÝnh x¸c, t¨ng uy tÝn cña Ng©n hµng, ph¸t triÓn nhiÒu c«ng t¸c thanh to¸n míi cho hîp víi ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ n-íc ta. Tõ ®ã mµ thanh to¸n qua l¹i gi÷a c¸c Ng©n hµng ®· dÇn dÇn th¸o gì nh÷ng phøc t¹p vµ më ra mét c¬ chÕ tho¸ng h¬n dÔ kiÓm so¸t h¬n §Ó thÝch øng víi tæ chøc Ng©n hµng Nhµ n-íc vµ c¸c tæ chøc tÝn dông, th¸ng 7/1991 ban hµnh c¬ chÕ thanh to¸n míi nh»m thùc hiÖn ®ång bé c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch tÝn dông, l·i suÊt t¹o ra sù ®ång bé gi÷a kh¸ch hµng, gi÷a Ng©n hµng Nhµ n-íc víi c¸c Ng©n hµng th-¬ng m¹i, t¹o c¬ së sö dông c¸c c«ng cô thanh to¸n trong ®iÒu hµnh Ng©n hµng vµ tõng b-íc ph¸t triÓn c«ng cô kü thuËt ®iÖn 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 to¸n. Tõ ngµy chuyÓn ®æi c¬ chÕ ®Õn nay Ng©n hµng ®· tõng b-íc hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ thanh to¸n, ¸p dông réng r·i tin häc vµ nèi m¹ng th«ng tin ho¹t ®éng ë tÊt c¶ c¸c cÊp Ng©n hµng. X©y dùng dù ¸n ph¸t triÓn c¸c hÖ thèng thanh to¸n bao gåm: Thanh to¸n bï trõ, thanh to¸n liªn hµng, thanh to¸n chuyÓn tiÒn ®iÖn tö… 3. Sù cÇn thiÕt trong thanh to¸n qua l¹i gi÷a c¸c Ng©n hµng : Trong ®iÒu kiÖn cã nhiÒu Ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông trong nÒn kinh tÕ vÒ c¸c kh¸ch hµng më tµi kho¶n t¹i nhiÒu tæ chøc tÝn dông, viÖc tæ chøc thanh to¸n tiÒn cho nhau sÏ liªn quan tíi c¸c Ng©n hµng, c¸c Tæ chøc tÝn dông phôc vô hai bªn (mua-b¸n). C¸c ng©n hµng cã liªn quan nµy ph¶i hoµn thµnh viÖc thanh to¸n tiÒn gi÷a c¸c kh¸ch hµng cho nhau. Do vËy thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng lµ kh©u tÊt yÕu trong thanh to¸n. Thanh to¸n qua l¹i gi÷a c¸c ng©n hµng lµ nghiÖp vô thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng nh»m tiÕp tôc hoµn thiÖn qu¸ tr×nh thanh to¸n tiÒn vèn gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nhau mµ hä kh«ng më tµi kho¶n t¹i mét ng©n hµng, mét mÆt thanh to¸n qua l¹i gi÷a c¸c Ng©n hµng thÓ hiÖn thanh to¸n tiÒn vèn gi÷a c¸c kh¸ch hµng víi nhau, mÆt kh¸c gi÷a c¸c ng©n hµng ph¶i thanh to¸n vÒ vèn sßng ph¼ng víi nhau . Thanh to¸n qua l¹i gi÷a c¸c ng©n hµng cã vai trß hÕt søc quan träng, nã lµ mét kh©u kh«ng thÓ thiÕu trong toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, nh»m t¹o kh¶ n¨ng thùc hiÖn chi tr¶ gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nhau, thanh to¸n vèn gi÷a c¸c ng©n hµng víi nhau. 4. C¸c ph-¬ng thøc thanh to¸n qua l¹i gi÷a c¸c ng©n hµng ë n-íc ta hiÖn nay : 4.1. Thanh to¸n bï trõ : Thanh to¸n bï trõ lµ ph-¬ng thøc thanh to¸n mµ c¸c ng©n hµng ph¶i giao 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nhËn chøng tõ trùc tiÕp hµng ngµy vµ thùc hiÖn thanh to¸n theo ®Þnh kú . Thanh to¸n bï trõ ®-îc thùc hiÖn gi÷a c¸c ng©n hµng trong ph¹m vi tØnh, thµnh phè . Khi thùc hiÖn thanh to¸n bï trõ ph¶i cã mét ng©n hµng ®-îc chØ ®Þnh lµ ng©n hµng chñ tr×, sè chªnh lÖch ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh bï trõ ph¶i ®-îc ng©n hµng cÊp trªn xö lÝ. Ng©n hµng chñ tr× th-êng lµ ng©n hµng nhµ n-íc vµ c¸c thµnh viªn tham gia bï trõ ph¶i më tµi kho¶n t¹i ng©n hµng chñ tr×. Ng©n hµng chñ tr× chÞu tr¸ch nhiÖm tæng hîp kÕt qu¶ thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng thµnh viªn vµ thanh to¸n sè chªnh lÖch trong thanh to¸n bï trõ. ë ViÖt nam, hÖ thèng thanh to¸n bï trõ ®-îc tiÕn hµnh b»ng ph-¬ng ph¸p thñ c«ng. Theo h×nh thøc nµy c¸c kho¶n tiÒn mµ ng©n hµng thµnh viªn thu hé hoÆc chi hé sÏ ®-îc bï trõ cho nhau vµ chØ thanh to¸n phÇn chªnh lÖch. Cßn kh¸ch hµng nµo ph¶i tr¶ bao nhiªu ®-îc h-ëng bao nhiªu lµ c«ng viÖc h¹ch to¸n cña tõng ng©n hµng víi kh¸ch hµng cña m×nh. C¸c chøng tõ vÒ thu hé, chi hé do kh¸ch hµng nép vµo ng©n hµng thµnh viªn xö lÝ vµ bµn giao trùc tiÕp cho ng©n hµng thµnh viªn phôc vô kh¸ch hµng ®èi ph-¬ng. Trung t©m thanh to¸n bï trõ tæ chøc cho c¸c ng©n hµng thµnh viªn gÆp gì nhau theo ®Þnh kú vµ ®iÒu khiÓn toµn bé qu¸ tr×nh xö lÝ chøng tõ h¹ch to¸n vµ thanh to¸n c¸c kho¶n chªnh lÖch ph¸t sinh gi÷a c¸c ng©n hµng . 4.2 Thanh to¸n liªn hµng : Lµ quan hÖ thanh to¸n néi bé gi÷a c¸c ng©n hµng trong cïng hÖ thèng ph¸t sinh trªn c¬ së c¸c nghiÖp vô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt gi÷a c¸c kh¸ch hµng cã më tµi kho¶n ë c¸c ng©n hµng kh¸c nhau trong cïng mét hÖ thèng hoÆc viÖc chuyÓn tiÒn gi÷a c¸c ng©n hµng trong hÖ thèng . Tham gia thanh to¸n bï trõ lµ c¸c chi nh¸nh ng©n hµng cïng hÖ thèng tõ Trung -¬ng ®Õn c¬ së vµ ®-îc gäi lµ liªn hµng. Mçi ®¬n vÞ liªn hµng trong cïng mét hÖ thèng ®-îc quy ®Þnh mét sè hiÖu liªn hµng riªng cho b¶ng danh môc thanh to¸n liªn hµng ®Ó giao dÞch. Mçi ®¬n vÞ liªn hµng ®Òu ph¶i lµm nhiÖm vô 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 liªn hµng ®i vµ liªn hµng ®Õn vµ ®èi chiÕu liªn hµng. Ng©n hµng cã ph¸t sinh nghiÖp vô thanh to¸n liªn hµng gäi lµ Ng©n hµng A. Tµi kho¶n ph¸t sinh nghiÖp vô thanh to¸n liªn hµng gäi lµ Ng©n hµng B . Tµi kho¶n ph¶n ¸nh kÕt thóc nghiÖp vô liªn hµng gäi lµ tµi kho¶n liªn hµng ®Õn . Trong thanh to¸n liªn hµng c¸c ®¬n vÞ liªn hµng tiÕn hµnh c¸c nghiÖp vô thanh to¸n theo sù uû nhiÖm cña ng©n hµng cÊp trªn cña hÖ thèng ®ã vµ ®èi chiÕu trùc tiÕp víi Ng©n hµng B cã liªn quan ®Õn liªn hµng qua sù kiÓm so¸t cña trung t©m. Tr-íc ®©y c¸c qu¸ tr×nh nµy ®-îc thùc hiÖn qua chuyÓn tiÒn th- hoÆc ®iÖn qua b-u ®iÖn. Theo ph-¬ng thøc nµy th× mÊt rÊt nhiÒu thêi gian, do vËy vèn n»m trong kh©u thanh to¸n rÊt lín, cã thÓ lµm mÊt c¬ héi trong s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ . HiÖn nay, Ng©n hµng Nhµ n-íc ®· triÓn khai thùc hiÖn thanh to¸n liªn hµng qua m¹ng m¸y tÝnh theo c«ng v¨n sè 432CV/NH ngµy 26/10/1992 cña thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n-íc vµ Q§ 231Q§/NH2 ngµy 31/8/1996, do vËy c«ng t¸c thanh to¸n liªn hµng ®· cã sù chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ vÒ thêi gian thanh to¸n qua ng©n hµng ®-îc rót ng¾n, phôc vô kÞp thêi vÒ vèn cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña kh¸ch hµng . 4.3 Thanh to¸n ®iÖn tö : §©y lµ ph-¬ng thøc thanh to¸n míi ®-îc ¸p dông ë n-íc ta trong vµi n¨m gÇn ®©y, lóc ®Çu míi ®-îc ¸p dông ë mét sè tØnh vµ thµnh phè lín, cßn hiÖn nay nã ®· ®-îc ¸p dông réng r·i trong c¶ n-íc. Do lµ ph-¬ng thøc thanh to¸n míi vµ l¹i ®-îc ¸p dông thµnh tùu cña c«ng nghÖ tin häc cho nªn nã cã nhiªu -u ®iÓm h¬n h¼n c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh¸c nh-: nhanh chãng, chÝnh x¸c, tµi kho¶n ng©n hµng h¹ch to¸n ®¬n gi¶n, quy tr×nh thanh to¸n chÆt chÏ, mäi viÖc chuyÓn tiÒn ®Òu ®-îc thùc hiÖn ®èi chiÕu ngay trong ngµy v× vËy nã ®· h¹n chÕ tèi ®a nh÷ng sai sãt x¶y ra . 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 4.4 Thanh to¸n qua tµi kho¶n tiÒn göi t¹i Ng©n hµng Nhµ n-íc Ph-¬ng thøc thanh to¸n nµy ¸p dông cho c¸c ng©n hµng kh¸c hÖ thèng, kh¸c tØnh, thµnh phè. C¸c Ng©n hµng th-¬ng m¹i ph¶i më tµi kho¶n tiÒn göi t¹i Ng©n hµng Nhµ n-íc. Tµi kho¶n tiÒn göi th-êng xuyªn ph¶i cã sè d- ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n kÞp thêi cho kh¸ch hµng. NÕu kh¸ch hµng chËm sÏ ph¶i chÞu ph¹t vµ tµi kho¶n tiÒn göi cña ng©n hµng nµy ph¸t sinh nghiÖp vô thanh to¸n kh«ng ®ñ sè d- sÏ bÞ ph¹t theo quy ®Þnh . NÕu bªn mua vµ bªn b¸n cã tµi kho¶n tiÒn göi t¹i cïng mét ng©n hµng Nhµ n-íc th× ng©n hµng bªn tr¶ lËp 4 liªn chøng tõ thanh to¸n nép vµo Ng©n hµng Nhµ n-íc .Ng©n hµng Nhµ n-íc nhËn ®-îc chøng tõ ghi nî tµi kho¶n tiÒn göi cða ng©n h¯ng tr° tiÒn. Ng©n h¯ng Nh¯ n­íc ghi “Cã” v¯o t¯i kho°n cña ng©n hµng thô h-ëng sau ®ã göi giÊy b¸o cho ng©n hµng thô h-ëng . Tr-êng hîp ng©n hµng bªn thô h-ëng vµ ng©n hµng bªn tr¶ tiÒn cã tµi kho¶n tµi kho¶n t¹i 2 ng©n hµng kh¸c nhau th× sau khi nhËn ®-îc 2 b¶ng kª do ng©n hµng bªn tr¶ tiÒn göi ®Õn Ng©n hµng Nh¯ n­íc bªn tr° tiÒn ghi “Nî “ cho ng©n hµng bªn tr¶ tiÒn. Ng©n hµng Nhµ n-íc bªn tr¶ tiÒn lËp giÊy b¸o cã liªn hµng göi sang ng©n h¯ng bªn thó h­ëng, Ng©n h¯ng Nh¯ n­íc bªn thó h­ëng ghi “Cã” v¯o t¯i kho°n Ng©n h¯ng bªn thó h­ëng v¯ gõi giÊy b²o “cã” cho ng©n hµng bªn thô h-ëng. 4.5. Thanh to¸n theo ph-¬ng thøc lµm ®¹i lý thu hé, chi hé gi÷a c¸c ng©n hµng: ViÖc thanh to¸n ®-îc thùc hiÖn trªn c¬ së c¸c b¶ng kª chøng tõ hay chøng tõ cña ng©n hµng kia. Ng©n hµng ra lÖnh thanh to¸n ph¶i lËp b¶ng kª chøng tõ cña ng©n hµng kia. Ng©n hµng ra lÖnh thanh to¸n ph¶i lËp b¶ng kª chøng tõ kÌm theo chøng tõ cña ng©n hµng ®Ó h¹ch to¸n. C¸c ng©n hµng cã thÓ uû nhiÖm thu hé, chi hé theo c¸c hîp ®ång uû th¸c. ViÖc thu hé, chi hé gi÷a c¸c ng©n hµng chØ tiÕn hµnh trong ph¹m vi nh÷ng kho¶n thanh to¸n ®· tho¶ thuËn vµ quy ®Þnh trong hîp ®ång uû th¸c gi÷a c¸c ng©n 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 hµng. Mçi khi ph¸t sinh c¸c kho¶n thu hé, chi hé. Ng©n hµng n¬i ph¸t sinh gi÷a c¸c chøng tõ thanh to¸n cho ng©n hµng ph¶i ®èi chiÕu sè liÖu víi nhau, quyÕt to¸n sè tiÒn ®· thu hé, chi hé vµ thanh to¸n víi nhau sè chªnh lÖch ph¶i thu, ph¶i tr¶. Tõ ngµy chuyÓn ®æi c¬ chÕ ®Õn nay Ng©n hµng ®· tõng b-íc hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ thanh to¸n, ¸p dông réng r·i tin häc vµ nèi m¹ng th«ng tin ho¹t ®éng ë tÊt c¶ c¸c cÊp Ng©n hµng. X©y dùng dù ¸n ph¸t triÓn c¸c hÖ thèng thanh to¸n bao gåm: Thanh to¸n bï trõ , thanh to¸n liªn hµng, thanh to¸n chuyÓn tiÒn ®iÖn tö… ViÖc thanh to¸n kh¸c hÖ thèng Ng©n hµng ®-îc thùc hiÖn c¸c ph-¬ng thøc míi bæ xung nh-. - Thanh to¸n bï trõ (theo quyÕt ®Þnh sè181/NH-QD ngµy10/10/1991 do thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n-íc ban hµnh). - Thanh to¸n më tµi kho¶n tiÒn göi. - Thanh to¸n theo ph-¬ng thøc UNT hé, chi hé. Trong 3 ph-¬ng thøc trªn th× ph-¬ng thøc thanh to¸n bï trõ ®-îc thùc hiÖn réng r·i nhÊt. IIi- Thanh to¸n bï trõ- mét ph-¬ng thøc thanh to¸n phæ biÕn trong thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng . Thanh to¸n bï trõ ®-îc chÝnh thøc ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 181 /NH-Q§ ng¯y 10/10/1991 cða thèng ®èc Ng©n h¯ng Nh¯ n­íc ViÖt nam “ Ban h¯nh quy t¾c tæ chøc vµ kü thuËt nghiÖp vó thanh to²n bï trô giöa c²c Ng©n h¯ng” Khi quyÕt ®Þnh nµy ra ®êi th× c«ng t¸c thanh to¸n cña c¸c Ng©n hµng míi thùc sù cã nh÷ng b-íc chuyÓn biÕn m¹nh mÏ, râ rÖt. TÊt c¶ nh÷ng quy t¾c tæ chøc kÜ thuËt nghiÖp vô thanh to¸n bï trõ gi÷a c¸c Ng©n hµng ®-îc quy ®Þnh cô thÓ trong quyÕt ®Þnh nµy. Thanh to¸n bï trõ lµ viÖc thanh to¸n gi÷a c¸c Ng©n hµng trong cïng tØnh, thµnh phè trªn c¬ së tÝnh to¸n sè ph¶i thu, ph¶i tr¶ lµ bao nhiªu. Trong ®ã Ng©n 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 hµng Nhµ N-íc ®ãng vai trß lµm chñ tr×, c¸c Ng©n hµng th-¬ng m¹i, Kho b¹c Nhµ n-íc lµ c¸c thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ 1 Nh÷ng quy ®Þnh chung : Tham gia thanh to¸n bï trõ gåm Ng©n hµng chñ tr× vµ c¸c Ng©n hµng thµnh viªn. 1.1. T¹i Ng©n hµng chñ tr× : Th«ng th-êng lµ Ng©n hµng Nhµ n-íc, hoÆc thanh to¸n bï trõ gi÷a c¸c Ng©n hµng cïng hÖ thèng sÏ do mét ®¬n vÞ Ng©n hµng cÊp trªn chØ ®Þnh chñ tr× thanh to¸n bï trõ vµ vËn dông c¸c quy t¾c tæ chøc vµ kÜ thuËt nghiÖp vô thanh to¸n bï trõ kh¸c hÖ thèng vµo trong hÖ thèng Ng©n hµng m×nh . T¹i Ng©n hµng chñ tr× ph¶i cã c¸c ®iÒu kiÖn vµ thùc hiÖn ®óng c¸c quy ®Þnh sau:  Ph¶i cã tµi kho¶n tiÒn göi taÞ Ng©n hµng chñ tr× thanh to¸n bï trõ .  Ph¶i tu©n thñ vµ thùc hiÖn ®óng, ®Çy ®ö c¸c quy t¾c tæ chøc vµ kü thuËt nghiÖp vô thanh to¸n bï trõ nh- : + Ph¶i cã b¶n ®Ò nghÞ cho thanh to¸n bï trõ vµ cam kÕt chÊp hµnh ®óng c¸c quy ®Þnh trong thanh to¸n bï trõ. + Ph¶i cã v¨n b¶n giíi thiÖu c¸c c¸n bé chÞu tr¸ch nhiÖm trùc tiÕp giao, nhËn chøng tõ vµ lµm c¸c thñ tôc thanh to¸n trong thanh to¸n bï trõ. + Thùc hiÖn ®óng giê giÊc ®Õn trùc giao, giao nhËn c¸c chøng tõ gèc víi c¸c thµnh viªn cã liªn quan . + Ph¶i lËp ®óng, ®Çy ®ñ, kÞp thêi c¸c giÊy tê trong giao dÞch thanh to¸n bï trõ, ®¶m b¶o sè liÖu chÝnh x¸c râ rµng. + Ng-êi ®-îc uû quyÒn trùc tiÕp ®Õn lµm thñ tôc thanh to¸n bï trõ vµ giao nhËn chøng tõ ph¶i ®¨ng ký ch÷ ký cña m×nh víi c¸c Ng©n hµng tham gia thanh to¸n bï trõ vµ víi Ng©n hµng Nhµ n-íc chñ tr×. 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 1.2. T¹i c¸c Ng©n hµng thµnh viªn : C¸c Ng©n hµng thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ ph¶i thùc hiÖn ®óng quy tr×nh kÜ thuËt vµ h¹ch to¸n trong thanh to¸n bï trõ, kÓ c¶ viÖc ®iÒu chØnh c¸c sai lÇm trong h¹ch to¸n thanh to¸n bï trõ ®Ó ®¶m bao sè liÖu nhÊt trÝ gi÷a c¸c Ng©n hµng thµnh viªn vµ Ng©n hµng Nhµ n-íc chñ tr× thanh to¸n . NÕu vi ph¹m c¸c quy chÕ tæ chøc vµ kÜ thuËt nghiÖp vô thanh to¸n bï trõ còng nh- kh«ng cã kh¶ n¨ng trong viÖc thanh to¸n bï trõ th× ngoµi viÖc chÞu ph¹t cßn bÞ ®×nh chØ tham gia thanh to¸n bï trõ . C¸c ®¬n vÞ Ng©n hµng, kho b¹c Nhµ n-íc tham gia thanh to¸n bï trõ ph¶i hoµn toµn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c sè liÖu trªn c¸c b¶ng kª chøng tõ, b¶ng thanh to¸n bï trõ c¸c chøng tõ kÌm theo, nÕu sai sãt, lîi dông g©y tæn thÊt tµi s¶n th× ph¶i hoµn toµn chÞu tr¸ch nhiÖm båi th-êng thiÖt h¹i cho c¸c Ng©n hµng liªn quan hoÆc cho kh¸ch hµng.  C¸c ng©n hµng thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ : Gåm c¸c Ng©n hµng th-¬ng m¹i quèc doanh, Ng©n hµng th-¬ng m¹i cæ phÇn, Ng©n hµng t- nh©n, Ng©n hµng liªn doanh, kho b¹c Nhµ n-íc, Ng©n hµng n-íc ngoµi, Ng©n hµng Nhµ n-íc võa lµ thµnh viªn võa lµ Ng©n hµng chñ tr×. Cã thÓ ph©n chia thµnh c¸c Ng©n hµng thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ nh- sau : 1.2.1 Thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ ®éc lËp Lµ c¸c Ng©n hµng thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ cã tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n t¹i Ng©n hµng chñ tr× vµ kh«ng cã chi nh¸nh hay cßn gäi lµ thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ ®Çu mèi kh«ng cã chi nh¸nh, nh- thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ ®éc lËp lµ c¸c Ng©n hµng th-¬ng m¹i cæ phÇn hoÆc Ng©n hµng liªn doanh kh«ng cã chi nh¸nh, chi nh¸nh Ng©n hµng th-¬ng m¹i quèc doanh trong m« h×nh Ng©n hµng 2 cÊp. Còng cã tr-êng hîp lµ Ng©n hµng ®éc lËp kh«ng cã c¸c chi nh¸nh vµ còng cã tµi kho¶n tiÒn göi t¹i Ng©n hµng chñ tr× nh- c¸c héi së cña c¸c Ng©n hµng cÊp Trung -¬ng. 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 1.2.2 Thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ ®Çu mèi: Lµ c¸c Ng©n hµng cÊp tØnh, thµnh phè m« h×nh Ng©n hµng 3 cÊp. C¸c Ng©n hµng nµy cã tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n t¹i Ng©n hµng chñ tr× vµ chi nh¸nh cÊp d-íi (cÊp huyÖn, thÞ ). Thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ ®Çu mèi lµ trung gian thanh to¸n cho c¸c thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ chi nh¸nh th«ng qua tµi kho¶n Uû nhiÖm thu, Uû nhiÖm chi .v.v. 1.2.3 Thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ chi nh¸nh Lµ c¸c chi nh¸nh Ng©n hµng cÊp huyÖn, thÞ trong m« h×nh Ng©n hµng 3 cÊp. C¸c Ng©n hµng nµy kh«ng cã tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n t¹i Ng©n hµng chñ tr× nªn tham gia thanh to¸n bï trõ th«ng qua trung gian lµ Ng©n hµng ®Çu mèi (Ng©n hµng cÊp tØnh, thµnh phè ) 1.2.4 Thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ lµ Ng©n hµng Nhµ n-íc Ngoµi chøc n¨ng lµ Ng©n hµng chñ tr×, Ng©n hµng Nhµ n-íc tham gia thanh to¸n bï trõ víi t- c¸ch lµ Ng©n hµng thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ, Ng©n hµng Nhµ n-íc lµ n¬i thùc hiÖn c¸c tÝnh to¸n h¹ch to¸n tµi kho¶n kÕt qu¶ c«ng t¸c thanh to¸n bï trõ cña c¸c Ng©n hµng thµnh viªn, thùc hiÖn xÐt duyÖt vµ cho vay trong thanh to¸n bï trõ víi c¸c Ng©n hµng thiÕu vèn trong qu¸ tr×nh tham gia thanh to¸n bï trõ. Thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ Ng©n hµng Nhµ n-íc lµ cÇu nèi tham gia c«ng t¸c bï trõ gi÷a c¸c Ng©n hµng kh¸c hÖ thèng trªn cïng mét ®Þa bµn thanh to¸n liªn hµng trong hÖ thèng Ng©n hµng Nhµ n-íc còng lµ trung gian chuyÓn tiÕp thanh to¸n gi÷a c¸c Ng©n hµng cïng hÖ thèng Ng©n hµng kh¸c nhau ë c¸c ®Þa bµn kh¸c nhau . 2. NghiÖp vô thanh to¸n bï trõ : Cã thÓ hiÓu nghiÖp vô thanh to¸n bï trõ lµ h×nh thøc giao ho¸n gi÷a c¸c Ng©n hµng, trong ®ã cã mét Ng©n hµng ®øng ra lµm chñ tr×, c¸c Ng©n hµng kh¸c tham gia víi t- c¸ch lµ Ng©n hµng thµnh viªn tham gia thanh to¸n. C¸c Ng©n hµng thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ cã thÓ cã c¸c thanh to¸n chi tiÕt ®a ph-¬ng c¸c Ng©n hµng kh¸c (®-îc thu tõ mét sè Ng©n hµng vµ ph¶i tr¶ cho mét sè Ng©n hµng). Nh-ng ®-îc Ng©n hµng chñ tr× xem xÐt trªn ph-¬ng diÖn kÕt qu¶ 20