Tài liệu Nhà nước và vấn đề nâng cao vai trò nhà nước

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG KHOA LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ *************** TIỂU LUẬN NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CHỦ NGHĨA MAC-LENIN ĐỀ TÀI: NHÀ NƯỚC VÀ VẤN ĐỀ NÂNG CAO VAI TRÒ NHÀ NƯỚC TRONG ĐIỀU KIỆN HIỆN NAY Ở NƯỚC TA Giáo viên hướng dẫn Sinh viên thực hiện Lớp Khoa T.s Trần Huy Quang Phạm Thị Thu giang A8-TC-K48 Tài Chính-Ngân Hàng Hà Nội,tháng 11 năm 2009 2 Môc lôc LỜI MỞ ĐẦU.................................................................................................2 NỘI DUNG.....................................................................................................3 i.Li luËn chung vÒ nhµ níc.............................................................................3 1.C¸c quan ®iÓm tríc Mac vÒ nhµ níc..............................................................3 2.Quan ®iÓm cña chñ nghÜa Mac-Lªnin...........................................................3 2.1.Nhµ níc lµ g×? ............................................................................................3 2.2.Nguån gèc cña nhµ níc..............................................................................4 2.3.B¶n chÊt cña nhµ níc..................................................................................4 2.4.§Æc trng c¬ b¶n cña nhµ níc......................................................................4 2.5.Chøc n¨ng cña nhµ níc...............................................................................5 2.6.C¸c kiÓu vµ h×nh thøc cña nhµ níc.............................................................6 2.7. Nhµ níc ccvs-nhµ níc XHCN....................................................................6 II.Nhµ níc XHCN ViÖt Nam ..........................................................................8 1.T tëng HCM vÒ Nhµ níc ph¸p quyÒn XHCN................................................8 2.Vai trß cña nhµ níc XHCN ë níc ta hiÖn nay.............................................10 3.Những biện pháp nâng cao vai trò của nhà nước trong điều kiện nước ta hiện nay .................................................................................................................12 KẾT LUẬN...................................................................................................15 *danh môc tµi liÖu tham kh¶o..................................................16 LỜI MỞ ĐẦU ViÖt Nam ®ang ngµy cµng héi nhËp s©u vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, víi viÖc gia nhËp tæ chøc WTO ViÖt Nam ®ang vµ sÏ cã c¬ héi lín ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ.Tuy nhiªn khi níc ta ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ trêng th× còng vÊp ph¶i 3 nh÷ng khã kh¨n do t¸c ®éng của nh÷ng mÆt traÝ cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng.Do vËy ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ mµ kh«ng trÖch híng CNXH th× cÇn cã vai trß cña Nhµ Níc trong viÖc ®iÒu hµnh vµ qu¶n lÝ nÒn kinh tÕ. Nhà nước Việt Nam có vị trí và vai trò đặc biệt quan trọng trong hệ thống chính trị được quy định bởi chức năng và nhiệm vụ của nó trong hệ thống chính trị, trong đời sống xã hội và được thể hiện trong mối quan hệ giữa Nhà nước với Đảng và các tổ chức chính trị - xã hội trong hệ thống chính trị. Nhà nước thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng thành hiến pháp, pháp luật và chính sách làm công cụ quản lý nhà nước đối với mọi lĩnh vực của đời sống xã hội VËy vai trß cña Nhµ Níc ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo, Nhµ Níc cã nh÷ng biÖn ph¸p g× ®Ó nâng cao vai trò,vµ ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ nh thÕ nµo?Víi t c¸ch lµ sinh viªn trêng đại học Ngoại Thương,em nhËn thÊy ®©y lµ mét vÊn ®Ò cÇn quan t©m trong giai ®o¹n hiÖn nay,do ®ã em la chän ®Ò tµi nghiªn cøu lµ” Nhà nước và vấn đề nâng cao vai trò của nhà nước trong điều kiện nước ta hiện nay” Do kinh nghiÖm nghiªn cøu cßn hạn chế nªn kh«ng thÓ tr¸nh khái sai sãt,em rÊt mong nhËn ®îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy c« vµ mäi ngêi. NỘI DUNG I.LÝ luËn chung vÒ nhµ níc 1.C¸c quan ®iÓm tríc Mac vÒ Nhµ Níc Trong lÞch sö x· héi loµi ngêi ®· cã thêi k× kh«ng cã nhµ níc.§ã lµ thêi k× céng s¶n nguyªn thuû,mäi ngêi ®Òu b×nh ®¼ng,x· héi kh«ng cã ngêi giµu ngêi 4 nghÌo,kh«ng ph©n chia giai cÊp,kh«ng ®¸u tranh giai cÊp.QuyÒn lùc trong x· héi céng s¶n nguyªn thuû lµ quyÒn lùc x· héi víi hÖ thèng qu¶n lÝ rÊt ®¬n gi¶n kh«ng mang tÝnh giai cÊp. Lùc l¬ng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®· dÉn ®Õn sù ra ®êi chÕ ®é t h÷u vµ tõ ®ã x· héi ph©n chia thµnh c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng vµ cuéc ®¸u tranh giai cÊp kh«ng thÓ ®iÒu hoµ ®îc xuÊt hiÖn.nhµ níc ®· ra ®êi vµ tån t¹i trong x· héi cã giai cÊp,lµ bé m¸y cìng chÕ ®Æc biÖt n»m trong tay cña giai cÊp thèng trÞ,lµ c«ng cô s¾c bÐn nhÊt ®Ó duy tr× sù th«ng trÞ giai cÊp.Nhµ níc kh«ng chØ lµ ngêi b¶o vÖ lîi Ých cña giai cÊp th«ng trÞ mµ cßn quan t©m ®Õn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c trong x· héi. Trong lÞch sö ®· chøng minh,Nhµ níc kh«ng chØ cã chức n¨ng qu¶n lÝ l·nh thæ,qu¶n lÝ trËt tù x· héi mµ cßn cã mét chøc n¨ng n÷a lµ chøc n¨ng kinh tÕ,®ßi hái ngay tõ khi Nhµ níc xuÊt hiÖn. 2.Quan ®iÓm cña chñ nghÜa Mac-Lªnin vÒ Nhµ níc 2.1.Nhµ níc lµ g×? Nhµ níc lµ mét bé m¸y trÊn ¸p ®Æc biÖt nh»m duy tr× sù thèng trÞ cña giai cÊp nµy ®ãi víi giai cÊp kh¸c.Nã chØ xuÊt hiÖn trong chÝnh néi t¹i x· héi khi trong tæ chøc Êy xuÊt hiÖn hai tiÒn ®Ò:sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña chÕ ®é t h÷u tµi s¶n vµ m©u thuÉn ®èi kh¸ng giai cÊp kh«ng thÓ ®iÒu hoµ ®îc th× Nhµ níc ra ®êi. Nhất quán với tư tưởng của C.Mác và Ph.Ăng-ghen, V.I.Lê-nin tiếp tục khẳng định rằng, nhà nước là một hiện tượng lịch sử, sự tồn tại và tiêu vong của nó là tùy thuộc vào những điều kiện cụ thể; “nhà nước chỉ là một tổ chức thống trị của một giai cấp” (1) 2.2. Nguồn gốc nhà nước Nguån gèc s©u xa cña s ra ®êi Nhµ níc lµ s ra ®êi cña quan hÖ s¶n xuÊt chiÕm h÷u t nh©n vÒ t liÖu s¶n xuÊt lµm xuÊt hiªn giai cÊp.C¸c m©u thuÉn cã lîi Ých tr¸i ng¬c nhau do ®ã dÉn ®Õn ®èi kh¸ng,cu«c ®Êu tranh giai cÊp kh«ng thÓ ®iÒu hoµ ®îc bïng næ.Cuéc ®Êu tranh nµy lµm cho x· héi kh«ng ph¸t triÓn ®îc hoÆc diÖt vong.§Ó ®iÒu ®ã kh«ng x¶y ra th× Nhµ níc ®· ra ®êi.Nhµ níc ®Çu tiªn trong lÞch sö lµ Nhµ níc chiÕm n«,sau ®ã lµ Nhµ níc phong kiÕn vµ nhµ níc t b¶n. 5 2.3.B¶n chÊt cña Nhµ níc Nhµ níc lµ chØ cña giai cÊp n¾m quyÒn thèng trÞ vÒ kinh tÕ.Nhµ níc chÝnh lµ mét kiÓu tæ chøc x· héi cña x· héi cã giai cÊp.Nhµ níc thùc hiÖn sù chuyªn chÝnh vÒ mÆt giai cÊp cña giai cÊp thèng trÞ víi giai cÊp bÞ trÞ.Nh vËy vÒ b¶n chÊt’’ Nhµ níc ch¼ng qua chØ lµ mét bé m¸y cña mét giai cÊp nµy dïng ®Ó trÊn ¸p mét giai cÊp kh¸c’’Giai cÊp thèng trÞ sö dông bé m¸y nhµ níc ®Ó ®µn ¸p c¸c giai cÊp kh¸c trong khu«n khæ lîi Ých cña giai cÊp thèng trÞ.§ã lµ b¶n chÊt cña nhµ níc theo nguyªn nghÜa,nhµ níc cña giai cÊp bãc lét. 2.4.§Æc trng c¬ b¶n cña Nhµ níc a.Nhµ níc qu¶n lÝ d©n c trªn mét vïng l·nh thæ nhÊt ®Þnh Trong mét vïng l·nh thæ,quyÒn lùc nhµ níc vÒ nguyªn t¾c cã hiÖu lùc ®èi víi mäi thµnh viªn.Biªn giíi quèc gia xuÊt hiÖn,trong ®ã tån t¹i ®ßng thêi nhiÒu giai cÊp ,tÇng líp x· héi b.Nhµ níc cã mét bé m¸y quyÒn lùc chuyªn nghiÖp mang tÝnh cìng chÕ ®èi víi mäi thµnh viªn trong x· héi HÖ thèng ®ã bao gåm nhng ®éi vò trang ®Æc biÖt, bé m¸y hµnh chÝnh quan liªu thùc hiÖn chøc n¨ng cai rtÞ vµ ®îc tr¶ l¬ng.Nh÷ng ngêi ®¹i diÖn cho nhµ níc thùc hiÖn quyÒn lùc cña m×nh trªn c¬ së søc m¹nh cìng bøc cña ph¸p luËt. c.Nhµ níc h×nh thµnh hÖ thèng thuÕ kho¸ ®Ó duy tr× vµ t¨ng cêng bé m¸y cai trÞ §Æc trng nµy cho thÊy nhµ níc cña giai cÊp bãc lét kh«ng nh÷ng lµ c«ng cô trÊn ¸p giai cÊp mµ cßn lµ c«ng cô thùc hiÖn sù bãc lét c¸c giai cÊp bÞ ¸p bøc.Nhµ níc sèng ®îc lµ nhê sù chu cÊp cña nh©n d©n b»ng cìng bøc hay tù nguyÖn hoÆc phèi hîp c¶ hai. 2.5.Chøc n¨ng cña nhµ níc a.Chøc n¨ng thèng trÞ chÝnh trÞ cña giai cÊp vµ chøc n¨ng x· héi Chøc n¨ng thèng trÞ chÝnh trÞ cña giai cÊp –chøc n¨ng giai cÊp-lµ chøc n¨ng nhµ níc lµm c«ng cô chuyªn chÝnh cña mét giai cÊp nh»m b¶o vÖ sù thèng trÞ giai cÊp ®ã ®èi víi toµn x· héi.Chøc n¨ng x· héi cña nhµ níc lµ chøc n¨ng nhµ níc 6 thùc hiÖn sù qu¶n lÝ nh÷ng ho¹t ®éng chung v× sù tån t¹i cña x· héi,tho¶ m·n mét sè nhu cÇu chung cña céng ®ång d©n c n»m díi sù qu¶n lÝ cña nhµ níc. b.Chøc n¨ng ®èi néi vµ chøc n¨ng ®èi ngo¹i Chøc n¨ng ®èi néi cña nhµ níc nh»m duy tr× trËt tù trong x· héi theo lîi Ých cña giai cÊp thèng trÞ.Chøc n¨ng ®èi ngo¹i cña nhµ níc nh»m b¶o vÖ biªn giíi l·nh thæ quèc gia vµ thùc hiÖn mèi quan hÖ víi bªn ngoµi v× lîi Ých cña giai cÊp thèng trÞ còng nh lîi Ých quèc gia khi chóng kh«ng m©u thuÉn víi nhau. 2.6.C¸c kiÓu vµ h×nh thøc cña nhµ níc a.KiÓu nhµ níc:lµ kh¸i niÖm ®Ó chØ bé m¸y thèng trÞ ®ã thuéc vÒ giai cÊp nµo, tån t¹i trªn c¬ së chÕ ®é kinh tÕ nµo,t¬ng ng víi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nµo.Trong lÞch sö ®· tån t¹i 4 kiÓu nhµ níc lµ:nhµ níc chñ n«,phong kiÕn,t s¶n,v« s¶n. b.H×nh thøc nhµ níc:lµ kh¸i niÖm dïng ®Ó chØ c¸ch thøc tæ chøc vµ ph¬ng thøc thùc hiÖn quyÒn lùc nhµ níc.Nhµ níc chñ n« cã ph©n biÖt chÝnh thÓ qu©n chñ vµ chÝnh thÓ céng hoµ,chÝnh thÓ quý téc vµ chÝnh thÓ d©n chñ…Nhµ níc phong kiÕn cã ph©n biÖt h×nh thøc chÝnh thÓ phong kiÕn tËp quyÒn vµ ph©n quyÒn.Nhµ níc t s¶n cã chÕ ®é céng hoµ ®¹i nghÞ,qu©n chñ lËp hiÕn,chÕ ®é tæng thèng. 2.7.Nhµ níc chuyªn chÝnh v« s¶n-nhµ níc XHCN Chuyªn chÝnh v« s¶n theo ®inh nghÜa cña Lªnin lµ chøc n¨ng cña nhµ nước vô sản trong thời kỳ quá độ tiến lên chủ nghĩa xã hội để trấn áp kiên quyết mọi sự ngóc đầu trở lại của giai cấp tư sản vừa bị đập tan, tiến hành đấu tranh giai cấp để củng cố thành quả của cách mạng. Nhưng điểm đặc trưng của chuyên chính vô sản là nó không bị phụ thuộc vào bất cứ quy tắc pháp luật hay giới hạn nào về đạo đức, tôn giáo, mà Lenin và các người kế tục mình gọi các quy chuẩn nhân đạo thông thường đó là "đạo đức tiểu tư sản " (không cần thiết phải tuân thủ).C.Mac kh¼ng ®Þnh:” Gi÷a x· héi t b¶n chñ nghÜa vµ x· héi céng s¶n chñ nghÜa lµ mét thêi k× c¶i biÕn c¸ch m¹ng tõ x· héi nä sang x· héi kia.ThÝch øng víi thêi k× Êy lµ mét thêi k× 7 qu¸ ®é chÝnh trÞ,vµ nhµ níc cña thêi k× Êy kh«ng thÓ lµ c¸i g× kh¸c h¬n lµ nÒn chuyªn chÝnh c¸ch m¹ng cña giai cÊp v« s¶n”(1) Nhµ níc XHCN ®îc thiÕt lËp nh mét tÊt yÕu kh¸ch quan vµ lµ mét c«ng cô b¶o vÖ vµ x©y dùng x· héi.§ã còng lµ mét bé m¸y thèng trÞ giai cÊp.Sù thèng trÞ ®ã nh»m môc ®Ých gi¶iphãng ngêi lao ®éng,®em l¹i quyÒn lµm chñ cho hä.Nh©n d©n lao ®éng lµ ngêi s¸ng lËp nhµ níc XHCN v× thÕ nhµ níc XHCN chØ cã thÓ tån t¹i hîp lÝ khi xem sù nghiÖp phôc vô nh©n d©n lao ®éng lµ môc ®Ých tèi cao vµ duy nhÊt. Chøc n¨ng c¬ b¶n nhÊt cña nhµ níc chuyªn chÝnh v« s¶n theo Lªnin kh«ng ph¶I chØ lµ b¹o lùc ®èi víi bän bãc lét,va còng kh«ng ph¶i chñ yÕu lµ b¹o lùc ma mÆt c¬ b¶n cña nã lµ tæ chøc ,x©y dùng toµn diÖn x· héi míi-x· héi XHCN vµ céng s¶n chñ nghÜa. Nhµ níc XHCN còng thùc hiÖn chøc n¨ng ®èi ngo¹i.§ã lµ viÖc t¨ng cêng kh¶ n¨ng phßng thñ, b¶o vÖ ®Êt níc,®ång thêi quan hÖ h÷u nghÞ,hîp t¸c víi tÊt c¶ c¸c níc kh«ng ph©n biÖt chÕ ®é chÝnh trÞ trªn c¬ së t«n träng nhau vµ hai bªn cïng cã lîi. Nh÷ng nhµ kinh ®iÓn cña chñ nghÜa Mac-Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh r»ng nhµ níc v« s¶n lµ mét kiÓu nhµ níc ®Æc biÖt trong lÞch sö,®ã lµ nhµ níc kh«ng t¸c víi tÊt c¶ c¸c níc kh«ng ph©n biÖt chÕ ®é chÝnh trÞ trªn c¬ së t«n träng nhau vµ hai bªn cïng cã lîi. Nh÷ng nhµ kinh ®iÓn cña chñ nghÜa Mac-Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh r»ng nhµ níc v« s¶n lµ mét kiÓu nhµ níc ®Æc biÖt trong lÞch sö,®ã lµ nhµ níc kh«ng cßn nguyªn nghÜa ,lµ nhµ níc nöa nhµ níc.Sau khi nh÷ng c¬ së kinh tÕ x· héi cña sù xuÊt hiÖn vµ tån t¹i cña nhµ níc mÊt ®I th× nhµ níc sÏ kh«ng cßn.Nhµ níc sÏ tù tiªu vong,vµ ®©y lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi. VÒ c¬ së quyÒn lùc cña nhµ níc v« s¶n,®ã lµ nÒn t¶ng liªn minh c«ng n«ng lµm nßng cèt cho sù liªn minh víi mäi tÇng líp nh÷ng ngêi lao ®äng trong x· héi.Nhµ níc chuyªn chÝnh v« s¶n lµ nhµ níc cña d©n,do d©n ,v× d©n víi chÕ ®é d©n chñ theo nghÜa ®Çy ®ñ nhÊt cña tõ nµy.CNXH kh«ng thÓ tån t¹i vµ phat triÓn nÕu thiÕu d©n chñ vµ më réng kh«ng ngõng d©n chñ .”Ph¸t triÓn d©n chñ ®Õn cïng,t×m ra nh÷ng h×nh thøc cña sù ph¸t triÓn Êy,®em thÝ nghiÖm nh÷ng h×nh thøc Êy trong 8 thùc tiÔn…” lµ mét v©n ®Ò cã tÝnh quy luËt cña sù ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn nhµ n íc v« s¶n. Chuyªn chÝnh v« s¶n cßn ph¶i lµm nghÜa vô quèc tÕ cña m×nh,b»ng viÖc gióp ®â cho cuéc ®Êu tranh cña c¸c d©n téc v× hoµ b×nh,®éc lËp d©n téc,d©n chñ vµ tiÕn bé x· héi.§¶ng cu¶ giai cÊp c«ng nh©n lµ ngêi l·nh ®¹o toµn x· héi ®Ó thùc hiÖn nh÷ng nhiªm vô chung nµy.Sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®¶m b¶o b¶n chÊt cña giai cÊp v« s¶n nhµ níc,lµ ®iÒu kiÖn ®Ó gi÷ tÝnh nh©n d©n cña nhµ níc ®ã. Nhµ níc v« s¶n cã thÓ tån t¹i díi nhiÒu h×nh thøc khÊc nhau.KiÓu c«ng x· ë c«ng x· Pari,h×nh thøc X«viªt,h×nh thøc d©n chñ nh©n d©n… II.Nhµ níc XHCN ViÖt Nam 1.T tëng Hå ChÝ Minh vÒ nhµ níc phÊp quyÒn XHCN T tëng Hå ChÝ Minh vÒ nhµ níc lµ mét tµi s¶n quý gi¸ trong di s¶n c¸ch m¹ng cña Ngêi.T×m hiÓu t tëng cña Hå ChÝ Minh vÒ nhµ níc cÇn xuÊt ph¸t tõ h¹t nh©n t tëng vÒ quyÒn lùc vµ chñ thÓ quyÒn lùc nhµ níc,tõ ®ä triÓn khai thµnh c¸c t tëng vÒ c¬ chÕ tæ chøc vµ vËn hµnh quyÒn lùc nhµ níc.T tëng Hå ChÝ Minh vÒ nhµ níc ph¸p quyÒn XHCN,®ã lµ nhµ níc cña d©n ,do d©n ,v× d©n. a.Nhµ níc cña d©n Quan ®iÓm nhÊt qu¸n cña Hå ChÝ Minh lµ x¸c lËp tÊt c¶ mäi quyÒn lùc trong nhµ níc vµ trong x· héi ®Òu thuéc vÒ nh©n d©n.Trong 24 n¨m lam chñ tÞch níc Hå ChÝ Minh ®· l·nh ®¹o so¹n th¶o hai b¶n hiÕn ph¸p,®ã lµ hiÕn ph¸p n¨m 1946 vµ hiÕn ph¸p n¨m 1959.Quan ®iÓm cña Ngêi ®îc thÓ hiÖn trong c¸c b¶n hiÕn ph¸p ®ã.HiÕn ph¸p n¨m 1946 nªu râ:”T¸t c¶ quyÒn bÝnh trong níc lµ cña toµn thÓ nh©n d©n ViÖt Nam,kh«ng ph©n biÖt nßi gièng,g¸i trai,giµu nghÌo,giai cÊp, t«n gi¸o” vµtÊt c¶ c«ng d©n Viªt Nam ®Òu ngang quyÒn vÒ mäi ph¬ng diÖn:chÝnh trÞ,kinh tÕ,v¨n ho¸…TÊt c¶ c«ng d©n ViÖt Nam ®Òu cã quyÒn b×nh ®¼ng tr íc ph¸p luËt,®Òu ®îc tham gia chÝnh quyÒn vµ c«ng cuéc kiÕn quèc tuú theo kh¶ n¨ng vµ ®øc h¹nh cña m×nh Nh©n d©n lao ®éng lµm chñ ®Êt níc tøc lµ nh©n d©n cã quyÒn kiÓm so¸t Nhµ níc,cö tri bÇu ra c¸c ®¹i biÓu,uû quyÒn cho c¸c ®¹i biÓu ®ã bµn vµ quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò quèc kÕ d©n sinh.QuyÒn lµm chñ cña nh©n d©n thÓ hiÖn ë chç nh©n 9 d©n cã quyÒn b·I miÔn c¸c ®¹i biÓu nÕu hä kh«ng xøng ®¸ng víi sù tÝn nhiÖm cña nh©n d©n. Hå ChÝ Minh ®· nªu lªn quan ®iÓm d©n lµ chñ vµ d©n lµm chñ.D©n lµ chñ cã nghÜa lµ x¸c ®Þnh vÞ thÕ cña d©n cßn d©n lµm chñ cã nghÜa lµ x¸c ®Þnh quyÒn,nghÜa vô cña d©n.Trong nhµ níc cña d©n,ngêi d©n ®îc hëng mäi quyÒn d©n chñ vµ b»ng thiÕt chÕ d©n chñ nhµ níc ph¶I cã tr¸ch nhiÖm b¶o ®¶m quyÒn lµm chñ cña d©n,®Î cho nh©n d©n thùc thi quyÒn lµm chñ cña m×nh trong hÖ thèng quyÒn lùc x· héi.quyÒn lùc cua nh©n d©n ®îc ®Æt ë vÞ trÝ tèi thîng.Nhµ níc Viªt Nam d©n chñ céng hoµ khai sinh ngµy 2-9-1945 lµ nhµ níc tiÕn bé cha tõng cã trong lÞch sö ViÖt Nam bëi v× nhµ níc ®ã lµ nhµ níc cña d©n,nh©n d©n cã vai trß quyÕt ®Þnh mäi c«ng viÖc cña ®Êt níc. b.Nhµ níc do d©n Nhµ níc do d©n lËp nªn,do d©n ñng hé,d©n lµm chñ.§iÒu ®ã cã nghÜa lµ d©n kh«ng chØ lËp ra nhµ níc mµ cßn ph¶I tham gia vµo c«ng viÖc qu¶n lÝ nhµ níc,mäi c«ng viÖc x©y dùng ®Êt níc lµ tr¸ch nhiÖm cña quÇn chóng nh©n d©n.Do ®ã ph¶I ph¸t huy vai trß cña c¸c ®oµn thÓ ,mÆt trËn trong c«ng t¸c qu¶n lÝ nhµ níc vµ x· héi,Ngêi rÊt quan t©m ®Õnn vÊn ®Ò nh©n d©n th¶o luËn,phat huy s¸ng kiÕn vµ t×m c¸ch gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cña ®Êt níc. Nhµ níc do d©n trong t tëng Hå ChÝ Minh lµ d©n tù lµm,tù lo c«ng viÖc th«ng qua c¸c mèi quan hÖ trong x· héi,qua c¸c ®oµn thÓ,chø kh«ng ph¶I do nhµ níc bao cÊp,lo cho d©n,lµm cho d©n thô ®éng,chê ®îi,û l¹i.ChÝnh v× vËy,nhµ níc do d©n cßn lµ nhµ níc tin d©n,mäi lùc lîng ®Òu ë n¬i d©n,do d©n n¾m mäi quyÒn hµnh.Nhµ níc tin d©n,d©n tin ë sù l·nh ®¹o cña nhµ níc th× viÖc g× còng lµm ®îc. c.Nhµ níc v× d©n Nhµ níc v× d©n lµ nhµ níc Êy lîi Ých chÝnh ®¸ng cña nh©n d©n lµm môc tiªu,tÊt c¶ ®Òu v× lîi Ých cña nh©n d©n,ngoµi ra kh«ng cã bÊt cø mét lîi Ých nµo kh¸c.§ã lµ mét nhµ níc trong s¹ch,kh«ng cã bÊt k× mét ®Æc quyÒn,®Æc lîi nµo. Hå ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh d©n lµ gèc cña níc,Ngêi lu«n t©m niÖm ph¶I lµm sao cho d©n cã chç ¨n,ph¶I lµm sao cho d©n cã chç mÆc,ph¶I lµm sao cho d©n cã chç ë,ph¶i lµm sao cho d©n ®îc häc hµnh.Mét nhµ níc v× d©n theo quan ®iÓm cña 10 Ngêi la tõ chñ tÞch níc ®Õn c«ng chøc b×nh thêng ®Òu ph¶I lµm c«ng béc,®Çy tí cho nh©n d©n chø kh«ng ph¶I “lµm quan c¸ch m¹ng” ®Ó ®Ì ®Çu cìi cæ nh©n d©n nh díi thêi ®Õ quèc thùc d©n. Sau ®©y lµ mét sè trÝch dÉn vÒ nhµ níc ph¸p quyÒn XHCN: §¹i héi VI cña §¶ng kh¼ng ®Þnh”Nhµ níc ta lµ c«ng cô cña chÕ ®é lµm chñ tËp thÓ XHCN.Trong thêi k× qu¸ ®é ,®ã lµ nhµ níc chuyªn chÝnh v« s¶n thùc hiÖn chÕ ®é d©n chñ XHCN.Díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng ,chøc n¨ng cña nhµ níc lµ thÓ chÕ ho¸ b»ng ph¸p luËt quyÒn h¹n ,lîi Ých,nghÜa vô cña nh©n d©n lao ®éng vµ qu¶n lÝ kinh tÕ x· héi theo ph¸p luËt” .§¹i héi VII cña §¶ng nhÊn m¹nh viÖc”x©y dùng nhµ níc XHCN, nhµ níc cña nh©n d©n,do nh©n d©n,v× nh©n d©n.” §¹i héi VIII cña §¶ng tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh vµ lµm râ h¬n viÖc”t¨ng cêng ph¸p chÕ XHCN,x©y dùnh nhµ níc ph¸p quyÒn.Qu¶n lÝ x· héi b»ng ph¸p luËt,®ång thêi coi träng gi¸o dôc,n©ng cao ®¹o ®øc.” K× häp thø 10 cña quèc héi kho¸ X níc céng hoµ XHCN ViÖt Nam kh¼ng ®Þnh:”Nhµ níc CHXHCN ViÖt Nam lµ nhµ níc ph¸p quyÒn XHCN cña nh©n d©n ,do nh©n d©n,v× nh©n d©n.TÊt c¶ quyÒn lùc thuéc vÒ nh©n d©n mµ nÒn t¶ng lµ liªn minh gi÷a giai cÊp c«ng nh©n víi giai cÊp n«ng d©n vµ ®éi ngò trÝ thøc…” 2.Vai trß cña nhµ níc XHCN ë níc ta hiÖn nay: Quản lý nhà nước nhằm chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hoá – hiện đại hoá là quá trình Nhà nước xây dựng và vận hành cơ chế quản lý kinh tế phù hợp với điều kiện kinh tế – xã hôi, phù hợp với các quy luật kinh tế khách quan để tác động vào hệ thống kinh tế làm biến đổi về lượng, thay đổi mối quan hệ về chất của các bộ phận hợp thành hệ thống kinh tế theo hướng công nghiệp hoá – hiện đại hoá. Tuy nhiên, một hệ thống thị trường hoàn chỉnh và đồng bộ lại không phải là có sẵn và nhà nước buộc phải tham gia vào việc hình thành, phát triển, hoàn thiện đồng bộ các loại thị trường. Nhà nước ta trong việc phát triển nền kinh tế thị trường có vai trò “bà đỡ” cho thị trường ra đời và phát triển.Nhà nước định hướng,hỗ trợ,điều tiết,kiểm soát và hạn chế các mặt trái của cơ chế thị trường,đảm bảo cho 11 nền kinh tế phát triển bền vững. Nhà nước Việt Nam có vị trí và vai trò đặc biệt quan trọng trong hệ thống chính trị được quy định bởi chức năng và nhiệm vụ của nó trong hệ thống chính trị, trong đời sống xã hội và được thể hiện trong mối quan hệ giữa Nhà nước với Đảng và các tổ chức chính trị - xã hội trong hệ thống chính trị. Nhà nước thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng thành hiến pháp, pháp luật và chính sách làm công cụ quản lý nhà nước đối với mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Trong hệ thống chính trị nước ta, Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là trụ cột, là công cụ tổ chức thực hiện ý chí và quyền lực của nhân dân, thay mặt nhân dân, chịu trách nhiệm trước nhân dân quản lý toàn bộ hoạt động của đời sống xã hội. Đó chính là Nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Mặt khác, Nhà nước chịu sự lãnh đạo và thực hiện đường lối chính trị của Đảng. Đảng lãnh đạo Nhà nước thực hiện và đảm bảo đầy đủ quyền làm chủ của nhân dân. Những đặc trưng của Nhà nước tạo nên những nét khác biệt nhất định về tổ chức và phương thức hoạt động giữa Nhà nước với Đảng và các tổ chức chính trị - xã hội trong hệ thống chính trị ở nước ta hiện nay. Việc xác định đúng vị trí, vai trò và nhiệm vụ của Nhà nước trong hệ thống chính trị có ý nghĩa lý luận và thực tiễn trong quá trình đổi mới hệ thống chính trị, khắc phục sự chồng chéo, lấn sân giữa các thành tố trong hệ thống chính trị, nhất là trong mối quan hệ giữa Đảng và Nhà nước ở nước ta trong điều kiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế. Chính vì các lý do trên mà nâng cao vai trò nhà nước trong điều kiện hiện nay ở nước ta là tất yếu. 12 3.Những biện pháp nâng cao vai trò của nhà nước trong điều kiện nước ta hiện nay: Để nâng cao vai trò và hiệu lực quản lý của Nhà nước, điều trước tiên là nhà nước phải tập trung làm tốt các chức năng của mình là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa song nội dung và cách thức thực hiện chức năng đó thì phải đổi mới một cách căn bản so với thời kế hoạch hóa tập trung quan liệu trước đây. Một là, Nhà nước định hướng sự phát triển bằng các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và cơ chế chính sách trên cơ sở tôn trọng các nguyên tắc của thị trường. Cụ thể là Nhà nước không buông lỏng hay thả nổi công tác quy hoạch, kế hoạch, nhưng phải đổi mới công tác đó cho phù hợp với yêu cầu xã hội nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập kinh tế quốc tế, phát huy tối đa mọi lợi thế so sánh của quốc gia, vùng và địa phương, thu hút mọi nguồn lực tham gia phát triển kinh tế xã hội. Hai là, Nhà nước tạo môi trường pháp lý và cơ chế chính sách thuận lợi để phát huy các nguồn lực của xã hội cho phát triển, các chủ thể hoạt động kinh doanh bình đẳng, cạnh tranh lành mạnh, công khai, minh bạch có trật tự kỷ cương. Việc Quốc hội điều chỉnh, bổ sung, xây dựng mới hàng loạt các luật có liên quan đến quản lý nền kinh tế trong mấy năm gần đây chẳng phải đã thể hiện tinh thần đó hay sao? Ba là, Nhà nước hỗ trợ phát triển, xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội quan trọng, hệ thống an sinh xã hội. Về mặt này, chắc chắn không ai trong chúng ta cho rằng những cố gắng của Nhà nước ta vừa qua tuy rất lớn nhưng đã là đủ. Bốn là, Nhà nước phải bảo đảm tính bền vững và tích cực của các cân đối kinh tế vĩ mô, hạn chế các rủi ro và tác động tiêu cực của cơ chế thị trường. Sự tác động của Nhà nước đến thị trường chủ yếu là thông qua cơ chế, chính sách và các công 13 cụ kinh tế, đồng thời cũng sử dụng kịp thời, có hiệu quả một số biện pháp cần thiết khi thị trường trong nước hoạt động không có hiệu quả hoặc thị trường khu vực và thế giới có biến động lớn. Ở đây, cũng cần nhấn mạnh đến việc tiếp tục đổi mới các chính sách kinh tế vĩ mô, bảo đảm tính ổn định và sự phát triển bền vững của nền tài chính quốc gia. Về phương thức, Nhà nước thực hiện sự quản lý của mình bằng hệ thống pháp luật, giảm tối đa sự can thiệp hành chính vào hoạt động của thị trường và doanh nghiệp. Tách chức năng quản lý hành chính của Nhà nước khỏi chức năng quản lý kinh doanh của doanh nghiệp, xóa bỏ “chế độ chủ quan”, tách hệ thống cơ quan hành chính công khỏi hệ thống cơ quan sự nghiệp; phát triển mạnh các dịch vụ công cộng như giáo dục, khoa học và công nghệ, y tế, văn hóa, thể dục thể thao… Về mặt tổ chức, cần phân định rõ chức năng, mỗi quan hệ giữa Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành, UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trong quản lý Nhà nước về kinh tế và xã hội. Quá trình thực hiện đầy đủ các quyết định nêu trên là một quá trình phấn đấu quyết liệt, đòi hỏi phải dứt bỏ một số nhận thức cũ đã lỗi thời. Song, với việc thực hiện đúng các nội dung ấy, Nhà nước ta sẽ phát huy mạnh mẽ vai trò quản lý của mình, vừa là bà đỡ cho kinh tế thị trường phát triển tối đa sức mạnh và mặt tích cực của nó, vừa là người hướng dẫn cho kinh tế thị trường khắc phục các mặt tiêu cực để tiến lên một cách lành mạnh. Không phải ngẫu nhiên mà sau khi nước ta gia nhập WTO, nhiều nước thành viên không chỉ thừa nhận những thành tựu kinh tế to lớn của chúng ta mà còn ghi nhận những tiến bộ đáng kể của Nhà nước ta trong quản lý kinh tế, mặc dù vẫn còn có một số sự bảo lưu. Càng không phải ngẫu nhiên mà trong những tháng qua, trong khi hiểu rõ hệ thống quản lý của chúng ta, các nước ASEAN và tiếp theo đó, một số nước khác ở khu vực, ở Mỹ Latinh (qua 14 chuyến thăm của Tổng Bí thư Đảng ta) đã công nhận hoặc ủng hộ công nhận kinh tế nước ta là một nền kinh tế thị trường đầy đủ. KẾT LUẬN Tõ những vÊn ®Ò trªn ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh: Vai trß cña nhµ níc XHCN ViÖt Nam ®èi víi tinh hình níc ta hiÖn nay lµ v« cïng to lín.Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®îc trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng,nhµ níc XHCN ViÖt Nam còng cßn cã nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc qu¶n lÝ ,®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ë níc ta.Tuy nhiªn,nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ ®¹t ®îc sau h¬n 20 n¨m ®ái míi ®· cho thÊy sù trëng thµnh trong viÖc qu¶n lÝ nÒn kinh tÕ cña nhµ níc ta.Cã thÓ trong mét t¬ng lai kh«ng xa,víi nh÷ng thay ®æi cÇn thiÕt nhµ níc ta sÏ hoµn thiÖn h¬n,®a kinh tÕ ®Êt níc ®I lªn,s¸nh vai víi c¸c cêng quèc trªn thÕ giíi.SÏ cã rÊt nhiÒu viÖc ph¶I lµm ®Ó thùc hiÖn ®îc môc tiªu trªn trong t¬ng lai,lµ sinh viªn trêng ®¹i häc Ngoại Thương,em tù thÊy ®îc tr¸ch nhiÖm cña m×nh cÇn ph¶i häc tËp, nghiªn cøu ®Ó trong t¬ng lai cã thÓ gãp phÇn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña ®¸t níc. 15 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1.C.M¸c vµ Ph.Angghen:toµn tËp,Nxb.chÝnh trÞ quèc gia,Hµ néi,1995,t.19,tr.47. 2. GS,TS.NguyÔn Ngäc Long,GS,TS.NguyÔn H÷u Vui-gi¸o tr×nh triªt häc MacLªnin,nxb chÝnh trÞ quèc gia,hµ néi, 2006,t2,tr340 3. HiÕn ph¸p ViÖt nam vµ c¸c luËt vÒ tæ chøc bé m¸y nhµ níc,nxb.lao ®éng-x· héi,hµ néi,2002,tr77 4. V.I.Lªnin:toµn tËp,Nxb TiÕn bé,Matxc¬va,1981,t32,tr303 16 17