Tài liệu Nghiên cứu tính toán tối ưu hệ thống phanh ô tô tải cỡ lớn theo tiêu chuẩn eêctrans505

1 Bé GI¸O DôC Vµ §µO T¹O Tr­êng ®¹i häc b¸CH KHOA hµ NéI -------------------------------- LuËn v¨n th¹c sü khoa häc Nghiªn cøu TÝnh to¸n tèi ­u hÖ thèng phanh «t« t¶i cì lín Theo tiªu chuÈn e/ece/trans/505 Chuyªn ngµnh : ¤ t« T¹ v¨n t¸m Ng­êi h­íng dÉn khoa häc: PGS. TS NguyÔn Träng Hoan Hµ Néi 2005 2 Më ®Çu Tr¶i qua gÇn 20 n¨m thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc, do §¶ng ta khëi x­íng vµ l·nh ®¹o. Chóng ta, ®· thu ®­îc rÊt nhiÒu nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ quan träng. §Êt n­íc, kh«ng ngõng ®­îc thay da ®æi thÞt. §êi sèng nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn, quèc phßng an ninh ®­îc gi÷ v÷ng. Thùc hiÖn nghÞ quyÕt lÇn thø 9 cña §¶ng. C¶ n­íc, ®ang tiÕn hµnh c«ng nghiªp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ víi môc tiªu phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2020, ViÖt Nam trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp.V× thÕ, ®· cã nhiÒu chÝnh s¸ch më cöa thu hót ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc. Nh»m ­u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. Trong ®ã, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp «t« lµ mét trong nh÷ng nghµnh mòi nhän. §· cã nhiÒu nhµ m¸y s¶n xuÊt, l¾p r¸p «t« ra ®êi. Dù kiÕn ®Õn n¨m 2005, l­îng «t« cña n­íc ta cã kho¶ng 62.500 xe. Ch­a tÝnh sè xe mµ Qu©n ®éi hiÖn ®ang sö dông kho¶ng 32.000 chiÕc. §©y lµ thêi c¬ ®Ó chóng ta tiÕp cËn, häc hái c«ng nghÖ s¶n xuÊt, l¾p r¸p tiªn tiÕn. Còng nh­ viÖc kiÓm tra, ®¸nh gi¸ chÊt l­îng s¶n phÈm b»ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cña thÕ giíi. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt, c¸c «t« thÕ hÖ míi ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn kh«ng ngõng. §Æc biÖt lµ c¸c hÖ thèng ®¶m b¶o an toµn vµ tiÖn nghi sö dông. HÖ thèng phanh cña «t« lµ mét trong nh÷ng hÖ thèng lu«n ®­îc quan t©m nghiªn cøu, c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn kh«ng ngõng. C¸c xe «t« ngµy nay, ®Òu ®­îc trang bÞ hÖ thèng tù ®éng ®iÒu chØnh lùc phanh. Do vËy, ®· n©ng cao chÊt l­îng, hiÖu qu¶ lµm viÖc vµ tÝnh æn ®Þnh h­íng khi phanh. ë n­íc ta, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y do nhu cÇu vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ nªn l­îng «t« t¨ng rÊt nhanh. C¸c xe thÕ hÖ míi ®ang dÇn thay thÕ c¸c xe cò, song chñ yÕu lµ chñng lo¹i xe con vµ xe vËn t¶i cì nhá. Cßn c¸c xe vËn t¶i cì lín chñ yÕu vÉn lµ c¸c xe thuéc thÕ hÖ cò vµ ®Æc biÖt lµ c¸c xe do Qu©n ®éi qu¶n lý. V× vËy, ngoµi viÖc khuyÕn khÝch sö dông c¸c lo¹i xe thÕ hÖ míi. Chóng ta, vÉn cÇn ph¶i tiÕp tôc khai th¸c vµ sö dông tèt c¸c xe thÕ hÖ cò. Nh­ng ph¶i 3 tu©n thñ c¸c qui ®Þnh vµ tiªu chuÈn ban hµnh. Mµ ®©y còng lµ vÊn ®Ò ®ang ®­îc x· héi quan t©m hµng ®Çu. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu thùc tiÔn ®ã, em chän ®Ò tµi tÝnh to¸n tèi ­u hÖ thèng phanh «t« t¶i cì lín theo tiªu chuÈn E/ECE/TRANS/505, lµm ®Ò tµi nghiªn cøu. Nh»m x©y dùng nh÷ng hiÓu biÕt vÒ ¶nh h­ëng cña sù ph©n bè träng l­îng khi phanh, ®Õn chÊt l­îng qu¸ tr×nh phanh. Sù cÇn thiÕt ph¶i bè trÝ hÖ thèng tù ®éng ®iÒu chØnh lùc phanh. Gióp cho viÖc thiÕt kÕ, chÕ t¹o, kiÓm tra ®¸nh gi¸ chÊt l­îng hÖ thèng phanh cña c¸c xe « t« vËn t¶i cì lín. Theo tiªu chuÈn E/ECE/TRANS/505. §ång thêi, ®Ò xuÊt nh÷ng ph­¬ng ¸n c¶i tiÕn ®èi víi c¸c xe «t« ®· vµ ®ang ®­îc l­u hµnh, nh­ng ch­a ®­îc trang bÞ hÖ thèng tù ®éng ®iÒu chØnh lùc phanh. §Ò tµi gåm 4 phÇn: Ch­¬ng 1: Giíi thiÖu chung. Ch­¬ng 2: C¬ së ®¸nh gi¸ chÊt l­îng qu¸ tr×nh phanh. Ch­¬ng 3: TÝnh to¸n kh¶o s¸t qu¸ tr×nh phanh «t« t¶i cì lín theo tiªu chuÈn E/ECE/TRANS/505. Ch­¬ng4: ¶nh h­ëng cña mét sè th«ng sè kÕt cÊu vµ c¸c yÕu tè sö dông tíi chÊt l­îng qu¸ tr×nh phanh. §Ò tµi ®­îc thùc hiÖn tai bé m«n «t« tr­êng ®¹i häc b¸ch khoa - hn d­íi sù h­íng dÉn cña thÇy gi¸o PGS - ts - NGUYÔn träng hoan vµ c¸c thÇy c« trong bé m«n. Tuy vËy, víi kh¶ n¨ng vµ thêi gian h¹n chÕ. LuËn v¨n kh«ng tr¸nh khái sai sãt, rÊt mong ®­îc sù gãp ý vµ chØ b¶o. Xin ®­îc ch©n thµnh c¶m ¬n. Ngµy 30 th¸ng 10 n¨m 2005 T¹ V¨n T¸m 4 Ch­¬ng 1 Giíi thiÖu chung 1.1 Tæng quan vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ l­u hµnh xe t¶i ë ViÖt Nam vµ trªn thÕ giíi. S¶n xuÊt «t« trªn thÕ giíi ngµy nay t¨ng v­ît bËc, «t« trë thµnh ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn quan träng vÒ hµnh kh¸ch vµ hµng ho¸ cho c¸c nghµnh kinh tÕ quèc d©n. §ång thêi, trë thµnh ph­¬ng tiÖn giao th«ng t­ nh©n ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Ngay ë n­íc ta, sè «t« t­ nh©n còng ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, mËt ®é xe «t« tham gia giao th«ng ngµy mét gia t¨ng. Mü vµ NhËt b¶n lµ hai n­íc s¶n xuÊt « t« nhiÒu nhÊt trªn thÕ giíi. Hµng n¨m, mçi n­íc s¶n xuÊt kho¶ng 12 ®Õn 13 triÖu chiÕc. S¶n xuÊt «t« du lÞch trªn thÕ giíi chiÕm tû lÖ 78- 80%, «t« t¶i chiÕm 18- 20%, c¸c lo¹i «t« kh¸c chiÕm 1- 3%. ë n­íc ta nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ngµnh c«ng nghiÖp «t« ®ang ®ù¬c sù quan t©m rÊt lín. Theo thèng kª, sè l­îng xe «t« ®· t¨ng kh¸ nhanh. Kh«ng kÓ sè l­îng xe cña Qu©n ®éi. N¨m 1991 lµ 202.000 chiÕc, n¨m 1995 lµ 265.000 chiÕc, n¨m 2000 lµ 408.000 chiÕc vµ dù b¸o ®Õn n¨m 2005 lµ 652.000 chiÕc. Sè c«ng ty s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p «t« kh«ng ngõng gia t¨ng. HiÖn nay, cã kho¶ng h¬n ba m­¬i liªn doanh s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p. VÒ c¬ cÊu ph­¬ng tiÖn cã nhiÒu chñng lo¹i, phong phó vÒ kiÓu d¸ng, ®a d¹ng vÒ nh·n hiÖu xe. Bao gåm c¸c xe nhËp khÈu, xe l¾p r¸p trong n­íc.Tuy nhiªn, sè l­îng «t« thuéc thÕ hÖ cò vÉn chiÕm tû lÖ cao so víi khu vùc. Chóng ta vÉn ë møc thÊp, vÒ sè l­îng vµ møc ®é hiÖn ®¹i. Nh»m ®¸p øng nhu cÇu sö dông vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ x· héi, tiÕn tíi héi nhËp víi khu vùc vµ quèc tÕ. ChÝnh phñ ®· ra quyÕt ®Þnh vµ phª duyÖt vÒ “ Qui ho¹ch ph¸t triÓn «t« ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 vµ tÇm nh×n ®Õn n¨m 2020.” Môc tiªu cô thÓ: 5 1. ®Õn n¨m 2005 ®¸p øng 40- 50% nhu cÇu trong n­íc 2. §Õn n¨m 2010 ®¸p øng 75- 80% nhu cÇu trong n­íc Do mËt ®é «t« trªn ®­êng ngµy cµng lín, vµ tèc ®é chuyÓn ®éng ngµy cµng cao (do ®­êng x¸ ngµy ®­îc c¶i thiÖn tèt h¬n). Cho nªn, vÊn ®Ò an toµn giao th«ng trªn ®­êng lµ vÊn ®Ò cÊp thiÕt hµng ®Çu ph¶i lu«n ®­îc quan t©m. ë n­íc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tû lÖ tai n¹n giao th«ng ngµy cµng gia t¨ng. Mçi n¨m b×nh qu©n cã kho¶ng 20.000 vô tai n¹n giao th«ng, lµm chÕt hµng chôc ngh×n ng­êi. Tai n¹n giao th«ng, kh«ng nh÷ng lµm thiÖt h¹i vÒ ng­êi, mµ cßn g©y thiÖt h¹i lín vÒ tµi s¶n cña nhµ n­íc vµ cña c«ng d©n. V× vËy, ngµy 29-5-1995 chÝnh phñ n­íc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, ®· ban hµnh nghÞ ®Þnh 36 CP vÒ ®¶m b¶o trËt tù an toµn giao th«ng n¬i ®« thÞ. GÇn ®©y, còng ®· ¸p dông nhiÒu biÖm ph¸p nh»m n©ng cao nhËn thøc cña ng­êi tham gia giao th«ng. §ång thêi, b¾t buéc thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh ®èi víi ng­êi vµ c¸c ph­¬ng tiÖn tham gia giao th«ng. Nh»m gi¶m thiÓu tèi ®a c¸c vô tai n¹n giao th«ng. Theo thèng kª cña c¸c n­íc, th× trong tai n¹n giao th«ng ®­êng bé cã kho¶ng 60 - 70% do con ng­êi g©y ra nh­: l¸i xe say r­îu, mÖt mái , buån ngñ vv.. 10-15% do h­ háng m¸y mãc, trôc trÆc kü thuËt vµ 20-30% do ®­êng x¸ qu¸ xÊu. Trong nguyªn nh©n do h­ háng m¸y mãc, trôc trÆc vÒ kü thuËt th× tû lÖ vÒ kü thuËt do c¸c côm cña « t« g©y nªn ®­îc thèng kª nh­ sau: Phanh ch©n 52,2 - 74,4% Phanh tay 4,9 - 16,1% L¸i 4,9 - 19,2% ¸nh s¸ng 2,3 - 8,7% B¸nh xe 2,5 - 10% C¸c h­ háng kh¸c 2 -18% 6 Qua kÕt qu¶ thèng kª trªn, ta thÊy nguyªn nh©n x¶y ra tai n¹n giao th«ng chñ yÕu lµ do hÖ thèng phanh. VËy lµm thÕ nµo ®Ó h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt hiÖn t­îng kÓ trªn. §©y còng vÊn ®Ò rÊt bøc xóc, mµ x· héi ®ang rÊt quan t©m vµ chê ®îi sù ®ãng gãp tÝch cùc cña c¸c nhµ thiÕt kÕ, chÕ t¹o, c¸c nhµ qu¶n lý vµ ng­êi sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn giao th«ng. ThiÕt nghÜ, mét trong c¸c biÖm ph¸p tÝch cùc lµ tiÕn hµnh chñ ®éng nghiªn cøu, chÕ t¹o, hoÆc nhËp khÈu c¸c lo¹i xe thÕ hÖ míi. §ång thêi, rµ so¸t c¸c xe hiÖn ®ang l­u hµnh, kiÓm tra ®¸nh gi¸ chÊt l­îng dùa trªn c¸c tiªu chuÈn, ban hµnh víi møc ®é t­¬ng ®­¬ng trong khu vùc. §Ó ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ. 1.2 Tæng quan vÒ c¸c tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ chÊt l­îng phanh. HiÖn nay, tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ chÊt l­îng phanh cña c¸c n­íc cã kh¸c nhau. §iÒu nµy tuú thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp «t«, t×nh tr¹ng thiÕt bÞ, t×nh h×nh ®­êng x¸ vµ tr×nh ®é ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n cña mçi n­íc. MÆc dï, Liªn hiÖp quèc cã ®Ò xuÊt tiªu chuÈn chung vÒ phanh «t« nh­ng mçi n­íc vÉn cã tiªu chuÈn riªng ®Ó ¸p dông cho n­íc m×nh. Do c«ng nghiÖp «t« ngµy mét ph¸t triÓn nhanh, ®­êng x¸ còng ngµy ®­îc hoµn thiÖn tèt. Cho nªn, tiªu chuÈn vÒ phanh «t« còng thay ®æi theo thêi gian. VÒ tiªu chuÈn chÊt l­îng phanh hiÖn nay cã ba lo¹i tiªu chuÈn : - Tiªu chuÈn phanh dïng cho nhµ m¸y chÕ t¹o «t« vµ trong nghiªn cøu khoa häc. - Tiªu chuÈn dïng cho c¬ së sö dông «t«. - Tiªu chuÈn kiÓm tra phanh ®Þnh kú. 1.2.1 Tiªu chuÈn phanh dïng cho c¬ së s¶n xuÊt «t« vµ trong nghiªn cøu khoa häc. §Æc ®iÓm cña tiªu chuÈn nµy lµ yªu cÇu chÊt l­îng phanh cao, khi thÝ nghiÖm ph¶i tiÕn hµnh ë tèc ®é b¾t ®Çu phanh lín, «t« ph¶i chÊt ®Çy t¶i. TÊt c¶ 7 c¸c «t« ph¶i tiÕn hµnh thÝ nghiÖm ë chÕ ®é 0 vµ chÕ ®é I. Mét sè «t« ph¶i tiÕn hµnh c¶ ë chÕ ®é II. VÝ dô: Tiªu chuÈn vÒ hiÖu qu¶ phanh hÖ thèng phanh chÝnh cña Nga. ¤t« ®­îc thÝ nghiÖm ë tr¹ng th¸i ®Çy t¶i cho xe N3 ë chÕ ®é 0: - Qu·ng ®­êng phanh ë tèc ®é 40 km/h kh«ng lín h¬n 17,2 m. - Gi¶m tèc æn ®Þnh Jo® kh«ng nhá h¬n 5,5 m/s2. VÒ ®é æn ®Þnh h­íng cña «t« khi phanh, th× tiªu chuÈn yªu cÇu cuèi qu¸ tr×nh phanh gãc lÖch β kh«ng ®­îc qu¸ 80, hoÆc kÝch th­íc ngoµi cña «t« kh«ng v­ît khái hµnh lang 3,5 m. TrÞ sè qu·ng ®­êng phanh S ®· cho ®­îc x¸c ®Þnh tõ c«ng thøc: S = Av0 + Trong ®ã : v02 , 26 J od m. v0 - tèc ®é b¾t ®Çu phanh tÝnh theo Km/h. Jo® - gi¶m tèc æn ®Þnh khi phanh tÝnh theo m/s2. A - hÖ sè tÝnh ®Õn ®é nh¹y (thêi gian chËm t¸c dông) cña hÖ thèng phanh ®èi víi «t« cßn míi (A = 0,15). 1.2.2 Tiªu chuÈn dïng cho c¬ së sö dông «t«. §Æc ®iÓm cña tiªu chuÈn nµy lµ: yªu cÇu vÒ chÊt l­îng phanh cã thÊp h¬n so víi tiªu chuÈn dïng cho «t« míi xuÊt x­ëng, tèc ®é thÝ nghiÖm còng thÊp h¬n. ChÕ ®é thö yªu cÇu ë chÕ ®é phanh nguéi (chÕ ®é 0), thÝ nghiÖm cã thÓ tiÕn hµnh lóc ®Çy t¶i hoÆc khi kh«ng t¶i. VÝ dô: tiªu chuÈn vÒ hiÖu qu¶ phanh cña hÖ thèng phanh chÝnh, dïng cho «t« ®ang sö dông cña Nga ( Γ OCT25478-91). Cã hiÖu lùc tõ 1-7-1993 ®èi víi xe N3 nh­ sau: -Tèc ®é b¾t ®Çu phanh 40 km/h, qu·ng ®­êng phanh kh«ng lín h¬n 19,7 m. NÕu tèc ®é thö, kh¸c víi tèc ®é ®· cho. Th× cã thÓ tÝnh l¹i qu·ng ®­êng nh­ sau: 8 v02 S = A’v0 + , 26 J o  m. Trong ®ã A’ - hÖ sè tÝnh ®Õn ®é nh¹y (thêi gian chËm t¸c dông) cña hÖ thèng phanh, ®èi víi «t« ®ang sö dông vµ A’ = 0,15. -Gi¶m tèc æn ®Þnh Jo® kh«ng nhá h¬n 5,5 m/s2 khi «t« kh«ng t¶i vµ Jo® = 4.5 m/s2 khi «t« ®Çy t¶i. VÒ ®é lÖch cña «t« khi phanh (tÝnh æn ®Þnh h­íng), tiªu chuÈn ΓΟCΤ 25478-91 yªu cÇu nh­ sau: Khi phanh, b»ng hÖ thèng phanh chÝnh ë tèc ®é b¾t ®Çu phanh 40 km/h. §é lÖch cña «t« kh«ng ®­îc qu¸: 1,25 m - ®èi víi ph­¬ng tiÖn cã chiÒu dµi nhá h¬n 5 m vµ chiÒu réng nhá h¬n 2 m. 1,5 m. - ®èi víi ph­¬ng tiÖn cã chiÒu dµi lín h¬n 5 m vµ chiÒu réng lín h¬n 2 m nh­ng kh«ng v­ît qu¸ 2,5 m. 1,75 m - ®èi víi ph­¬ng tiÖn cã chiÒu réng h¬n 2,5 m nh­ng kh«ng v­ît qu¸ 3 m. Tiªu chuÈn Γ 0CT 25478-91 cßn cho hÖ sè kh«ng ®ång ®Òu lùc phanh. HÖ sè kh«ng ®ång ®Òu lùc phanh Kd ë hai b¸nh xe cña mét trôc nh­ sau: Kd = 0,11. C¸c sè liÖu vÒ hÖ sè kh«ng ®ång ®Òu lùc phanh K® cho ë trªn, ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc cña tiªu chuÈn Γ 0CT 25478-91. Nh­ sau : Kd = P max − P min P max + P min 1.2.3 Tiªu chuÈn dïng cho kiÓm tra phanh ®Þnh kú. KiÓm tra phanh ®Þnh kú, th­êng ®­îc tiÕn hµnh sau thêi gian sö dông. Qui ®Þnh tuú theo cho tõng lo¹i «t«. Tiªu chuÈn dïng cho kiÓm tra phanh ®Þnh kú ®¬n gi¶n h¬n so víi hai tiªu chuÈn trªn. KiÓm tra phanh ®Þnh kú th­êng ®­îc tiÕn hµnh ë tr¹ng th¸i kh«ng t¶i vµ ë tèc ®é phanh ban ®Çu thÊp, cã thÓ tiÕn hµnh trªn ®­êng hoÆc trªn bÖ thö. 9 1.2.3.1 KiÓm tra phanh ®Þnh kú trªn ®­êng. KiÓm tra phanh ®Þnh kú trªn ®­êng cã ­u ®iÓm lµ: s¸t víi thùc tÕ, qu¸ tr×nh phanh ®­îc phanh trªn mÆt ®­êng n»m ngang. Do ®ã, cã ®é chÝnh x¸c cao. Tuy nhiªn, cã nh­îc ®iÓm lµ cÇn cã qu·ng ®­êng dµi, ®ñ ®Ó ph¸t huy ®­îc tèc ®é b¾t ®Çu phanh qui ®Þnh vµ chØ cã thÓ tiÕn hµnh khi thêi tiÕt kh« r¸o. VÝ dô: tiªu chuÈn kiÓm tra phanh ®Þnh kú trªn ®­êng cña Nga cho xe N3 . øng víi tèc ®é b¾t ®Çu phanh 40 km/h vµ tr¹ng th¸i kh«ng t¶i trªn ®­êng kh«, b»ng ph¼ng n»m ngang. Qu·ng ®­êng phanh kh«ng lín h¬n 16 m, gi¶m tèc kh«ng nhá h¬n 5,5 m/s2. ë n­íc ta, theo tiªu chuÈn TCN - 224 - 2000 qui ®Þnh xe «t« N3 tèc ®é b¾t ®Çu phanh 30 km/h. Xe ë tr¹ng th¸i kh«ng t¶i trªn ®­êng nhùa kh«, b»ng ph¼ng n»m ngang. Th× qu·ng ®­êng phanh kh«ng lín h¬n 11 m vµ Jmax kh«ng nhá h¬n 4,2 m/s2. VÒ ®é æn ®Þnh h­íng khi phanh, gãc lÖch β kh«ng ®­îc qu¸ 80 hoÆc «t« kh«ng lÖch khái hµnh lang 3,5 m. 1.2.3.2 KiÓm tra phanh ®Þnh kú trªn bÖ thö. KiÓm tra phanh ®Þnh kú trªn bÖ thö cã ­u ®iÓm lµ: gi¶i phãng xe nhanh, chiÕm diÖn tÝch nhá. V× diÖn tÝch cña bÖ thö th­êng lµ bÐ, cã thÓ tiÕn hµnh ë c¸c thêi tiÕt kh¸c nhau. ViÖc kiÓm tra ®­îc tiÕn hµnh trong phßng cã m¸i che. Tuy nhiªn, kiÓm tra phanh trªn bÖ thö cã nh­îc ®iÓm lµ: qu¸ tr×nh phanh ch­a s¸t víi thùc tÕ, v× sù phanh c¸c b¸nh xe ®­îc tiÕn hµnh trªn c¸c con l¨n h×nh trô. NghÜa lµ, bÒ mÆt tiÕp xóc gi÷a c¸c b¸nh xe víi con l¨n h×nh trô, cã kh¸c bÒ mÆt tiÕp xóc gi÷a b¸nh xe víi mÆt ®­êng ph¼ng n»m ngang. Do cã c¸c ­u ®iÓm trªn, viÖc kiÓm tra phanh trªn bÖ thö ®ang ®­îc tiÕn hµnh ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. Khi tiÕn hµnh kiÓm tra phanh trªn bÖ thö dïng c¸c th«ng sè sau ®Ó ®¸nh gi¸: 10 - Lùc phanh riªng P0 = ΣΡ G - HÖ sè kh«ng ®ång ®Òu lùc phanh Kd VÝ dô: tiªu chuÈn kiÓm tra phanh trªn bÖ thö cña Nga nh­ sau : - HÖ sè kh«ng ®ång ®Òu lùc phanh Kd ≤ 20% theo c«ng thøc: Kd = Pmax − Pmin 100% Pmax - Lùc phanh riªng cña phanh chÝnh ≥ 50% . Ngoµi c¸c tiªu chuÈn ®· nªu ë trªn, cßn cã mét tiªu chuÈn kh¸c n÷a. Mµ hiÖn nay, ®ang ®­îc thÕ giíi quan t©m vµ ®¸nh gi¸ rÊt cao vÒ ý nghÜa khoa häc. §ã lµ tiªu chuÈn E/ECE/TRANS/505 cña Ch©u ©u. Néi dung cña tiªu chuÈn ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò sù thay ®æi träng l­îng gi÷a c¸c cÇu trong qu¸ tr×nh phanh. Cã ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng phanh nh­ thÕ nµo, ph©n tÝch hiÖn t­îng tr­ît lÕt c¸c b¸nh xe g©y nªn mÊt tÝnh æn ®Þnh h­íng. Trªn c¬ së ®ã, gióp cho viÖc tÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng phanh vµ chØ ra sù cÇn thiÕt ph¶i l¾p c¸c van tù ®éng ®iÒu chØnh ¸p suÊt dÇu, hoÆc ¸p suÊt khÝ nÐn ®Õn c¸c xy lanh b¸nh xe (phanh dÇu), hoÆc ®Õn c¸c bÇu phanh (phanh khÝ). Nh­ c¸c lo¹i xe «t« hiÖn ®¹i, mµ hiÖn nay ®ang sö dông. Trong luËn v¨n nµy, em sÏ ®i s©u vµo nghiªn cøu néi dông kh¶o s¸t, tÝnh to¸n tèi ­u hÖ thèng phanh xe «t« vËn t¶i cì lín. Theo tiªu chuÈn E/ECE/TRANS/505. 1.3 Tæng quan vÒ hÖ thèng dÉn ®éng phanh b»ng khÝ nÐn 1.3.1 §Æc ®iÓm cña hÖ thèng phanh khi nÐn vµ nhu cÇu bè trÝ c¸c van tù ®éng ®iÒu chØnh ¸p suÊt. HÖ thèng phanh khÝ, cã ­u ®iÓm lµ lùc t¸c dông lªn bµn ®¹p nhá. V× vËy, nã ®­îc trang bÞ cho «t« t¶i träng lín. Cã kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn hÖ thèng phanh r¬ moãc, b»ng c¸ch nèi hÖ thèng phanh r¬ moãc víi hÖ thèng phanh cña «t« kÐo. DÉn ®éng phanh b»ng khÝ nÐn ®¶m b¶o chÕ ®é phanh kh¸c cña «t« kÐo. Do ®ã, phanh ®oµn xe ®­îc æn ®Þnh. Khi r¬ moãc bÞ t¸ch khái «t« kÐo, th× r¬ moãc sÏ ®­îc phanh mét c¸ch t­ ®éng. 11 Mét ­u ®iÓm n÷a cña phanh khÝ nÐn lµ: cã kh¶ n¨ng c¬ khÝ qu¸ tr×nh ®iÒu khiÓn «t«, cã thÓ sö dông kh«ng khÝ nÐn cho c¸c bé phËn lµm viÖc kh¸c, nh­ hÖ thèng treo lo¹i khÝ v.v... Theo lý thuyÕt vÒ phanh «t«, do cã sù ph©n bè l¹i träng l­îng khi phanh. NghÜa lµ trong qu¸ tr×nh phanh, t¶i träng t¸c dông lªn c¸c cÇu xe cã sù thay ®æi (ë cÇu tr­íc t¶i träng t¨ng lªn vµ ë cÇu sau t¶i träng l¹i gi¶m ®i). Do vËy, ®Ó phanh cã hiÖu qu¶ th× lùc phanh ®Æt trªn c¸c b¸nh xe còng ph¶i cã sù thay ®æi t­¬ng øng. Träng l­îng t¸c dông lªn b¸nh xe cµng lín, th× lùc phanh còng ph¶i cµng lín vµ ng­îc l¹i. MP1 = ϕ G1rbxm1 , MP2 = ϕ G2rbx m2 Khi thiÕt kÕ, nÕu kh«ng cã c¸c van ®iÒu chØnh tû lÖ ph©n bè ¸p suÊt. NghÜa lµ, ¸p suÊt ë c¸c bÇu phanh cÇu tr­íc p1 b»ng ¸p suÊt ë c¸c b¸nh xe cÇu sau p2 . Nh­ vËy, ta cã mét gi¸ trÞ lµ Jtk. Khi phanh thùc, th× Jp kh¸c víi Jtk .Do ®ã, dÉn ®Õn sù ph©n bè lùc phanh kh«ng t­¬ng øng víi träng l­îng ph©n bè lªn c¸c cÇu. V× thÕ, sÏ sinh ra hiÖn t­îng tr­ît lÕt ë c¸c b¸nh xe, hoÆc kh«ng ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ phanh do kh«ng tËn dông hÕt träng l­îng b¸m. Nh»m kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ nªu trªn, nªn c¸c xe thÕ hÖ míi ®· bè trÝ c¸c van ®iÒu chØnh ¸p suÊt. §¶m nhËn chøc n¨ng thay ®æi lùc phanh ë c¸c b¸nh xe b»ng viÖc thay ®æi ¸p khÝ nÐn tíi tíi c¸c bÇu phanh. Nhê ®ã, mµ t¨ng ®­îc hiÖu qu¶ phanh. Cho phÐp tr¸nh tr­ît lÕt vµ ®¶m b¶o ®é æn ®Þnh khi phanh xe. Mét trong c¸c gi¶i ph¸p ®¬n gi¶n lµ, l¾p Van gi¶m ¸p ë cÇu tr­íc vµ trang bÞ ®iÒu hoµ lùc phanh á cÇu sau. NhiÖm vô cña van gi¶m ¸p: Dïng ®Ó gi¶m ¸p suÊt khÝ nÐn trong c¸c bÇu phanh cña c¸c b¸nh xe cÇu tr­íc, khi phanh víi c­êng ®é nhá vµ trung b×nh. Do ®ã, c¶i thiÖn ®­îc tÝnh dÉn h­íng vµ tÝnh æn ®Þnh. §ång thêi, lµm nhiÖm vô x¶ nhanh khÝ tõ c¸c bÇu phanh cña c¸c b¸nh xe tr­íc khi th«i phanh. NhiÖm vô cña ®iÒu hoµ lùc phanh: Dïng ®Ó tù ®éng thay ®æi ¸p suÊt, trong c¸c bÇu phanh cña c¸c b¸nh xe cÇu sau. Tuú thuéc vµo t¶i träng t¸c 12 dông lªn c¸c cÇu khi phanh. Cho phÐp tr¸nh tr­ît lÕt, ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh cho «t« khi phanh.CÊu t¹o vµ nguyªn lý ho¹t ®éng cña hai van ®iÒu chØnh ¸p suÊt nµy, sÏ ®­îc tr×nh bµy kü ë phÇn sau. 1.3. 2 Ph©n tÝch s¬ ®å phanh khÝ nÐn ®iÓn h×nh. 1.3.2.1 S¬ ®å ®iÓn h×nh vµ nguyªn lý lµm viÖc cña hÖ thèng phanh dÉn ®éng khÝ nÐn. - S¬ ®å cÊu t¹o ®­îc biÓu diÔn trªn h×nh 1.1 19 1 2 3 5 4 6 7 8 9 18 16 17 15 14 13 12 11 10 H×nh 1.1 S¬ ®å cÊu t¹o hÖ thèng phanh dÉn ®éng khÝ nÐn 1- M¸y nÐn khÝ 12- Bé ®iÒu hßa lùc phanh 2- Bé ®iÒu chØnh ¸p suÊt 13- Van gia tèc hÖ thèng phanh chÝnh 3- Bé läc t¸ch n­íc 14- B×nh chøa khÝ nÐn m¹ch 1 4- Van an toµn 15- Tæng phanh 5, 6- B×nh chøa khÝ nÐn 16- Van h¹n chÕ ¸p suÊt 7, 8, 10, 11- BÇu phanh tÝch n¨ng 17, 19- BÇu phanh tr­íc 9- Van gia tèc hÖ thèng phanh dõng 18- Van phanh tay 13 - Nguyªn lý lµm viÖc cña hÖ thèng dÉn ®éng phanh khÝ nÐn. + HÖ thèng phanh chÝnh. Khi phanh, ng­êi l¸i t¸c ®éng lªn bµn ®¹p phanh lµm më tæng van 15, khÝ nÐn tõ b×nh 5 ®­îc chuyÓn ®Õn bé ®iÒu chØnh lùc phanh (van gia tèc 13, bé ®iÒu hßa lùc phanh 12) vµ khÝ nÐn ®­îc chuyÓn ®Õn c¸c bÇu phanh 7, 8, 10, 11 qua cöa trªn cña tæng phanh 15. §ång thêi, khÝ nÐn ®­îc lÊy tõ b×nh chøa 14 qua cöa d­íi tæng phanh ®Õn van h¹n chÕ ¸p suÊt 16, tíi c¸c bÇu phanh tr­íc 17, 19 Ðp c¸c m¸ phanh vµo trèng phanh. Khi nh¶ phanh, tÇng d­íi cña tæng phanh 15 th«ng víi kh«ng khÝ. KhÝ nÐn tõ c¸c bÇu phanh 17, 19 tho¸t ra ngoµi kh«ng khÝ qua van 16. §ång thêi, khÝ nÐn tõ c¸c bÇu phanh 7, 8, 10, 11 tho¸t ra ngoµi kh«ng khÝ qua bé ®iÒu chØnh lùc phanh (van gia tèc 13 hoÆc bé ®iÒu hßa lùc phanh 12). Nhê vËy, qu¸ tr×nh nh¶ phanh ë c¸c b¸nh xe ®­îc nhanh h¬n. Tõ tÇng trªn vµ tÇng d­íi cña tæng phanh 15, khÝ nÐn còng ®­îc tho¸t ra ngoµi qua cöa van vµ ngõng cung cÊp tíi m¹ch ®iÒu khiÓn hÖ thèng. - HÖ thèng phanh dõng. Khi phanh, ng­êi l¸i ®iÒu khiÓn van phanh tay 19, khÝ nÐn tõ m¹ch ®iÒu khiÓn tho¸t ra ngoµi qua van gia tèc 9. Do vËy, xy lanh 7, 8, 10, 11 vµ bÇu phanh sau ®­îc nèi th«ng víi khÝ quyÓn qua van 9. Lß xo bÇu tÝch n¨ng sÏ Ðp guèc phanh vµo c¸c tang trèng cña c¸c b¸nh xe cÇu sau thùc hiÖn phanh xe. Khi nh¶ phanh, xoay tay g¹t van 19. M¹ch ®iÒu khiÓn van t¨ng tèc 9 nèi víi b×nh khÝ nÐn 6. KhÝ nÐn ®i vµo c¸c bÇu phanh cña b×nh tÝch tr÷ n¨ng l­îng 7, 8, 10, 11 cña c¸c b¸nh xe cÇu sau ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh nh¶ phanh. §Ó nghiªn cøu vµ hiÓu râ thªm nguyªn lý ho¹t ®éng cña hÖ thèng dÉn ®éng phanh trªn, ta cÇn nghiªn c­ó cÊu t¹o cña mét sè van sau. 1.3.2.2 C¸c van ®iÒu chØnh. Nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, trong qu¸ tr×nh phanh do cã sù thay ®æi träng l­îng gi÷a c¸c cÇu. Muèn ®¶m b¶o phanh cã hiÖu qu¶ cao, th× lùc phanh ë 14 c¸c b¸nh xe ph¶i thay ®æi t­¬ng øng. Muèn vËy, ng­êi ta thay ®æi ¸p suÊt ®Õn c¸c bÇu phanh. V× thÕ, trªn hÖ thèng phanh ph¶i ®­îc bè trÝ c¸c van ®iÒu chØnh ¸p suÊt. Sau ®©y, ta xÐt 2 trong sè c¸c van ®iÒu chØnh ¸p suÊt c¬ b¶n th­êng ®­îc sö dông. * Van h¹n chÕ ¸p suÊt: Dïng ®Ó gi¶m ¸p suÊt khÝ nÐn trong c¸c bÇu phanh cña c¸c b¸nh xe tr­íc, khi phanh ë c­êng ®é nhá. Víi môc ®Ých c¶i thiÖn tÝnh æn ®Þnh vµ tÝnh dÉn h­íng. §ång thêi, lµm nhiÖm vô x¶ nhanh khÝ tõ bÇu phanh cña c¸c b¸nh xe tr­íc khi th«i phanh. - cÊu t¹o cña van gi¶m ¸p ®­îc biÎu diÔn trªn h×nh 1.2 H×nh 1.2- CÊu t¹o cña van h¹n chÕ ¸p suÊt. Th©n 5, n¾p 8, piston lín 4 vµ piston nhá 5. Trôc van 6 víi van x¶ (phÝa d­íi 7) vµ van n¹p (phÝa trªn) 6 vµ lß so piston 1. Cöa B ®­îc th«ng víi c¸c bÇu phanh c¸c b¸nh xe tr­íc . cöa A cña van 4 ®­îc th«ng víi tÇng d­íi cña van phanh. Cöa C ®­îc nèi th«ng víi khÝ quyÓn. 15 - Nguyªn lý ho¹t ®éng : ë vÞ trÝ ban ®Çu (khi kh«ng phanh ), cöa B ®­îc th«ng víi khÝ quyÓn qua lç trªn cña van phanh. Piston 4 lín d­íi t¸c dông cña lß xo 3 sÏ ë vÞ trÝ trªn. C¸c bÇu phanh cña b¸nh xe tr­íc, ®­îc th«ng víi khÝ quyÓn qua cöa C vµ cöa B cña van. ¸p suÊt cña c¸c khoang trªn, d­íi cña piston nhá lµ nh­ nhau (b»ng ¸p suÊt khÝ quyÓn). Khi piston nhá nµy ë vÞ trÝ c©n b»ng, d­íi t¸c dông cña lß xo 1, van 6 phÝa trªn Ðp vµo ®Õ van trªn piston nhá, ng¨n thµnh 2 khoang. Khi phanh, khÝ nÐn ®i tõ van phanh ®Õn cöa A. T¸c ®éng lªn mÆt mót cña van nhá 6 vµ dÞch chuyÓn nã cïng víi 2 van xuèng d­íi. Khi piston chuyÓn dÞch, lóc ®Çu van 6 ®ãng cöa khÝ quyÓn, ng¨n c¸ch cöa C vµ cöa B. Sau ®ã, lß xo 1 bÞ nÐn vµ van 6 ®­îc më ra nèi th«ng cöa C víi cöa A. KhÝ nÐn ®i vµo c¸c bÇu phanh cña c¸c b¸nh xe tr­íc, cho ®Õn khi mµ ¸p lùc lªn mÆt d­íi cña piston 6 ch­a c©n b»ng víi ¸p lùc khÝ nÐn lªn mÆt mót trªn. Van 4, do chuyÓn ®éng cña piston lªn trªn kh«ng ®ãng l¹i. Bëi v×, diÖn tÝch mÆt mót d­íi cña piston 5 lín h¬n mÆt mót ë phÝa trªn. Nªn gi÷a ¸p suÊt ë cöa A vµ ¸p suÊt ë cöa C, thiÕt lËp mét tû lÖ t­¬ng øng víi tû lÖ mÆt mót phÝa d­íi vµ trªn cña piston lµ 1,75:1. Tû lÖ nµy, ®­îc gi÷ khi t¨ng ¸p suÊt ë cöa A lªn ®Õn 0,35 MPa. NÕu ¸p suÊt ë cöa A cao h¬n 0,35 MPa. (t­¬ng øng víi lùc t¸c dông tõ phÝa lß xo c©n b»ng 3). Piston 4 b¾t ®Çu ho¹t ®éng vµ chuyÓn xuèng phÝa d­íi t¸c dông vµo mÆt mót phÝa trªn cña piston 5, nhê thÕ mµ van 6 ®­îc më. Khi t¨ng tiÕp tôc ¸p suÊt ë cöa A, van 4 më réng h¬n, hiÖu sè ¸p suÊt ë cöa A vµ cöa B sÏ cµng nhá. Cho ®Õn khi ®¹t ¸p suÊt 0,6 MPa ë cöa A, th× ®é chªnh lÖch ¸p suÊt sÏ b»ng 0. Do vËy, tÝnh chÊt tuú ®éng ë toµn bé khoang lµm viÖc cña van h¹n chÕ ¸p suÊt vÉn ®­îc ®¶m b¶o. Cïng víi viÖc gi¶m ¸p suÊt ë cöa A (khi nh¶ phanh), piston 3 vµ 4 sÏ cïng víi van kÐp 6 vµ 7 chuyÓn dÞch lªn trªn. Van n¹p 6 ®ãng l¹i, van x¶ 7 më ra. KhÝ nÐn tõ c¸c bÇu phanh tho¸t ra ngoµi khÝ quyÓn qua cöa C. Trong 16 tr­êng hîp nµy, van h¹n chÕ ¸p suÊt ®ãng vai trß nh­ lµ mét van nh¶ phanh nhanh. * Bé ®iÒu hoµ lùc phanh. Bé ®iÒu hoµ lùc phanh, dïng ®Ó tù ®éng thay ®æi ¸p suÊt khÝ nÐn trong c¸c bÇu phanh c¸c b¸nh xe cÇu sau. Tuú thuéc vµo t¶i träng t¸c dông lªn c¸c cÇu khi phanh. Nhê vËy mµ t¨ng ®­îc kh¶ n¨ng sö dông b¸m cña c¸c b¸nh xe víi mÆt ®­êng, cho phÐp tr¸nh tr­ît lÕt c¸c b¸nh xe sau. §¶m b¶o æn ®Þnh cña «t« khi phanh. - CÊu t¹o cña bé ®iÒu hoµ ®­îc biÓu diÔn trªn h×nh 1.3 H×nh 1.3- S¬ ®å cÊu t¹o bé ®iÒu hoµ lùc phanh. 1- èng nèi ghÐp; 2- gi¸; 3- trôc; 4- CÇn ®Èy; 5- gi¸ cè ®Þnh; 6- piston trªn 7- van; 8- mµn; 9- cÇn; 10- èng dÉn h­íng ; 11- khíp cÇu; 12 . piston d­íi ; Cöa A cña bé ®iÒu hoµ lùc phanh th«ng víi tÇng trªn cña van phanh . Cöa B th«ng víi bÇu phanh, cöa C th«ng víi khÝ quyÓn. 17 - Nguyªn lý ho¹t ®éng : ë vÞ trÝ ban ®Çu (khi ch­a phanh) van 7, d­íi t¸c dông cña lß xo Ðp vµo ®Õ trong piston 6. Cöa A ®­îc ng¨n víi cöa B, cßn cöa C nèi th«ng víi khÝ quyÓn qua tÇng van phanh trªn cña van ph©n phèi. C¸c bÇu phanh cña c¸c b¸nh xe sau th«ng víi cöa B, cÇn ®Èy rçng 4 vµ cöa C th«ng víi khÝ quyÓn. Khi phanh, khÝ nÐn ®­îc cung cÊp tõ tÇng trªn cña van ph©n phèi ®Õn cöa A cña bé ®iÒu hoµ lùc phanh lµm piston 4 dÞch chuyÓn xuèng d­íi. Khi ®ã, van 7 Ðp vµo ®Õ x¶ cña cÇn ®Èy. Cöa B ng¨n c¸ch víi khÝ quyÓn ë cöa A vµ cöa C. Piston 6, tiÕp tôc dÞch chuyÓn lµm cho van 7 t¸ch ra khái ®Õ van trong piston 6. KhÝ nÐn tõ cöa A ®i ®Õn cöa B, tiÕp tôc ®i ®Õn c¸c bÇu phanh b¸nh xe sau. §ång thêi, khÝ nÐn còng qua khe hë vßng gi÷a piston 6 vµ piston dÉn h­íng 9 ®i vµo khoang d­íi mµng 8. Mµng 8, b¾t ®Çu Ðp vµo piston 6 tõ phÝa d­íi. Vµo thêi ®iÓm ¸p suÊt trong c¸c bÇu phanh, ¸p suÊt ë cöa B ®¹t tíi gi¸ trÞ mµ tû sè cña nã v¬Ý ¸p suÊt ë cöa A. B»ng tû sè diÖn tÝch c«ng t¸c ë phÝa trªn vµ phÝa d­íi cña piston 6. Piston 6, dÞch chuyÓn lªn trªn cho ®Õn khi van 7 ch¹m vµo ®Õ van cña piston 6. Sù cung cÊp khÝ nÐn tõ cöa A ®Õn cöa B bÞ ®×nh l¹i. NghÜa lµ: tÝnh tuú ®éng cña c¬ cÊu ®­îc thùc hiÖn. DiÖn tÝch c«ng t¸c tõ phÝa trªn cña piston 6 mµ khÝ nÐn ®­îc cung cÊp tõ buång trªn van phanh ®Õn c­¶ A, t¸c dông lµ kh«ng ®æi. DiÖn tÝch c«ng t¸c tõ phÝa d­íi piston 6 mµ khÝ nÐn t¸c dông th«ng qua mµng 8 Cã gi¸ trÞ thay ®æi. Do thay ®æi vÞ trÝ t­¬ng quan gi÷a c¸c c¸nh nghiªng 3 cña piston 6 chuyÓn ®éng vµ c¸c c¸nh nghiªng cña gi¸ cè ®Þnh 10. VÞ trÝ t­¬ng quan nµy, phô thuéc vµo vÞ trÝ cña tay ®ßn 9 vµ c¸c chi tiÕt liªn quan víi nã qua khíp 11 cña cÇn ®Èy 4. Khi t¶i träng t¸c dông lªn cÇu xe cã gi¸ trÞ nhá nhÊt (« t« kh«ng chÊt t¶i) th× kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c cÇu xe víi bé ®iÒu hoµ lµ lín nhÊt. Tay ®ßn 9 vµ cÇn ®Èy 4 ë vÞ trÝ cuèi cïng. §Ó ®¶m b¶o cung cÊp khÝ nÐn ®Õn cöa B, piston 6 ph¶i dÞch chuyÓn xuèng phÝa d­íi nhiÒu nhÊt. Do piston 6, chuyÓn dÞch xuèng 18 d­íi. C¸c c¸nh nghiªng 3 ®­îc h¹ xuèng thÊp h¬n c¸c c¸nh nghiªng cña gi¸ cè ®Þnh 10, mµng 8 phñ lªn c¸c c¸nh nghiªng cña piston. DiÖn tÝch c«ng t¸c cña mµng 8, t¸c dông lªn piston 6 tõ phÝa d­íi trë thµnh lín nhÊt. Trong tr­êng hîp nµy, tû sè diÖn tÝch c«ng t¸c tõ phÝa trªn, phÝa d­íi cña piston 6 b»ng hiÖu sè ¸p suÊt khÝ nÐn gi÷a cöa A vµ cöa B lµ lín nhÊt. Nãi c¸ch kh¸c, ®Ó c©n b»ng lùc t¸c dông piston 6 tõ phÝa trªn vµ tõ phÝa d­íi cña van 7 Ðp vµo ®Õ trong piston 6. KhÝ nÐn ngõng cung cÊp tõ cöa A sang cöa B, ¸p suÊt ë cöa B (trong c¸c bÇu phanh) cÇn ph¶i cã gi¸ trÞ nhá h¬n rÊt nhiÒu so víi ë cöa A. Trong thùc tÕ, khi kh«ng t¶i th× ¸p suÊt ë cöa B nhá h¬n ¸p suÊt ë cöa A lµ 3 lÇn. Khi t¶i träng t¸c dông lªn cÇu xe lµ lín nhÊt (khi ®Çy t¶i), kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c cÇu vµ bé ®iªï hoµ lùc phanh lµ nhá nhÊt. Tay ®ßn 9 vµ cÇn ®Èy 4 ë vÞ trÝ trªn cïng. Sù cung cÊp khÝ nÐn ®Õn cöa B, kh«ng ®¸ng kÓ do piston 6 dÞch chuyÓn xuèng d­íi mét l­îng rÊt nhá. Mµ c¸nh nghiªng di ®éng 3 cña piston 6, ë vÞ trÝ trªn cïng so víi c¸nh nghiªng cña gi¸ cè ®Þnh 10. Khi ®ã mµng 8, d­íi t¸c dông cña khÝ nÐn, chØ tú vµo c¸nh cña gi¸ vµ ¸p lùc kh«ng truyÒn sang piston 6. Trong tr­êng hîp nµy, diÖn tÝch c«ng t¸c phÝa trªn vµ phÝa d­íi lµ b»ng nhau. Vµ nh­ vËy, ®Ó c©n b»ng lùc t¸c dông lªn piston 6 tõ phÝa trªn vµ phÝa d­íi th× ¸p suÊt cña cöa A vµ cöa B b»ng nhau. C¸c vÞ trÝ trung gian cña tay ®ßn 9 ®­îc ®Æc tr­ng b»ng sù thay ®æi diÖn tÝch c«ng t¸c cña mµng 8. Bëi v×, khi piston dÞch chuyÓn xuèng d­íi c¸c c¸nh nghiªng 3, thÊp h¬n c¸c c¸nh nghiªng 11 cè ®Þnh cña gi¸ 10. MÆt kh¸c, gãc nghiªng cña c¸nh ®­îc chän sao cho sù phô thuéc cña ¸p suÊt trong bÇu phanh vµo diÖn tÝch c«ng t¸c cña mµng gÇn nh­ tuyÕn tÝnh øng víi vÞ trÝ kh¸c nhau cña tay ®ßn. Nh­ vËy, bé ®iÒu hoµ lùc phanh tù ®éng, ®¶m b¶o ¸p suÊt ë cöa B vµ c¸c bÇu phanh thay ®æi, tuú theo sù thay ®æi t¶i träng lªn trôc xe (cÇu xe). Khi nh¶ phanh, ¸p suÊt ë cöa A gi¶m xuèng. KhÝ nÐn qua mµng t¸c dông lªn piston 6 dÞch chuyÓn lªn trªn. Van 7 ®­îc Ðp vµo ®Õ piston 6 ®Ó 19 ®ãng cöa n¹p. Khi piston 6 dÞch chuyÓn lªn trªn, van 6 t¸ch ra khái ®Õ cña cÇn 4. KhÝ nÐn tõ c¸c bÇu phanh qua cöa B, cÇn ®Èy rçng 4 vµ qua cöa C tho¸t ra khÝ quyÓn. KÕt kuËn: Qua viÖc ph©n tÝch, t×m hiÓu cÊu t¹o, nguyªn lý ho¹t ®éng cña hÖ thèng dÉn ®éng phanh khÝ trªn xe t¶i. Cho ta thÊy: viÖc l¾p, trang bÞ c¸c côm van tù ®éng ®iÒu chØnh Êp suÊt lµ rÊt cÇn thiÕt. Gióp n©ng cao chÊt l­îng qu¸ tr×nh phanh, ®¸p øng ®­îc c¸c nhu cÇu vµ ®iÒu kiÖn sö dông ngµy cµng cao. Tho¶ m·n ®­îc c¸c qui ®Þnh, tiªu chuÈn, yªu cÇu ngµy mét kh¾t khe cña nghµnh chÕ t¹o «t«. 20 Ch­¬ng 2 C¬ së ®¸nh gi¸ chÊt l­îng qu¸ tr×nh phanh 2.1. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l­îng phanh. Khi phanh, «t« kh«ng dõng ngay t¹i vÞ trÝ b¾t ®Çu phanh. Mµ sÏ c¸ch vÞ trÝ b¾t ®Çu phanh, mét kho¶ng c¸ch nµo ®Êy. Kh«ng nh÷ng thÕ, mµ «t« cßn bÞ lÖch khái h­íng chuyÓn ®éng. Do vËy, viÖc ®¸nh gi¸ chÊt l­îng qu¸ tr×nh phanh ph¶i bao gåm: ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ phanh vµ tÝnh æn ®Þnh h­íng cña «t« khi phanh. 2.1.1 ChØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ phanh . Gåm bèn chØ tiªu nh­ sau: * Gia tèc phanh. Tõ ph­¬ng tr×nh c©n b»ng lùc t¸c dông lªn «t« khi phanh vµ bá qua c¸c lùc c¶n Pf, P ω , Pn v× chóng rÊt nhá nªn ta cã thÓ viÕt P j = Pp (2.1) Thay gi¸ trÞ Pj tõ (2.5) vµ Pp tõ (2.2) vµo biÓu thøc (2.14) ta ®­îc δ Suy ra G a dv = ϕ Ga g dt Jmax = dv ϕg = dt δ (2.2) (2.3) Trong ®ã : δ hÖ sè kÓ ®Õn sù ¶nh h­ëng cña c¸c khèi l­îng quay cña «t«. Tõ biÓu thøc (2.1) ta thÊy r»ng: §Ó t¨ng gia tèc chËm dÇn cùc ®¹i khi phanh, th× cÇn ph¶i gi¶m hÖ sè δ (c¾t ly hîp). Gia tèc chËm dÇn cùc ®¹i, cßn phô thuéc vµo hÖ sè b¸m ϕ gi÷a lèp víi mÆt ®­êng. Mµ gi¸ trÞ cña hÖ sè b¸m lín nhÊt ϕ max= 0,7 - 0,8. Trªn ®­êng nhùa tèt nÕu coi δ =1 vµ gia tèc träng tr­êng g = 10 m/s2, th× gia tèc cùc ®¹i cña « t« khi phanh ngÆt trªn ®­êng nhùa tèt, kh« n»m ngang ®¹t tíi trÞ Jmax= 7-8m/s2.