Tài liệu Nghiên cứu sự tham gia của hội nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của ngân hàng chính sách xã hội huyện yên dũng, tỉnh bắc giang

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM PHẠM THỊ BÍCH YÊN NGHIÊN CỨU SỰ THAM GIA CỦA HỘI NÔNG DÂN TRONG HOẠT ĐỘNG VAY VỐN ỦY THÁC CỦA NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI HUYỆN YÊN DŨNG, TỈNH BẮC GIANG Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã số: 60.62.01.15 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Phạm Bảo Dương NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan và chưa từng dùng để bảo vệ lấy bất kỳ học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cám ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều được chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày tháng Tác giả luận văn Phạm Thị Bích Yên i năm 2016 LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên của bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Nhân dịp hoàn thành luận văn, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới Phó giáo sư, Tiến sỹ Phạm Bảo Dương - người thầy giáo đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Bộ môn Kinh tế nông nghiệp và Chính sách, Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn - Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, thực hiện đề tài và hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn tới các đồng chí Lãnh đạo Huyện ủy, Ủy Ban nhân dân huyện Yên Dũng, các phòng ban chuyên môn: Hội Nông dân, Ngân hàng Chính sách xã hội, Chi cục Thống kê, Phòng Tài Chính - Kế hoạch, Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội, Phòng Tài nguyên và Môi trường, Phòng Kinh tế - Hạ tầng huyện Yên Dũng; Lãnh đạo Ủy Ban nhân dân và cán bộ Hội Nông dân các xã, thị trấn trong huyện đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn thành luận văn./. Hà Nội, ngày tháng năm 2016 Tác giả luận văn Phạm Thị Bích Yên ii MỤC LỤC Lời cam đoan ..................................................................................................................... i Lời cảm ơn ........................................................................................................................ ii Mục lục .......................................................................................................................... iii Danh mục chữ viết tắt ...................................................................................................... vi Danh mục hình, sơ đồ, đồ thị, hộp ................................................................................... ix Trích yếu luận văn ............................................................................................................ x Phần 1. Mở đầu ............................................................................................................ xiii 1.1 Tính cấp thiết của đề tài ..................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu .......................................................................................... 3 1.2.1. Mục tiêu chung .................................................................................................. 3 1.2.2. Mục tiêu cụ thể .................................................................................................. 3 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................... 3 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................ 3 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................... 3 1.4. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................ 4 1.5. Đóng góp của luận văn ...................................................................................... 4 Phần 2. Cơ sở lý luận và thực tiễn về sự tham gia của hội nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của ngân hàng chính sách xã hội ............................. 6 2.1. Cơ sở lý luận ...................................................................................................... 6 2.1.1. Một số khái niệm ............................................................................................... 6 2.1.2. Vai trò sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội ...................................................................... 9 2.1.3. Đặc điểm sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội .......................................................................... 10 2.1.4. Nội dung nghiên cứu sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội ....................................................... 11 2.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội ................................................ 15 2.2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................. 18 iii 2.2.1. Kinh nghiệm về sự tham gia của các tổ chức chính trị - xã hội trong tín dụng vi mô cho người nghèo ở một số nước trên thế giới ........................................ 18 2.2.2. Kinh nghiệm về sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội ở một số địa phương ở Việt Nam ...... 20 2.2.3. Một số bài học kinh nghiệm ............................................................................ 29 Phần 3. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 30 3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu .......................................................................... 30 3.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên ............................................................................ 30 3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ................................................................................. 33 3.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 41 3.2.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu................................................................ 41 3.2.2. Phương pháp thu thập tài liệu, số liệu.............................................................. 42 3.2.3. Phương pháp phân tích và xử lý số liệu ........................................................... 44 3.2.4. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu..................................................................... 45 Phần 4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận ................................................................... 47 4.1. Thực trạng sự tham gia của hội nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của ngân hàng chính sách xã hội huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang ............... 47 4.1.1. Giới thiệu về mô hình tổ chức hoạt động nhận ủy thác tại Hội Nông dân tỉnh Bắc Giang ................................................................................................. 47 4.1.2. Sự tham gia của Hội Nông dân trong việc thành lập Tổ TK&VV .................. 54 4.1.3. Sự tham gia của Hội Nông dân trong việc xác định nhu cầu vay vốn của hội viên ............................................................................................................ 59 4.1.4. Sự tham gia của Hội Nông dân trong công tác giải ngân vốn vay của Ngân hàng Chính sách xã hội .......................................................................... 67 4.1.5. Sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động kiểm tra, giám sát quá trình sử dụng vốn vay của hội viên ........................................................... 73 4.1.6. Sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động thu nợ và xử lý nợ xấu ........ 77 4.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự tham gia của hội nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của ngân hàng chính sách xã hội huyện Yên Dũng ............... 80 4.2.1. Các yếu tố khách quan ..................................................................................... 80 4.2.2. Các yếu tố chủ quan ......................................................................................... 82 iv 4.3. Định hướng và một số giải pháp nhằm tăng cường sự tham gia của hội nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của ngân hàng chính sách xã hội huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang thời gian tới .......................................................... 86 4.3.1. Định hướng ...................................................................................................... 86 4.3.2. Hệ thống các giải pháp..................................................................................... 87 Phần 5. Kết luận và kiến nghị ...................................................................................... 98 5.1. Kết luận ........................................................................................................... 98 5.2. Kiến nghị ....................................................................................................... 100 5.2.1. Đối với tổ chức Hội Nông dân ....................................................................... 100 5.2.2. Đối với Ngân hàng Chính sách xã hội ........................................................... 100 Tài liệu tham khảo ........................................................................................................ 101 Phụ lục ....................................................................................................................... 104 v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Nghĩa Tiếng Việt Bình quân Cơ cấu Đơn vị tính Ngân hàng Grameen Hội đồng quản trị Hội Nông dân Học sinh sinh viên Chữ viết tắt BQ CC ĐVT GB HĐQT HND HSSV HTX KT-XH Hợp tác xã Kinh tế- xã hội LĐ LĐTB&XH MTQG NHCSXH NHNN NN&PTNT NS&VSMT QĐ Lao động Lao động thương binh và xã hội Mục tiêu quốc gia Ngân hàng Chính sách xã hội Ngân hàng Nhà nước Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nước sạch và vệ sinh môi trường Quyết định SXKD SXNN TDƯĐ TK&VV Sản xuất kinh doanh Sản xuất nông nghiệp Tín dụng ưu đãi Tiết kiệm và vay vốn TP TTCN Thành phố Tiểu thủ công nghiệp UBND UD VAC XDCB XKLĐ Ủy Ban nhân dân Uni Desa/ngân hàng làng xã Vườn ao chuồng Xây dựng cơ bản Xuất khẩu lao động vi DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Các hình thức của sự tham gia phối hợp từ các giác độ ................................... 7 Bảng 3.1. Tình hình sử dụng và phân bổ đất đai trong 3 năm 2013 - 2015 .................... 34 Bảng 3.2. Tình hình nhân khẩu và lao động của huyện Yên Dũng năm 2013 - 2015 .... 39 Bảng 3.3. Tình hình cơ sở hạ tầng nông thôn huyện Yên Dũng, năm 2015 ................... 40 Bảng 3.4. Số lượng mẫu điều tra tại các điểm nghiên cứu ............................................. 43 Bảng 4.1. Thông tin chung về hội viên điều tra .............................................................. 55 Bảng 4.2. Sự tham gia của Hội Nông dân huyện Yên Dũng trong việc thành lập Tổ tiết kiệm và vay vốn (2013 - 2015) ............................................................ 56 Bảng 4.3. Sự tham gia của cán bộ Hội cơ sở trong các lớp tập huấn (2013 - 2015) ...... 60 Bảng 4.4. Sự tham gia của cán bộ Hội Nông dân ở các xã nghiên cứu trong các lớp tập huấn (2013 - 2015)............................................................................... 61 Bảng 4.5. Kết quả tiếp nhận thông tin tuyên truyền của hội viên nông dân ở các xã nghiên cứu ................................................................................................... 62 Bảng 4.6. Kết quả hiểu biết về tác dụng và ý nghĩa của hoạt động vay vốn của hội viên nông dân ở các xã nghiên cứu .......................................................................... 64 Bảng 4.7. Sự tham gia của Hội Nông dân trong việc bình xét cho vay công khai (2013 - 2015) ................................................................................................... 65 Bảng 4.8. Đánh giá của hội viên về số lượng vốn vay đáp ứng nhu cầu vay vốn ......... 66 Bảng 4.9. Đánh giá của hội viên nông dân về một số chỉ tiêu trong vay vốn ................ 66 Bảng 4.10. Sự tham gia của Hội Nông dân trong công tác giải ngân vốn vay của các tổ chức tín dụng năm 2015 .............................................................................. 67 Bảng 4.11. Sự tham gia của Hội Nông dân ở các xã nghiên cứu trong công tác giải ngân vốn vay từ các tổ chức tín dụng ....................................................... 69 Bảng 4.12. Sự tham gia của Hội Nông dân trong công tác giải ngân vốn vay của Ngân hàng Chính sách xã hội năm 2015 ......................................................... 71 Bảng 4.13. Sự tham gia của Hội Nông dân trong công tác giải ngân vốn của Ngân hàng Chính sách xã hội giai đoạn 2013 - 2015 ...................................... 72 Bảng 4.14. Kết quả thực hiện công tác kiểm tra, giám sát của tổ chức Hội (2013 - 2015) ................................................................................................... 74 vii Bảng 4.15.Kết quả kiểm tra quá trình sử dụng vốn vay theo mục đích vay của hội viên ở các xã nghiên cứu ........................................................................... 75 Bảng 4.16. Kết quả thực hiện thu nợ gốc, lãi và tiền gửi tiết kiệm của hội viên các xã nghiên cứu ................................................................................................... 77 Bảng 4.17. Kết quả hoạt động tiền gửi tiết kiệm của hội viên các xã nghiên cứu ......... 78 Bảng 4.18. Tỷ lệ nợ quá hạn vốn vay của Ngân hàng Chính sách xã hội thông qua tổ chức Hội Nông dân huyện Yên Dũng (2013 - 2015) ....................................... 79 Bảng 4.19. Đánh giá ảnh hưởng của các yếu tố khách quan đến hoạt động tham gia của Hội Nông dân trong việc nhận ủy thác cho vay từ Ngân hàng Chính sách xã hội ............................................................................................. 81 Bảng 4.20. Trình độ năng lực cán bộ Hội Nông dân các cấp ......................................... 82 Bảng 4.21. Nhu cầu cần được đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về nghiệp vụ quản lý vay vốn của cán bộ Hội các cấp ............................................................................. 83 Bảng 4.22. Sự am hiểu của cán bộ Hội các cấp về hoạt động nhận ủy thác vay vốn từ Ngân hàng Chính sách xã hội .......................................................................... 84 Bảng 4.23. Kết quả tư vấn hỗ trợ của cán bộ Hội và cán bộ Ngân hàng Chính sách xã hội đối với hội viên vay vốn ............................................................................ 85 Bảng 4.24. Đánh giá về sự phối kết hợp giữa cán bộ hội và cán bộ ngân hàng, chính quyền địa phương trong hoạt động nhận ủy thác cho vay ............................... 86 viii DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ, HỘP Hình 3.1. Bản đồ hành chính huyện Yên Dũng ......................................................... 30 Hình 3.1. Cơ cấu đất đai của huyện Yên Dũng, năm 2015 ....................................... 33 Hình 4.1. Số Tổ TK&VV của Hội Nông dân huyện Yên Dũng được thành lập trong giai đoạn 2013 - 2015....................................................................... 57 Sơ đồ 3.1. Mô hình tổ chức hoạt động nhận ủy thác .................................................. 48 Biểu đồ 3.1. Tình hình KT-XH Yên Dũng 5 năm 2011 - 2015 ..................................... 36 Biểu đồ 4.1. Các hình thức tiếp nhận thông tin tuyên truyền của hội viên .................... 63 Biểu đồ 4.2. Tỷ lệ giải ngân vốn vay của Hội Nông dân qua hoạt động nhận ủy thác của các tổ chức tín dụng năm 2015 .................................................... 68 Biểu đồ 4.3. Tỷ lệ hội viên tham gia vay vốn Ngân hàng Chính sách xã hội ở các xã nghiên cứu............................................................................................. 71 Biểu đồ 4.4. Tỷ lệ giải ngân vốn vay của Ngân hàng Chính sách xã hội qua Hội Nông dân ở các xã nghiên cứu .................................................................. 71 Biểu đồ 4.5. Tình hình sử dụng vốn vay của hội viên điều tra ...................................... 76 Hộp 4.1. Sự tham gia của hội viên vào Tổ TK&VV ................................................ 58 Hộp 4.2. Ý kiến của hội viên vay vốn ...................................................................... 73 Hộp 4.3. Đánh giá của cán bộ Ngân hàng về việc quản lý, giám sát bằng hồ sơ, sổ sách của cán bộ Hội Nông dân ........................................................ 75 Hộp 4.4. Đánh giá của chính quyền địa phương về công tác quản lý, giám sát vốn vay của Hội Nông dân ........................................................................ 76 Hộp 4.5. Đánh giá của Ngân hàng về hoạt động thu hồi nợ..................................... 78 ix TRÍCH YẾU LUẬN VĂN Tên tác giả: Phạm Thị Bích Yên Tên luận văn: “Nghiên cứu sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang”. Ngành: Kinh tế Nông nghiệp; Mã số: 60620115 Tên cở sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam Yên Dũng là một huyện miền núi và cũng là huyện còn nhiều khó khăn trên địa bàn tỉnh Bắc Giang. Trong những năm qua, huyện Yên Dũng đã triển khai nhiều chương trình cho vay vốn hỗ trợ cho nông dân với mục tiêu giúp nông hộ có điều kiện phát triển kinh tế, kết quả đã đạt được những thành công nhất định. Tuy nhiên, sự tham gia vay vốn của các nông hộ trên địa bàn huyện Yên Dũng vẫn còn thấp, nhất là đối với nhóm hộ nghèo và cận nghèo ở các xã còn nhiều khó khăn trên địa bàn. Đến hết năm 2015, Ngân hàng Chính sách xã hội có tổng dư nợ trên địa bàn huyện Yên Dũng là 250,026 tỷ đồng cho 10.318 hộ vay vốn thông qua 300 Tổ tiết kiệm và vay vốn. Hội Nông dân huyện Yên Dũng nhận ủy thác vay vốn từ Ngân hàng Chính sách xã hội với tổng dư nợ là 78.227 tỷ đồng, cho 3.446 hội viên vay vốn thông qua 103 Tổ TK&VV. Tuy nhiên, sự tham gia của Hội Nông dân huyện Yên Dũng trong hoạt động nhận ủy thác cho vay từ Ngân hàng Chính sách xã hội trong thời gian qua cũng đã bộc lộ một số tồn tại vướng mắc. Xuất phát từ thực tiễn trên, tác giả lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang” Mục tiêu của đề tài là đánh giá thực trạng và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Yên Dũng thời gian qua, trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Yên Dũng thời gian tới. Nghiên cứu đã hệ thống hóa được một số vấn đề lý luận và thực tiễn về sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng CSXH: khái niệm, vai trò, đặc điểm, nội dung nghiên cứu, các yếu tố ảnh hưởng đến sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng CSXH; thực tiễn sự tham gia của các tổ chức chính trị - xã hội trong hoạt x động tín dụng cho người nghèo ở các nước trên thế giới, kinh nghiệm ở một tỉnh thành trong nước, trên cơ sở đó nghiên cứu rút ra bài học kinh nghiệm vận dụng vào nghiên cứu sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng CSXH huyện Yên Dũng. Trong nghiên cứu, đề tài đã sử dụng các phương pháp: chọn điểm nghiên cứu; phương pháp thu thập tài liệu, số liệu đã công bố và phương pháp thu thập số liệu mới với tổng số phiếu điều tra là 175 phiếu ở 4 nhóm đối tượng: hội viên Hội Nông dân, tổ trưởng Tổ TK&VV, cán bộ Hội Nông dân các cấp và lãnh đạo địa phương; trong phương pháp phân tích và xử lý số liệu nghiên cứu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phương pháp so sánh và phương pháp chuyên gia chuyên khảo; trong hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu đã thực hiện 5 nhóm chỉ tiêu chính, gồm: chỉ tiêu phản ánh tình hình phát triển kinh tế - xã hội, các chỉ tiêu phản ánh sự tham gia của Hội Nông dân trong xác định nhu cầu vay vốn, chỉ tiêu phản ánh sự tham gia của Hội Nông dân trong lập kế hoạch, chỉ tiêu phản ánh sự tham gia của Hội Nông dân trong kiểm tra giám sát và xử lý nợ xấu, nợ quá hạn. Đánh giá thực trạng sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng CSXH huyện Yên Dũng, kết quả cho thấy: Hội Nông dân huyện Yên Dũng đã tham gia thành lập 103 Tổ TK&VV (năm 2015), chiếm tỷ lệ 7,7% trong tổng số Tổ TK&VV của Hội Nông dân huyện Yên Dũng. Năm 2015, Hội Nông dân huyện Yên Dũng đã tham gia giải ngân 78.227 tỷ đồng cho 3.446 hội viên từ nguồn vốn vay ủy thác của Ngân hàng CSXH. Trong hoạt động kiểm tra, giám sát quá trình sử dụng vốn sau vay, Hội Nông dân đã phối hợp cùng với Ngân hàng CSXH và chính quyền địa phương tổ chức được 42 đợt kiểm tra hoạt động của Hội Nông dân cơ sở (cấp xã) và 206 đợt kiểm tra đến các Tổ TK&VV. Tỷ lệ nợ quá hạn của hội viên Hội Nông dân trong 3 năm gần đây đang có xu hướng giảm từ 0,35% xuống còn 0,28%. Ở các xã nghiên cứu không có trường hợp nào để xảy ra nợ quá hạn, số tiền gửi tiết kiệm ở Ngân hàng CSXH bình quân là 1,15 triệu đồng/hộ. Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Yên Dũng cho thấy có 2 nhóm yếu tố ảnh hưởng chính: các yếu tố khách quan như về trình độ phát triển của nền kinh tế và môi trường pháp lý; các yếu tố chủ quan như năng lực của cán bộ Hội Nông dân các cấp, sự am hiểu của cán bộ hội về hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội, năng lực trình độ của hội viên ảnh hưởng đến quá trình sử dụng vốn sau khi vay, và sự phối kết hợp giữa cán bộ hội với ngân hàng và chính quyền địa phương. xi Để khắc phục những tồn tại, vướng mắc trong sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng CSXH huyện Yên Dũng thời gian qua, nghiên cứu đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường sự tham gia của Hội Nông dân, gồm: giải pháp tăng cường sự tham gia của Hội Nông dân trong việc thành lập Tổ TK&VV, tăng cường sự tham gia của Hội Nông dân trong việc xác định nhu cầu vay vốn của hội viên, trong hoạt động giải ngân vốn, trong công tác quản lý và giám sát việc sử dụng vốn và tăng cường sự tham gia trong hoạt động thu nợ, xử lý nợ xấu. Những giải pháp trên cần được thực hiện một cách đồng bộ, kịp thời và cần sự vận dụng linh hoạt cho từng nội dung tham gia cũng như cho từng đơn vị tổ chức Hội. xii THESIS ABSTRACT Master candidate: Pham Thi Bich Yen Thesis title: Research on the participation of Farmer Union in entrusted lending of the Bank for Social Policy in Yen Dung district, Bac Giang province. Major: Agricultural Economics Code: 60620115 Educational organization: Vietnam National University of Agriculture (VNUA) Yen Dung is a mountainous district of Bac Giang province and the people livings are very difficult. Over the past years, the district government has implemented many programs to support loans to farmers for improving economic conditions, and the results achieved some successes. Yet the farmers’ credit access remains low, especially difficult for the poor and near-poor household farmers. By the end of 2015, the Bank for Social Policy (BSP) has total loans of 250,026 billion dongs for 10,318 households through 300 groups of saving and borrowing. The Yen Dung Farmer Union takes lending entrustment from the Bank for Social Policy with total entrusted loans of 78,227 billion dongs for 3,446 members through 103 groups of savings and loans. However, the participation of the district Farmers Union in taking lending entrustment from the BSP has still remained limited. Therefore it was filled the gap by doing “Research on the participation of Farmer Union in entrusted lending of the Bank for Social Policy in Yen Dung district, Bac Giang province”. The overall purpose was to assess the current situation and analyze factors influencing the participation of Farmer Union in entrusted lending of the BSP in recent years, then to propose solutions for strengthening the Farmer Union’s roles and participation in entrusted lending in next years. The specific objectives were: (1) sysmtematize theory and practice on Farmer Union’s participation in taking lending enstrustment from the BSP; (2) assessing the current situation and identifying factors influencing the Farmer Union’s participation in taking lending entrustment from the BSP; (3) proposing solutions to strengthen the participation of Farmer Union in lending entrustment taking from the BSP. In our study, primary and secondary data were both used for the analyses. The secondary data was collected from the previous reports, documents of the government officials, the BSP and the Farmer Union. Meanwhile, the primary data was gathered by taking survey of 175 participants including members of the xiii Farmer Union, heads of saving and loan groups, the Farmer Union’s officials, and local government. Descriptive and comparative statistics and expert consultancy were applied. Research indicator system for analyses was classified as 5 main groups: socio-economic development of local area; the Farmer Union’s participation in identifying loan demand; the Farmer Union’s participation in planning about entrusted loans; the Farmer Union’s participation in monitoring, checking and solving “bad debts” or overdue loans. The results showed that the district Farmer Union played an import role in taking lending entrustment from the BSP through specific activities. The Farmer Union established 103 groups of saving and borrowing (2015) accounting for 7.7% total the groups in the district. Total amount of entrusted loans undertaken by the Farmer Union was 78,227 billion dongs for 3,446 members from the BSP’s entrustment. During the inspection and monitoring the use of the entrusted loans, the Farmer Union had cooperation with the BSP to organize 42 inspections toward the grass-root Farmer Unions and 206 inspections toward groups of savings and loans. The ratio of overdue loans of the Farmer Union’s members decreased from 0.35% to 0.28% in the last 3 years. The household farmers had saving accounts in the BSP with the average amount of 1.15 million dongs per household. In addition, factors influencing the Farmer Union’s participation in lending entrustment of the BSP included: the economic development and legal environment of local areas; ability of the Farmer Union’s officials at grass-root levels; knowledge of the Farmer Union’s officials about lending entrustment; ability to efficiently use entrusted loans from farmers and coordination among the Farmer Union, banks and local government. From the findings above, some solutions to strengthen the Farmer Union’s participation in taking lending entrustment from the BSP were proposed as: enhancing the participation of the Farmer Union in establishing groups of saving and borrowing; strengthening the Farmer Union’s participation in identifying loan demand of the members, managing and monitoring use of loan; and boosting the Farmer Union’s participation in recovering a debt and solving bad debts. These solutions need to be comprehensively and timely, and to be flexible in each situation and to each union. xiv PHẦN 1. MỞ ĐẦU 1.1 TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Tại các nước đang phát triển, một bộ phận quan trọng của chiến lược phát triển là hoạt động xóa đói giảm nghèo, đặc biệt là ở khu vực nông thôn. Trong đó hoạt động cho vay vốn là cách kích thích các hoạt động tạo thu nhập để giúp người nghèo vượt khỏi đói nghèo. Cho vay tín dụng ưu đãi không giống như các yếu tố đầu vào thông thường như hạt giống hay phân bón, tín dụng giúp người nghèo nắm quyền kiểm soát các nguồn tài nguyên, có tiếng nói trọng lượng hơn trong các giao dịch kinh tế cũng như quan hệ xã hội. Trong lý thuyết phát triển kinh tế, sự tham gia tín dụng ưu đãi của người dân nông thôn là một yếu tố quan trọng để “trao quyền” cho người dân. Ở Việt Nam, xóa đói giảm nghèo là một trong những nhiệm vụ vừa cấp bách, vừa lâu dài của Đảng, của toàn dân ta. Đảng và Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách hỗ trợ, giúp đỡ người nghèo và các vùng nghèo đói vươn lên thoát nghèo. Một trong những chính sách đó là chính sách tín dụng ưu đãi. Ngày 4/10/2002 Chính phủ ban hành Nghị định số 78/2002/NĐ-CP về tín dụng đối với hộ nghèo và các đối tượng chính sách khác. Đồng thời Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 131/TTg thành lập Ngân hàng Chính sách xã hội (trên cơ sở tổ chức lại Ngân hàng Phục vụ người nghèo được thành lập theo Quyết định số 230/QĐ-NH5, ngày 1/9/1995 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam) để thực hiện tín dụng ưu đãi đối với người nghèo và các đối tượng chính sách khác (Khổng Minh Toại, 2015). Tại Hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện ủy thác cho vay hộ nghèo và các đối tượng chính sách của Hội Nông dân Việt Nam ngày 24 tháng 5 năm 2013 đã nêu rõ: 10 năm qua, Hội Nông dân Việt Nam đã phối hợp chặt chẽ với Ngân hàng Chính sách xã hội và chính quyền địa phương tiến hành sắp xếp, củng cố, kiện toàn nâng cao chất lượng hoạt động tín dụng. Hiện nay, Hội Nông dân Việt Nam đang quản lý 69.170 Tổ tiết kiệm và vay vốn với gần 2,5 triệu thành viên, tổng dư nợ đạt 37.990 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 34% tổng dư nợ ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội cho 4 tổ chức hội, đoàn thể (Đoàn Thanh niên, Hội Cựu chiến binh, Hội Nông dân và Hội Phụ nữ). Dư nợ này tập trung tại 14 chương trình tín dụng chính sách, bình quân 18,56 triệu đồng/hộ vay vốn. Bên cạnh đó, thời gian qua, Hội Nông dân Việt Nam còn làm tốt công tác quản lý và thu hồi 1 các khoản nợ vay, huy động tiền gửi của các thành viên thông qua Tổ tiết kiệm và vay vốn do Hội quản lý với số dư đạt trên 700 tỷ đồng. Yên Dũng là một huyện miền núi và cũng là huyện còn nhiều khó khăn trên địa bàn tỉnh Bắc Giang. Trong những năm qua, huyện Yên Dũng đã triển khai nhiều chương trình cho vay vốn hỗ trợ cho nông dân với mục tiêu giúp nông hộ có điều kiện phát triển kinh tế, kết quả đã đạt được những thành công nhất định. Tuy nhiên, sự tham gia vay vốn của các nông hộ trên địa bàn huyện Yên Dũng vẫn còn thấp, nhất là đối với nhóm hộ nghèo và cận nghèo ở các xã còn nhiều khó khăn trên địa bàn. Đến hết năm 2015, Ngân hàng Chính sách xã hội có tổng dư nợ trên địa bàn huyện Yên Dũng là 250,026 tỷ đồng cho 10.318 hộ vay vốn thông qua 300 Tổ tiết kiệm và vay vốn. Hội Nông dân huyện Yên Dũng nhận vốn vay ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội với số dư nợ là 78,227 tỷ đồng, chiếm tỷ lệ 31,2% tổng dư nợ ủy thác của ngân hàng cho 4 tổ chức hội, đoàn thể; có số hội viên tham gia vay vốn là 3.446 hộ, chiếm tỷ lệ 33,6%, thông qua 103 Tổ tiết kiệm và vay vốn, chiếm tỷ lệ 34,3%. Tuy nhiên, sự tham gia của Hội Nông dân huyện Yên Dũng trong hoạt động nhận ủy thác cho vay từ Ngân hàng Chính sách xã hội trong thời gian qua cũng đã bộc lộ một số tồn tại vướng mắc nhất là trong khâu kiểm tra giám sát quá trình sử dụng vốn đúng mục đích của hội viên sau vay để có thể đem lại hiệu quả kinh tế cao cho hộ vay. Cho đến nay cũng chưa có một công trình nghiên cứu nào tìm hiểu về sự tham gia của Hội Nông dân huyện Yên Dũng trong hoạt động vay vốn ủy thác từ Ngân hàng Chính sách xã hội trên địa bàn huyện (Hội Nông dân huyện Yên Dũng, 2015). Là tổ chức chính trị - xã hội của giai cấp nông dân, Hội Nông dân Việt Nam nói chung và Hội Nông dân huyện Yên Dũng nói riêng có vai trò quan trọng trong việc tổ chức vận động hội viên, nông dân tích cực tham gia góp phần thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. Là một người con của huyện Yên Dũng, là một cán bộ Hội Nông dân huyện luôn trăn trở trước những khó khăn vướng mắc của tổ chức Hội và với tâm huyết mong muốn đóng góp một phần nhỏ bé của mình vào sự phát triển của tổ chức Hội nói chung và sự phát triển của kinh tế hội viên nói riêng, tôi lựa chọn đề tài “Nghiên cứu sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang” làm đề tài thạc sĩ. 2 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 1.2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Yên Dũng thời gian qua, nghiên cứu đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể - Góp phần hệ thống hoá một số vấn đề lý luận và thực tiễn về sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của ngân hàng; - Đánh giá thực trạng và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Yên Dũng; - Đề xuất định hướng và một số giải pháp nhằm tăng cường sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Yên Dũng thời gian tới. 1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang Đối tượng điều tra khảo sát là cán bộ hội viên nông dân các cấp: cán bộ Hội Nông dân huyện, Hội Nông dân xã, thị trấn, Chi Hội Nông dân các thôn, tiểu khu, các cán bộ là Tổ trưởng Tổ TK&VV và hội viên đang vay vốn Ngân hàng Chính sách xã hội. 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về nội dung: Nghiên cứu sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang bao gồm: sự tham gia của Hội Nông dân trong công tác tuyên truyền về chính sách cho vay vốn ưu đãi của ngân hàng; sự tham gia trong tổ chức thực hiện hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội; sự tham gia trong quản lý, giám sát hoạt động vay vốn ủy thác của ngân hàng - Phạm vi về không gian: Nghiên cứu được thực hiện trên địa bàn huyện 3 Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang. - Phạm vi về thời gian: Số liệu thu thập từ các tài liệu đã công bố trong khoảng thời gian từ năm 2013 - 2015; số liệu khảo sát thực trạng được điều tra trong năm 2015; các giải pháp đề xuất đến năm 2020. 1.4. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU - Sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng, có những vấn đề lý luận và thực tiễn nào cần phải tìm hiểu nghiên cứu? - Thực trạng sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Yên Dũng thời gian qua như thế nào? Trong từng nội dung tham gia, tổ chức Hội Nông dân gặp phải những khó khăn, vướng mắc gì? Những nội dung nào đã được tổ chức Hội thực hiện tốt, những nội dung nào được đánh giá là thực hiện chưa tốt? - Những yếu tố nào ảnh hưởng đến sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Yên Dũng? - Để tăng cường sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Yên Dũng thời gian tới cần tập trung vào những giải pháp nào? Thứ tự ưu tiên thực hiện các giải pháp đó như thế nào? 1.5. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN VĂN - Luận giải và phát triển cơ sở lý luận và thực tiễn về sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội; làm rõ từng nội dung trong sự tham gia của tổ chức Hội Nông dân; - Đánh giá thực trạng sự tham gia của Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội, phân tích để thấy rõ những thuận lợi và khó khăn trong sự tham gia của tổ chức Hội Nông dân các cấp, những tồn tại, vướng mắc cần phải khắc phục trong thời gian tới. Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố khách quan, chủ quan ảnh hưởng đến sự tham gia của tổ chức Hội Nông dân trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội; - Đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường sự tham gia của tổ chức Hội Nông dân các cấp trong hoạt động vay vốn ủy thác của Ngân hàng Chính sách xã hội, trong đó tập trung vào các giải pháp nhằm khắc phục những tồn tại, vướng mắc, tháo gỡ khó khăn làm ảnh hưởng đến sự tham gia của tổ chức Hội Nông dân; 4 - Những kết luận được đưa ra trong luận văn là cơ sở khoa học và thực tiễn cho cán bộ tổ chức Hội Nông dân các cấp, cho Ngân hàng Chính sách xã hội và chính quyền các địa phương đề ra những định hướng, chính sách, giải pháp phù hợp để sự liên kết giữa tổ chức Hội Nông dân và Ngân hàng Chính sách xã hội ngày một chặt chẽ và hiệu quả hơn trong hoạt động vay vốn tín dụng cho người nghèo và đối tượng gia đình chính sách. 5