Tài liệu Nghiên cứu sử dụng kỹ thuật đồng vị tự nhiên phục vụ đánh giá an toàn đập đồng mô

Bé khoa häc vµ c«ng nghÖ ViÖn n¨ng l−îng nguyªn tö viÖt nam B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé Nghiªn cøu sö dông kü thuËt ®ång vÞ tù nhiªn phôc vô ®¸nh gi¸ an toµn ®Ëp ®ång m« Chñ nhiÖm ®Ò tµi: ths . bïi ®øc dòng 6611 24/10/2007 hµ néi - 2007 Bé khoa häc vµ c«ng nghÖ ViÖn n¨ng l−îng nguyªn tö viÖt nam B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi khoa häc c«ng nghÖ cÊp bé n¨m 2005 - 2006 Nghiªn cøu sö dông kü thuËt ®ång vÞ tù nhiªn phôc vô ®¸nh gi¸ an toµn ®Ëp §ång M« (M sè B0/05/04-01) C¬ quan chñ tr×: ViÖn Khoa häc vµ Kü thuËt H¹t nh©n Chñ nhiÖm ®Ò tµi: ThS., NCVC Bïi §¾c Dòng Hµ Néi, th¸ng 9/2007 Danh s¸ch Nh÷ng ng−êi tham gia thùc hiÖn ®Ò tµi STT Hä vµ tªn Häc hµm, häc vÞ, chuyªn m«n C¬ quan c«ng t¸c 1 Bïi §¾c Dòng NCVC, ThS ViÖn Khoa häc vµ Kü thuËt H¹t nh©n 2 TrÞnh V¨n Gi¸p NCV, KS ViÖn Khoa häc vµ Kü thuËt H¹t nh©n 3 Lª TiÕn Qu©n NCVC, KS ViÖn Khoa häc vµ Kü thuËt H¹t nh©n 4 §Æng Anh Minh CN ViÖn Khoa häc vµ Kü thuËt H¹t nh©n 5 §inh BÝch LiÔu CN ViÖn Khoa häc vµ Kü thuËt H¹t nh©n 6 NguyÔn M¹nh Hïng KTV ViÖn Khoa häc vµ Kü thuËt H¹t nh©n 7 Ph¹m Quèc Kû KTV ViÖn Khoa häc vµ Kü thuËt H¹t nh©n 8 T¹ Hång §øc KS 9 §Æng V¨n LËp KS 10 Phïng V¨n Lôc KS Côc Thuû lîi, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n. C«ng ty khai th¸c c«ng tr×nh thuû lîi Phï Sa- §ång M« C«ng ty khai th¸c c«ng tr×nh thuû lîi Phï Sa- §ång M« C¸c c¬ quan, ®¬n vÞ phèi hîp thùc hiÖn ®Ò tµi 1. Côc Thuû lîi, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n. 2. C«ng ty khai th¸c c«ng tr×nh thuû lîi Phï Sa- §ång M«, S¬n T©y, Hµ T©y. 2 môc lôc Trang B¶ng c¸c tõ viÕt t¾t Abstract Tãm t¾t néi dung I. më ®Çu II. Tæng quan tµi liÖu 2.1. T×nh h×nh nghiªn cøu trªn thÕ giíi. 2.2. T×nh h×nh nghiªn cøu trong n−íc. 2.3. C¬ së lý thuyÕt kü thuËt ®ång vÞ tù nhiªn 2.4. Tæng quan vÒ ®Ëp phô A vµ hå §ång M« III. ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.1. ThiÕt kÕ nghiªn cøu 3.2. Néi dung nghiªn cøu 3.3. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.3.1. Ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu vµ xö lý mÉu. 3.3.2. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch mÉu 3.3.3. Ph−¬ng ph¸p xö lý sè liÖu vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ IV. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn 4.1. KÕt qu¶ quan tr¾c mùc n−íc thÊm 4.2. KÕt qu¶ ®o c¸c th«ng sè mÉu n−íc 4.3. KÕt qu¶ ph©n tÝch c¸c ®ång vÞ bÒn 4.4. KÕt qu¶ x¸c ®Þnh mèi liªn hÖ cña c¸c lo¹i n−íc 4.4. KÕt qu¶ x¸c ®Þnh tèc ®é thÊm 4.4. KÕt qu¶ ph©n tÝch ®ång vÞ phãng x¹ triti 4.5. KÕt qu¶ ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn hãa häc 4.6. KÕt qu¶ ph©n tÝch c¸c th«ng sè m«i tr−êng V. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 5.1. KÕt luËn 5.2. KiÕn nghÞ Tµi liÖu tham kh¶o PhÇn Phô lôc Phô lôc 1. KÕt qu¶ ph©n tÝch c¸c ®ång vÞ bÒn. Phô lôc 2. KÕt qu¶ ph©n tÝch thµnh phÇn hãa häc Phô lôc 3. B¶ng gi¶i tr×nh tµi chÝnh 4 5 6 7 10 10 12 13 17 23 23 26 26 26 29 30 32 32 34 35 39 43 44 46 46 48 48 49 50 51 51 58 60 3 B¶ng c¸c tõ viÕt t¾t Ký hiÖu Gi¶i thÝch KTHN Kü thuËt h¹t nh©n §VTN §ång vÞ tù nhiªn TV§V Thñy v¨n ®ång vÞ IAEA C¬ quan N¨ng l−îng Nguyªn tö thÕ giíi MS TP§V Khèi phæ kÕ tØ sè ®ång vÞ Thµnh phÇn ®ång vÞ δ2Η(‰) TP§V 2H δ2Ο(‰) 3 H(T) TU TP§V VSMOW GMWL 18 O Triti Hµm l−îng triti. Mét TU t−¬ng øng víi mét nguyªn tö 3H trong 1018 nguyªn tö hy®ro. MÉu tham chiÕu (reference) = Vienna Standard Mean Ocean Water §−êng n−íc khÝ t−îng toµn cÇu (Global Meteoric Water Line). 4 Abstract Operating and exploiting reservoirs need frequent monitoring and maintenance of the problems affecting safety of the reservoirs’ dams. The §ång M« reservoir was constructed in 1969. In 1984 at the sub dam A (FA) toe a seepage pond had occurred with high charging rate, so this dam was repaired in 1991. However, the seepage rate is still high, and in addition, there are large seepage areas that could expand unsafe problems of the dam FA. To help end-users generate information on the origin of the seepage water and the seepage rate we have conducted a research project on “Research on the use of environmental isotopes technique for safety assessment of the §ång M« reservoir” (Code: B0/05/04-01) in the 2005-2006 period. The experiences gained in this project are needed for recommending further use of the technique in other reservoirs. The main works were collecting water samples, analyzing for 18O/16O, 2H(D)/1H ratios, analyzing for 3H(T) and chemical contents, then drawing conclusions about the origin of the seepage water and the seepage rate at the dam FA of the §ång M« reservoir. Findings of the project showed that: a) Waters at the piezometers on the top and the 1st roof are not originated from lake water; b) Waters at the piezometers on 1st and 2nd levels, as well as seepage waters at the dam toe are mixed of lake and ground waters, and the old river bed could be the channel for ground water upcoming from beneath the dam body; c) The transit times of water from the lake to the observation points are from 3 to 4 months, and the seepage velocity is of about 1,1x10-3 cm/s; d) The findings from tritium analyses show that all waters around the §ång M« area are recent waters recharged regularly by meteoric water. Based on the findings of the project we have recommended that the environmental isotope technique be applied for further investigations of origin of leakage and seepage water at other dams. 5 Tãm t¾t néi dung VËn hµnh vµ khai th¸c an toµn c¸c hå chøa n−íc ®ßi hái ph¶i cã sù theo dâi vµ xö lý c¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn mÊt an toµn ®Ëp. Hå §ång M« ®−îc x©y dùng vµo n¨m 1969, ®Õn n¨m 1984 sau ®Ëp phô A xuÊt hiÖn hè sñi l−u l−îng lín do ®ã ®Ëp nµy ®−îc söa ch÷a vµo n¨m 1991. Tuy nhiªn l−u l−îng sñi vÉn cßn cao, ngoµi ra còng t¹i ®Ëp phô A ® xuÊt hiÖn c¸c vïng thÊm réng cã thÓ g©y mÊt an toµn ®Ëp. §Ó gãp phÇn ®¸nh gi¸ tèc ®é thÊm vµ mèi liªn hÖ gi÷a n−íc hå víi n−íc thÊm ë c¸c vai ®Ëp, c¸c m¹ch sñi ë sau th©n ®Ëp chóng t«i ® tæ chøc thùc hiÖn ®Ò tµi khoa häc c«ng nghÖ cÊp Bé “Nghiªn cøu sö dông kü thuËt ®ång vÞ tù nhiªn phôc vô ®¸nh gi¸ an toµn ®Ëp §ång M«” (M sè: B0/05/04-01) trong c¸c n¨m 2005-2006. ViÖc thùc hiÖn ®Ò tµi nµy còng lµ ®Ó ®−a ra c¸c kiÕn nghÞ cô thÓ cho viÖc ¸p dông kü thuËt ®ång vÞ tù nhiªn vµo c¸c hå chøa n−íc kh¸c. Néi dung nghiªn cøu chÝnh cña ®Ò tµi lµ thu thËp c¸c mÉu n−íc, ph©n tÝch c¸c tØ sè ®ång vÞ bÒn 18O/16O , 2H(D)/1H, ph©n tÝch 3H(T) vµ thµnh phÇn hãa cña c¸c mÉu n−íc, qua ®ã ®¸nh gi¸ mèi liªn hÖ gi÷a n−íc hå víi n−íc thÊm ë c¸c vai ®Ëp, c¸c m¹ch sñi ë sau th©n ®Ëp phô A cña hå §«ng M« vµ tèc ®é thÊm qua th©n ®Ëp. Tõ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi chóng t«i cã kÕt luËn lµ: a)N−íc trong c¸c pizometer trªn mÆt ®Ëp vµ trªn m¸i 1 kh«ng ph¶i lµ n−íc tõ hå thÊm ra; b) N−íc trong c¸c pizometer trªn c¬ 1 vµ c¬ 2 còng nh− n−íc thÊm ch¶y ra d−íi ch©n ®Ëp kh«ng ph¶i chØ do n−íc hå thÊm trùc tiÕp qua th©n ®Ëp mµ cßn do n−íc ¸p lùc tõ phÝa d−íi th©n ®Ëp ®i lªn cã nguån gèc lµ n−íc ngÇm. Lßng suèi cæ cã thÓ lµ kªnh dÉn chÝnh ®−a n−íc ngÇm lªn; c) Thêi gian di chuyÓn cña n−íc tõ hå ®Õn c¸c vÞ trÝ quan tr¾c lµ kho¶ng tõ 3 ®Õn 4 th¸ng, vµ vËn tèc thÊm lµ kho¶ng 1,1x10-3 cm/s; d) KÕt qu¶ ph©n tÝch triti cho thÊy tÊt c¸c c¸c mÉu n−íc trong khu vùc hå §ång M« lµ n−íc hiÖn ®¹i ®−îc bæ cËp th−êng xuyªn. Trªn c¬ së c¸c kÕt luËn cña ®Ò tµi chóng t«i kiÕn nghÞ cho ¸p dông kü thuËt ®ång vÞ tù nhiªn trªn c¸c ®Ëp chøa n−íc kh¸c ®Ó nhËn biÕt mèi liªn hÖ cña c¸c lo¹i n−íc vµ kÕt luËn liÖu n−íc thÊm, sñi cã ch¶y trùc tiÕp tõ hå qua th©n ®Ëp hay kh«ng. 6 I. më ®Çu C¸c hå chøa n−íc ®ãng mét vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. VËn hµnh vµ khai th¸c an toµn c¸c hå nµy ®ßi hái ph¶i cã sù theo dâi vµ xö lý c¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn mÊt an toµn ®Ëp. C¸c sè liÖu vÒ mèi liªn hÖ gi÷a n−íc hå víi n−íc trong c¸c m¹ch n−íc thÊm, c¸c m¹ch sñi vµ n−íc ngÇm ë khu vùc xung quanh hå cã thÓ gãp phÇn ®¸nh gi¸ møc ®é vµ tèc ®é thÊm cña n−íc hå qua th©n ®Ëp. C¸c ph−¬ng ph¸p ®¸nh dÊu ®ång vÞ (phãng x¹ vµ tù nhiªn) ® ®−îc ¸p dông réng ri ë nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi ®Ó ®¸nh gi¸ nguån gèc vµ l−u l−îng thÊm, qua ®ã ®¸nh gi¸ ®−îc møc ®é an toµn cña c¸c ®Ëp chøa n−íc. HiÖn nay trªn thÕ giíi cã h¬n 60 phßng thÝ nghiÖm chuyªn dïng c¸c ph−¬ng ph¸p ®¸nh dÊu ®ång vÞ ®Ó nghiªn cøu c¸c mèi liªn hÖ gi÷a n−íc mÆt (s«ng, hå) víi n−íc ngÇm, n−íc thÊm, sñi. Theo thèng kª cña C¬ quan N¨ng l−îng Nguyªn tö thÕ giíi (IAEA), hµng tr¨m ®Ëp chøa n−íc ® ®−îc ®¸nh gi¸ møc ®é an toµn th«ng qua c¸c øng dông cña ph−¬ng ph¸p ®ång vÞ. T¹i ViÖt Nam, c¸c nhµ nghiªn cøu ® sö dông kü thuËt ®¸nh dÊu ®ång vÞ phãng x¹ (131I) vµ ®ång vÞ bÒn (52Cr) ®Ó nghiªn cøu tèc ®é thÊm thµnh c«ng t¹i c¸c ®Ëp thuû ®iÖn Yaly vµ Hoµ B×nh. ViÖc sö dông c¸c ®ång vÞ tù nhiªn §VTN (18O, 2H(D) vµ 3H (T)) nh− nh÷ng chÊt ®¸nh dÊu míi chØ b¾t ®Çu ®−îc sö dông t¹i ViÖt Nam ®Ó ®¸nh gi¸ tuæi vµ nguån gèc n−íc ngÇm ë mét sè khu vùc cña ®ång b»ng s«ng Hång. ViÖt nam cã kho¶ng 3500 hå chøa n−íc, trong ®ã cã kho¶ng trªn 600 hå chøa n−íc lín víi dung tÝch h¬n 10 triÖu khèi n−íc. RÊt nhiÒu ®Ëp, ®Æc biÖt lµ c¸c ®Ëp thuû lîi bÞ dß rØ vµ thÊm do ®−îc thiÕt kÕ vµ x©y dùng ® l©u. Mét trong c¸c hå ®ã lµ hå §ång M«. Hå nµy ®−îc x©y dùng vµo n¨m 1969, gåm 7 ®Ëp, dung tÝch thiÕt kÕ 110 triÖu m3 (cao ®é 24,5 m). N¨m 1984, sau ®Ëp phô A xuÊt hiÖn hè sñi l−u l−îng 20 lÝt/s. §Ëp nµy ®−îc ch÷a vµo n¨m 1991. Tuy nhiªn l−u l−îng sñi vÉn cßn 7 lÝt/s, vµ vµo mïa lò 2004 ® t¨ng lªn lµ 14 lÝt/s 7 (víi cao ®é tÝch n−íc lµ 19 m). Còng t¹i ®Ëp phô A ® xuÊt hiÖn vïng thÊm réng 20 m2, ë cao tr×nh 15 m, c¸ch vai tr¸i 20 m. §Ó gãp phÇn ®¸nh gi¸ tèc ®é thÊm vµ mèi liªn hÖ gi÷a n−íc hå víi n−íc thÊm ë c¸c vai ®Ëp, c¸c m¹ch sñi ë sau th©n ®Ëp chóng t«i ® tæ chøc thùc hiÖn ®Ò tµi khoa häc c«ng nghÖ cÊp Bé “Nghiªn cøu sö dông kü thuËt ®ång vÞ tù nhiªn phôc vô ®¸nh gi¸ an toµn ®Ëp §ång M«” (M sè: B0/05/04-01). ViÖc thùc hiÖn ®Ò tµi nµy còng lµ ®Ó ®−a ra c¸c kiÕn nghÞ cô thÓ cho viÖc ¸p dông kü thuËt §VTN vµo c¸c hå chøa n−íc kh¸c. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n RAS/8/093 (2001-2003), IAEA ® hç trî mét sè thiÕt bÞ m¸y mãc, tµi liÖu, vµ cö chuyªn gia h−íng dÉn sö dông kü thuËt ®ång vÞ ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é an toµn cña c¸c ®Ëp chøa n−íc. Sau mét ®ît lÊy mÉu b−íc ®Çu ®−a ra ®−îc mét sè kÕt qu¶ vÒ mèi liªn hÖ gi÷a n−íc hå vµ n−íc t¹i c¸c m¹ch sñi ë ch©n ®Ëp phô A §ång M«. Tuy nhiªn, do c¸c mÉu n−íc ®Òu ph¶i göi ®i ph©n tÝch t¹i c¸c phßng thÝ nghiÖm cña IAEA ë n−íc ngoµi nªn kÕt qu¶ ®¹t ®−îc cßn bÞ h¹n chÕ vÒ nhiÒu mÆt. HiÖn nay, phßng thÝ nghiÖm Thuû v¨n ®ång vÞ t¹i ViÖn Khoa häc vµ Kü thuËt H¹t nh©n ® ®−îc trang bÞ c¸c hÖ m¸y hiÖn ®¹i cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu ph©n tÝch c¸c §VTN. §©y lµ ®iÒu kiÖn rÊt quan träng ®Ó thùc hiÖn tèt ®Ò tµi nµy. Sö dông kü thuËt §VTN cã −u thÕ h¬n so víi c¸c kü thuËt ®¸nh dÊu b»ng c¸c ®ång vÞ phãng x¹ vµ ®ång vÞ bÒn kh¸c do kh«ng ph¶i th¶ c¸c chÊt ®¸nh dÊu vµo c¸c lç khoan quan tr¾c (pizometer). Ngoµi ra, kh«ng ph¶i ®Ëp nµo còng cã hÖ thèng pizometer. V× vËy, kü thuËt §VTN cã thÓ sö dông réng ri h¬n trªn c¸c ®Ëp chøa n−íc, ®ång thêi kh«ng lµm ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng xung quanh. ViÖc x¸c ®Þnh ®−îc tèc ®é thÊm cña n−íc hå qua ®Ëp b»ng kü thuËt §VTN, còng nh− ®¸nh gi¸ ®−îc nguån gèc n−íc t¹i c¸c m¹ch sñi lµ mét viÖc lµm rÊt quan träng. C¸c th«ng sè nµy sÏ trùc tiÕp gióp cho C«ng ty Khai th¸c C«ng tr×nh Thuû lîi Phï Sa - §ång M« ®¸nh gi¸ møc ®é an toµn cña ®Ëp phô 8 A vµ cã biÖn ph¸p xö lý c¸c m¹ch sñi ë th©n ®Ëp, gãp phÇn b¶o vÖ an toµn cho ®Ëp. Còng nh− ®Ëp phô A §ång M«, hiÖn nay cã rÊt nhiÒu ®Ëp thuû lîi do Côc Thuû lîi, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n qu¶n lý bÞ dß rØ cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ møc ®é thÊm vµ an toµn. KÕt qu¶ cña ®Ò tµi sÏ ®−îc chuyÓn giao cho hä nh− lµ mét c«ng cô trong ®iÒu tra an toµn c¸c ®Ëp chøa n−íc. Ngoµi ra, kü thuËt §VTN cßn cã thÓ ®−îc ¸p dông cho c¸c hå thuû ®iÖn lín nh− Hoµ B×nh, S¬n La trong viÖc ®¸nh gi¸ møc ®é an toµn cña ®Ëp còng nh− ®¸nh gi¸ møc ®é mÊt n−íc cña hå. §Ò tµi do c¸c c¸n bé cña ViÖn Khoa häc vµ Kü thuËt H¹t nh©n (VKHKTHN) thùc hiÖn víi sù tham gia cña Côc Thuû lîi, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n (t¹o ®iÒu kiÖn tham kh¶o tµi liÖu, thiÕt kÕ nghiªn cøu) vµ C«ng Ty Khai Th¸c C«ng Tr×nh Thuû lîi Phï Sa- §ång M« (tham gia thu thËp tµi liÖu, thiÕt kÕ c¸c vÞ trÝ nghiªn cøu, lÊy mÉu vµ xö lý ®¸nh gi¸ møc ®é an toµn cña ®Ëp §ång M«). §Ò tµi ®−îc hùc hiÖn trong hai n¨m 2005 - 2006, víi nguån kinh phÝ lµ 250 triÖu ®ång do Bé Khoa häc vµ C«ng nghÖ cÊp tõ Ng©n s¸ch Sù nghiÖp Khoa häc. Néi dung nghiªn cøu chÝnh cña ®Ò tµi lµ thu thËp c¸c mÉu n−íc, ph©n tÝch c¸c tØ sè ®ång vÞ bÒn 18O/16O , 2H(D)/1H, ph©n tÝch 3H(T) vµ thµnh phÇn hãa cña c¸c mÉu n−íc, qua ®ã ®¸nh gi¸ tèc ®é thÊm vµ mèi liªn hÖ gi÷a n−íc hå víi n−íc thÊm ë c¸c vai ®Ëp, c¸c m¹ch sñi ë sau th©n ®Ëp phô A cña hå §«ng M«. B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi gåm 5 Ch−¬ng vµ 3 Phô lôc. C¸c phÇn chÝnh cña b¸o c¸o bao gåm c¸c ch−¬ng: I - Më ®Çu, II - Tæng quan tµi liÖu, III - Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu, IV - KÕt qu¶ vµ Th¶o luËn, vµ V - KÕt luËn vµ KiÕn nghÞ. 9 II. Tæng quan tµi liÖu 2.1. T×nh h×nh nghiªn cøu trªn thÕ giíi. C¸c hå chøa n−íc ®ãng mét vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n nh− cung cÊp n−íc ngät, t−íi, chèng lò vµ s¶n xuÊt ®iÖn. VËn hµnh vµ khai th¸c an toµn c¸c hå nµy ®ßi hái ph¶i cã sù theo dâi vµ xö lý c¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn mÊt an toµn ®Ëp (Floegl, 1999). Hµng n¨m, mét phÇn kinh phÝ kh«ng nhá ®−îc chi ra ®Ó gi¶i quyÕt ba vÊn ®Ò sau: 1. N−íc tõ hå thÊm d−íi vµ xung quanh ®Ëp 2. N−íc tõ hå thÊm qua ®Ëp 3. Båi l¾ng lßng hå lµm gi¶m kh¶ n¨ng tÝch n−íc C¸c nghiªn cøu cho thÊy trung b×nh hµng n¨m ng−êi ta ph¶i chi nhiÒu triÖu USD ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thÊm qua ®Ëp chøa. Vai trß cña c¸c kü thuËt tiªn tiÕn, trong ®ã cã kü thuËt h¹t nh©n (KTHN) trong qu¶n lý ®Ëp lµ ®−a ra c¸c th«ng tin bæ Ých gióp c¸c nhµ qu¶n lý ®Ëp vµ hå chøa trong ®Þnh h−íng b¶o vÖ an toµn ®Ëp mét c¸ch tèi −u. Tuy nhiªn, mét trong nh÷ng nguyªn nh©n h¹n chÕ cña øng dông KTHN trong qu¶n lý vµ khai th¸c c¸c hå chøa lµ viÖc thiÕu th«ng tin vµ hiÓu biÕt vÒ KTHN vµ kh¶ n¨ng cña chóng. ¦íc tÝnh chØ cã 5% c¸c nhµ qu¶n lý ®Ëp biÕt ®Õn KTHN (Floegl, 1999). T−¬ng tù nh− vËy, c¸c nhµ nghiªn cøu vÒ KTHN còng kh«ng hiÓu râ c¸c vÊn ®Ò mµ kü s− thñy lîi quan t©m. Kü thuËt ®ång vÞ (phãng x¹ vµ ®ång vÞ bÒn) cã thÓ gióp Ých rÊt nhiÒu. C¸c sè liÖu vÒ mèi liªn hÖ gi÷a n−íc hå víi n−íc trong c¸c m¹ch n−íc thÊm, c¸c m¹ch sñi vµ n−íc ngÇm ë khu vùc xung quanh hå cã thÓ gãp phÇn ®¸nh gi¸ møc ®é vµ tèc ®é thÊm cña n−íc hå qua th©n ®Ëp (Zuber, 1983). C¸c ph−¬ng ph¸p ®¸nh dÊu ®ång vÞ (phãng x¹ vµ tù nhiªn) ® ®−îc ¸p dông réng ri ë nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi ®Ó ®¸nh gi¸ nguån gèc vµ l−u l−îng thÊm, qua ®ã 10 ®¸nh gi¸ ®−îc møc ®é an toµn cña c¸c ®Ëp chøa n−íc (Maloszewski vµ nnk, 1992; Kendall vµ McDonnell (Eds.), 1998, v.v.). C¸c ph−¬ng ph¸p thñy v¨n ®ång vÞ (TV§V) cã thÓ trî gióp trong viÖc lùa chän vµ kh¶o s¸t ®Þa ®iÓm, nghiªn cøu l−u vùc, thiÕt kÕ hå chøa vµ ®Ëp, x©y dùng ®Ëp, nghiªn cøu thÊm vµ båi l¾ng lßng hå. Tæng hîp øng dông TV§V ®−îc ®−a ra trong B¶ng 2.1. B¶ng 2.1. Thñy v¨n ®ång vÞ trong qu¶n lý an toµn ®Ëp (Floegl, 1999). C¸c øng dông 1. Th«ng tin ban ®Çu vÒ ®Þa chÊt thñy v¨n 2. Nguån gèc n−íc trong c¸c s«ng vµ n−íc ngÇm d−íi ®Ëp 3. KiÓm so¸t ®Þa chÊn. 4. KiÓm so¸t thÊm 5. Nguån gèc thÊm (tõ hå hay kh«ng) 6. X¸c ®Þnh ®Çu vµo nguån thÊm 7. §¸nh dÊu nguån ®Çu vµo 8. §−êng thÊm trong th©n ®Ëp 9. ChÕ ®é n−íc ngÇm xung quanh hå 10. X¸c ®Þnh mËt ®é vïng khoan phôt söa ch÷a ®Ëp 11. X¸c ®Þnh tèc ®é båi l¾ng 12. X¸c ®Þnh mËt ®é sa båi 13. KiÓm so¸t mËt ®é 14. X¸c ®Þnh dßng sa båi 15. Nghiªn cøu xãi mßn, båi l¾ng l−u vùc lßng hå Giai ®o¹n X©y dùng Kü thuËt sö dông EI, Ch Kh¶o s¸t thiÕt kÕ C,v EI, Ch C,v C,v Rn EI, AT EI C,l C,l C,v P,v P,v AT, RI RI AT, RI EI, AT, RI C,v P,v C,v C,v C,v P,v C,v C,v NP P,l P,l Cs, Pb NP NP NP Cs, Pb, INAA C,v C,v P,l VËn hµnh P,l C,l P,v C,v P,l P,l P,l Chó gi¶i: Kü thuËt : EI = §ång vÞ tù nhiªn (18O, 2H (Deteri), 3H (Triti), 13C) AT = C¸c chÊt ®¸nh dÊu Ch = Hãa häc Rn = Radon-222 tho¸t ra tõ ®Êt ®¸ RI = §ång vÞ phãng x¹ Cs = Xezi-137 (r¬i l¾ng) Pb = Ch×-210 (tù nhiªn, kh«ng liªn kÕt) 11 NP = §Çu dß h¹t nh©n INNA = Instrumental Neutron Activation Analysis (ph©n tÝch kÝch ho¹t n¬tron) vµ c¸c kü thuËt ph©n tÝch kh¸c So s¸nh vai trßquan träng: P = ChÝnh C = Phô §é tin cËy: v = § ®−îc kiÓm chøng l = Cã thÓ HiÖn nay trªn thÕ giíi cã h¬n 60 phßng thÝ nghiÖm chuyªn dïng c¸c ph−¬ng ph¸p ®¸nh dÊu ®ång vÞ ®Ó nghiªn cøu c¸c mèi liªn hÖ gi÷a n−íc mÆt (s«ng, hå) víi n−íc ngÇm, n−íc thÊm, sñi (Trang web cña IAEA). Theo thèng kª cña IAEA, hµng tr¨m ®Ëp chøa n−íc ® ®−îc ®¸nh gi¸ møc ®é an toµn th«ng qua c¸c øng dông cña ph−¬ng ph¸p ®ång vÞ. 2.2. T×nh h×nh nghiªn cøu trong n−íc. ViÖt nam cã kho¶ng 3500 hå chøa n−íc, trong ®ã cã kho¶ng trªn 600 hå chøa n−íc lín víi dung tÝch h¬n 10 triÖu khèi n−íc. RÊt nhiÒu ®Ëp, ®Æc biÖt lµ c¸c ®Ëp thuû lîi bÞ dß rØ vµ thÊm do ®−îc thiÕt kÕ vµ x©y dùng ® l©u. Lª V¨n Kh«i vµ nnk, Trung t©m Kü thuËt H¹t nh©n Thµnh phè Hå ChÝ Minh ® sö dông kü thuËt ®¸nh dÊu ®ång vÞ phãng x¹ (131I) ®Ó nghiªn cøu tèc ®é thÊm thµnh c«ng t¹i c¸c ®Ëp thuû ®iÖn Yaly (1992) vµ Hoµ B×nh (1994). N¨m 1996, PGS.TS Hoµng §¾c Lùc ® sö dông thµnh c«ng ph−¬ng ph¸p ®¸nh dÊu b»ng ®ång vÞ bÒn (52Cr) ®Ó nghiªn cøu tèc ®é thÊm t¹i ®Ëp Hoµ B×nh. C¶ hai ph−¬ng ph¸p (®¸nh dÊu ®ång vÞ phãng x¹ vµ ®ång vÞ bÒn) ®Òu ®−îc thùc hiÖn b»ng c¸ch th¶ c¸c chÊt ®¸nh dÊu vµ quan tr¾c t¹i c¸c pizometer ®−îc thiÕt kÕ trªn c¸c th©n ®Ëp. C¸c kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ tèc ®é thÊm ®−îc so s¸nh víi sè liÖu thiÕt kÕ qua ®ã ®¸nh gi¸ ®−îc møc ®é an toµn cña ®Ëp. ViÖc sö dông c¸c §VTN (c¸c tØ sè ®ång vÞ 18O/16O , 2H(D)/1H vµ 3H (T)) nh− nh÷ng chÊt ®¸nh dÊu míi chØ b¾t ®Çu ®−îc sö dông t¹i ViÖt Nam ®Ó ®¸nh gi¸ 12 tuæi vµ nguån gèc n−íc ngÇm ë mét sè khu vùc cña ®ång b»ng s«ng Hång (®Ò tµi cÊp bé cña PGS.TS Hoµng §¾c Lùc: 2000-2001; c¸c ®Ò tµi cÊp Bé cña TrÞnh V¨n Gi¸p, 2004 vµ 2006). C¸c øng dông trªn ®Ëp cßn ch−a ®−îc triÓn khai do khã kh¨n vÒ ph©n tÝch mÉu, c¸c mÉu n−íc thu thËp ®−îc ®Òu ph¶i göi ®i ph©n tÝch t¹i c¸c phßng thÝ nghiÖm cña IAEA ë n−íc ngoµi. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n RAS/8/093 (2001-2003), IAEA ® hç trî mét sè thiÕt bÞ m¸y mãc, tµi liÖu, vµ cö chuyªn gia h−íng dÉn sö dông kü thuËt ®ång vÞ ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é an toµn cña c¸c ®Ëp chøa n−íc. Sau mét ®ît lÊy mÉu b−íc ®Çu ®−a ra ®−îc mét sè kÕt qu¶ vÒ mèi liªn hÖ gi÷a n−íc hå vµ n−íc t¹i c¸c m¹ch sñi ë ch©n ®Ëp phô A §ång M«. Tuy nhiªn, do c¸c mÉu n−íc ®Òu ph¶i göi ®i ph©n tÝch t¹i c¸c phßng thÝ nghiÖm cña IAEA ë n−íc ngoµi nªn kÕt qu¶ ®¹t ®−îc cßn bÞ h¹n chÕ vÒ nhiÒu mÆt. HiÖn nay, phßng thÝ nghiÖm Thuû v¨n ®ång vÞ t¹i ViÖn Khoa häc vµ Kü thuËt H¹t nh©n ® ®−îc trang bÞ c¸c hÖ m¸y hiÖn ®¹i cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu ph©n tÝch c¸c §VTN. §©y lµ ®iÒu kiÖn rÊt quan träng ®Ó thùc hiÖn tèt ®Ò tµi nµy. 2.3. C¬ së lý thuyÕt kü thuËt ®ång vÞ tù nhiªn C¸c ®ång vÞ bÒn C¸c ®ång vÞ bÒn cã nhiÒu nhÊt trong tù nhiªn lµ H, C, N, O vµ S. C¸c ®ång vÞ bÒn chÝnh ®−îc øng dông trong nghiªn cøu ®Þa chÊt thñy v¨n ®−îc ®−a ra trong B¶ng 2.2. C¸c ®ång vÞ bÒn tù nhiªn ®−îc ®o b»ng tØ sè cña hai ®ång vÞ cã nhiÒu nhÊt. VÝ dô, ®èi víi «xy, lµ tØ sè cña 18O (chiÕm 0,204%) víi 16O (chiÕm 99.796%). Nh− vËy tØ sè 18O/16O lµ kho¶ng 0.00204. 13 B¶ng 2.2. C¸c ®ång vÞ bÒn trong nghiªn cøu ®Þa chÊt thñy v¨n (Zuber, 1983) §ång vÞ TØ sè H/1H Thµnh phÇn trong tù nhiªn (%) 0.015 2 H 2 3 He 3 0.000138 6 Li 6 7.5 He/4He Li/7Li 11 11 B/10B 80.1 13 13 C/12C 1.11 15 15 N/14N 0.366 18 18 O/16O 0.204 34 34 S/32S 4.21 37 37 Cl/35Cl 24.23 81 81 Br/79Br 49.31 87 87 Sr/86Sr 87 B C N O S Cl Br Sr 86 Sr = 7.0 Sr = 9.86 MÉu chuÈn (tØ sè) VSMOW (1.5575 x 10–4) He kh«ng khÝ (1.3 x 10–6) L-SVEC (8.32 x 10–2) NBS 951 (4.04362) VPDB (1.1237 x 10–2) N2 kh«ng khÝ (3.677x10–3) VSMOW (2.0052 x 10–3) VPDB (2.0672 x 10–3) CDT (4.5005 x 10–2) SMOC (0.324) SMOB §o tØ sè tuyÖt ®èi C¸c pha ®o H2O, CH2O, CH4, H2, OH– kho¸ng He trong n−íc hoÆc khÝ N−íc biÓn, ®Êt ®¸ N−íc biÓn, ®Êt sÐt, borat, ®Êt ®¸ CO2, carbonat, DIC, CH4, h÷u c¬ N2, NH4+, NO3–, N-h÷u c¬ H2O, CH2O, CO2, sulphat, NO3–, carbonat, silicat, OH– kho¸ng Sulphat, sulphid, H2S, Sh÷u c¬ N−íc biÓn, ®Êt ®¸, evaporit, chÊt tan Dung dÞch d¹ng n−íc biÓn N−íc, carbonat, sulphat, feldspar ViÖc ®o c¸c tØ sè tuyÖt ®èi lµ kh«ng dÔ dµng. Ngoµi ra, phÇn lín chóng ta chØ quan t©m tíi c¸c thay ®æi cña tØ sè ®ång vÞ chø kh«ng mÊy quan t©m tíi thµnh phÇn tuyÖt ®èi cña chóng. V× vËy ® cã mét c¸ch tiÕp cËn kh¸c thuËn lîi h¬n. Thay b»ng ®o tØ sè thùc ta cã thÓ ®o tØ sè gi¶ ®Þnh b»ng c¸ch ®o ®ång thêi mÉu cÇn ®o vµ mÉu tham chiÕu. Thµnh phÇn ®ång vÞ (TP§V) ®−îc thÓ hiÖn lµ delta (δ) qua c«ng thøc sau: Trong ®ã: sample lµ mÉu cÇn ®o vµ reference lµ mÉu chuÈn 14 §Ó cho tiÖn ph©n gi¶i kÕt qu¶ ng−êi ta cho gi¸ trÞ δ ®¬n vÞ phÇn ngh×n (‰) theo c«ng thøc sau: ‰ VSMOW Trong ®ã VSMOW lµ tªn cña mÉu tham chiÕu, trong tr−êng hîp nµy lµ Vienna Standard Mean Ocean Water. Gi¸ trÞ δ lµ d−¬ng, vÝ dô +10‰, cho thÊy mÉu ®o cã 10 phÇn ngh×n hoÆc 1% 18O nhiÒu h¬n so víi mÉu chuÈn, hoÆc giÇu h¬n 10‰. T−¬ng tù, mÉu ®o nghÌo h¬n mét l−îng t−¬ng øng sÏ ®−îc thÓ hiÖn nh− δ18OmÉu = –10‰ VSMOW. §ång vÞ phãng x¹ Hai ®ång vÞ phãng x¹ ®−îc sö dông réng ri trong ®Þa chÊt thñy v¨n lµ triti vµ C-14 (3H vµ 14C). Chóng ®−îc ®−a ra trong B¶ng 2.3. C¸c ®ång vÞ nµy ®−îc øng dông nhiÒu v× khi chóng ph©n r ta cã thÓ x¸c ®Þnh tuæi n−íc ngÇm. B¶ng 2.3. C¸c ®ång vÞ phãng x¹ trong nghiªn cøu ®Þa chÊt thñy v¨n (Zuber, 1983) §ång vÞ 3 H 14 C Thêi gian b¸n r· (n¨m) 12.43 KiÓu ph©n r· 5730 β– β– Nguån gèc chÝnh Vò trô, thö vò khÝ h¹t nh©n Vò trô, thö vò khÝ h¹t nh©n, lß ph¶n øng Pha ®o H2O, CH2O DIC, DOC, CO2 CaCO3, CH2O Triti, 3H, lµ ®ång vÞ sèng ng¾n ngµy cña hy®ro víi thêi gian b¸n r lµ 12,43 n¨m. Triti ®−îc t¹o ra do viÖc thö bom hy®ro vµ mét phÇn ®−îc t¹o ra tõ khÝ quyÓn do tia vò trô b¾n ph¸ 14N. C¶ hai nguån triti ®−îc r¬i l¾ng qua n−íc m−a. Triti cã trong n−íc ngÇm chøng tá cã sù bæ cËp n−íc ngÇm liªn tôc. V× lµ mét phÇn cña n−íc nªn triti lµ ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh tuæi n−íc ngÇm tiÖn dông nhÊt. 15 Hµm l−îng triti ®−îc x¸c ®Þnh tuyÖt ®èi qua ®¬n vÞ triti (TU) v× vËy kh«ng cÇn ph¶i cã mÉu chuÈn tham chiÕu. Mét TU t−¬ng øng víi mét nguyªn tö 3H trong 1018 nguyªn tö hy®ro. Mét lÝt n−íc sÏ cã ho¹t ®é phãng x¹ t−¬ng ®−¬ng víi 0,12 Bq. N−íc ngÇm hiÖn nay Ýt khi cã trªn 50 TU vµ ë trong kho¶ng tõ <1 ®Õn 10 TU. C©n b»ng ®ång vÞ trong n−íc hå Trong qu¸ tr×nh bèc h¬i tõ mÆt hå h¬i n−íc bèc lªn bÞ thiÕu ®i c¸c thµnh phÇn ion nÆng DHO vµ H218O v× chóng cã ¸p suÊt h¬i nhá h¬n so víi c¸c ph©n tö nhÑ chiÕm phÇn nhiÒu lµ 1H216O. Qu¸ tr×nh bèc h¬i lµ mét qu¸ tr×nh t−¬ng ®èi phøc t¹p. Craig vµ Gordon (1965) ® ®−a ra m« h×nh ®−îc phÇn lín c¸c nhµ nghiªn cøu chÊp nhËn trong ®ã qu¸ tr×nh bèc h¬i d−îc chia lµm 4 giai ®o¹n: 1) H¬i n−íc trong tr¹ng th¸i c©n b»ng víi pha láng ®Çu tiªn ®−îc gi¶i phãng khái mÆt n−íc. Mét líp khÝ-láng gÇn nh− bo hßa ®−îc t¹o ra. H¬i n−íc ®−îc t¹o ra bÞ thiÕu TP§V nÆng theo mét hÖ sè ph©n chia αe trong ®iÒu kiÖn c©n b»ng. Chóng ta cã: Ri trong pha láng α= Ri trong pha khÝ Trong ®ã R lµ tØ lÖ gi÷a sè ph©n tö chøa ®ång vÞ nÆng trªn sè ph©n tö nhÑ vµ chØ sè i lµ cña ph©n tö nÆng t−¬ng øng. 2) H¬i n−íc tho¸t khái líp khÝ-láng phÝa d−íi vµo líp trªn cña kh«ng khÝ b»ng c¸ch di chuyÓn lªn trªn theo luËt khuÕch t¸n. Trong qu¸ tr×nh di chuyÓn lªn cao c¸c ph©n tö n−íc tiÕp tôc bÞ nghÌo c¸c thµnh phÇn nÆng v× hÖ sè khuÕch t¸n cña c¸c thµnh phÇn nÆng (Di) nhá h¬n hÖ sè khuÕch t¸n cña c¸c thµnh phÇn nhÑ (Dl). Ng−êi ta ® −íc l−îng ®−îc l−îng ®ång vÞ bÞ nghÌo ®i tõ qu¸ tr×nh nµy gÇn b»ng (Di/Dl)1/2. Qu¸ tr×nh ph©n t¸ch nµy ®−îc gäi lµ ph©n t¸ch ®éng lùc vµ cã thÓ ®−îc thÓ hiÖn b»ng ph−¬ng tr×nh sau: 16 ∆ε = εk(1-h); trong ®ã εk = (Di/Dl)1/2-1; h lµ ®é Èm t−¬ng ®èi cña líp kh«ng khÝ trao ®æi. 3) H¬i n−íc di chuyÒn vµo líp kh«ng khÝ n¬i cã c¸c dßng ®èi l−u m¹nh vµ trén lÉn víi h¬i n−íc t¹o ra t¹i c¸c vïng kh¸c. T¹i ®©y sÏ kh«ng cã ph©n t¸ch ®ång vÞ. 4) Mét phÇn h¬i n−íc cña líp kh«ng khÝ cã c¸c dßng ®èi l−u m¹nh t−¬ng t¸c víi c¸c ph©n tö t¹i líp khuÕch t¸n vµ ng−ng tô l¹i trªn mÆt n−íc. Qu¸ tr×nh nµy lµ qu¸ tr×nh trao ®æi gi÷a n−íc bÒ mÆt vµ kh«ng khÝ. Nh− vËy, khi n−íc mÆt bÞ bèc h¬i sÏ cã thay ®æi vÒ tØ lÖ ®ång vÞ. §iÒu ®ã cho phÐp ta ph©n biÖt n−íc ngÇm ®−îc bæ cËp b×nh th−êng víi n−íc ® bÞ bèc h¬i. Kü thuËt ®¬n gi¶n nµy l¹i ®ãng vai trß quan träng trong nghiªn cøu thÊm qua ®Ëp. C¸c hè sñi vµ vïng thÊm sau th©n ®Ëp lu«n lµm c¸c nhµ qu¶n lý lo ng¹i. C©u hái ®−îc ®Æt ra lµ nguån gèc n−íc thÊm tõ ®©u, liÖu n−íc thÊm cã ph¶i tõ hå chøa hay ®¬n gi¶n ®ã chØ lµ ho¹t ®éng b×nh th−êng cña hÖ thèng ®Þa chÊt thñy v¨n. X¸c nhËn ban ®Çu ®ã cã thÓ tiÕt kiÖm rÊt nhiÒu tiÒn cña vµ c«ng søc trong viÖc t×m ra vïng xung yÕu trªn th©n ®Ëp. Trong nhiÒu tr−êng hîp, c¸c giÕng phun (sñi) sau th©n ®Ëp kh«ng ph¶i lµ n−íc thÊm trùc tiÕp qua th©n ®Ëp mµ do ¸p lùc thñy ¸p ®Èy n−íc ngÇm tõ phÝa d−íi lªn trªn qua líp trÇm tÝch. C¸c §VTN (®ång vÞ bÒn vµ phãng x¹) cã thÓ gióp x¸c ®Þnh ®iÒu nµy. 2.4. Tæng quan vÒ ®Ëp phô A vµ hå §ång M« (C¸c tæng quan vÒ hå §ång M« sau ®©y ®−îc trÝch tõ c¸c b¸o c¸o cña Bé Thñy Lîi). Hå §ång M« lµ mét c«ng tr×nh thuû lîi lo¹i võa x©y dùng n¨m 1968 vµ ®−îc ®−a vµo sö dông n¨m 1972. Hå gåm 7 ®Ëp, dung tÝch 110 triÖu m3 (cao ®é tÝch n−íc 24,5 m). N¨m 1984, sau ®Ëp phô A xuÊt hiÖn hè sñi l−u l−îng 20 lÝt/s. §Ëp nµy ®−îc ch÷a vµo n¨m 1991. Tuy nhiªn l−u l−îng sñi vÉn cßn 7 lÝt/s, vµ 17 vµo mïa lò 2004 ® t¨ng lªn lµ 14 lÝt/s (víi cao ®é tÝch n−íc lµ 19 m). Còng t¹i ®Ëp phô A ® xuÊt hiÖn vïng thÊm réng 20 m2, ë cao tr×nh 15 m, c¸ch vai tr¸i 20 m. 2.4.1 §iÒu kiÖn ®Þa chÊt c«ng tr×nh vïng hå Toµn bé khu vùc hå n»m vÒ phÝa r×a B¾c - T©y B¾c cña ®ång b»ng ch©u thæ B¾c Bé, lµ n¬i tiÕp gi¸p cña hai miÒn ®Þa m¹o ®ång b»ng vµ trung du. §Êt ®¸ ë ®©y chñ yÕu lµ ®Êt ®¸ §Ö Tø n»m phñ lªn c¸c thµnh t¹o cæ h¬n. Trong khu vùc phæ biÕn nhiÒu lo¹i ®¸ ong mµ sù cã mÆt cña nã còng ¶nh h−ëng rÊt nhiÒu tíi viÖc ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt vµ ®Þa chÊt c«ng tr×nh cña hå còng nh− cña tuyÕn ®Ëp. PhÇn ®u«i hå cã d¶i Ba V× ch¾n ngang, víi ®Êt ®¸ kh«ng thÊm n−íc hoÆc thÊm n−íc yÕu nªn kh«ng x¶y ra hiÖn t−îng mÊt n−íc ®−îc. Trong ph¹m vi tõ ®u«i hå vÒ ®Õn hè khoan NS43 (cuèi cïng cña tuyÕn phô ®Ëp Kim §¸i) còng cã cao tr×nh ®Ønh ph©n thuû cao th−êng trªn +35 m. N−íc m¹ch xuÊt lé cao ngay t¹i lç khoan NS43 ë +24 m, cßn c¸c ®iÓm lé kh¸c ®Òu trªn +25 m. Do ®ã trong ph¹m vi nµy còng khã x¶y ra ®iÒu kiÖn mÊt n−íc. Nh×n chung, tuy trong lßng hå cã ph©n bè líp laterit nh−ng ë cao hoÆc bÞ líp phñ kh«ng thÊm n−íc n»m trªn, hoÆc c¸c ®iÓm ®æ n−íc vµo lßng hå cã cao tr×nh lín h¬n +25 m nªn kh«ng x¶y ra ®iÒu kiÖn mÊt n−íc. §åi nói vïng nµy ®Òu tho¶i, thÊp tõ th−îng l−u trë xuèng cao ®é kh«ng chªnh lÖch nhau nhiÒu cho nªn hiÖn t−îng s¹t lë chØ lµ côc bé, båi l¾ng kh«ng ®¸ng kÓ. Vïng hå ruéng n−¬ng kh«ng nhiÒu, kho¸ng s¶n ch−a cã nh÷ng ph¸t hiÖn vÒ tr÷ l−îng ®¸ng kÓ. NgËp cô thÓ ë khu vùc Ng¶i S¬n vµ mét sè ruéng kho¶ng 60 ha, ngËp 3 km ®−êng giao th«ng Kim §¸i – xãm Ban. 2.4.2. §iÒu kiÖn ®Þa chÊt c«ng tr×nh vïng tuyÕn Khu vùc tuyÕn phô A nãi riªng vµ toµn bé vïng hå nãi chung n»m trong vïng cã ®Þa h×nh ph©n c¾t lµ n¬i tiÕp gi¸p gi÷a hai miÒn ®Þa h×nh trung du vµ miÒn 18 nói. V× thÕ, c¸c líp ®Êt ®¸ cã nhiÒu thay ®æi vµ kh¸ phøc t¹p. Bªn c¹nh c¸c líp trÇm tÝch §Ö Tø, cßn tån t¹i mét l−îng nhá c¸c líp trÇm tÝch tr−íc §Ö Tø (H×nh 2.1). H×nh 2.1. MÆt c¾t ®Þa chÊt tuyÕn ®Ëp phô A TuyÕn ®Ëp phô A gåm cã c¸c líp sau: - Líp 2b: §Êt thÞt nÆng - sÐt nhÑ chøa nhiÒu bïn h÷u c¬ x¸m ®en, tr¹ng th¸i dÎo ch¶y - ch¶y, cã bÒ dµy thay ®æi, ë th−îng l−u dµy 1 - 2m cßn ë h¹ l−u vµ tim ®Ëp dµy tíi 4m, n¬i máng nhÊt dµy 0,4m. - Líp 4: Bïn h÷u c¬ x¸m ®en, tr¹ng th¸i dÎo ch¶y, cã bÒ dµy thay ®æi, ë th−îng l−u dµy 2,5m cßn ë h¹ l−u vµ tim ®Ëp dµy tíi 4m, n¬i máng nhÊt dµy 1,2m. 19