Tài liệu Nghiên cứu so sánh đối chiếu âm hán hàn với âm hán việt (các vần mở)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI T R Ư Ờ N G ĐẠI H ỌC KHOA HỌC Xà HỘI V À N H  N V Ă N TRẦN THỊ BlCH PHƯỢNG Nghiên cứu so sánh đối chiếu âm Hán Hàn với âm Hán Việt (các vần mở) L U Ậ N V Ằ N T H Ạ C SỸ C huyên ngành : Lý luận n g ô n ngữ M ã số : 5 .0 4 .0 8 N gười h ư ớ n g d ã n k h o a h ọ c : G S .T S K H . N g u y ễ n Q u a n g H ồ n g HÀ NỘI, 2003 Lời cảm ơn H o àn th àn h xong luận v ăn này tôi càn g h iể u hơ n câu nói của người xư a "m ộ t cây làm ch ẳn g nên non". C ông trìn h này do chính bản thân tôi v iế t ra n h ư n g n ế u như k hông d ư ợ c sự giúp đ ỡ c ủ a m ọi người chăc tôi k h ô n g th ể n ào hoàn thành đ ư ợ c nó. Tôi m an g lòng biế t ơn biết b iết bao ngư ời đ ã g iú p đ ỡ dìu d ât tôi trong su ố t quá trình qua, khi tôi thu th ập tài liệ u , khi tôi xử lý tài liệ u và lúc tôi b ắ t tay vào v iế t. Lời câm x in h ọ c cho tôi, ơn đ ầ u G S.T SK H tiên tôi N guyễn Q u an g dành cho th ầy H ồng. hư ớng dãn k h o a T h ầ y chính là ngư ờ i đã gợi cho tôi những d ư ờ n g đi n ư ớ c bư ớc, giúp tôi h iể u ra n h iề u đ iề u về lĩn h v ự c H án học. C òn b iế t bao ng ư ờ i p h ía sau tôi luôn đ ộ n g viên giúp đ ỡ tôi n h ữ n g khi tôi g ặp khó k h ă n n h ư các th ầy cô cùng các b ạn tro n g tổ B ộ m ôn tiên g Màn Q u ố c c ũ n g n h ư trong khoa N gôn ngữ và v ă n hóa cùng các em sinh viên đ ã giúp đ ỡ tôi đ án h m áy b ả n th ảo N ga c ủ a tôi, c ủ a lu ận v ăn này. Đ ế có đ ư ợ c b ả n lu ận v ăn m à tôi trìn h bày ngày hôm nay, tôi vô cùng b iế t ơn th ầ y Đ ặ n g V ăn D iệ m , chị H o àn g T hị Y ế n , em T rầ n Thị H ường, H o àn g H ả i A nh, T rư ơ n g N g ọ c Á nh, N g u y ễ n T hị H ồ n g H à, M ai Thị V ân, N g u y ễ n B ích N g ọ c, N g u y ễ n T h an h T h u ỷ và n h iề u em khác đ ã luôn ở bên tôi tro n g su ố t quá trình làm luận v ăn . Tôi xin đ ư ợ c bày tỏ lòng cảm ơn ch ân th àn h củ a tôi tới m ọi ngư ời. V à tôi cũ n g x in đ ư ợ c bày tỏ lòng c ảm ơ n c ủ a tôi tới các anh làm v iệ c tạ i cô n g ty A nh Đ ứ c đã n h iệ t tìn h g iú p đ ỡ tôi đ ể có đ ư ợ c c h ế b ản c ủ a lu ận v ă n này. C ũ n g nhân đ ây cho phép tôi gử i lời cảm ơn tới các th ầy cô giáo củ a tôi, nhữ ng ng ư ờ i đ ã d ạ y tôi b iế t yêu tiế n g H àn nh ư cô H w an g E u n -su k , cô C hoe H y o u n g -se u n , th ầ y L ee S eun-w oong, cô L ee S oo-m i, các th ầ y cô ở trư ờ n g Đ ại h ọ c Y O N S E I và đ ặ c b iệ t là giáo sư S hin E u n -y o u n g , người đã luôn g iú p đ ỡ tôi tro n g quá trình thu th ậ p v à xử lý tài liệu . L ời cuối cùng tôi x in được d àn h cho gia đ ìn h tôi, cho bà, cho m ẹ , cho các bác các chú v à các an h em c ủ a tôi, công trìn h này thay cho lời cảm ơn m à tôi k h ô n g th ể n ó i đ ư ợ c với m ọ i ngư ời. H à N ộ i, n g à y 29 th ả n g 10 n ă m 2003. N g iíờ i v iế t Trần Thị Bích Phượng Lời cam đoan Tôi x in cam đ o an đây là công trình nghiên cứ u củ a chính bản thân tôi, cô n g trìn h này chư a từ n g được cô n g bố ở b ấ t k ỳ nơi nào. N ếu như có gì gian dối tôi xin ch ịu hoàn toàn trách n h iệm . H à N ộ i, n g à y 29 th á n g 10 n ă m 2003 N gư ờ i th ự c h iệ n đề tài T rầ n Thị Bích Phượng QUY ƯỚC TRONG LUẬN VĂN T ro n g lu ận v ă n này chúng tôi sẽ sử d ụ n g hai h ệ th ố n g p h iên âm sau: 1) p h iên âm th eo ch ữ v iế t v à 2) phiên T ấ t cả n h ữ n g âm H án H àn P h ụ lụ c c h ú n g tôi đ ề u trong p h ần sử d ụ n g theo h ệ âm q u ố c tế. V í d ụ cũ n g nh ư p h ần th ố n g phiên âm ra chữ LA TỈN m à V iệ n n g h iên cứ u q u ố c ngữ q u ố c g ia H àn Q uốc đ ã quy (tịnh n ăm 2000. N h ữ n g trư ờ n g hợ p còn lại chúng tôi đ ề u phiên âm theo hộ th ố n g p h iên âm quốc tế như ng có tham k h âo h ệ th ố n g phiên âm c ủ a D ư ơ n g T ín H ạ n g trong cu ố n " Q u ố c n g ữ h ọ c s ử " . Đ ể biếu thị đ ó là n h ữ n g phụ âm b ậ t hơi chúng tôi sẽ sử dự ng thêm dấu phụ / ‘/ đ â n g sau nó, còn với n h ữ n g phụ âm tắc ch ú n g tôi thêm d ấu phụ /? / đ ằ n g trư ớ c nó. T ấ t cả n h ữ n g p h iên âm q u ố c tế chủ n g tôi đ ề u đ ể trong n g o ặ c vuông [], ví dụ như tránh bị hai d ấu n h ầ m lẫn v ớ i n h ữ n g ký tự khác g ạ c h ch éo //, ví dụ / • /. T ên 11 [jse ]. Đôi khi đ ể chúng tôi đ ể ch ữ đ ó g iữ a các v ậ n bộ đều được in nghiêng đ ậ m , và âm trị c ủ a chúng, chúng tôi đ ề u đ ế ch ú n g g iữ a hai d ấu g ạ ch ch éo //, ví dụ ca /a/. d ấu hay có n g u ồ n g ố c từ , ví dụ m a > A, A > b iế u thị cho d ẫ n đ ế n , có n g u ồ n gốc từ m a hay m a d ẫ n đ ế n A. T ên c ủ a các tác g ià ngư ờ i H àn n ế u là âm H án ch ú n g tôi đ ề u cố g ắ n g c h u y ể n san g âm H án V iệ t. C ả H àn Q u ố c vả B ắc T riề u Tiên trư ớ c k ia đ ề u th u ộ c T riề u T iên và đ ề u có m ộ t lịch sử vay mƯỢn và sử d ụ n g c h ữ H án g iố n g nhau n h ư n g tìn h hình h iệ n nay đ ã khác. Ở đ ây ch ú n g tôi ch ứ a có dịp k h ả o sát cách đ ọ c c h ữ H án c ủ a cả hai n ư ớ c m à m ớ i chỉ k h ả o sát cách đ ọ c c h ữ H án ở H àn Q u ố c nên ch ú n g tôi sẽ chỉ sử d ụn g đ ế n tên gọi H àn Q u ố c tro n g khi nói đ ến đ ịa bàn h ìn h th àn h âm đ ọ c H án H àn. Vì lu ận v ă n sử d ụ n g n h iề u ngôn ng ữ khác nhau nên p hông chữ không th ể tuân theo p hông ch u ẩn quy đ ịn h cho luận v ă n đ ư ợ c rất m o n g các quý th ầ y và các bạn đ ọ c th ô n g cảm . Báng phiên âm cltữ H àn ra ch ữ Latin và phiên âm quốc t ế phiên phiên phiên âm ra chữ 1_ tì chữ s M 77\ cT JL . ì J jL il T)] [p] [r] [?s] rin [h] [0 ] [i] [oe] Do] [iel [we] ch ữ v iế t ch ữ v iế t q u ố c tế L atin g/k n b/p r/1 ss jj h 0 i oe yo ye 11 TU [?kl [t] Htì 0 [?p] [m] pp m 0 [0 ] \ T H [f] [a] [u] [se] ng ch $ we ( ch ữ q u ố c tế L atin kk d/t > TT âm ra âm âm q u ố c tế [k] [n] phiên âm ra chữ âm v iết phiên phiên a u ae =1 [k] L atin k tu JL [?t] tt [p‘] [s] p s [tf] [t‘] j t [9] eo eu e A 7s — Hì ya r.ia] [ju] [w e] yu w ae [ij] ui [i] [e] Li 3] 11 T-1 De] [W0] yeo yae wo Mục lục Lời c ả m ơn T ra n g Lời c a m đ o a n Q uy ư ớc tro n g lu ậ n v ă n M ực lụ c MỞ ĐẦU C h u o ìtg 1: V À I N É T K H Á I Q U Á T V Ề  M H Á N H À N V À Ả M H Á N V IỆ T 1.1. B ố i c ả n h v à q u á trìn h h ìn h th à n h â m H á n H à n v à â m H á n V iệ t. 11 1.1.1 B ố i c ả n h v à q u á trìn h h ìn h th à n h c á c h đ ọ c H á n H à n . 12 1.1.2. B ố i c ả n h v à q u á trìn h h ìn h th à n h c á c h đ ọ c H á n V iệ t. 15 1.2 H ệ th ố n g n g ữ â m t i ế n g H à n v à tiế n g V iệ t. 1.2.1. H ệ th ố n g n g ữ âm tiế n g Hàn. 17 a. H ệ th ố n g phụ âm. 18 b. H ệ th ố n g n g uyên âm. 19 1.2.2. H ệ th ố n g các v ần H án H àn và các v ần H án V iệt. a. H ệ th ố n g v ầ n H án H àn. 20 b. H ệ th ố n g v ầ n H án V iệt. 22 Ch ươềtg 2\ NGHIÊN c ứ u s o SÁNH ĐỐI CHIẾU ÂM HÁN HÀN v ó ì ÂM HÁN V IỆT (CÁC VẦN MỞ) 2 .1 . C á c v ầ n m ở là 1 M, 2.1.1. V ầ n ] M a. V ầ n t Ị [ w ì ], —1 [ i j ], T [ u ], T T [ju ]). và vần t] [w i]. ] [i]. 25 a . l . 1 [ i ] đ ố i ứ n g v ớ i I. 26 a.2. ][ i ] 29 a.4. 1[ i ] đ ố i ứ n g v ớ i A I . 31 a.5. I[ i ] đ ố i ứ n g v ớ i ơ . 31 đ ố i ứ n g với U Y . a . 6 . C á c n g o ạ i lệ. 32 b. 33 V ầ n TÌ [ w i ] . 2.1.2. V ầ n —] [ i j ]. 2.1.3. Vần a. V ầ n a.1 .1 35 t [ u ] v à v ầ n T T [ j u ]. t [ u ]. 3 7 a . l . T [ u ] đ ố i ứ n g v ớ i ư , ô , 0 . [u ] đối ứ n g với ư . 38 a .1 .2 T [ u ] đối ứ n g với ô , 0 , ư / 0 . 41 a.2. 43 t t a.2 .2 . 2.2. n h ữ n g n g u y ê n âm cao, h ẹp và đóng (vần [u ] đối ứ n g với  U và ư u . t [u ] đối ứ n g với Ư ư . 45 a . 3 . T [ u ] đối ứ n g với UY. 46 b. 47 V ầ n 1 r [j u ]. b . l . TT [ j u ] đối ứ n g với ư . 48 b .2 . Tĩ [ j u ] đối ứ n g với Ư U . 49 b . 3 . TT [j u ] đối ứ n g với UY. 50 b . 4 . 1T [J*u] đối ứ n g với U Ê . 51 C á c v ầ n m ở là n h ữ n g n g u y ê n â m t r u n g h o à , n ử a h ẹ p , n ử a đ ố n g C V ầ r H l [ e ], -T Ì][w e], T ĩ [j u ], - II - il [j e ], [oe], ì [a], i [ j 0 ], Mo], -ư-[jo]) 2 . 2 . 1 . V ầ n -1] [ e ] , v ầ n 1) [je] và v ần ĩ | [ w e ] . a. Vần-I] [ e ] . 52 b. V ầ n i ] [ j e ] . 54 b .l. il [ j e ] đ ố i ứ n g v ớ i Ê / Ư Ê . 55 b . 2 . :]] [ j e ] đ ố i ứ n g v ớ i Ơ I / A I . 57 A) b.3. c. Vần [ j e ] đối ứ n g với U Y v à ư . [w e]. 58 58 c . l . 'Hl [ w e ] đ ố i ứ n g v ớ i U Y . 59 C .2 . C á c n g o ạ i l ệ . 60 2 . 2 . 2 . V ầ n -uị [ o e ] . 61 a . J-1 [ o e ] đ ố i ứ n g v ớ i ÔI. 62 b. J-1 [ oe] đ ố i ứ n g v ớ i O A I . 63 2 . 3 . V ầ n 'ì [ 3 ] v à v ầ n ^ [j 0 ]. 2 . 3 . 1 V ầ n -Ị [ 9 ]. 64 a. H [ 9 ] đ ối ứ n g v ớ i ư . 65 b. 67 -] [ 9 ] đ ố i ứ n g v ớ i Ê. 2 . 3 . 2 . V ầ n =j [j 9 ] . a. ^ 69 [ j9 ] đối ứ n g với ư . 69 b. =] [ j 9 ] đ ối ứ n g v ớ i Ê . 2.2.4. 70 V ần ->-[0] và v ầ n -^-[io]. a. V ầ n 71 b. V ầ n Oi-[jo]. 77 I - III - 2.3. C á c v ầ n m ở là n h ữ n g n g u y ê n â m t r u n g h o à , n ử a r ộ n g , n ử a m ở (V ầ n H , 2 .3 .1 . V ầ n 11 [ae]. 80 a. H [ s e ] đ ố i ứ n g v ớ i A I. 81 a . l . 11 [se] c ó n g u ồ n g ố c từ 2 v ậ n b ộ th á i n , g ia i i ầ . 81 a .2 lì [se] c ó n g u ồ n g ố c từ v ậ n b ộ k h ô i 1iK. 82 b. 1] [se] đối ứng với Ô I/Ư Ô I. b .l. H [se] đ ố i ứ n g v ớ i Ô I. 84 b .2 . H [se] đ ố i ứ n g vớ i U Ô I. 86 c. }} [0e] đối ứng với ƠI, Ê c l. H [se] đối ứng với ƠI. }] [se] C.2. 8Ố đ ố i ứ n g vớ i Ê . 88 d. C á c t r ư ờ n g h ợ p n g o ạ i lệ. 2 .3 .2 . V ầ n 4)][w e]. a . -lH [ w 8] 89 90 đối ứ n g với O A I(Ư A I). b. jf l[ w e ] đ ố i ứ n g v ớ i A I, O A . 91 92 2.4. C á c vần m ở là n h ữ n g n g u y ê n â m rộng, m ở (V ầ n } [a] v à v ầ n - 4 [w a]). 2.4.1. Vần Ha]. 93 a. I' [ a ] đ ố i ứ n g v ớ i A . 95 b. } 97 c. ]- [ a ] đ ố i ứ n g v ớ i I. d. } [ a ] đối ứ n g với ư . 98 [ a ] đối ứ n g với OA. 100 - IV - 2 .4 .2 . V ầ n 4 [ w a ] . ‘c h 2.4.3 103 j ] [wa] đối ứng với OA. 104 b. N h ữ n g n g o ạ i lệ. 105 b. 1. J -H w a ] đối ứng với O A I. 106 b.2. -L|-[wa] đối ứng với A. 107 V ần > [ja]. ' 107 KẾT LUẬN 109 PHỤ LỤC TẢI LIỆU TRÍCH DẪN TẢI LIỆU THAM KHẢO N H Ữ N G CÔNG TRÌNH Đà CÔNG B ố CỦA TÁC GIẢ - V- Mở đầu 1. Lí do chọn đê tài. K hi lần đ ầ u tiên tiế p xúc với tiế n g H àn, tôi vô cù n g b ơ ngỡ. H ình nh ư nó k h ác x a với t i ế n g V iệt. C ả chữ v iế t c ũ n g v ậ y , cứ tròn tròn v u ô n g v u ô n g c h ẳ n g g iố n g c h ữ V iệ t hay b ấ t cứ m ộ t th ứ ch ữ nào khác. N h ư n g khi b iế t được cách cấ u tạ o âm tiế t và b iế t đ ư ợ c m ộ t số từ cơ b ả n c ủ a tiế n g H àn thì suy n g h ĩ củ a tôi đ ã g ầ n n h ư thay đ ổ i h o àn toàn. T ôi th ấy tiế n g H àn k h ô n g khó h ọ c và c ũ n g th ậ t g ần gũi với tiế n g V iệt. Tôi k h ô n g nói v ề loại hình n g ô n ngCf. B ở i tiế n g H àn và tiế n g V iệt th u ộ c hai loại h ìn h ngôn ngữ k h ác nhau. T iế n g H àn th u ộ c v ề loại hình ng ô n n g ữ ch ắ p dính , còn tiế n g V iệ t th u ộ c v ề lo ạ i h ìn h ngôn ng ữ đ ơ n lập. C ái g iố n g nhau c ủ a tiế n g H àn và tiế n g V iệ t trư ớ c h ế t là cách cấu tạ o âm tiết. B ố n cách cấu tạ o âm tiế t: V, c v , c v c , v c (V: n g u yên âm , C: p h ụ âm ) là p h ư ơ n g th ứ c c h u n g ch o c ả tiế n g H àn và tiế n g V iệt. Tuy nhiên v iệ c th ế h iệ n ra b ằ n g ch ữ v iế t có hơi k h ác nhau. N ế u n h ư ở tiế n g V iệt âm tiế t đ ư ợ c th ể h iệ n ra b ã n g ch ữ v iế t đi th eo trụ c n g an g đ ơ n th u ần (ví dụ: ạ, m ẹ , học, áo ) thì ở tiế n g H àn nó th ế h iệ n theo trậ t tự làm sao đ ả m bảo cho các y ế u tố tạ o th àn h k h ố i n vu ô n g . V í dụ: V ( ỏ M ) , C V ( 7 j - ) / - ^ ( H ) , n y V C hỉ c ầ n h ọ c th u ộ c b ả n g chĩf cái là có th ể đ ọ c đ ư ợ c m ọi từ tro n g tiế n g H àn, cả n h ữ n g từ m ớ i g ặ p lần đ ầ u m à c h ẳ n g c ầ n đ ế n p h iên âm n h ư ta v ã n làm với tiế n g A nh. C ó m ộ t đ iề u cò n thú vị h ơ n n ữ a là các y ế u tố g ố c H án với cách đ ọ c theo âm H án H àn. T ôi đ ã th ậ t n g ạc n h iên khi b iế t đ ư ợ c n g h ĩa c ủ a các từ ^ ■ ^ /h a k s íe r t/, tlì^ Ị' /dashak/. C h ẳ n g p h ải là âm đ ọ c c ủ a nó rấ t g ầ n với âm d ọ c c ủ a từ h ọ c s in h , đ ạ i h ọ c c ủ a tiế n g V iệ t đó sao? Đ ó chính là n h ữ n g từ H á n H à n tư ơ n g ứ n g vớ i n h ữ n g từ H án V iệt. T ôi bị lớ p từ v ự n g này th u h ú t r ấ t n h an h . C h ín h n h ờ sự tư ơ n g ứ ng n g ữ âm g iữ a n h ữ n g y ế u tố từ n g ữ H án - 3 - H àn và H án V iệ t m à tôi có th ể đ o án đ ư ợ c n g h ĩa c ủ a k h á n h iề u từ lầ n đ ầ u tiên b ẩ t g ặp . V ố n từ tiế n g H àn của tôi ngày m ộ t n h iề u lên cù n g với n h ữ n g tích g ó p c ủ a tôi v ề tri th ứ c từ H án H àn. Sau hơ n m ộ t n ă m học tôi h ầu nh ư đ ã có th ể đ ọ c đ ư ợ c sách tiế n g H àn (đ ặ c b iệ t là n h ữ n g sách ng h iên cứ u có n h iề u từ H án H àn ) m à k h ô n g cần đ ế n v iệ c tra cứ u từ đ iể n . Tôi h iể u ra râ n g n ế u n ăm đ ư ợ c quy lu ật đ ố i ứng g iữ a âm H án H àn và âm H án V iệ t thì v iệ c h ọ c tiế n g H àn c ũ n g n h ư h ọ c tiế n g V iệt sẽ trở nên d ễ dàng và có h iệ u q u ả hơn. K hi học tại H àn Q u ố c cùng với n h iề u n h ữ n g h ọ c viên đ ế n từ các n ư ớ c p h ư ơ n g Tây, tôi c àn g h iế u rõ hơ n lợi th ế này. N h ữ n g khái n iệ m phứ c lạ p và trừ u tư ợ n g đ ư ợ c th ể h iệ n b ân g n h ữ n g từ H án H àn chỉ cần nghe giải thích qua là tôi có th ể tìm đ ư ợ c từ n g ữ tư ơ n g ứng tro ng ti ế n g V iệ t n h ư n g các h ọ c v iên p h ư ơ n g T ây thì p h ải m ấ t rấ t n h iề u thời gian đ ế c h u y ể n ngữ. B iế t đ ư ợ c cách b iế n đ ổ i n g ữ âm H án H àn và H án V iệt quả là rấ t hữ u ích. V à th ế là tôi b ẩ t đ ầ u ch ú tâm nghiên cứ u đ ể có th ế tìm ra quy lu ật đ ổ i ứ ng n g ữ âm g iữ a các y ế u tố H án H àn và H án V iệt m ộ t cách toàn d iệ n và h ệ th ố n g . 2. Đồi tượng và phạin vi nghiên cứu. N h ư trên đ ã trìn h bày, sự đ ố i ứ n g n g ữ âm g iữ a các y ế u tố H án H àn và H án V iệ t là đ iề u c h ú n g tôi đ ặ c b iệ t quan tâm . Đ ố i tư ợ n g n g h iên cứ u c ủ a c h ú n g tôi là n h ữ n g ch ữ H án với âm đ ọ c H án H àn và âm đ ọ c H án V iệt. C h ú n g tôi xin nói n g ay cách h iế u củ a m ình v ề âm H án H àn, âm H án V iệt trư ớ c khi đi v ào trìn h b ày n h ữ n g v ấ n đ ề khác.  m H án H àn là âm đ ọ c ch ữ H án củ a n g ư ờ i H àn trê n cơ sở h ệ th ố n g n g ữ âm tiế n g H án thờ i tru n g đ ạ i n h ư n g âm đ ọ c đó d ồ n g th ờ i c ũ n g p h ả i ch ịu sự chi p h ố i c ủ a h ệ th ố n g n g ữ âm tiế n g H àn , - 4 - g ia n h ậ p v ào h ệ th ố n g n g ữ âm tiế n g H àn nh ư m ộ t bộ p h ậ n cấu th àn h nên nó và có sứ c phổ b iế n trong q u ản g đ ại q u ần chúng. L ịch sử h ìn h th àn h c ủ a âm H án H àn khá p h ứ c tạp, trải qua n h iề u giai đ o ạ n , bao g ồ m n h iề u tầ n g bậc khác nhau. C húng tôi sẽ đ ề c ậ p đ ế n v ấ n đ ề này ở p h ầ n giới th iệ u v ề bối cản h và quá trìn h h ình th àn h cách d ọ c H án H àn. C ò n âm H án V iệ t (hay còn gọi là cách đ ọ c H án V iệ t), theo N g u y ễ n T ài C ẩn , “ là m ộ t cách đ ọ c v ố n b â t n g u ồ n từ h ệ th ố n g n g ữ â m tiế n g H á n đời Đườn g, m à cụ t h ể là Đ ư ờ n g âm d ạ y ở G iao C h âu vào giai đoạn bao gồm k h o ản g hai th ế kỉ V III, IX ” n h ù n g đ ã d ầ n b iế n d ạ n g dưới tác đ ộ n g củ a quy ỉu ật ng ữ âm và n g ữ âm lịch sử tiế n g V iệ t đ ể trở thành cách đ ọ c riên g c ủ a ngư ời V iệ t và n h ữ n g n g ư ờ i th u ộ c v ă n h oá V iệ t.[9] Ở đ ây ch ú n g tôi nói đ ế n âm H án H àn và âm H án V iệt n h ư n g đ ố i tư ợ n g m à ch ú n g tôi đ ư a ra k h ảo sát chính là n ỉiữ iig c h ữ H á n vớ i à m đọc H á n H à n trong s ự so s á n h đ ố i c h iế u vó i â m đọc H á n V iệt củ a c h ủ n g . C h ú n g tôi d ự đ ịn h sẽ đi vào nghiên cứ u h ệ th ố n g p h ụ âm đ ầ u , h ệ th ố n g v ầ n và to àn bộ h ệ th ố n g âm tiế t H án H àn tro n g sự so sánh đ ố i c h iế u với âm tiế t H án V iệt. N h ư n g do h ạn c h ế v ề m ặ t thờ i gian, c ũ n g n h ư sự h ạn đ ịn h v ề k h u ô n kh ổ c ủ a lu ận văn, ở đây chúng tôi chỉ đi sâu vào n g h iên cứ u h ệ th ố n g vầ n H á n H à n trong sự đ ố i sánh với h ệ íìíô h g vần H á n V iệt. V à tro n g h ệ th ố n g v ầ n đ ó chúng tôi c ũ n g chỉ đi sâu vào n g h iên cứ u h ệ th ố n g cá c vần m ở . C h ú n g tôi xin nói th êm rằ n g khái n iệ m v ầ n m à c h ú n g tôi đ ề c ậ p đ ế n ở đ ây là bộ p h ận bao g ồm : âm đ ệ m , n guyên âm và âm cu ổ i. T ro n g tiế n g V iệ t tồ n tại hai khái n iệ m vần m ờ và vần n ử a m ở . V ần m ở là v ầ n k ế t th ú c b ằ n g chính ng u y ên âm tạ o đ ỉn h , hay nói cách khác là v ầ n chỉ do n g u y ê n âm tạ o thành. V ầ n n ử a m ở là v ầ n k ế t th ú c b ầ n g bán n g u y ên âm . C ụ th ể tro n g tiế n g V iệ t v ầ n n ử a m ở là n h ữ n g v ầ n k ế t th ú c b ằ n g bán n g u y ên âm -U /-w -/ và -I/-j/. N h ư n g tro n g tiế n g H àn h ầ u nh ư k h ô n g có các v ầ n n ử a m ở , n g o ại trừ m ộ t trư ờ n g h ợ p duy n h ấ t, đó là v ầ n - 5 - " l[ ij] k ế t th ú c b ằ n g b án n g u y ên âm /—j/. D o đó chúng tôi đ em —ì[ij] ghép ch u n g v ào vớ i các v ầ n m ở khác đ ể x ừ lí cho tiện . 3. Phương pháp nghiên cứu. T ro n g lu ận v ă n ch ú n g tôi chủ y ế u sử d ụ n g p h ư ơ n g pháp n g h iên cứ u so sánh đ ố i c h iế u n g ô n n g ữ học. M ặc dù th u ộ c hai loại hình ngôn ng ữ khác nh au n h ư n g c ấ u tạ o âm tiế t củ a tiế n g H àn và tiế n g V iệ t lại có đ iể m tư ơ n g đ ồ n g . H ơ n n ữ a tro n g h ệ th ố n g từ v ự n g tiế n g H àn và tiế n g V iệt lại tồ n tại m ộ t lư ợ n g lớn từ g ố c H án, đ ư ợ c gọi là từ H án H àn và từ H án V iệt. M ặc dù do sự tác d ộ n g c ủ a q u y lu ật b iế n âm cũ n g n h ư lịch sử p h át triể n n g ữ âm c ủ a m ỗi tiế n g , g iữ a từ H án H àn và từ H án V iệt tư ơ n g ứ n g có n h ữ n g đ iể m dị b iệ t, n h ư n g ch ú n g v ã n ch u n g nhau ở đ iể m x u ất phát- đ ó là ch ữ H án và âm d ọ c c ủ a nó thờ i tru n g đ ạ i, đư ợ c ghi n h ậ n qua các v ận th ư ở T ru n g H oa. T h e o đó, cơ sở c ủ a sự so sánh đ ố i c h iế u tro n g lu ận v ă n này sẽ là lấy chữ H án v à âm đ ọ c c ủ a nó (theo phiên th iế t trong Tập vận đờ i T ố n g ) làm tru n g gian đ ể soi v ào âm đ ọ c H án H àn và âm đ ọ c H án V iệt, xác lập quy luật đ ố i ứ ng g iữ a âm H án H àn và âm H án V iệt cho từ n g ch ữ H án đ ư ợ c cầ hai ngôn n g ữ cù n g sử d ụng. N h ư tên củ a lu ận v ă n đ ã đ ề cập đ ế n , c h ú n g tôi lấy cứ liệ u ch ín h từ bên tiế n g H àn với ch ữ H án và âm đ ọ c H án H àn sau đ ó m ớ i đ ố i c h iế u san g bên tiế n g V iệt với âm H án V iệt c ủ a ch ữ H án đó. Đ ể có m ộ t b ả n g d an h sách n h ữ n g ch ữ H án với âm đ ọ c H án H àn và H án V iệ t nh ư h iệ n có, c h ú n g tôi đ ã p h ả i tham k h ảo rấ t n h iề u tài liệ u và cu ố i cù n g c h ú n g tôi đ ã di đ ế n q u y ế t đ ịn h ch ọ n m ộ t cu ố n tự đ iể n ch ữ H án củ a H àn Q u ố c là H án H àn tô ĩ tâ n th ự c d ụ n g n g ọ c th iê n ( 'ềkậ ậ l í t ệ ffK ’r n B i M ) c ủ a n h à x u ấ t b ả n H u ệ V iên ( l ? > Ị i l # í ! : Aì'), đem đ ố i c h iế u vớ i cu ố n T ừ đ ế n H á n V iệ t (ỳH/l&iệJjỉị) c ủ a Đ ào D u y A n h th ấy có ch ữ nào g iố n g n h au v à đ ư ợ c sử d ụ n g vớ i n g h ĩa c ũ n g g iố n g nh au thì lấy ra lập th àn h m ộ t danh sách. N g o ài ra bên p h ía H án H àn c h ú n g tôi còn tham k h ảo n h iề u loại từ đ iể n , tự đ iể n k h ác đ ể c h ọ n ra âm đ ọ c đ ư ợ c coi là p h ổ b iế n n h ấ t cho ch ữ H án đ ã ch ọ n , - 6 - n h ư Đ ạ i H á n H à n t ự đ iể n của nhà x u ấ t b ả n T ỉn h  m xã (lÉỈEnĩil:), T líự c (lụ n g H á n t ự t ừ đ iể n ( R iỉl/M ^ í^ -i^ ỉ:) , Q u ố c n g ữ đ ạ i t ừ đ iể n ( ^ ‘ồ l ulì c ủ a nhà x u ất b ản D ân chúng th ư lâm T ừ đ iể n q u ố c n g ữ m ớ i ( All ^■ồ i ^ ì ';ỉ ỉ ) củ a nhà x u ấ t b ả n Đ ô n g Á ( s . ỏ | . ^ s Ị - ^ ... 3 ên p h ía H án V iệt, ngoài T ừ đ iể n H á n V iệ t c ủ a Đ ào D uy A nh, c h ú n g tôi có tham k h ảo âm đ ọ c chữ H án tro n g H á n V iệt t ự đ iể n c ủ a T h iề u C h ử u , và m ộ t vài từ đ iể n có liên quan k hác m ỗ i khi có sự đối ứ n g dị b iệ t x ả y ra giữ a âm H án H àn và âm H án V iệt. Đ ế tra cứ u p hiên th iế t và các v ậ n bộ củ a từ n g ch ữ H án trong b ả n g đ ố i c h iề u đ ã lập, c h ú n g tôi ch ủ y ế u d ự a vào c u ố n Đ ại H á n H à n t ự đ iể n củ a n hả x u ấ t b ản T ỉn h âm xã Ợ Ề ia tà i). V ề phía H án V iệt, vì k h ô n g có sách đ ổ tra cứ u phiên th iế t và các v ậ n bộ củ a từ n g ch ữ H án m ột, nên ch ú n g tôi ch ủ y ế u d ự a vào th àn h q u ả nghiên cứ u củ a N g u y ễ n T ài C ẩn tro n g N g u ồ n g ố c và q u ả trìn h liìn li th à n h cách đọc H á n V iệt khi p h ải đ ế c ậ p đ ế n n h ữ n g v ấ n đ ề có liên q u an đ ế n v ận bộ và n g u ồ n g ố c củ a các v ầ n H án V iệt. V ề cơ b ả n lu ận v ă n là m ộ t công trìn h nghiên cứ u so sánh đ ố i c h iế u trên cơ sở thu th ậ p và p h ân tích các cứ liệu và tài liệ u liên quan. H ư ớ n g n g h iên c ứ u ch ín h c ủ a ch ú n g tôi là nghiên cứ u so sánh đ ố i c h iế u theo c h iề u d ồ n g đ ạ i. Tuy nhiên tro n g n h ữ n g trư ờ n g hỢp cụ th ế , đ ể p h ụ c vụ cho v iệ c th u y ế t g iải c ủ a m ìn h , ch ú n g tôi có sử d ụ n g k ế t hợ p cả n h ữ n g p h ép so sánh đ ố i c h iế u m an g tính lịch đ ại. 4. Lịch sử nghiên cứu. Đ ã có rấ t n h iề u cô n g trình ngh iên cứ u v ề từ H án H àn và từ H án V iệt (cả v ề m ặ t n g ữ âm và n g ữ n g h ĩa). V ề p h ía H án V iệt, có rấ t n h iề u các h ọ c g iả tro n g v à n g o ài n ư ớ c d ồ n tâm lực cho v ấ n đ ề n g h iên cứ u này n h ư H .M a sp e ro , v ư ơ n g L ự c , Đ ào D uy A nh, N g u y ễ n T ài C ấn , T h iề u C h ử u , ••• - 7 - T ro n g đ ó cô n g trìn h n g h iên cứ u củ a N g u y ễ n Tài C ẩn , N g u ồ n g ố c và q u ả trìn h h ìn h th à n h cá c đ ọ c H á n Việt, có m ộ t ý n g h ĩa vô cùng quan trọ n g đ ố i với lĩn h v ự c n g h iên cứ u còn khá non trẻ c ủ a V iệt N am , lĩn h v ự c H án V iệt học. V ề p h ía H án H àn, theo như n h ữ n g gì m à chúng tôi b iế t đ ư ợ c, lịch sử n g h iên cứu v ề lĩn h v ự c này b â t đ ầ u cũ n g chứ a lâu lâm (từ cu ố i th ế kỉ X IX ) n h ư n g c ũ n g đ ã có n h ữ n g thành quả đ án g trân trọng. T hôi N am H y ( ẳ] ễ ] ) với C ố đ ạ i q u ố c n g ữ b iể u kỷ ( õ l c Ị l ^ ^ ì ĩ £ 7 | ^ ỹ ỉ ' T l ), L ý Đ ăc X uân H á n t ự n g ữ ă m n g h iê n c ứ u ( ( t n t ậ ắ l ) với T r iề u tự âm n g h iê n cứu với T riề u Tiên n g ữ Q u y ề n N h â n H ãn Tiên q u a n dịch n g ữ ầ m vận lu ậ n n g h iê n c ứ u B tiiíraối) m H à n t ự đ iể n H án S), T rư ơng Tam - ( '] Ì H -) với Đ ạ i H á n và n h iều học g iả với n h ữ n g công trìn h nghiên cứ u khác là n h ữ n g m in h ch ứ n g cho sự p h át triể n củ a lĩn h vự c ngh iên cứ u này. T h ế n h ư n g đ ố i với lĩn h vự c nghiên cứ u so sánh đ ố i c h iế u H án H àn với H án V iệt thì h ìn h n h ư chứ a đ ư ợ c chú trọ n g đ ế n . G ần đây do m ối quan h ệ hự p tác H àn - V iệt ngày càng phát triể n , lĩn h vự c giao lưu v ă n hoá cũ n g theo đ ó m à khởi sắc. Đ ã có n h ữ n g công trìn h nghiên cứ u so sánh đ ố i c h iế u v ề tiế n g H àn và tiế n g V iệ t trên các lĩn h vự c ngữ âm , ng ữ n g h ĩa, từ vự ng, n g ữ p h áp n h u n g v ẫ n ch ư a thành h ệ thống. C òn đ ố i với lĩn h vự c từ H án H àn v à H án V iệ t thì m ớ i chỉ có n h ữ n g bài v iế t lẻ tẻ m an g tính p h ác th ảo , c h u a đ ủ đ ể n g ư ờ i ta hình d u n g v ề m ộ t lớp từ v ố n c h iế m đ a số tro n g h ệ th ố n g từ v ự n g tiế n g H àn cũ n g n h ư tiế n g V iệt. C h ứ a có cô n g trìn h ngh iên cứ u nào đi sâu vào nghiên cứ u so sánh đ ố i c h iế u h ệ th ố n g n g ữ â m H á n H à n với h ệ th ô n g n g ữ â m H á n V iệt cả. Đ ây có lẽ là cô n g trìn h đ ầ u tiên đi v ào đ ịa h ạ t này. 5. Ý n g h ĩa v à m ụ c đ íc h c ủ a lu ậ n v ă n . T h ự c h iệ n đ ề tài n g h iên cứ u này, c h ú n g tôi k h ô n g dám n g h ĩ đ ế n sự đ ó n g g ó p đ ố i với l ĩ n h vự c nghiên c ứ u so s á n h đ ố i c h iế u t i ệ th ố n g n g ữ - 8 - â m H á n H à n và h ệ th ố n g n g ữ â m H á n Việt. N h ư n g với b ả n th ân ngư ờ i v iế t thì lu ận v ă n có m ộ t ý n g h ĩa vô cùng quan trọ n g . N ó g iúp c h ú n g tôi h iể u sâu hơ n v ề m ộ t giai đ o ạ n đ ã từ n g đi qua tro n g lịch sử c ủ a cả hai dân tộ c, v ề h ệ th ố n g n g ữ âm củ a tiế n g H àn và tiế n g V iệt, và m ộ t p h ầ n là củ a cả tiế n g H án th ờ i tru n g cổ. N h ư đ ã có dịp nói đ ế n ở p h ần trên, v iệ c b iế t đ ư ự c quy lu ật đ ố i ứ ng g iữ a âm H án H àn và âm H án V iệt có m ộ t ý n g h ĩa vô cù n g quan trọ n g tro n g v iệ c tiế p c ậ n với tiế n g H àn. N ó giúp cho v iệ c h ọ c tiế n g H àn n h an h hơ n và h iệ u q u ả hơn. L à m ộ t g iản g viên d ạy tiế n g H àn cho n g ư ờ i V iệt m o n g ước c ủ a ch ú n g tôi là làm sao cho sinh viên có th ể tiế p c ậ n với tiế n g H àn m ộ t cách n h an h n h ấ t h iệ u quả nhất. M ộ t tro n g n h ữ n g b iệ n p h áp đ ể d ạ t đ ư ợ c đ iề u đ ó là g iú p cho sinh viên tìm ra quy lu ật đ ố i ứ n g g iữ a âm Mán H àn và âm H án V iệ t đ ế dù có nghe có g ặp từ đ ó lần đ ầ u sinh viên v ã n có th ể đoán biết được ý n g h ĩa c ủ a nó. C h ú n g tôi nghiên cứ u so sánh đ ố i c h iế u âm H án H àn với âm H án V iệt c ũ n g vì m ục đ ích đó. N h ư đ ã có lần nói tớ i, lần đ ầ u tiên khi b iế t đ ư ợ c n g h ĩa củ a các từ tiế n g H àn có n g u ồ n g ố c từ tiế n g H án c h ú n g tôi đ ã vô cùng n g ạc nhiên. K h ô n g h iể u do đ âu m à âm H án H àn và âm H án V iệ t lại g ần gũi nhau đ ế n v ậy . C h ú n g còn g ần gũi hơn cả so với âm củ a tiế n g H án h iệ n đ ạ i, là th ứ ngôn n g ữ m à Mán H àn và H án V iệt đ ã vay mƯỢn. C h ú n g tôi q u y ế t đ ịn h đi tìm lời giải đ áp cho n h ữ n g th ác m ắ c c ủ a m ìn h b ắ t đ ầ u từ cô n g trình nghiên cứ u này. 6. C ấu trú c của luận văn. C ấ u trú c c ủ a lu ận v ă n được sâp x ế p như sau: M ở đầu C h ư ơ n g 1: VÀI NÉT KHÁI QUÁT VỀ ẨM HÁN HÀN VÀ ÂM HÁN VỈỆT 1.1. Bồĩ cảnh và quả trình hình thành âm Hán Hàn và âm Hán Việt - 9 - 1.1.1 B ố i cá n h và q u á trình hình thành cách đọc H á n H àn 1.1.2. B ố i cả n h và q u á trìn h hình thành cách đọc H á n Việt. 1.2 H ệ íliông ngữ ăm tiếng Hàn và tiếng Việt 1.2.1. H ệ th ố n g n g ữ âm tiế n g H àn. 1.2.2. H ệ th ố n g các vằn H á n H à n và các vần H án Việt. C h ư ơ n g 2: NGHIÊN c ứ u s o SÁNH ĐỐI CHIẾU ÂM HÁN HÀN VỚI ẢM HÁN V IỆT (CÁC VẦN MỞ) 2.1. C ác v ần m ở là n h ữ n g nguyên âm cao, h ẹ p , đón g (các v ầ n ] [i ], T Ì[w i], —1[ij], T [ u ] , Tĩ Liu]) 2.2 C ác v ần m ở là n h ữ n g n guyên âm tru n g hoà, n ử a h ẹ p , n ử a đ ó n g [oe], ] [ 3 ], ^ [j 0 ], -L [o ], (các v ầ n -lì [e], 31 [je], ĩfl[w e], [jo]) 2.3 Các v ầ n m ở là n h ữ n g nguyên âm trung hoà, nử a rộng, n ử a 1Ĩ 1 Ở (V ầ n H [ae], ^ l[w c ]) 2.4. C ác v ầ n m ở là n h ữ n g nguyên âm th ấ p rộ n g v à m ở (V ần H a ] , > [ j a ] , 4 [ w a ] ) K ế t luận Pliụ lục Tài liệu trích dãn Tài liệu tham khảo - 1 0 - C h ư ơ n g 1: VÀI NÉT KHÁI QUÁT VỀ ÂM HÁN HÀN VÀ ÂM HÁN VIỆT 1.1. Bối cảnh và quá trình hình thành âm Hán Hàn và âm Hán Việt. C h ữ H án là lo ại v ă n tự ra đờ i từ rấ t lâu, cách đ âu k h o ả n g 3000 n ăm . T ừ trư ớ c đ ế n nay ch ú n g ta đ ã quá quen với suy n g h ĩ ch ữ H án là c ủ a dân tộc H án, dân tộ c H án đ ã sán g tạ o ra chữ H án. N h ư n g g ầ n đây có m ộ t số nhà ngh iên cứ u lật lại v ấ n đ ề , cho rằ n g m ới đ ầ u ch ữ H án k h ô n g p h ải do dân tộ c H án sán g tạ o ra m à người H án cũ n g mƯỢn từ m ộ t dân tộ c k hác g iố n g như H àn Q u ố c và V iệ t N am mƯỢn chữ H án v ậy . Đ ây là v ấ n đ ề k h ô n g th u ộ c p h ạ m vi n g h iên cứ u c ủ a ch ú n g tôi. Chỉ b iế t rằ n g trư ớ c khi có v ăn tự củ a riê n g m ìn h , cả H àn Q u ố c và V iệt N am đ ã coi chữ H án n h ư m ộ t v ă n tự ch ín h th ố n g . S inh h o ạ t v ă n tự c ủ a H àn Q u ố c và V iệt N am g â n liề n với ch ữ H án. Đ ó chính là sợi dây g â n k ế t hai nư ớc tư ởng c h ừ n g n h ư c h ẳ n g có gì liên qu an đ ế n nhau. N g ày nay ch ữ H án k h ô n g còn được sử d ụ n g rộ n g rãi n h ư xư a nữ a. C ả H àn Q u ố c và V iệ t N am đ ề u đ ã có v ă n tự củ a riêng m ình. N h u n g d ấu tích c ủ a m ộ t th ờ i “ x a đ ồ n g q u ỹ th ư đ ồ n g v ă n ” v ã n còn đ ế lại d ấ u tích c ủ a nó trên m ọ i m ặ t c ủ a đ ờ i số n g c ủ a hai dân tộ c H àn - V iệt, m à m ộ t tro n g n h ữ n g m ặ t đ ó là sin h h o ạ t n g ô n n g ữ v ă n tự. T heo n h ữ n g n g u ồ n th ố n g kê ch ứ a đ ầ y đ ủ thì tro n g k h o từ v ự n g tiế n g V iệt có k h o ả n g trên 60% là từ H án V iệt. M ộ t tình trạ n g c ũ n g tư ơ n g tự th ế đ ã x ả y ra tro n g tiế n g H àn. V à đ iề u đ á n g n g ạ c n h iên h ơ n là m ỗ i k h i p h á t âm n h ữ n g từ H án H àn ta có th ể liên tư ở n g đ ế n m ộ t từ H án V iệ t v à ngƯỢc lại. B ở i âm đ ọ c c ủ a ch ú n g rấ t g ần g ũ i với nhau. D o đ âu m à có h iệ n tư ợ n g n ày ? P h ải g iải th ích th ế nào n ế u k h ô n g x u ấ t p h át từ n g u ồ n - 11 - gốc xuất xứ của chúng, một nguồn gốc từ trong tiếng Hán? 1.1.1 Bối cảnh và quá trình hình thành cách đ ọ c Hán Hàn T h e o Tam q u ố c s ử k ỷ , ng ay từ thời k ỳ Tam quốc tro n g lịch sử T riề u T iên ch ữ H án đ ã được du n h ậ p vào H àn Q u ố c và ngư ời H àn mƯỢn ch ữ Hán đ ể th ự c h iệ n sinh h o ạ t v ă n tự c ủ a m ình. N g ư ờ i ta cho rằ n g vào thời k ỳ đ ó cả ba v ư ơ n g q u ố c trên bán đ ả o T riề u Tiên là K o g u ry o P aek je ( ) vả S h illa ( « . ) đ ề u sử d ụ n g chữ H án nh ư m ộ t n g o ại ngữ . Có lẽ c ả K o g u ry o , P aek ịe và S hilla đ ề u cố g ắ n g đ ể đ ạ t tới m ộ t âm g ần n h ấ t với âm đ ư ợ c đ ụ c ở T ru n g Q u ố c vào thờ i k ỳ đó. N h ư n g k hông vì th ế m à cho rằ n g cách đ ọ c ch ữ H án c ủ a ba n ư ớ c là h o àn toàn g iố n g nhau. C ó n h iề u k h ả n ă n g cho p h ép nlìững dị b iệ t có th ể x ả y ra tro n g cách đ ọ c ở ba nư ớc. N h ư n g tình h ình trở n ên khác đi k ể từ cu ố i th ế k ỷ th ứ V II, sau khi S hilla th ố n g n h ấ t Tam q u ố c lậ p n ên m ộ t q u ố c g ia th ố n g n h ấ t (năm 676) và b ắt đ ầ u các h o ạ t đ ộ n g cải cách c ủ a m ình. Đ ể tă n g cư ờ n g q u y ề n th ố n g trị, q u ố c g ia p h o n g k iế n S h illa đ ã tiế n h àn h ch ỉn h đ ố n v à tă n g cư ờ ng n h ữ n g công cụ c ủ a bộ m áy cai trị n h ư củ n g c ố và tă n g c ư ờ n g b ộ m áy hành ch ín h q u ố c gia, tiế n h àn h cải cách c h ế (ìộ q u ân sự. T h ờ i k ỳ này N h o giáo và P h ậ t giáo đ ư ợ c coi là cô n g cụ tinh th ần q u an trọ n g đ ố i vớ i v iệ c th ố n g trị củ a nhà nư ớc p h o n g k iế n S hilla. Đ ặc b iệ t giai c ấ p th ố n g trị đ ã lấy giáo lý N ho giáo làm cơ sở cho v iệ c th iế t lập lại th ể c h ế ch ín h trị q u ố c gia. G iáo d ụ c N ho giáo vì th ế đ ã được tiế n h àn h ở S hilla th ố n g n h ất. C u ố i th ế k ỷ V II, S hilla đ ã đ ịn h ra q u ố c h ọ c v à tiế n hành g iả n g d ạ y k in h đ iể n N h o giáo, s ự tru y ề n th ụ kinh đ iể n N ho giáo k h ô n g th ể tách rời với v iệ c d ạ y và h ọ c c h ữ H án. Đ ây chính là đ iề u k iệ n xã h ộ i quan trọ n g ch o v iệ c h ìn h th àn h m ộ t quy p h ạm th ố n g n h ấ t cho cách đ ọ c ch ữ H án c ủ a m ộ t n ư ớ c Shilla t h ố n g n h ấ t và có lẽ c ũ n g ỉà c ơ sở q u a n t r ọ n g cho v i ệ c hình th àn h cách đ ọ c H án H àn. - 12 -