Tài liệu Nghiên cứu nâng cao năng lực quản lý các dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư (ppp) tại ban quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình giao thông thành phố hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦY LỢI PHẠM DUY HƯNG NGHIÊN CỨU NÂNG CAO NĂNG LỰC QUẢN LÝ CÁC DỰ ÁN ĐẦU TƯ THEO HÌNH THỨC ĐỐI TÁC CÔNG TƯ (PPP) TẠI BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH GIAO THÔNG THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ HÀ NỘI, NĂM 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦY LỢI PHẠM DUY HƯNG NGHIÊN CỨU NÂNG CAO NĂNG LỰC QUẢN LÝ CÁC DỰ ÁN ĐẦU TƯ THEO HÌNH THỨC ĐỐI TÁC CÔNG TƯ (PPP) TẠI BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH GIAO THÔNG THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành: Quản lý xây dựng Mã số: 60.58.03.02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN: PGS.TS Nguyễn Hữu Huế HÀ NỘI, NĂM 2018 LỜI CAM ĐOAN Học viên là Phạm Duy Hưng, học viên cao học chuyên ngành Quản lý xây dựng lớp 24QLXD11, xin cam đoan mọi thông tin liên quan đến Ban quản lý dự án Đầu tư xây dựng Công trình giao thông thành phố Hà Nội được cung cấp trong luận văn là trung thực. Học viên xin cam đoan đây là đề tài nghiên cứu của học viên dưới sự hướng dẫn của thầy giáo PGS.TS Nguyễn Hữu Huế, học viên hoàn toàn chịu trách nhiệm về những nội dung đã trình bày. Tác giả luận văn Phạm Duy Hưng i LỜI CẢM ƠN Sau thời gian học tập, nghiên cứu và thực hiện, học viên đã hoàn thành luận văn với đề tài: “Nghiên cứu nâng cao năng lực quản lý các dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) tại Ban quản lý dự án Đầu tư xây dựng Công trình giao thông thành phố Hà Nội”. Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, học viên xin bày tỏ lời cảm ơn chân thành tới: Ban Giám hiệu Nhà trường, Khoa Công trình, Phòng Đào tạo Đại học và Sau Đại học của Trường Đại học Thủy lợi đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ học viên trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Đặc biệt thầy giáo PGS.TS Nguyễn Hữu Huế đã trực tiếp tận tình hướng dẫn, giúp đỡ học viên trong suốt quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp. Các thầy giáo, cô giáo trong Hội đồng khoa học đã chỉ bảo những lời khuyên quý giá, giúp học viên có đủ kiến thức cơ sở và chuyên ngành để hoàn thành luận văn. Học viên cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban quản lý dự án Đầu tư xây dựng Công trình giao thông thành phố Hà Nội cùng toàn thể bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã giúp đỡ học viên hoàn thành luận văn. Do trình độ chuyên môn, kinh nghiệm cũng như thời gian còn hạn chế nên trong quá trình thực hiện luận văn học viên khó tránh khỏi những thiếu sót. Học viên rất mong tiếp tục nhận được những ý kiến đóng góp của quý độc giả. Xin trân trọng cảm ơn! ii MỤC LỤC DANH MỤC HÌNH............................................................................................................... vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT VÀ GIẢI THÍCH THUẬT NGỮ ........................... vii MỞ ĐẦU ................................................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài .............................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................... 2 4. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu ................................................. 2 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .................................................... 3 6. Kết quả đạt được ......................................................................................... 3 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ DỰ ÁN, QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH VÀ HÌNH THỨC ĐẦU TƯ PPP ............................................................... 4 1.1 Dự án đầu tư xây dựng .............................................................................. 4 1.1.1 Dự án đầu tư xây dựng.....................................................................................4 1.1.2 Đặc điểm của dự án đầu tư xây dựng ..............................................................5 1.1.3 Phân loại dự án đầu tư xây dựng công trình ....................................................6 1.1.4 Các giai đoạn thực hiện dự án đầu tư xây dựng công trình .............................7 1.2 Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình ............................................... 9 1.2.1 Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình ......................................................9 1.2.2 Các mục tiêu của quản lý dự án xây dựng .....................................................10 1.2.3 Các hình thức tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình .................12 1.2.4 Nội dung quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình .....................................13 1.2.5 Những nguyên tắc quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình ......................16 1.2.6 Năng lực quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình của Ban quản lý dự án... 17 1.3 Thực trạng công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình trong thờ� g�an qua ở V�ệt Nam ..................................................................................... 17 1.4 Hình thức đầu tư theo mô hình đối tác công tư (PPP) ............................ 19 1.4.1 Đầu tư theo mô hình đối tác công tư (PPP) ...................................................19 1.4.2 Các đặc điểm cơ bản của mô hình đối tác công tư PPP ................................20 1.4.3 Mô hình đối tác công tư PPP trên thế giới.....................................................21 1.4.4 Hình thức đầu tư theo mô hình đối tác công tư PPP ở Việt Nam..................24 iii Kết luận chương 1 ................................................................................................................. 28 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN TRONG QUẢN LÝ CÁC DỰ ÁN ĐẦU TƯ THEO HÌNH THỨC PPP................................................................................................................. 29 2.1 Các quy định của pháp luật về công tác quản lý các dự án đầu tư theo hình thức PPP ................................................................................................ 29 2.2 Nội dung công tác quản lý các dự án đầu tư theo hình thức PPP ........... 31 2.2.1 Quản lý hợp đồng dự án ................................................................................ 32 2.2.1.1 Bảo đảm nguồn vốn và tiến độ huy động vốn phù hợp với tiến độ thực hiện dự án ....................................................................................................................... 32 2.2.1.2 Bảo đảm điều kiện triển khai dự án ............................................................ 32 2.2.2 Quản lý chất lượng công trình dự án ............................................................. 34 2.2.3 Công tác thanh, quyết toán công trình ........................................................... 38 2.2.4. Công tác chuyển giao và bảo hành công trình dự án.................................... 38 2.2.5 Công tác giải phóng mặt bằng (GPMB) ........................................................ 39 2.3 Công tác quản lý công trình giao thông .................................................. 39 2.4 Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý dự án đầu tư theo hình thức PPP ... 41 2.5 Các phương pháp nghiên cứu nâng cao năng lực quản lý ...................... 45 2.5.1 Phương pháp quản lý thời gian dự án ............................................................ 46 2.5.2 Phương pháp quản lý chi phí dự án ............................................................... 47 2.5.3 Phương pháp quản lý chất lượng dự án ......................................................... 50 2.5.4 Phương pháp quản lý rủi ro dự án ................................................................. 51 Kết luận chương 2 ................................................................................................................. 54 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC QUẢN LÝ CÁC DỰ ÁN ĐẦU TƯ THEO HÌNH THỨC PPP CỦA BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH GIAO THÔNG THÀNH PHỐ HÀ NỘI ................................................. 55 3.1 Giới thiệu về Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình giao thông thành phố Hà Nội .......................................................................................... 55 3.1.1 Sự hình thành và phát triển của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình giao thông thành phố Hà Nội ......................................................................... 55 3.1.2 Cơ cấu tổ chức của Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình giao thông thành phố Hà Nội ......................................................................................... 55 3.1.3 Chức năng, nhiệm vụ của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình giao thông thành phố Hà Nội ......................................................................................... 57 iv 3.2 Các dự án đầu tư theo hình thức PPP của Ban quản lý dự án Đầu tư xây dựng Công trình giao thông thành phố Hà Nội............................................. 59 3.2.1 Các dự án đã hoàn thành ................................................................................60 3.2.2 Các dự án chuyển tiếp ....................................................................................60 3.2.3 Các dự án đang hoàn chỉnh thủ tục lựa chọn nhà đầu tư và đàm phán ký kết hợp đồng BT: ..........................................................................................................68 3.2.4 Các dự án đang lập, trình thẩm định, phê duyệt BCNCKT ...........................70 3.3 Đánh giá năng lực của Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình giao thông thành phố Hà Nội ........................................................................ 71 3.3.1 Các mặt đạt được ...........................................................................................71 3.3.2 Tồn tại, khó khăn ...........................................................................................72 3.3.3 Nguyên nhân tồn tại, khó khăn ......................................................................75 3.4 Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý các dự án đầu tư theo hình thức PPP tại Ban quản lý dự án Đầu tư xây dựng Công trình giao thông thành phố Hà Nội trong thời gian tới ............................................................ 77 3.4.1 Giải pháp hoàn thiện về cơ cấu tổ chức, nhân sự ..........................................78 3.4.2 Giải pháp nâng cao năng lực trong công tác giải phóng mặt bằng ................80 3.4.3 Tăng cường công tác quản lý tiến độ dự án ...................................................82 3.4.4 Công tác quản lý chất lượng dự án ................................................................84 3.4.5 Công tác lựa chọn nhà đầu tư, lựa chọn nhà thầu: .........................................86 3.4.6 Công tác quản lý chi phí dự án ......................................................................88 Kết luận chương 3 ................................................................................................................. 90 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................................................. 91 1 Kết luận ...................................................................................................... 91 2 Kiến nghị với các tổ chức có liên quan ...................................................... 92 v DANH MỤC HÌNH Hình 1. 1 Chu trình dự án đầu tư xây dựng ..................................................................... 7 Hình 1. 2 Chu trình quản lý dự án ................................................................................. 10 Hình 1. 3 Tam giác mục tiêu ......................................................................................... 11 Hình 1. 4 Tứ giác mục tiêu ............................................................................................ 11 Hình 1. 5 Ngũ giác mục tiêu ......................................................................................... 11 Hình 1. 6 Lục giác mục tiêu .......................................................................................... 12 Hình 1. 7 Các lĩnh vực của quản lý dự án ..................................................................... 16 vi DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Lĩnh vực cơ bản trong QLDA đầu tư xây dựng công trình....................14 Bảng 2.1 Vận dụng các phương pháp nâng cao năng lực quản lý trong quá trình thực hiện dự án ......................................................................................................................52 Bảng 3. 1 Tồn tại gây kéo dài thời gian dự án...............................................................72 vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT VÀ GIẢI THÍCH THUẬT NGỮ Từ viết tắt Từ viết đầy đủ BCNCKT : Báo cáo nghiên cứu khả thi BKHĐT : Bộ Kế hoạch và Đầu tư BQLDA : Ban quản lý dự án BTC : Bộ Tài chính BXD : Bộ Xây dựng CĐT : Chủ đầu tư CTXD : Công trình xây dựng CTGT : Công trình giao thông GPMB : Giải phóng mặt bằng HĐND : Hội đồng nhân dân HSMT : Hồ sơ mời thầu NĐ-CP : Nghị định - Chính phủ QH : Quốc hội TKBVTC : Thiết kế bản vẽ thi công TKKT - TDT : Thiết kế kỹ thuật - Tổng dự toán TT : Thông tư TVGS : Tư vấn giám sát XDCT : Xây dựng công trình UBND : Ủy ban nhân dân viii MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Cùng với quá trình mở cửa và hội nhập của nền kinh tế, hoạt động đầu tư được đẩy mạnh, đặc biệt là đầu tư xây dựng các công trình cơ sở hạ tầng. Thành quả của hoạt động đầu tư có tác động to lớn đến sự phát triển kinh tế xã hội, nâng cao đời sống cho nhân dân. Có thể nói lập dự án đầu tư mới chỉ là điều kiện cần; để đảm bảo cho hoạt động đầu tư theo dự án được thành công, mục tiêu của dự án được thực hiện thì điều kiện đủ chính là quản lý tốt các hoạt động ở mỗi giai đoạn của chu kỳ dự án đầu tư về tất cả các mặt chất lượng, tiến độ và chi phí. Để dự án đầu tư được triển khai đúng tiến độ, hiệu quả và đạt được mục tiêu đề ra đòi hỏi phải làm tổ chức tốt công tác quản lý thực hiện dự án, trong đó đặc biệt tập trung vào: tổ chức, phân công, giám sát, điều phối thực hiện các hoạt động, kịp thời xử lý các tình huống. Thủ đô Hà Nội với vai trò, vị trí là trung tâm chính trị, kinh tế và văn hoá của cả nước, trong những năm vừa qua đã có những bước phát triển mạnh mẽ nhờ sự đầu tư của Nhà nước cũng như các thành phần kinh tế khác. Trong đó, nhiều dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng có quy mô lớn và có ý nghĩa quan trọng đã và đang được triển khai. Ban quản lý dự án Đầu tư xây dựng Công trình giao thông thành phố Hà Nội là đơn vị trực thuộc UBND Thành phố Hà Nội, được giao làm chủ đầu tư xây dựng các công trình giao thông, hạ tầng kỹ thuật trọng điểm của Thành phố như dự án xây dựng cầu Vĩnh Tuy (giai đoạn 1 & 2), dự án xây dựng nút giao thông trung tâm quận Long Biên, dự án xây dựng đường giao thông bao quanh khu tưởng niệm danh nhân Chu Văn An, dự án xây dựng đường Vành Đai I (đoạn Ô Đống Mác - Nguyễn Khoái), dự án xây dựng đường 5 kéo dài, dự án xây dựng hạ tầng kỹ thuật các khu tái định cư Đông Hội, Xuân Canh, Vĩnh Ngọc... Với chức năng, nhiệm vụ đuợc giao, Ban đã đạt được những kết quả quan trọng, công tác quản lý thực hiện dự án cơ bản đạt được những yêu cầu đặt ra. 1 Tuy nhiên việc triển khai và thực hiện quản lý các dự án đặc biệt là các dự án đầu tư theo hình thức đối tác công - tư (PPP) tại Ban quản lý dự án Đầu tư xây dựng Công trình giao thông thành phố Hà Nội vẫn còn có những tồn tại, hạn chế cần khắc phục như việc thực hiện cơ chế phối hợp giữa Ban với Nhà đầu tư, tiến độ thi công chậm, trình độ chuyên môn của một bộ phận cán bộ chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ giai đoạn hiện nay... Với tầm quan trọng của các dự án mà Ban được giao làm chủ đầu tư (hoặc là đại diện cơ quan Nhà nước có thẩm quyền), đòi hỏi công tác quản lý thực hiện dự án tại Ban quản lý dự án Đầu tư xây dựng Công trình giao thông thành phố Hà Nội cần được nâng cao hơn nữa. Xuất phát từ thực tiễn nêu trên, học viên xin lựa chọn đề tài “Nghiên cứu nâng cao năng lực quản lý các dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) tại Ban quản lý dự án Đầu tư xây dựng Công trình giao thông thành phố Hà Nội” làm luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất được giải pháp nâng cao năng lực về công tác quản lý các dự án đầu tư theo hình thức PPP tại Ban QLDA Đầu tư xây dựng Công trình giao thông thành phố Hà Nội. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1 Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu năng lực quản lý dự án và nâng cao năng lực QLDA các dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) tại Ban quản lý dự án Đầu tư xây dựng Công trình giao thông thành phố Hà Nội, những nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý dự án và các giải pháp nâng cao năng lực quản lý dự án tại đơn vị. 3.2 Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của luận văn được tập trung vào năng lực quản lý dự án và năng lực QLDA các dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) tại Ban QLDA Đầu tư xây dựng Công trình giao thông thành phố Hà Nội. 4. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu Cách tiếp cận: Tiếp cận từ tổng thể đến chi tiết; Thông qua các công trình thực tế và các ấn phẩm đã phát hành nghiên cứu, phân tích để giải đáp các mục tiêu đề ra của đề 2 tài. Các phương pháp nghiên cứu: - Phương pháp thu thập phân tích tài liệu trên cơ sở các quy định hiện hành và các ứng dụng thực tế - Phương pháp kế thừa những kết quả đã tổng kết, nghiên cứu - Phương pháp tổng hợp, so sánh, phân tích, thống kê. 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 5.1. Ý nghĩa khoa học Đề tài này đánh giá được các tồn tại và nguyên nhân của các tồn tại, đề xuất được giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tại một Ban QLDA cụ thể, qua đó cung cấp cơ sở cho các Ban QLDA hoặc các ban ngành liên quan khác tham khảo. 5.2. Ý nghĩa thực tiễn Việc phân tích chi tiết các tồn tại và nguyên nhân của các tồn tại này dựa trên cơ sở thực tế và dựa trên nhiều khía cạnh khác nhau sẽ giúp cho các giải pháp đề xuất thực sự thiết thực đối với Ban quản lý dự án Đầu tư xây dựng Công trình giao thông thành phố Hà Nội. Qua đó kết quả của luận văn có thể cung cấp thông tin hữu ích cho địa phương, đồng thời góp phần cung cấp thông tin nhằm cải thiện hiệu quả nói chung cho các BQLDA khác. 6. Kết quả đạt được - Xác định được các tồn tại trong quá trình quản lý các dự án đầu tư theo hình thức PPP mà Ban quản lý dự án Đầu tư xây dựng Công trình giao thông thành phố Hà Nội đang gặp phải trong thời gian qua. - Xác định được nguyên nhân của các tồn tại mà Ban quản lý dự án Đầu tư xây dựng Công trình giao thông thành phố Hà Nội gặp phải trên cơ sở pháp quy và thực tiễn. - Đề xuất được giải pháp nhằm nâng cao năng lực quản lý các dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) của Ban quản lý dự án Đầu tư xây dựng Công trình giao thông thành phố Hà Nội. 3 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ DỰ ÁN, QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH VÀ HÌNH THỨC ĐẦU TƯ PPP 1.1 Dự án đầu tư xây dựng 1.1.1 Dự án đầu tư xây dựng Dự án đầu tư xây dựng là tập hợp các đề xuất có liên quan đến việc sử dụng vốn để tiến hành hoạt động xây dựng để xây dựng mới, sửa chữa, cải tạo công trình xây dựng nhằm phát triển, duy trì, nâng cao chất lượng công trình hoặc sản phẩm, dịch vụ trong thời hạn và chi phí xác định. [1] Dự án đầu tư xây dựng khác với các dự án khác là dự án đầu tư có gắn liền với việc xây dựng công trình và hạ tầng kỹ thuật liên quan đến dự án. Dự án đầu tư có thể xem xét dưới nhiều góc độ khác nhau, cụ thể: - Xét trên tổng thể chung của quá trình đầu tư: Dự án đầu tư có thể được hiểu như là kế hoạch chi tiết triển khai các hoạt động đầu tư nhằm đạt được các mục tiêu đã đề ra trong một khoảng thời gian nhất định, hay đó là một công trình cụ thể thực hiện các hoạt động đầu tư. Để có được một dự án đầu tư phải bỏ ra hoặc huy động một lượng nguồn lực lớn kỹ thuật, vật chất, lao động, tài chính và thời gian. Phải bỏ ra một lượng chi phí lớn nên đòi hỏi phải phân tích, đánh giá, so sánh và lựa chọn để tìm ra một phương án tối ưu nhất. - Xét về mặt hình thức: Dự án đầu tư là tài liệu kinh tế - kỹ thuật về một kế hoạch tổng thể huy động nguồn lực đầu vào cho mục tiêu đầu tư. Vì vậy, trong dự án đó nội dung phải được trình bày có hệ thống và chi tiết theo một trình tự, logic và đúng quy định chung của hoạt động đầu tư. - Xét về góc độ quản lý: Dự án đầu tư là công cụ quản lý việc sử dụng vốn, vật tư, lao động… để tạo ra kết quả kinh tế tài chính trong một thời gian dài. Do dự án đầu tư là tài liệu được xây dựng trên những căn cứ khoa học và thực tiễn, được trải qua thẩm định và phê duyệt của cơ quan có thẩm quyền nên hồ sơ dự án đầu tư mang tính pháp lý và trở thành một công cụ quản lý quan trọng trong hoạt động thực hiện một dự án 4 đầu tư. Việc quản lý dự án sẽ thực hiện trong khuôn khổ mà nội dung dự án đã thể hiện về yêu cầu sử dụng các nguồn lực, về hướng tới mục tiêu của dự án: lợi nhuận, lợi ích kinh tế - xã hội của ngành, vùng/địa phương. - Xét về góc độ kế hoạch hóa: Dự án đầu tư là một hoạt động kinh tế riêng biệt nhỏ nhất trong công tác kế hoạch hóa nền kinh tế nói chung. Dự án đầu tư là kế hoạch chi tiết của công cuộc đầu tư. - Xét về mặt nội dung: Dự án đầu tư là tập hợp các hoạt động có liên quan với nhau được kế hoạch hóa để đạt được mục tiêu cụ thể, trong một thời gian nhất định, thông qua việc sử dụng nguồn lực nhất định. Nội dung phải thể hiện 4 vấn đề cơ bản: Sự cần thiết phải đầu tư và mục tiêu đầu tư; Quy mô đầu tư và giải pháp thực hiện; Tính toán hiệu quả đầu tư; Xác định độ an toàn và tính khả thi của dự án. 1.1.2 Đặc điểm của dự án đầu tư xây dựng Đặc điểm của dự án đầu tư xây dựng là: - Mỗi dự án đầu tư xây dựng là một đơn vị xây dựng được cấu thành bởi một hoặc nhiều công trình đơn lẻ có mối liên hệ nội tại, thực hiện hạch toán thống nhất, quản lý thống nhất trong quá trình xây dựng trong phạm vi thiết kế sơ bộ. - Các dự án đầu tư xây dựng phải tuân thủ theo một trình tự xây dựng cần thiết và trải qua một quá trình xây dựng đặc biệt, tức là mỗi dự án xây dựng là cả một quá trình theo thứ tự từ lúc đưa ra ý tưởng xây dựng và đề nghị xây dựng đến lúc lựa chọn phương án, đánh giá, quyết sách, điều tra thăm dò, thiết kế, thi công cho đến lúc công trình hoàn thiện đi vào sử dụng. - Dự án đầu tư xây dựng dựa theo nhiệm vụ đặc biệt để có được hình thức tổ chức có đặc điểm dùng một lần. Điều này được biểu hiện ở việc đầu tư duy nhất một lần, địa điểm xây dựng cố định một lần, thiết kế và thi công đơn nhất. - Mọi dự án đầu tư xây dựng đều có tiêu chuẩn về hạn ngạch đầu tư. Chỉ khi đạt đến một mức độ đầu tư nhất định mới được coi là dự án xây dựng, nếu không đạt được tiêu chuẩn về mức đầu tư này thì chỉ được coi là đặt mua tài sản cố định đơn lẻ, mức hạn ngạch về đầu tư này được Nhà nước quy định. 5 1.1.3 Phân loại dự án đầu tư xây dựng công trình Dự án đầu tư xây dựng được phân loại theo quy mô, tính chất, loại công trình xây dựng và nguồn vốn sử dụng. [1] Phân loại dự án đầu tư XDCT theo quy mô đầu tư: Tùy theo tính chất của dự án và quy mô đầu tư, dự án đầu tư trong nước được phân loại thành: Dự án quan trọng quốc gia; Dự án nhóm A; Dự án nhóm B; Dự án nhóm C. Tiêu chí chủ yếu để phân nhóm dự án là tổng mức đầu tư bên cạnh đó còn căn cứ vào tầm quan trọng của lĩnh vực đầu tư. Phân loại dự án đầu tư XDCT theo tính chất công trình: Dự án đầu tư xây dựng công trình được phân thành 5 nhóm [2]: - Dự án đầu tư XDCT dân dụng; - Dự án đầu tư XDCT công nghiệp; - Dự án đầu tư XDCT hạ tầng kỹ thuật; - Dự án đầu tư XDCT giao thông; - Dự án đầu tư XDCT NN và PTNT. Phân loại dự án đầu tư XDCT theo nguồn vốn đầu tư: Vốn đầu tư XDCT có nhiều nguồn khác nhau, do đó có nhiều cách phân loại chi tiết khác nhau theo nguồn vốn đầu tư như: Phân loại theo nguồn vốn trong nước và nước ngoài; phân loại theo nguồn vốn nhà nước và nguồn vốn ngoài nhà nước; phân loại theo nguồn vốn đơn nhất và nguồn vốn hỗn hợp. Tuy nhiên trong thực tế quản lý, phân loại dự án đầu tư XDCT theo cách thức quản lý vốn được sử dụng phổ biến hơn. Theo cách phân loại này, dự án đầu tư XDCT được phân thành: - Dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn Nhà nước: Là những dự án có sử dụng từ 30% vốn Nhà nước trở lên trong tổng vốn đầu tư của dự án. 6 - Dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn trong nước khác: Là những dự án sử dụng vốn trong nước khác mà trong tổng vốn đầu tư của dự án không sử dụng vốn Nhà nước hoặc sử dụng vốn Nhà nước với tỷ lệ ít hơn 30%. - Dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn đầu tư trực tiếp của nước ngoài: Là những dự án đầu tư mà nguồn vốn là của các tổ chức, cá nhân nước ngoài đầu tư vào Việt Nam. Phân loại dự án đầu tư XDCT theo hình thức đầu tư: Theo cách phân loại này, dự án đầu tư XDCT được phân thành dự án đầu tư XDCT; dự án đầu tư sửa chữa, cải tạo hoặc dự án đầu tư mở rộng, nâng cấp công trình. 1.1.4 Các giai đoạn thực hiện dự án đầu tư xây dựng công trình Dự án xây dựng bao gồm 3 giai đoạn cơ bản là: Chuẩn bị dự án; Thực hiện dự án đầu tư; Kết thúc xây dựng đưa dự án vào khai thác, sử dụng. [1] CHUẨN BỊ DỰ ÁN Nghiên cứu cơ hội Nghiên cứu tiền khả thi Nghiên cứu khả thi THỰC HIỆN DỰ ÁN Thiết kế, đấu thầu VẬN HÀNH DỰ ÁN Vận hành dự án Thi công xây lắp Đánh giá sau dự án Kết thúc dự án Chu kỳ dự án mới Hình 1. 1 Chu trình dự án đầu tư xây dựng 7 Căn cứ điều kiện cụ thể của dự án, người quyết định đầu tư quyết định việc thực hiện tuần tự hoặc kết hợp, xen kẽ các công việc trong giai đoạn thực hiện dự án và kết thúc xây dựng đưa công trình vào khai thác sử dụng. - Giai đoạn chuẩn bị dự án: Về cơ bản các dự án thông thường bao gồm: báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, báo cáo nghiên cứu khả thi. Nội dung cần thực hiện trong giai đoạn này là: nghiên cứu thị trường, khả năng, sự cần thiết phải đầu tư và lựa chọn địa điểm xây dựng. Dự án đầu tư xây dựng chỉ cần lập báo cáo kinh tế - kỹ thuật đầu tư xây dựng trong các trường hợp sau: CTXD sử dụng cho mục đích tôn giáo; CTXD quy mô nhỏ và công trình khác do Chính phủ quy định. - Giai đoạn thực hiện dự án: Sau khi dự án được phê duyệt, mục tiêu của dự án đã được xác định thì sẽ chuyển sang bước thiết kế kỹ thuật (đối với các dự án phức tạp có yêu cầu thiết kế ba bước), thiết kế bản vẽ thi công. Thiết kế một bước là thiết kế bản vẽ thi công áp dụng đối với công trình chỉ lập báo cáo kinh tế kỹ thuật. Thiết kế hai bước bao gồm thiết kế cơ sở và thiết kế bản vẽ thi công áp dụng đối với công trình quy định phải lập dự án đầu tư. Thiết kế ba bước bao gồm thiết kế cơ sở, thiết kế kỹ thuật và thiết kế bản vẽ thi công áp dụng đối với công trình quy định phải lập dự án và có quy mô là cấp đặc biệt, cấp I và công trình cấp II có kỹ thuật phức tạp do người quyết định đầu tư quyết định. Trên cơ sở thiết kế, dự toán công trình được duyệt, CĐT sẽ tổ chức lựa chọn nhà thầu thi công và triển khai thi công xây dựng công trình. Sau khi công trình được hoàn thành, tiến hành vận hành thử, chuẩn bị nghiệm thu, bàn giao công trình. Như vậy giai đoạn này tập trung một số nội dung sau: Giao đất hoặc thuê đất để xây dựng; Đền bù giải phóng mặt bằng; Thiết kế công trình và lập dự toán hoặc tổng dự 8 toán; Xin cấp phép xây dựng; Tổ chức lựa chọn nhà thầu thi công xây dựng, lắp đặt thiết bị; Tổ chức triển khai thi công XDCT và mua sắm, lắp đặt thiết bị. - Giai đoạn kết thúc xây dựng đưa công trình của dự án vào khai thác sử dụng: Sau khi nhà thầu thi công XDCT hoàn tất việc thi công, vận hành thử và nghiệm thu bàn giao công trình thì chuyển sang giai đoạn kết thúc xây dựng và đưa công trình vào khai thác sử dụng. Các nội dung chủ yếu trong giai đoạn này gồm: Nghiệm thu bàn giao công trình; Đưa công trình vào sử dụng; Bảo hành công trình; Quyết toán vốn đầu tư. Trong giai đoạn này công trình, hạng mục công trình xây dựng phải được bảo hành và bảo trì, trong đó: Bảo hành công trình thuộc nghĩa vụ của nhà thầu và được quy định cụ thể trong hợp đồng với CĐT; Bảo trì công trình thuộc trách nhiệm của chủ sở hữu hoặc người quản lý sử dụng công trình. Theo phân tích trên đây, các giai đoạn thực hiện dự án đầu tư có mối liên hệ mật thiết với nhau, mỗi giai đoạn có tầm quan trọng riêng nên không đánh giá quá cao hoặc xem nhẹ một giai đoạn nào và kết quả của giai đoạn này là tiền đề của giai đoạn sau. Trong quá trình quản lý đầu tư xây dựng CĐT luôn đóng vai trò quan trọng và quyết định đến việc nâng cao hiệu quả đầu tư và xây dựng.[5] 1.2 Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình 1.2.1 Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình Quản lý dự án là việc giám sát, chỉ đạo, điều phối, tổ chức, lên kế hoạch đối với các giai đoạn của vòng đời dự án trong khi thực hiện dự án. Mục đích của nó là từ góc độ quản lý và tổ chức, áp dụng các biện pháp nhằm đảm bảo thực hiện tốt mục tiêu dự án như mục tiêu về giá thành, mục tiêu thời gian, mục tiêu chất lượng. Làm tốt công tác quản lý là việc có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Quản lý dự án đầu tư xây dựng là một loại hình của QLDA, đối tượng của nó là các dự án đầu tư XDCT. Quản lý dự án đầu tư XDCT là quá trình lập kế hoạch, điều phối thời gian, nguồn lực và giám sát quá trình phát triển của dự án nhằm đảm bảo cho dự án hoàn thành đúng thời hạn, trong phạm vi chi phí đầu tư được duyệt và đạt được các 9 yêu cầu về kỹ thuật và chất lượng sản phẩm, dịch vụ, bằng những phương pháp và điều kiện tốt nhất cho phép. Lập kế hoạch - Thiết lập mục tiêu - Dự tính nguồn lực - Xây dựng kế hoạch Phối hợp thực hiện - Bố trí tiến độ thời gian - Phân phối nguồn lực - Phối hợp các hoạt động - Khuyến khích động viên Giám sát - Đo lường kết quả - So sánh với báo cáo - Báo cáo - Giải quyết các vấn đề Hình 1. 2 Chu trình quản lý dự án 1.2.2 Các mục tiêu của quản lý dự án xây dựng Các mục tiêu cơ bản của QLDA xây dựng là hoàn thành công trình đảm bảo chất lượng kỹ thuật, trong phạm vi nguồn vốn được duyệt và thời hạn cho phép. Các chủ thể cơ bản của một dự án xây dựng là: Chủ đầu tư; Nhà thầu xây dựng công trình; Nhà tư vấn và Nhà nước. Cùng với sự phát triển của kinh tế - xã hội, sự chú ý đến vai trò của các chủ thể tham gia vào một dự án xây dựng tăng lên và các mục tiêu đối với một dự án xây dựng cũng tăng lên. Có thể mô tả sự phát triển này bằng các đa giác mục tiêu và chủ thể tham gia. Tam giác mục tiêu trong quản lý dự án là chất lượng công việc, thời gian (tiến độ) và giá thành (chi phí) nêu như hình 1.3: 10