..
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
BÁO CÁO TỔNG KẾT
ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CẤP BỘ
NGHIÊN CỨU MỘT SỐ VẤN ĐỀ MÔI TRƢỜNG BỨC XÚC VÀ ĐỀ XUẤT
CÁC GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO TÍNH BỀN VỮNG CHO MỘT SỐ
KHU TÁI ĐỊNH CƢ Ở HUYỆN MAI SƠN TỈNH SƠN LA
MÃ SỐ: B2008-TN08-08
CƠ QUAN CHỦ TRÌ: TRƢỜNG ĐHKH – ĐHTN
CHỦ NHIỆM ĐỀ TÀI: ThS. Ngô Văn Giới
THÁI NGUYÊN -2010
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
DANH SÁCH NHỮNG NGƢỜI THAM GIA THỰC HIỆN ĐỀ TÀI VÀ
ĐƠN VỊ PHỐI HỢP CHÍNH
1. Cá nhân tham gia thực hiện đề tài
Họ và tên
TS. Phí Hùng Cƣờng
Đơn vị công tác và lĩnh
Nội dung nghiên cứu cụ thể
vực chuyên môn
đƣợc giao
Phòng ĐT-KH&QHQT
Tƣ vấn và nghiên cứu cơ
Trƣờng ĐHKH-ĐHTN
bản
ThS. Nguyễn Thu
Khoa KHMT&TĐ
Huyền
Trƣờng ĐHKH-ĐHTN
KS. Nguyễn Thị Nhâm
Khoa KHMT&TĐ
Trƣờng ĐHKH- ĐHTN
Điều tra, lấy mẫu, phân tích
CN. Nguyễn Khắc Sơn
Khoa KHMT&TĐ
Trƣờng ĐHKH- ĐHTN
Điều tra, lấy mẫu, phân tích
CN. Nguyễn Phạm
Khoa KHMT&TĐ
Trƣờng ĐHKH- ĐHTN
Thƣ ký hành chính
Tuất
Nguyệt Linh
Điều tra, lấy mẫu, phân tích
2. Đơn vị phối hợp thực hiện đề tài
Tên đơn vị
trong và ngoài nƣớc
Nội dung phối hợp
nghiên cứu
Họ và tên ngƣời đại diện đơn vị
Khoa Môi trƣờng,
Tƣ vấn, hỗ trợ thí
PGS. TS Nguyễn Xuân Cự, Phó
ĐHKHTN - ĐHQG
nghiệm
chủ nhiệm Khoa môi trƣờng
Hà Nội
Phòng TNMT Sở Tài
ĐHKHTN-ĐHQGHN
Cung cấp tài liệu
ThS. Nguyễn Văn Thiên, Trƣởng
nguyên & Môi trƣờng
phòng TNMT Sở tài nguyên và
Tỉnh Sơn La
môi trƣờng, tỉnh Sơn La
Ban di dân và tái định
Cung cấp tài liệu, hỗ CN. Cầm Chính Nghĩa, Trƣởng
cƣ Tỉnh Sơn La
trợ hƣớng dẫn thực Ban tái định cƣ tỉnh Sơn La
địa
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ------------------------------------------------------------------------------- 10
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU -------------- 13
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu thuộc lĩnh vực của đề tài ----------------- 13
1.2. Tình hình chung về công tác tái định cƣ ở nƣớc ta -------------------------- 13
1.2.1. Đặc điểm chung về tái định cƣ ở nƣớc ta ----------------------------------- 13
1.2.2. Các chính sách và văn pháp luật liên quan đến di dân và tái định cƣ --- 14
1.2.3. Hiện trạng công tác di dân và tái định cƣ trong các dự án lớn ở nƣớc ta
và những bài học kinh nghiệm ------------------------------------------------------- 19
1.2.4. Quan điểm, mục tiêu của Nhà nƣớc về di dân tái định cƣ của thuỷ điện
Sơn La ----------------------------------------------------------------------------------- 25
CHƢƠNG 2. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN KINH TẾ XÃ HỘI KHU VỰC
NGHIÊN CỨU ------------------------------------------------------------------------- 27
2.1. Điều kiện tự nhiên ---------------------------------------------------------------- 27
2.1.1. Vị trí địa lý ---------------------------------------------------------------------- 27
2.1.2. Địa hình, địa mạo -------------------------------------------------------------- 28
2.1.3. Khí hậu -------------------------------------------------------------------------- 28
2.1.4. Thuỷ văn ------------------------------------------------------------------------ 29
2.2. Các nguồn tài nguyên ------------------------------------------------------------ 29
2.2.1. Tài nguyên đất ------------------------------------------------------------------ 29
2.2.2. Tài nguyên nƣớc---------------------------------------------------------------- 32
2.2.3. Tài nguyên rừng, thảm thực vật ---------------------------------------------- 32
2.2.4. Tài nguyên khoáng sản -------------------------------------------------------- 33
2.2.5. Tài nguyên nhân văn ----------------------------------------------------------- 33
2.3. Điều kiện kinh tế xã hội --------------------------------------------------------- 34
2.3.1. Dân số và lao động ------------------------------------------------------------- 34
2.3.2. Cơ sở hạ tầng ------------------------------------------------------------------- 35
2.3.3. Tình hình kinh tế --------------------------------------------------------------- 35
2.3.4. Văn hoá và các thói quen truyền thống-------------------------------------- 36
2.4. Tổng quan về một số khu tái định cƣ thuộc khu vực nghiên cứu ---------- 38
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
2.4.1. Khu tái định cƣ tại Thị trấn Hát Lót ----------------------------------------- 38
2.4.2. Thực trạng khu tái định cƣ Tiến Sơn ---------------------------------------- 39
2.4.3. Thực trạng khu tái định cƣ Nà Cang ----------------------------------------- 43
CHƢƠNG 3. MỘT SỐ VẤN ĐỀ MÔI TRƢỜNG BỨC XÚC VÀ GIẢI PHÁP46
3.1. Một số vấn đề môi trƣờng bức xúc --------------------------------------------- 46
3.1.1. Vấn đề sử dụng hóa chất BV thực vật trong sản xuất nông nghiệp------ 46
3.1.2. Thay đổi phƣơng thức canh tác và sử dụng đất dốc bền vững ----------- 51
3.1.3. Vấn đề nƣớc sạch vệ sinh môi trƣờng nông thôn -------------------------- 54
3.1.4. Vấn đề nhiên liệu và tài nguyên rừng --------------------------------------- 56
3.2. Giải pháp nâng cao tính bền vững cho các khu tái định cƣ ở Mai Sơn ---- 56
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ------------------------------------------------------- 58
TÀI LIỆU THAM KHẢO ------------------------------------------------------------ 60
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CẤP BỘ
1.
Thông tin chung
Tên đề tài: Nghiên cứu một số vấn đề môi trƣờng bức xúc và đề xuất các giải
pháp nhằm nâng cao tính bền vững cho một số khu tái định cƣ ở huyện Mai
Sơn tỉnh Sơn La
Mã số: B2008-TN08-08
Chủ nhiệm đề tài: Ngô Văn Giới ĐT: 0987343119 E-mail:
[email protected]
Cơ quan chủ trì đề tài: Trƣờng ĐHKH- ĐHTN
Cơ quan và cá nhân phối hợp thực hiện:
Cá nhân tham gia thực hiện đề tài:
Họ và tên
Đơn vị công tác
Nội dung nghiên cứu cụ thể đƣợc
và lĩnh vực
giao
chuyên môn
Bộ môn KHMTTS. Phí Hùng Cƣờng
Khoa
KHTN&XH-
Tƣ vấn và nghiên cứu cơ bản
ĐHTN
Bộ môn KHMTThS. Nguyễn Thu
Khoa
Huyền
KHTN&XH-
Điều tra, lấy mẫu, phân tích
ĐHTN
Bộ môn KHMTKS. Nguyễn Thị
Khoa
Nhâm Tuất
KHTN&XH-
Điều tra, lấy mẫu, phân tích
ĐHTN
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
Bộ môn KHMTCN. Nguyễn Khắc
Khoa
Sơn
KHTN&XH-
Điều tra, lấy mẫu, phân tích
ĐHTN
Phòng
CN. Nguyễn Phạm
Nguyệt Linh
ĐT&QHQTKhoa
Thƣ ký hành chính
KHTN&XHĐHTN
Đơn vị phối hợp thực hiện đề tài
Tên đơn vị
trong và ngoài nƣớc
Nội dung phối hợp
nghiên cứu
Họ và tên ngƣời đại diện đơn vị
Khoa Môi trƣờng,
Tƣ vấn, hỗ trợ thí
PGS. TS Nguyễn Xuân Cự, Phó
ĐHKHTN - ĐHQG
nghiệm
chủ nhiệm Khoa môi trƣờng
Hà Nội
ĐHKHTN-ĐHQGHN
Phòng TNMT Sở Tài Cung cấp tài liệu
ThS. Nguyễn Văn Thiên, Trƣởng
nguyên & Môi
phòng TNMT Sở tài nguyên và
trƣờng Tỉnh Sơn La
môi trƣờng, tỉnh Sơn La
Ban di dân và tái
Cung cấp tài liệu, CN. Cầm Chính Nghĩa, Trƣởng
định cƣ Tỉnh Sơn La
hỗ trợ hƣớng dẫn Ban tái định cƣ tỉnh Sơn La
thực địa
Thời gian thực hiện: 24 tháng
2.
Mục tiêu:
- Xác định những vấn đề môi trƣờng bức xúc nảy sinh tại một số khu
TĐC, trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp nhằm sử dụng hợp lý tài
nguyên và bảo vệ môi trƣờng ở các vùng tái định cƣ.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
3.
Nội dung chính:
- Tổng quan về vấn đề nghiên cứu, phân tích những bài học kinh
nghiệm từ các dự án di dân tái định cƣ trƣớc, phân tích các chính
sách của nhà nƣớc với công tác di dân tái định cƣ;
- Phân tính đánh giá và chỉ ra một số vấn đề môi trƣờng bức xúc tại
các khu tái định cƣ nghiên cứu;
- Trên cơ sở kết quả nghiên cứu đề xuất các giải pháp để quản lý, sử
dụng tài nguyên và bảo vệ môi trƣờng các khu vực tái định cƣ theo
hƣớng bền vững.
4.
Kết quả chính đạt đƣợc
4.1.
Sản phẩm khoa học
- Bài báo khoa học: 01 bài đăng trên tạp chí chuyên ngành cấp quốc gia
“Tạp chí các khoa học về trái đất” Viện Khoa học và Công nghệ Việt
Nam, ISSN 0886 – 7187; 01 bài đăng trên tạp chí cấp đại học “Tạp chí
Khoa học và Công nghệ” Đại học Thái nguyên, ISNN 1959-2171; 01
bài đăng trên kỷ yếu khoa học hội thảo quốc tế;
- Sách xuất bản: Một phần trong cuốn “tài liệu tập huấn giáo dục bảo vệ
môi trƣờng” NXB Đại học Thái nguyên.
4.2.
Sản phẩm đào tạo
- Hƣớng dẫn đƣợc 04 sinh viên làm khóa luận tốt nghiệp.
- Hƣớng dẫn 03 đề tài SV NCKH, trong đó 01 sinh viên nhận đƣợc giải
khuyến khích.
4.3.
Sản phẩm ứng dụng
- Kết quả nghiên cứu của đề tài đƣợc sử dụng trong nghiên cứu và giảng
dạy tại Khoa KHMT &TĐ Trƣờng ĐHKH – ĐHTN.
- Kết quả này là cơ sở để xây dựng quy hoạch và rút kinh nghiệm trong
công tác di dân tái định cƣ đặc biệt tại các khu vực miền núi.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
SUMMARY
1. General informations
Project Title: Research on some hot proplems environmental and
suggest solutions to improve ability sustainable for some resettle areas
in Mai Son district Son La province
Code number: B2008-TN08-08
Coordinator: Ngo Van Gioi
Implementing Institution: College of sciences
Cooperating Institution(s):
Project team:
Name
Office address
Position
PhD. Hung Cuong Phi
College of
sciences
Adviser
MSc. Thu Huyen Nguyen
College of
sciences
Freelance
MSc. Thi Nham Tuat Nguyen
College of
sciences
Freelance
BSc. Khac Son Nguyen
College of
sciences
Freelance
BS. Pham Nguyet Linh Nguyen
College of
sciences
Executive secretary
Co-operating Agencies:
Agencies
Content of Cooperation
Representatives
Facuty of Environmental, Hanoi
University of Sciences, Vietnam
National University
Adviser , help to
experiment
Assoc. Prof. Xuan
Cu Nguyen, Vice
head of facuty
Facuty of environmental and
resouse in Son La province
Supplying document
MSc. Van Thien
Nguyen, Head of
facuty
Office Resettle in Son La
province
Supplying document BSc. Chinh Nghia
and helping field- Cam, Head of
working
office
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
Duration: from 1/2008 to 12/2009
2. Objectives:
- To determine hot proplems environmental which created from some resettle
areas, Suggest some solutions to use sustaiabity resouses and protect the
evironment in resettrle areas.
3. Main contents:
- Overview of project;
- Show that some hot problems environmental in resettle areas in Maison
dictric;
- To propose some solutions to manage, use resouse and protect the
environment in resettle areas;
4. Results obtained:
4.1.
Science products
- 03 Articles on professional journals;
- A part of textbook: “education and protection evironmental”
4.2.
Training results:
- 03 Bachelor thesis, 02 undergraduate students.
4.3.
Applied products
- The results of project have been used in training at college of science
Thai nguyen University
- Recommendations for planing and managing in resettle projects in Son
La and others
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ở nƣớc ta hiện nay công tác di dân tái định cƣ (TĐC) là khá phổ biến để
phục vụ cho các dự án phát triển kinh tế của đất nƣớc. Bởi vậy đã và sẽ có rất
nhiều khu tái định cƣ mới đƣợc thành lập để phục vụ cho các dự án này. Sơn
La là một điển hình, đã đang và sẽ có rất nhiều khu TĐC đƣợc thành lập để
phục vụ cho công trình thủy điện lớn nhất Đông nam Á, cũng nhƣ nhiều dự án
phát triển kinh tế khác của đất nƣớc. Việc nghiên cứu những vấn đề môi
trƣờng bức xúc của các khu tái định cƣ hiện tại để đƣa ra các biện pháp nhằm
cải thiện, hơn thế nữa qua đó sẽ rút ra đƣợc các bài học kinh nghiện cho công
tác di dân TĐC, nhằm mục đích xây dựng các khu TĐC ổn định và phát triển
theo hƣớng bền vững là rất cần thiết.
Thực tế cho thấy nhiều khu TĐC ở nƣớc ta hiện đang mất ổn định, có
nhiều khu dân TĐC phải sống ”một chốn đôi quê” (Đào Đình Bắc 2005).
Nhiều khu TĐC vẫn chƣa thể đáp ứng đƣợc những nhu cầu tối thiểu cho cộng
đồng để họ có thể yên tâm ổn định sản xuất nhƣ thiếu đất sản xuất, nƣớc sinh
hoạt... Nhiều dự án thiết kế các khu TĐC mới nhƣng mới chỉ chú ý tới vấn đề
giải phóng mặt bằng là chính, chƣa quan tâm tới điều kiện đất đai, khí hậu,
môi trƣờng và tập quan sinh hoạt của cộng đồng. Bởi vậy nghiên cứu những
vấn đề môi trƣờng bức xúc trong cộng đồng TĐC là hết sức cần thiết trong
điều kiện hiện nay đặc biệt là với đồng bào miền núi.
Hiện tại ở nhiều khu TĐC đã và đang gặp nhiều vấn đề môi trƣờng bức
xúc phát sinh từ quá trình sinh hoạt và sản xuất cũng nhƣ từ các điều kiện tự
nhiên khác đang đe dọa tới môi trƣờng sống của cộng đồng. Nghiên cứu những
vấn đề này sẽ phần nào chỉ ra nguyên nhân và các giải pháp để giảm thiểu, góp
phần làm cho cộng đồng TĐC có cuộc sống ổn định hơn.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
Hơn thế nữa phát triển bền vững là vấn đề đang đƣợc Đảng và nhà nƣớc
cũng nhƣ cộng đồng thế giới đặc bịêt quan tâm. Việc tìm ra một khu TĐC mới
cho cộng đồng đã khó, thì việc làm sao cho cộng đồng ổn định và phát triển
theo hƣớng bền vững lại càng trở nên khó khăn hơn gấp bội. Với cộng đồng
TĐC Sơn La đa số là ngƣời dân tộc có trình độ văn hóa còn hạn chế nên
hƣớng cho họ xây dựng một cộng đồng phát triển theo hƣớng hài hòa giữa lợi
ích về kinh tế kết hợp với bảo vệ môi trƣờng, bảo vệ và sử dụng tài nguyên
hợp lý và không ngừng phát huy và bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống
của họ là điều hết sức cần thiết.
Với những lý do nhƣ vậy đề tài ”Nghiên cứu một số vấn đề môi trƣờng
bức xúc và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao tính bền vững cho một số khu
tái định cƣ ở huyện Mai Sơn tỉnh Sơn La” đƣợc nghiên cứu để góp phần giải
quyết những vấn đề nêu trên.
2. Mục tiêu
- Xác định những vấn đề môi trƣờng bức xúc tại các khu tái định cƣ.
- Đề xuất những giải pháp nhằm sử dụng hợp lý tài nguyên và bảo vệ môi
trƣờng ở các khu tái định cƣ ở Huyện Mai Sơn tỉnh Sơn La.
3. Cách tiếp cận, nội dung nghiên cứu
- Cách tiếp cận:
Tiếp cận theo cách hệ thống: xem xét đối tƣợng một cách khách quan, tổng
thể, nghiên cứu từng đối tƣợng và mối quan hệ giữa chúng.
- Nội dung nghiên cứu:
+ Nghiên cứu điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội của cộng đồng.
+ Nghiên cứu các công cụ chính sách hiện tại, các tác động tới cộng đồng.
+ Nghiên cứu các đặc trƣng văn hóa của cộng đồng
+ Nghiên cứu các phƣơng thức canh tác hiện tại của cộng đồng.
+ Nghiện cứu chất và lƣợng một số loại tài nguyên hiện tại của cộng đồng.
+ Từ đó đánh giá những vấn đề môi trƣờng bức xúc của cộng đồng.
+ Nghiên cứu các giải pháp để cộng đồng TĐC phát triển bền vững
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
CHƢƠNG 1
TỔNG QUAN VỀ CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu thuộc lĩnh vực của đề tài
Theo Nghiên cứu của Nguyễn Văn Thung (2001) thì Tây Bắc đƣợc coi
là vùng sinh thái nông nghiệp thƣờng gặp nhiều khó khăn do có tỷ lệ diện tích
đất dốc cao, đây cũng là vùng có tỷ lệ rừng che phủ rất thấp, tốc độ tăng
trƣởng kinh tế chậm, cơ sở hạ tầng kém, trình độ dân trí thấp, số hộ nghèo đói
cao. Theo Bùi Huy Hiền và cộng sự (2001), Ngô Đình Quế và cộng sự (2001)
cho thấy lƣợng đất xói mòn trung bình vào khoảng 42-48 tấn đất/ha/năm và
năng suất lúa nƣơng trồng thuần giảm từ 11 tạ/ha xuống còn 8 tạ/ha sau 2 năm
canh tác (1997 - 1998).
Hiện nay đã có một số công trình nghiên cứu về di dân tái định cƣ nhƣ của
Đào Đình Bắc, Trƣơng Quang Hải (2005) đã nghiên cứu về cơ sở khoa học
xây dựng mô hình hệ kinh tế sinh thái đối với các cƣ dân miền núi TĐC sau
công trình thủy điện nhỏ Chu linh tại huyện Sa Pa tỉnh Lao Cai, kết quả nghiên
cứu của hai tác giả này đã chỉ ra các vấn đề cần thiết để xây dựng mô hình hệ
kinh tế sinh thái và đƣa ra những mô hình hệ kinh tế sinh thái phù hợp với
cộng đồng TĐC. Nghiên cứu của Phạm Hoàng Hải và cộng (2001, 2003) về cơ
sở khoa học cho công tác di dân TĐC công trình thủy điện Sơn La đã phần nào
làm sáng tỏ những luận điểm, chính sách và luật pháp có liên quan tới di dân
TĐC, để tài này cũng đã tổng kết một số bài học trong công tác di dân tái định
cƣ ở các công trình thủy điện trƣớc. Nghiên cứu của tác giả Đỗ Văn Hòa
(1998) về chính sách di dân ở Châu Á đã tổng kết các chính sách di dân ở các
quốc gia Châu Á có sự đối sách giữa các quốc gia này với nhau tại các thời
điểm khác nhau. Các công trình này đã tập trung vào việc đánh giá thực trạng
công tác di dân tái định cƣ trong những năm vừa qua. Và đã thu đƣợc một số
thành công nhất định nhƣ đã chỉ ra đƣợc một số tồn tại từ công tác di dân tái
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
định cƣ, đã đƣa ra đƣợc những mô hình hệ kinh tế sinh thái cho các cộng đồng
này...
Hiện nay các nghiên cứu về vấn đề này mới dừng lại ở việc xem xét
đánh giá điều kiện kinh tế xã hội, hoặc thiết kế các mô hình kinh tế chung cho
cộng đồng vùng Tây Bắc, vẫn chƣa có công trình nghiên một cách toàn diện về
những vẫn đề môi trƣờng tại các khu tái định cƣ ở nƣớc ta nói chung và ở Sơn
La nói riêng, vì vậy đề tài này sẽ tập trung vào những vấn đề môi trƣờng nóng
bỏng tại các khu tái định cƣ. Đây là vấn đề còn bị xem nhẹ khi quy hoạch, thiết
kế các khu tái định cƣ. Đề tài cũng đi vào nghiên cứu để tìm ra những bức xúc
của cộng đồng tái định cƣ Sơn La và tìm ra những giải pháp phù hợp để cộng
đồng sớm ổn định và phát triển theo hƣớng bền vững.
1.2. T×nh h×nh chung vÒ c«ng t¸c t¸i ®Þnh c- ë n-íc ta
1.2.1. §Æc ®iÓm chung vÒ t¸i ®Þnh c- ë n-íc ta
VÊn ®Ò di d©n t¸i ®Þnh c- ®· ®-îc §¶ng vµ Nhµ n-íc rÊt quan t©m nh-ng
viÖc thùc hiÖn c«ng t¸c nµy vµo nh÷ng thêi k× kh¸c nhau cßn nhiÒu bÊt cËp.
Trong giai ®o¹n ®Çu, víi c¸ch qu¶n lý cña nÒn kinh tÕ trong thêi k× bao cÊp
viÖc gi¶i phãng mÆt b»ng cßn mang tÝnh mÖnh lÖnh hoÆc chñ yÕu dùa vµo
tuyªn truyÒn, vËn ®éng. ViÖc di chuyÓn c- d©n ®-îc ®-a lªn hµng ®Çu, cßn viÖc
lo cho ®êi sèng cña hä sÏ lµm sau, gi¸ trÞ cña c¸c kho¶n ®Òn bï kh«ng nhiÒu,
kh«ng ®ñ ®Ó t¸i t¹o c¬ së vËt chÊt n¬i ë vµ n¬i s¶n xuÊt. Tuy vËy, v× sù nghiÖp
chung cña ®Êt n-íc, ng-êi d©n T§C sẵn sµng ra ®i ®Ó gi¶i phãng mÆt b»ng.
§iÓn h×nh cho giai ®o¹n nµy lµ c«ng t¸c di d©n gi¶i phãng mÆt b»ng c«ng tr×nh
thuû ®iÖn Hoµ B×nh. §Õn thêi k× ®æi míi, mét mÆt do vÊn ®Ò së h÷u ®Êt cã ®æi
míi, mÆt kh¸c ®Ó phï hîp víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ më, c«ng t¸c di d©n ®·
cã nh÷ng thay ®æi lín, thËm chØ ®-îc ®-a lªn thành c¸c ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt
cho nh÷ng quyÕt ®Þnh cÊp vèn. §iÒu nµy cã thÓ thÊy râ tõ c«ng tr×nh thuû ®iÖn
Yali. Ngµy nay, víi c¸c c«ng tr×nh lín, viÖc di d©n T§C ®· thùc sù nhËn ®-îc
sù quan t©m cña §¶ng vµ Nhµ n-íc. VÝ dô c«ng tr×nh thuû ®iÖn S¬n La, Na
Hang, khu c«ng nghiÖp ho¸ dÇu Dung QuÊt. C¸c c«ng tr×nh nµy ®· nhËn ®-îc
khèi l-îng ®Çu t- cho viÖc båi th-êng thiÖt h¹i vµ hç trî T§C kh¸ lín, ®¸p øng
®-îc yªu cÇu x©y dùng quª h-¬ng míi cho ng-êi d©n t¸i ®Þnh c-. Tuy vËy,
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
nh÷ng ®iÓm T§C ®¹t yªu cÇu ph¸t triÓn hËu di d©n T§C cßn rÊt Ýt, vµ nÕu cã
th× chñ yÕu lµ tù ph¸t. Nguyªn nh©n chÝnh cña t×nh tr¹ng nµy lµ cßn thiÕu sù
quan t©m ®Õn c«ng t¸c quy ho¹ch, ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng tµi nguyªn khu vùc
T§C vµ ch-a x©y dùng ®-îc m« h×nh di d©n T§C thÝch hîp.
1.2.2. C¸c chÝnh s¸ch vµ v¨n ph¸p luËt liªn quan ®Õn di d©n vµ t¸i ®Þnh ca. Mét sè kh¸i niÖm th-êng gÆp trong c«ng t¸c t¸i ®Þnh c- §Òn bï: lµ viÖc thay thÕ c¸c lo¹i tµi s¶n bÞ mÊt b»ng hiÖn vËt hoÆc
b»ng tiÒn.
- T¸i ®Þnh c-: mét mÆt ®-îc hiÓu theo nghÜa réng lµ mäi ¶nh h-ëng, t¸c
®éng tíi tµi s¶n vµ tíi cuéc sèng cña nh÷ng ng-êi bÞ mÊt tµi s¶n hoÆc nguån
thu nhËp do dù ¸n ph¸t triÓn g©y ra, bÊt kÓ hä cã ph¶i di chuyÓn hay kh«ng vµ
mÆt kh¸c, d-íi gãc ®é chÝnh s¸ch, t¸i ®Þnh c- cÇn ®-îc hiÓu lµ c¶ qu¸ tr×nh tõ
®Òn bï cho c¸c tµi s¶n bÞ thiÖt h¹i ®Õn c¸c biÖn ph¸p hç trî cho viÖc t¸i t¹o l¹i
c¸c tµi s¶n bÞ mÊt hoÆc hç trî di chuyÓn trong tr-êng hîp hé d©n c- ph¶i di
chuyÓn vµ cuèi cïng lµ toµn bé c¸c ch-¬ng tr×nh, biÖn ph¸p nh»m gióp nh÷ng
ng-êi bÞ ¶nh h-ëng kh«i phôc l¹i cuéc sèng vµ nguån thu nhËp cña hä [12].
Nh- vËy T§C ®· bao hµm c¶ viÖc ®Òn bï cho c¸c thiÖt h¹i do dù ¸n ph¸t
triÓn g©y ra. Tuy nhiªn, do ë ViÖt Nam, chÝnh s¸ch T§C míi dõng l¹i chñ yÕu
ë viÖc ®Òn bï cho c¸c thiÖt h¹i khi Nhµ n-íc thu håi ®Êt nªn nÕu gäi lµ chÝnh
s¸ch t¸i ®Þnh c- th× ch-a ®óng, nh-ng nÕu chØ gäi lµ chÝnh s¸ch ®Òn bï th× còng
ch-a thËt ®Çy ®ñ víi ®óng ý nghÜa cña nã. Trªn thùc tÕ, chÝnh s¸ch ®Òn bï hiÖn
hµnh cña ViÖt Nam ®· ®i xa h¬n trong viÖc ®Òn bï vµ ®ang tiÕn dÇn tíi mét
chÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c- hoµn chØnh.
- C¸c h×nh thøc t¸i ®Þnh cCho ®Õn nay, viÖc di d©n t¸i ®Þnh c- cña c¸c c«ng tr×nh thuû ®iÖn ®-îc
thùc hiÖn theo 4 h×nh thøc lµ di vÐn, di xen ghÐp vµ di d©n tËp trung vµ di d©n
tuú chän.
+ H×nh thøc di vÐn: lµ qu¸ tr×nh di d©n t¹i chç, ®«i khi mang tÝnh tù
ph¸t cña ng-êi d©n vïng ngËp lôt, theo mùc n-íc d©ng mµ hä tù nhÝch dÇn lªn
cao h¬n. Qu¸ tr×nh di vÐn kh«ng ph¶i di chuyÓn ®i xa, ®ång thêi cã thÓ tËn
dông vïng b¸n ngËp n-íc ®Ó s¶n xuÊt n«ng nghiÖp b»ng tËp ®oµn c©y ng¾n
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
ngµy, hay c¸c ho¹t ®éng ®¸nh b¾t thuû s¶n, dÞch vô du lÞch, giao th«ng, l-u
th«ng hµng ho¸... H×nh thøc di d©n nµy cã nh÷ng h¹n chÕ lµ d©n c- sèng ph©n
t¸n, ®i l¹i khã kh¨n, thiÕu mÆt b»ng ®Ó x©y dùng c¬ së h¹ tÇng...
+ H×nh thøc di xen ghÐp: lµ h×nh thøc di d©n tõ vïng lßng hå ®Õn sèng
chung víi ng-êi d©n ®Þa ph-¬ng trong th«n kh¸c hay x· kh¸c. H×nh thøc nµy
t¹o sù ®oµn kÕt gi÷a ng-êi d©n di c- vµ ®ång bµo n¬i ë míi do mét bé phËn
tiÕn ®Õn cã quan hÖ hä hµng huyÕt thèng, cã sinh ho¹t phong tôc tËp qu¸n cïng
nhau. Nh-îc ®iÓm cña ph-¬ng thøc nµy lµ ng-êi d©n ph¶i chia sÎ mét phÇn
diÖn tÝch canh t¸c vèn ®· h¹n chÕ, mÆt kh¸c ng-êi d©n di c- ®Õn mÆc nhiªn
®-îc thõa h-ëng c¸c c«ng tr×nh phóc lîi x· héi nh- ®-êng giao th«ng, tr¹m x¸,
tr-êng häc vµ c¸c c¬ së h¹ tÇng kh¸c. Trong khi ®ã ng-êi d©n ®Þa ph-¬ng
kh«ng ®-îc h-ëng quyÒn lîi g× tõ sù ®Òn bï. Sù chªnh lÖnh vÒ møc -u ®·i gi÷a
hai nhãm ng-êi nµy sÏ lµm n¶y sinh m©u thuÉn gi÷a ng-êi ë cò vµ ng-êi míi
®Õn, nhÊt lµ nÕu hä kh«ng cïng s¾c téc.
+ H×nh thøc di d©n tËp trung: lµ h×nh thøc di toµn bé d©n lßng hå ®Õn
n¬i ë míi hÇu nh- ch-a cã c¬ së h¹ tÇng vµ ch-a cã ng-êi d©n ë ®ã, hoÆc nÕu
cã th× còng chØ chiÕm tû lÖ nhá. H×nh thøc nµy cã -u ®iÓm lµ hoµn toµn chñ
®éng trong viÖc quy ho¹ch ®iÓm d©n c- phï hîp víi nguyÖn väng cña ng-êi
d©n vµ yªu cÇu x©y dùng c¸c khu kinh tÕ kiÓu míi. Nh-ng h×nh thøc nµy cã
khã kh¨n lµ ph¶i ®Çu t- lín cho c«ng t¸c kh¶o s¸t ®iÒu kiÖn tù nhiªn, quü ®Êt,
n-íc, ®¸nh gi¸ søc chøa cña l·nh thæ vµ x©y dùng b¶n quy ho¹ch. Mét khã
kh¨n n÷a lµ ph¶i ®Þnh h-íng c¬ cÊu kinh tÕ míi, vÒ lùa chän c©y trång, vËt
nu«i, v× phÇn lín ng-êi d©n vïng lßng hå cã tËp qu¸n trång lóa n-íc, trong khi
c¸c khu míi hÇu nh- thiÕu lo¹i ®Êt nµy.
+ H×nh thøc di d©n tuú chän: lµ h×nh thøc mµ c¸c hé ph¶i di chuyÓn
®-îc nhËn mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh sau ®ã tù lo vÒ ®iÒu kiÖn ¨n ë. H×nh thøc
nµy Ýt ®-îc khuyÕn khÝch víi céng ®ång ng-êi d©n téc vïng s©u vïng xa do
hiÖu qu¶ ®¹t ®-îc rÊt thÊp.
b. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn di d©n t¸i ®Þnh c- cña
ViÖt Nam
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
NÕu nh- tr-íc n¨m 1992 ®Êt ®ai ch-a ®-îc giao cho c¸c hé gia ®×nh, sö
dông æn ®Þnh vµ l©u dµi nªn trong nhiÒu tr-êng hîp, khi cÇn Nhµ n-íc chØ thu
håi l¹i mµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ®Òn bï hoÆc chØ ®Òn bï cho chÝnh quyÒn ®Þa
ph-¬ng hay cho tËp thÓ ®ang sö dông ®Êt. C¸c tµi s¶n bÞ thiÖt h¹i còng kh«ng
quy ®Þnh møc ®Òn bï, mµ chñ yÕu ®Òn bï theo tho¶ thuËn. HiÕn ph¸p 1992 vµ
LuËt §Êt ®ai 1993 ®· ®Æt c¬ së ph¸p lý cho chÝnh s¸ch ®Òn bï (t¸i ®Þnh c-) hiÖn
hµnh, ®-îc cô thÓ ho¸ b»ng NghÞ ®Þnh 90/CP ngµy 17/8/1994 cña ChÝnh phñ vµ
sau ®ã lµ NghÞ ®Þnh 22/1998 N§-CP ngµy 24/4/1998 vÒ ®Òn bï thiÖt h¹i khi
Nhµ n-íc thu håi ®Êt ®Ó sö dông vµo môc ®Ých quèc phßng, an ninh, lîi Ých
quèc gia, lîi Ých c«ng céng (®Êt thu håi cho c¸c dù ¸n ph¸p triÓn còng ®-îc coi
lµ v× lîi Ých quèc gia). Mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt cô thÓ cã liªn quan trùc tiÕp
®Õn ®Òn bï trong c¸c dù ¸n ph¸p triÓn tõ tr-íc tíi nay lµ:
- NghÞ ®Þnh 151/TTg cña Thñ t-íng ChÝnh phñ ban hµnh ngµy 14/4/1959
“Quy ®Þnh vÒ thÓ lÖ t¹m thêi vÒ trng dông ruéng ®Êt” lµ v¨n b¶n ph¸p quy ®Çu
tiªn liªn quan ®Õn viÖc ®Òn bï vµ t¸i ®Þnh c- b¾t buéc ë ViÖt Nam, gåm 3
ch-¬ng, 14 ®iÒu, quy ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n trong viÖc tr-ng dông
ruéng ®Êt cña nh©n d©n cho viÖc x©y dùng nh÷ng c«ng tr×nh do Nhµ n-íc qu¶n
lý, c¸ch thøc x¸c ®Þnh vµ møc ®Òn bï (nhng ë møc rÊt thÊp: u tiªn “®Êt ®æi
®Êt” hoÆc nÕu kh«ng thÓ ®îc th× “sÏ båi thêng mét sè tiÒn b»ng tõ 1 ®Õn 4
n¨m s¶n lîng thêng niªn cña ruéng ®Êt bÞ trng dông”) vµ vÒ cÊp cã thÈm
quyÒn ra quyÕt ®Þnh tr-ng dông ruéng ®Êt.
Cã thÓ nãi, nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña viÖc ®Òn bï trong nghÞ ®Þnh
151/TTg lµ ®óng ®¾n, ®¸p øng nhu cÇu tr-ng dông ®Êt trong nh÷ng n¨m 60.
Tuy nhiªn, NghÞ ®Þnh cßn ch-a quy ®Þnh møc ®Òn bï cô thÓ mµ dùa chñ yÕu
vµo sù tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn. Vµo ®Çu thËp kû 70, nhu cÇu lÊy ®Êt x©y dùng
t¨ng lªn, nhiÒu v¨n b¶n míi ra ®êi nh»m cô thÓ ho¸ NghÞ ®Þnh 151 trong nh÷ng
®iÒu kiÖn cô thÓ.
- Th«ng t- sè 1792/TTg quy ®Þnh mét sè ®iÓm t¹m thêi vÒ båi th-êng
nhµ cña, ®Êt ®ai, c©y cèi l-u niªn, c¸c hoa mµu cho nh©n d©n ë nh÷ng vïng x©y
dùng kinh tÕ, më réng thµnh phè ®-îc phã Thñ t-íng ban hµnh ngµy
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
11/1/1970 ®· nªu nguyªn t¾c ®Òn bï: “Ph¶i ®¶m b¶o tho¶ ®¸ng quyÒn lîi kinh
tÕ cña hîp t¸c x· vµ cña nh©n d©n”.
- QuyÕt ®Þnh sè 186/H§BT vÒ ®Òn bï thiÖt h¹i ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt cã
rõng khi chuyÓn sang sö dông vµo môc ®Ých kh¸c ban hµnh ngµy 31/5/1990.
C¨n cø ®Ó tÝnh møc ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt n«ng nghiÖp vµ ®Êt cã rõng theo
quyÕt ®Þnh nµy lµ diÖn tÝch, chÊt l-îng vµ vÞ trÝ ®Òu quy ®Þnh gi¸ tèi ®a vµ tèi
thiÓu.
TiÒn ®Òn bï ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt cã rõng ph¶i nép vµo ng©n s¸ch Nhµ
n-íc ®Ó sö dông vµo viÖc khai hoang, phôc ho¸... vµ ®Þnh canh, ®Þnh c- cho
d©n vïng bÞ lÊy ®Êt chø kh«ng trùc tiÕp cho ng-êi bÞ ¶nh h-ëng.
- NghÞ ®Þnh 90/CP ngµy 17/8/1994 quy ®Þnh vÒ viÖc ®Òn bï thiÖt h¹i khi
Nhµ n-íc thu håi ®Êt ®Ó sö dông vµo môc ®Ých quèc phßng, an ninh, lîi Ých
quèc gia, lîi Ých c«ng céng. NghÞ ®Þnh gåm 4 ch-¬ng, 17 ®iÒu: Quy ®Þnh ®èi
t-îng ®-îc h-ëng chÝnh s¸ch ®Òn bï, ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt, ®Òn bï thiÖt h¹i
vÒ tµi s¶n vµ tæ chøc thùc hÞªn.
So víi c¸c v¨n b¶n tr-íc, NghÞ ®Þnh 90/CP cã møc ®é chi tiÕt vµ tÝnh
toµn diÖn cao h¬n. Tuy nhiªn, d-íi t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr-êng nghÞ ®Þnh
90/CP ®ßi hái ph¶i ®-îc bæ sung, thay thÕ. §Æc biÖt, khi ViÖt Nam b¾t ®Çu ký
kÕt c¸c hiÖp ®Þnh vay vèn cña mét sè tæ chøc quèc tÕ (mµ ®Æc biÖt lµ cña WB
vµ ADB) cho c¸c dù ¸n ph¸t triÓn, NghÞ ®Þnh 90/CP ®· kh«ng ®¸p øng ®-îc
chÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c- cña tæ chøc nµy.
- NghÞ ®Þnh 22/1998 N§-CP thay thÕ NghÞ ®Þnh 90/CP vÒ viÖc ®Òn bï
thiÖt h¹i khi Nhµ n-íc thu håi ®Êt ®Ó sö dông vµo môc ®Ých quèc phßng, an
ninh, lîi Ých quèc gia, lîi Ých c«ng céng ®· ®-îc ban hµnh ngµy 24/04/1998.
Cho tíi nay, ®©y lµ v¨n b¶n quan träng nhÊt thÓ hiÖn chÝnh s¸ch ®Òn bï (t¸i
®Þnh c-) cña ChÝnh phñ trong giai ®o¹n hiÖn t¹i. Ngoµi hµng lo¹t c¸c ®iÒu bæ
sung mét c¸ch rÊt chi tiÕt cßn cã 2 ch¬ng míi lµ ”ChÝnh s¸ch hç trî” vµ “LËp
khu t¸i ®Þnh c ”, víi nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî kh«i phôc cuéc sèng. Tríc khi
bè tri ®Êt ë, khu t¸i ®Þnh c- ph¶i ®-îc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng phï hîp víi thùc
tÕ quy ho¹ch cña ®Þa ph-¬ng.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
- ChØ tÝnh riªng víi c«ng tr×nh thuû ®iÖn S¬n La tõ n¨m 2001 ®Õn 2005
®· cã 2 NghÞ quyÕt, 1 th«ng b¸o, 13 QuyÕt ®Þnh vµ nhiÒu h-íng dÉn vµ c«ng
v¨n kh¸c cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò di d©n T§C do ChÝnh phñ ban hµnh. Sè l-îng
v¨n b¶n ph¸p lý nµy mét phÇn ph¶n ¸nh tÇm quan träng cña c«ng tr×nh mang
tÇm c¬ quèc gia nµy.
c. Một số hạn chế của khuôn khổ chính sách hiện hành
Cã thÓ nãi, chÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c- ë ViÖt Nam ngµy cµng ®-îc quan t©m
vµ hoµn thiÖn. Møc ®Òn bï thiÖt h¹i ngµy cµng cao, mét sè biÖn ph¸p hç trî ®·
®-îc bæ sung nh»m gióp cho c¸c hé bÞ di chuyÓn cã n¬i ë míi vµ æn ®Þnh ®-îc
®êi sèng s¶n xuÊt.
Tuy nhiªn, vÉn cßn nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, ®Æc biÖt lµ míi chñ yÕu tËp
trung vµo viÖc ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt vµ c¸c tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt, rÊt nhiÒu
dù ¸n ®· kh«ng quan t©m hç trî vµ kh«i phôc s¶n xuÊt cho ng-êi t¸i ®Þnh c-,
lµm cho cuéc sèng cña hä sau t¸i ®Þnh c- bÞ sa sót vµ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n.
Trong tæ chøc gi¶i phãng mÆt b»ng tuy ®· cã quy ®Þnh viÖc x©y dùng vµ thÈm
®Þnh kÕ ho¹ch ®Þnh c- ngay tõ khi chuÈn bÞ dù ¸n, song l¹i cßn thiÕu c¸c h-íng
dÉn cô thÓ nªn chóng cßn ch-a ®i vµo cuéc sèng.
1.2.3. HiÖn tr¹ng c«ng t¸c di d©n vµ t¸i ®Þnh c- trong c¸c dù ¸n lín ë n-íc
ta vµ nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm
Do nhËn thøc ®-îc tÇm quan träng cña viÖc di dân T§C, nªn tõ n¨m
1990, Nhµ n-íc vµ c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®· rÊt quan t©m tæng kÕt rót kinh
nghiÖm vÒ c«ng t¸c hÕt søc khã kh¨n nµy. ë c«ng tr×nh x©y dùng Nhµ m¸y
thuû ®iÓn S¬n La, ngay tõ giai ®o¹n nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi n¨m 1993 ®· cã
b¸o c¸o vÒ nh÷ng bµi häc rót ra tõ C«ng tr×nh thñy ®iÖn Hoµ B×nh vµ Yali nhsau:
Víi c«ng tr×nh thuû ®iÖn Hoµ B×nh:
- ViÖc chuÈn bÞ ch-a tèt: quy ho¹ch ®iÓm ®ãn d©n ch-a ®Çy ®ñ ®iÒu
kiÖn, ch-a cã kÕ ho¹ch cô thÓ, nªn qu¸ tr×nh nµy diÔn ra khi th× å ¹t, khi th×
gi¸n ®o¹n.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
- Møc ®Òn bï qu¸ thÊp, ch-a ®ñ ®Ó di chuyÓn tõ n¬i cò ®Õn n¬i míi.
ViÖc tæ chøc t¸i ®Þnh c- vµ båi th-êng qua nhiÒu cÊp, nªn c¸c quyÕt ®Þnh
kh«ng kÞp thêi.
- Ch-a chó ý ®Çu t- tæ chøc ph¸t triÓn s¶n xuÊt, t¹o viÖc lµm æn ®Þnh l©u
dµi, thËm chÝ ch-a chÈn bÞ ®iÒu kiÖn tèi thiÓu cho d©n sinh sèng, s¶n xuÊt vµ
häc tËp.
- C¶ mét giai ®o¹n dµi tõ n¨m 1982 ®Õn 1994 chØ chó ý vµo c«ng t¸c
chuyÓn d©n ra khái lßng hå, m·i ®Õn n¨m 1989 míi cã mét ch-¬ng tr×nh phèi
hîp nghiªn cøu vµ xóc tiÕn ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi vïng hå s«ng §µ, mµ lÏ
ra ph¶i ®-îc tiÕn hµnh song song víi qu¸ tr×nh nghiªn cøu thiÕt kÕ ®Ëp vµ nhµ
m¸y. Khi thiÕt kÕ C«ng tr×nh thuû ®iÖn Hoµ B×nh ®· kh«ng ®¸nh gi¸ t¸c ®éng
m«i tr-êng vµ kh«ng cã mét ch-¬ng tr×nh tæng hîp vÒ nghiªn cøu t¸i ®Þnh c-.
- ViÖc ph©n c«ng, ph©n nhiÖm kh«ng râ rµng gi÷a ®Þa ph-¬ng vµ trung
-¬ng, gi÷a c¸c cÊp, c¸c ngµnh trong viÖc tæ chøc vµ æn ®Þnh ph¸t triÓn s¶n suÊt
cho c- d©n di chuyÓn khái vïng lßng hå; mäi viÖc hÇu nh- phã th¸c cho ®Þa
ph-¬ng, mµ t¹i ®©y vèn t¸i ®Þnh c- thêi k× ®Çu còng ®-îc uû th¸c cho cÊp
huyÖn vµ cho nhiÒu ngµnh nh- thuû lîi, giao th«ng, n«ng nghiÖp,… kh«ng cã
mét c¬ quan ®øng lµm chñ ®Çu t- dù ¸n.
ViÖc “kho¸n tr¾ng” quy ho¹ch c¸c ®Þa bµn t¸i ®Þnh c nh vËy ®· khiÕn
cho kÕ ho¹ch t¸i ®Þnh c- do c¸c huyÖn v¹ch ra rÊt s¬ l-îc, chØ dùa trªn sù am
hiÓu s½n cã vÒ t×nh h×nh ®Þa ph-¬ng. Tõng ®iÓm T§C cô thÓ ®· kh«ng ®-îc
kh¶o s¸t, ®o vÏ, kh«ng lËp luËn chøng ch¾c ch¾n vÒ kh¶ n¨ng tiÕp nhËn d©n,
kh«ng v¹ch ra ®-îc c¸c ph-¬ng ¸n tæ chøc s¶n suÊt, ph-¬ng ¸n ®Çu t- c¬ së h¹
tÇng, kh«ng ®Ò ra ®-îc c¸c biÖn ph¸p cô thÓ nh»m gióp ®ì ng-êi d©n chuyÓn
c- thêi kú ®Çu. T×nh tr¹ng phæ biÕn lµ c¸c hé d©n ph¶i tù san ñi lÊy mÆt b»ng
®Ó lµm nhµ, tù khai ph¸ ®Êt ®ai ®Ó s¶n xuÊt.
Do nhiÒu ®iÓm t¸i ®Þnh c- tá ra kh«ng thÝch hîp v× thiÕu nguån n-íc
sinh ho¹t, n-íc vµ ®Êt cho s¶n xuÊt, kh«ng tiÖn lîi vÒ giao th«ng, ®· khiÕn cho
nhiÒu hé ®Õn råi l¹i quay vÒ n¬i cò hoÆc bá ®i, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c¸c hé di vÐn
lªn ®Õn trªn 40% ë Hoµ B×nh vµ trªn 65% ë S¬n La. NhiÒu hé kh«ng quay vÒ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
®-îc th× ph¶i ®i xa, nh- ë Hµo Lý cã mét nöa sè hé ph¶i chuyÓn vµo Long An
sinh sèng...
Mét bµi häc ®¾t gi¸ trong so¹n th¶o kÕ ho¹ch t¸i ®Þnh c- ë c«ng tr×nh
thuû ®iÖn Hoµ B×nh lµ kh«ng ®¸nh gi¸ hÕt tiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ vïng
ven hå, kh«ng coi träng ph-¬ng ¸n di d©n t¹i chç, do ®ã ®· kh«ng dµnh mét
phÇn vèn t¸i ®Þnh c- cho c¸c hé d©n ë quanh hå, trong khi tû lÖ hé d©n di
chuyÓn t¹i chç cña C«ng tr×nh thuû ®iÖn Hoµ B×nh lµ 3/4 vµ hiÖn nay sè d©n
nµy ph¶i dïng n-íc hå ®Ó ¨n uèng, thiÕu ®-êng giao th«ng, líp häc vµ c¬ së
ch¨m sãc søc khoÎ céng ®ång.
MÆc dï ®· qua 20 n¨m, nh-ng rÊt nhiÒu hé d©n T§C cßn thiÕu ®ãi. ë
thêi ®iÓm nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 cã 25% trÎ em kh«ng ®-îc ®i häc do
thiÕu thèn, kh«ng cã tr-êng líp, thiÕu gi¸o viªn. Theo sè liÖu sau nµy th× sè trÎ
em thÊt häc trong ®é tuæi ®Õn tr-êng lªn ®Õn 47%. HÖ cÊp 2 kh«ng cã häc
sinh, tr¹m x¸ c¸c x· ch-a ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng phßng chèng
bÖnh, ch¨m sãc søc khoÎ nh©n d©n, ng-êi d©n thiÕu n-íc s¹ch, dïng n-íc hå
®Ó sinh ho¹t, nªn c¸c bÖnh tiªu ch¶y, ®au m¾t, sèt xuÊt huyÕt, sèt rÐt ¸c tÝnh…
x¶y ra th-êng xuyªn.
Mét bµi häc vÒ mÆt x· héi lµ quan hÖ néi bé tõng céng ®ång d©n téc vµ
gi÷a c¸c d©n téc bÞ t¸c ®éng m¹nh, c¸c quan hÖ cò bÞ ph¸ vì trong khi c¸c quan
hÖ míi l¹i chËm ®-îc thiÕt lËp nªn tÝnh bÒn v÷ng cña céng ®ång bÞ suy gi¶m.
Ngoµi ra, do ph¶i chia sÎ diÖn tÝch ®Êt canh t¸c, trong ®iÒu kiÖn thiÕu ®ãi triÒn
miªn ®· nÈy sinh nhiÒu vô tranh chÊp ®Êt ®ai, n-¬ng v-ên vµ nguån n-íc.
Trong dù ¸n c«ng tr×nh thuû ®iÖn Yali:
C«ng t¸c di d©n t¸i ®Þnh c- ®-îc chó träng h¬n do rót ®-îc kinh nghiÖm
tõ c«ng tr×nh thuû ®iÖn Hoµ B×nh. B¸o c¸o “Nghiªn cøu vÒ c¸c vÊn ®Ò m«i
trêng vµ tµi chÝnh cho dù ¸n C«ng tr×nh thuû ®iÖn Yali” ®· ®a ra ChiÕn lîc
T§C vµ khuyÕn c¸o chän 8 khu víi 16 lµng T§C cô thÓ [11].
C«ng t¸c di d©n khái lßng hå vµ T§C t¹i c¸c lµng míi ®· ®-îc triÓn khai
song song víi qu¸ tr×nh x©y dùng c«ng tr×nh. Trong c¸c b-íc lµm viÖc liªn
quan tíi t¸i ®Þnh c-, nh- x¸c ®Þnh nhu cÇu t¸i ®Þnh c-, lùa chän ®Þa ®iÓm T§C,
quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ lµng T§C, x©y dùng lµng T§C, ®Òn bï, di chuyÓn phôc
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
.PDF 
65 
2 
108 
