i
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
LÊ THỊ THÚY NGUYÊN
NGHIÊN CỨU MỘT SỐ BIỆN PHÁP KỸ THUẬT
CANH TÁC CHO GIỐNG CÀ CHUA TN386 TẠI
THÁI NGUYÊN
CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC CÂY TRỒNG
MÃ SỐ: 60 62 01 10
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Mão
Thái Nguyên, 2013
Số hóa bởi trung tâm học liệu
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
i
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
LÊ THỊ THÚY NGUYÊN
NGHIÊN CỨU MỘT SỐ BIỆN PHÁP KỸ THUẬT
CANH TÁC CHO GIỐNG CÀ CHUA TN386 TẠI
THÁI NGUYÊN
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP
Số hóa bởi trung tâm học liệu
Thái Nguyên, 2013
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan kết quả nghiên cứu của riêng tôi. Những số liệu trình
bày trong luận văn này là hoàn toàn trung thực và chƣa sử dụng để bảo vệ
một học vị nào.
Các thông tin, tài liệu trích dẫn trình bày trong luận văn này đều đƣợc
ghi rõ nguồn gốc.
Thái Nguyên, ngày 17 tháng 9 năm 2013
Tác giả
Lê Thị Thúy Nguyên
Số hóa bởi trung tâm học liệu
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
ii
LỜI CẢM ƠN
Đƣợc sự nhất trí của Ban Giám hiệu trƣờng Đại học Nông Lâm Thái
Nguyên và sự quan tâm của Phòng quản lý và Đào tạo sau Đại học, các thầy
cô giáo Trƣờng Đại học Nông Lâm Thái Nguyên. Tôi đã tiến hành thực hiện
đề tài: “Nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật canh tác cho giống cà chua
TN386 tại Thái Nguyên”.
Đến nay tôi đã hoàn thành đề tài của mình. Để có đƣợc kết quả nhƣ
vậy, trƣớc hết tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến các thầy cô giáo
hƣớng dẫn, Ban Giám hiệu Nhà trƣờng, khoa Nông học và phòng Quản lý
sau Đại học, các tổ chức cá nhân liên quan đã tận tình giúp đỡ tôi trong suốt
thời gian thực hiện đề tài của mình.
Tôi xin chân thành cảm ơn:
1. Ban Giám hiệu Nhà trƣờng Đại học Nông Lâm Thái Nguyên.
2. TS. Nguyễn Thị Mão - Gảng viên khoa Nông học
3. Phòng quản lý đào tạo SĐH, Khoa Nông học - Trƣờng Đại học
Nông Lâm Thái Nguyên.
4. Bạn bè, đồng nghiệp và gia đình
Do còn hạn chế về trình độ lý luận và kinh nghiệm thực tế nên
không tránh khỏi thiếu sót, tôi rất mong đƣợc sự giúp đỡ, góp ý kiến bổ
sung của các thầy cô giáo và các bạn đồng nghiệp để đề tài của tôi đƣợc
hoàn thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, ngày 17 tháng 9 năm 2013
Tác giả
Số hóa bởi trung tâm học liệu
Lê Thị Thúy Nguyên
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
iii
MỤC LỤC
Trang
LỜI CAM ĐOAN ...........................................................................................i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................... ii
MỤC LỤC .................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT.............................................. v
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU .................................................................vi
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ ................................................................... viii
MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1
1. Đặt vấn đề................................................................................................... 1
2. Mục đích yêu cầu của đề tài ....................................................................... 2
2.1. Mục đích ............................................................................................. 2
2.2. Yêu cầu ............................................................................................... 2
3. Ý nghĩa của đề tài ....................................................................................... 3
3.1. Ý nghĩa khoa học ............................................................................... 3
3.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài................................................................ 3
Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ......................................................... 4
1.1. Cơ sở khoa học của đề tài ....................................................................... 4
1.2. Giá trị của cà chua ................................................................................... 5
1.2.1. Giá trị dinh dƣỡng ........................................................................... 5
1.2.2. Giá trị sử dụng ................................................................................. 7
1.2.3. Giá trị kinh tế .................................................................................. 8
1.3. Tình hình nghiên cứu và sản xuất cà chua trên thế giới ......................... 9
1.3.1. Sơ lƣợc tình hình sản xuất cà chua trên thế giới ............................. 9
1.3.2. Tình hình nghiên cứu cà chua trên thế giới .................................. 10
1.4. Tình hình nghiên cứu và sản xuất cà chua ở Việt Nam ........................ 14
1.4.1. Sơ lƣợc tình hình sản xuất cà chua ở Việt Nam............................ 14
1.4.2. Tình hình nghiên cứu cà chua ở Việt Nam ................................... 16
1.4.3. Nghiên cứu về biện pháp bảo vệ thực vật cho cây cà chua .......... 20
1.4.4. Những hạn chế và giải pháp phát triển cà chua ở Việt Nam ........ 24
Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU.................................................................................. 27
2.1. Địa bàn, vật liệu và nội dung ................................................................ 27
2.1.1. Địa bàn, thời gian và đối tƣợng nghiên cứu .................................. 27
2.1.2. Vật liệu nghiên cứu ....................................................................... 27
2.1.3. Nội dung nghiên cứu ..................................................................... 27
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ....................................................................... 27
2.2.1. Các thí nghiệm về biện pháp kỹ thuật ........................................... 27
Số hóa bởi trung tâm học liệu
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
iv
2.2.2. Phƣơng pháp xây dựng mô hình sản xuất cà chua ........................ 32
2.3. Xử lý thống kê sinh học ........................................................................ 32
Chƣơng 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ................................................ 33
3.1. Kết quả nghiên cứu ảnh hƣởng của mật độ trồng đến sinh trƣởng, phát
triển của giống cà chua TN386 .......................................................... 33
3.1.1. Ảnh hƣởng của mật độ trồng đến các giai đoạn sinh trƣởng và phát
triển của giống cà chua TN386 ............................................................... 33
3.1.2. Ảnh hƣởng của mật độ trồng đến khả năng tăng trƣởng chiều cao
cây của giống cà chua TN386 ................................................................. 34
3.1.3. Ảnh hƣởng của mật độ trồng đến khả năng ra lá trên thân chính
của giống cà chua TN386 ........................................................................ 38
3.1.4. Đánh giá tình hình nhiễm sâu, bệnh hại của giống cà chua TN386
ở các mật độ trồng khác nhau ................................................................. 41
3.1.5. Ảnh hƣởng mật độ trồng đến năng suất và các yếu tố cấu thành
năng suất .................................................................................................. 43
3.2. Kết quả nghiên cứu ảnh hƣởng của các cây trồng xen đến sinh trƣởng,
phát triển của giống cà chua TN386 ...................................................... 47
3.2.1. Ảnh hƣởng của các loại cây trồng xen đến các giai đoạn sinh
trƣởng và phát triển của giống cà chua TN386 ....................................... 47
3.2.2. Ảnh hƣởng của các loại cây trồng xen đến khả năng tăng trƣởng
chiều cao cây của giống cà chua TN386 ................................................. 48
3.2.3. Ảnh hƣởng của các loại cây trồng xen đến động thái ra lá của
giống cà chua TN386 .............................................................................. 50
3.2.4. Ảnh hƣởng của cây trồng xen đến tình hình nhiễm sâu, bệnh hại
của giống cà chua TN386 ........................................................................ 53
3.2.5. Ảnh hƣởng cây trồng xen đến năng suất và các yếu tố cấu thành
năng suất .................................................................................................. 55
3.2.6. Sơ bộ hạch toán kinh tế ................................................................. 59
3.3. Kết quả xây dựng mô hình sản xuất ...................................................... 60
3.3.1. Đánh giá tình hình sâu, bệnh hại của giống cà chua TN386 ở 2 mô
hình .......................................................................................................... 60
3.3.2. Sơ bộ hạch toán kinh tế ................................................................. 61
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ........................................................................ 63
1. Kết luận .................................................................................................... 63
2. Đề nghị ..................................................................................................... 64
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................... 65
I. Tài liệu tiếng Việt ..................................................................................... 65
II. Tài liệu tiếng Anh .................................................................................... 68
Số hóa bởi trung tâm học liệu
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
v
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT
Từ, cụm từ viết tắt
Chú giải
NSLT
: Năng suất lý thuyết
NSTT
: Năng suất thực thu
TB
: Trung bình
FAO
: Food and Agriculture Organization
(Tổ chức Nông nghiệp và Lƣơng thực Liên hợp quốc)
KHKT
: Khoa học kỹ thuật
KHKTNN
: Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp
ĐHNLTN
: Đại học Nông Lâm Thái Nguyên
CT
: Công thức
UTL
: Ƣu thế lai
Số hóa bởi trung tâm học liệu
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
vi
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Trang
Bảng 1.1: Thành phần dinh dƣỡng trong 100g quả cà chua ......................... 6
Bảng 1.2: Tình hình sản xuất cà chua trên thế giới từ 2005 - 2011 .............. 9
Bảng 1.3: Diện tích, năng suất và sản lƣợng cà chua của các châu lục trên
thế giới năm 2011...................................................................... 10
Bảng 1.4: Diện tích, năng suất và sản lƣợng cà chua ở Việt Nam
giai đoạn 2004-2008.................................................................. 15
Bảng 3.1: Ảnh hƣởng của mật độ trồng đến các giai đoạn sinh trƣởng và
phát triển của giống cà chua TN386 ......................................... 33
Bảng 3.2: Ảnh hƣởng của mật độ trồng đến động thái tăng trƣởng chiều cao
thân chính của giống cà chua TN386 ở các công thức thí nghiệm
................................................................................................... 35
Bảng 3.3: Ảnh hƣởng của mật độ trồng đến tốc độ tăng trƣởng chiều cao
thân chính của giống cà chua TN386 ........................................ 37
Bảng 3.4: Ảnh hƣởng mật độ trồng đến động thái ra lá trên thân chính của
giống cà chua TN386 ở các mật độ trồng khác nhau ................ 39
Bảng 3.5: Ảnh hƣởng của mật độ trồng đến tốc độ ra lá trên thân chính của
giống cà chua TN386 ở các mật độ trồng khác nhau ................ 40
Bảng 3.6: Tình hình sâu bệnh hại cà chua trong các công thức thí nghiệm ở
vụ Đông Xuân 2012 - 2013 ....................................................... 41
Bảng 3.7: Ảnh hƣởng của mật độ trồng khác nhau đến các yếu tố cấu thành
năng suất và năng suất của giống cà chua TN386 .................... 44
Bảng 3.8: Ảnh hƣởng của các cây trồng xen đến các giai đoạn sinh trƣởng
của giống cà chua TN386.......................................................... 47
Bảng 3.9: Ảnh hƣởng của các loại cây trồng xen đến động thái tăng trƣởng
chiều cao cây của giống cà chua TN386 ................................... 48
Số hóa bởi trung tâm học liệu
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
vii
Bảng 3.10: Ảnh hƣởng của của các loại cây trồng xen đến tốc độ tăng
trƣởng chiều cao của giống cà chua TN386 vụ Đông Xuân ..... 50
Bảng 3.11: Động thái ra lá trên thân chính của giống cà chua TN386 vụ
Đông Xuân ................................................................................. 51
Bảng 3.12: Ảnh hƣởng của các loại cây trồng xen đến tốc độ ra lá trên thân
chính của giống cà chua TN386................................................ 52
Bảng 3.13: Ảnh hƣởng của cây trồng xen đến tình hình sâu bệnh hại trên
giống cà chua TN386 ................................................................ 54
Bảng 3.14: Ảnh hƣởng của các loại cây trồng xen khác nhau đến ............. 56
Bảng 3.15: Ảnh hƣởng của các loại cây trồng xen đến hiệu quả kinh tế của
giống cà chua TN386 vụ Đông Xuân ....................................... 59
Bảng 3.16: Ảnh hƣởng của biện pháp kỹ thuật đến tình hình sâu bệnh hại
trên giống cà chua TN386 ......................................................... 60
Bảng 3.17: Ảnh hƣởng của việc áp dụng kỹ thuật khác nhau đến năng suất
và các yếu tố cấu thành năng suất của giống cà chua TN386
vụ Xuân Hè 2013 ...................................................................... 61
Bảng 3.18: Ảnh hƣởng của các loại biện pháp kỹ thuật canh tác cây trồng
xen đến hiệu quả kinh tế của giống cà chua TN386 ................. 62
Số hóa bởi trung tâm học liệu
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
viii
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ
Trang
Hình 3.1: Đồ thị biểu diễn động thái tăng trƣởng chiều cao cây của giống cà
chua TN386 vụ Đông Xuân 2012-2013 ............................................ 36
Hình 3.2: Đồ thị biểu diễn động thái ra lá trên thân chính của giống cà chua
TN386 vụ Đông Xuân 2012- 2013 ................................................... 39
Hình 3.3: Ảnh hƣởng của mật độ trồng đến năng suất lý thuyết và năng suất
thực thu của giống cà chua TN386 ở vụ Đông Xuân........................ 46
Hình 3.4: Biểu đồ ảnh hƣởng của các loại cây trồng xen trồng đến động thái
tăng trƣởng chiều cao của giống cà chua TN386 vụ Đông Xuân ..... 49
Hình 3.5: Đồ thị động thái ra lá trên thân chính của giống cà chua TN386
vụ Đông Xuân ................................................................................... 52
Hình 3.6: Biểu đồ ảnh hƣởng của cây trồng xen đến năng suất lý thuyết và
năng suất thực thu của giống cà chua TN386 ở vụ Đông Xuân ....... 58
Số hóa bởi trung tâm học liệu
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
i
Số hóa bởi trung tâm học liệu
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
1
MỞ ĐẦU
1. Đặt vấn đề
Cây rau là thực phẩm không thể thiếu đƣợc trong cuộc sống của con
ngƣời. Nó cung cấp phần lớn các khoáng chất, vitamin và các chất dinh dƣỡng
nhƣ gluxit, lipid, protein góp phần cân bằng dinh dƣỡng trong bữa ăn hàng
ngày của cơ thể con ngƣời. Trong rau còn chứa nhiều xenlulo giúp cho cơ thể
tiêu hoá thức ăn đƣợc dễ dàng, phòng ngừa bệnh tim mạch, huyết áp cao.
Trong các loại rau, cà chua (Lycopercicon esculentum Mill.) là loại rau
ăn quả đƣợc ƣa chuộng trên toàn thế giới. Đây là nguồn thực phẩm cung cấp
dinh dƣỡng rất cần thiết cho sự phát triển của cơ thể con ngƣời nhƣ: βCaroten, chất khoáng Ca, Fe, P, S, K, Mg, Na..., đƣờng và các loại vitamin A,
B, B2, C, E và PP [19]. Ngoài ra nó còn có tác dụng chữa bệnh, nghiên cứu
gần đây của các nhà khoa học Lê Trần Đức, Đỗ Tất Lợi, (Edward
Giovannucci, 1999; Giang Hoảng Vinh, 2003, dẫn trong Thế Mậu, 2003) cho
biết: chất Licopen - thành phần tạo nên màu đỏ của cà chua có khả năng giúp
giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, có khả năng ngăn ngừa sự hình thành các
gốc tự do gây ung thƣ, đặc biệt là ung thƣ tuyến tiền liệt [8], [6] [19].
Theo FAO, 2013 [41], năm 2011 diện tích trồng cà chua toàn thế giới là
4.734.356 ha với sản lƣợng 159.023.383 tấn, đứng đầu trong các loại rau
trồng trên toàn cầu. Ở nƣớc ta năm 2008 cà chua đƣợc trồng trên diện tích
26.196 ha, sản lƣợng đạt 523.396,08 tấn cũng chỉ đảm bảo cho tiêu thụ bình
quân đầu ngƣời 5,6 kg/ngƣời/năm, trong khi bình quân thế giới 17
kg/ngƣời/năm.
Thái Nguyên là thành phố công nghiệp có tổng diện tích tự nhiên là
15.169 ha, trong đó dân số khoảng trên 244 nghìn ngƣời sống trên địa bàn
thành phố, đặc biệt là nhiều cơ quan xí nghiệp, trƣờng học của Trung ƣơng
Số hóa bởi trung tâm học liệu
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
2
đóng tại đây. Đây là thị trƣờng quan trọng để tiêu thụ sản phẩm rau quả nói
chung và cà chua nói riêng, đặc biệt là rau quả sạch. Song sản lƣợng cà chua
còn thấp chƣa đảm bảo cả về số lƣợng và chất lƣợng đáp ứng cho nhu cầu tiêu
thụ. Nguyên nhân chủ yếu là chƣa có kỹ thuật canh tác hợp lý cho các giống
cà chua mới có năng suất, chất lƣợng cao. Hầu hết áp dụng kỹ thuật sản xuất
các giống cũ cho những giống mới có năng suất cao vì vậy hiệu quả sản xuất
không cao, chƣa phát huy hết tiềm năng năng suất giống. Mặt khác, để bảo vệ
năng suất cà chua, các nhà sản xuất không ngừng gia tăng việc sử dụng các
loại thuốc bảo vệ thực vật độc hại gây ảnh hƣởng xấu đến độ an toàn sản
phẩm và làm ô nhiễm môi trƣờng nghiêm trọng.
Để khắc phục những khó khăn trên, hƣớng giải quyết cuối cùng và hiệu
quả nhất vẫn là nghiên cứu, đƣa ra kỹ thuật canh tác hợp lý cho các giống cà
chua có triển vọng nhằm phát huy tối đa tiềm năng năng suất giống, nâng cao
chất lƣợng sản phẩm và mang lại hiệu quả kinh tế cao. Xuất phát từ yêu cầu
thực tiễn trên, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu một số
biện pháp kỹ thuật canh tác cho giống cà chua TN386 tại Thái Nguyên”.
2. Mục đích yêu cầu của đề tài
2.1. Mục đích
Xác định một số biện pháp kỹ thuật canh tác chủ yếu nhằm góp phần
hoàn thiện quy trình quản lí tổng hợp cho giống cà chua mới vừa cho
năng suất và chất lƣợng cao vừa bảo vệ đƣợc môi trƣờng và giới thiệu cho
sản xuất.
2.2. Yêu cầu
- Xác định mật độ trồng thích hợp cho giống cà chua TN386.
- Xác định cây trồng xen thích hợp cho giống cà chua mới TN386.
- Xây dựng mô hình sản xuất cà chua áp dụng mật độ tối thích và cây trồng
xen thích hợp cho giống cà chua TN386.
Số hóa bởi trung tâm học liệu
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
3
- Hoàn thiện quy trình kỹ thuật trồng và chăm sóc cho giống cà chua TN386
và giới thiệu cho sản xuất.
3. Ý nghĩa của đề tài
3.1. Ý nghĩa khoa học
Đây là công trình nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật canh tác trong
sản xuất cây cà chua nhằm xác định tính hiệu quả và an toàn của giống cà
chua mới tại Thái Nguyên.
Là cơ sở lý luận khoa học cho kỹ thuật canh tác đối với giống cà chua
mới tại Thái Nguyên.
3.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài
Nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật canh tác phù hợp với cây cà
chua tại Thái Nguyên, góp phần đáp ứng nhu cầu của thị trƣờng và nâng cao
thu nhập cho ngƣời sản xuất.
Giới thiệu giống cà chua mới kết hợp các biện pháp canh tác thâm canh
phù hợp cho cây cà chua và có khả năng cho năng suất, chất lƣợng cao tại địa
bàn thành phố Thái Nguyên.
Số hóa bởi trung tâm học liệu
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
4
Chƣơng 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Cơ sở khoa học của đề tài
Trong sản xuất giống là yếu tố quan trọng quyết định năng suất và chất
lƣợng của cây trồng. Mỗi giống thích hợp với một chế độ trồng trọt và canh tác
nhất định. Các biện pháp kỹ thuật nhƣ mật độ, phân bón, trồng xen... đều ảnh
hƣởng đến sinh trƣởng phát triển của giống. Chính vì vậy để phát huy tiềm năng
suất của giống cần nghiên cứu các biện pháp kỹ thuật phù hợp.
Cà chua là cây có giá trị dinh dƣỡng và giá trị kinh tế cao là cây trồng
có thể trồng trên vùng rau chuyên canh hoặc có thể trồng trong cơ cấu cây vụ
đông trên đất lúa mà không ảnh hƣởng đến 2 vụ lúa.
Trên cơ sở yêu cầu sinh thái của cây cà chua, với điều kiện đất đai và
khí hậu của tỉnh Thái Nguyên, những giống cà chua mới có thể sinh trƣởng
phát triển tốt và cho năng suất cao.
Một số giống cà chua mới cho năng suất chất lƣợng cao đã đƣợc công
nhận giống quốc gia đang đƣợc trồng trên một số vùng chuyên canh ở nƣớc
ta. Trong đó giống TN129, TN386, TN148 đƣợc kết luận là giống triển vọng
đó đƣợc khảo nghiệm tại Thái Nguyên.
Việc phát triển trồng cà chua còn có ý nghĩa quan trọng về mặt luân canh,
tăng vụ và tăng năng suất trên đơn vị diện tích, do đó cà chua là loại rau đƣợc
khuyến khích phát triển. Tuy nhiên, việc trồng cà chua chƣa đƣợc phát triển
mạnh theo mong muốn vì cà chua trồng trong điều kiện nóng ẩm ở nƣớc ta dễ
mắc nhiều bệnh hại đáng kể nhƣ héo xanh, virus khó phòng trị.
Xen canh cây trồng là biện pháp có thể đồng thời sử dụng tối ƣu các
điều kiện đất, nƣớc và ánh sáng góp phần làm tăng thu nhập trên đơn vị diện
tích. Mặt khác, về phƣơng diện bảo vệ thực vật xen canh cây trồng thƣờng
Số hóa bởi trung tâm học liệu
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
5
làm giảm những thiệt hại do các loài dịch hại gây ra cho cây trồng. Đồng thời
trồng cây trồng xen phù hợp còn tạo điều kiện để bảo vệ và duy trì quần thể
thiên địch tự nhiên.
Hiện nay ở nƣớc ta, mật độ gieo trồng cà chua ở mỗi vùng là khác
nhau. Mật độ trồng thay đổi tùy theo từng giống, loại hình sinh trƣởng và
vùng sinh thái khác nhau. Ở Miền Bắc, giống cà chua VT3 có thể trồng với
mật độ 28.000 - 30.000 cây/ha, ứng với khoảng cách trồng 70 x 45 - 50 cm
[18]. Giống cà chua PT18 đƣợc trồng với mật độ 31.000 - 35.000 cây/ha ứng
với khoảng cách trồng 70 x 40 - 45cm (Trần Khắc Thi và Trần Ngọc Hùng,
2003)[24]. Giống cà chua hữu hạn và bán hữu hạn có thể trồng với khoảng
cách 70 x 35 - 45cm, mật độ trồng 30.000 - 40.000 cây/ha. Đối với giống vô
hạn nhƣ TN148, TN129 có thể trồng với khoảng cách 70 x 50cm, mật độ
trồng 27.000 cây/ha (Trần Khắc Thi và Trần Ngọc Hùng, 2003)[24]. Tại khu
vực Thái Nguyên giống TN129 có thể trồng với khoảng cách 70 x 40cm, mật
độ 35.714 cây/ha [11].
Vì vậy, nghiên cứu các biện pháp kỹ thuật nhƣ mật độ và cây trồng xen
cho giống cà mới TN386 là vấn đề cần thiết, góp phần phát triển cà chua tại
Thái Nguyên
1.2. Giá trị của cà chua
1.2.1. Giá trị dinh dưỡng
Cà chua là loại rau ăn quả có giá trị dinh dƣỡng cao, theo Tạ Thu Cúc và
cs, thành phần hóa học trong quả cà chua chín nhƣ sau: Nƣớc 94-95%, chất
khô 5-6%. Trong đó gồm các chất chủ yếu: đƣờng (glucoza, fructoza, saccaroza)
chiếm 55%; chất không hoà tan trong rƣợu (prôtein, xenlulo, pectin, polysacarit)
chiếm 21%; Axit hữu cơ (xitric, malic, galacturonic, pyrolidoncaboxylic) chiếm
12%; chất vô cơ 7%; các chất khác (carotenoit, ascorbic axit, chất dễ bay hơi,
amino axit...) chiếm 5% [7].
Số hóa bởi trung tâm học liệu
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
6
Kết quả phân tích 100 mẫu giống trồng ở vùng đồng bằng sông Hồng của
tác giả Tạ Thu Cúc và cs, trong quả cà chua có thành phần hoá học nhƣ sau:
chất khô từ 4,3 - 6,4%; đƣờng tổng số từ 2,6-3,5%; hàm lƣợng các chất tan
từ 3,4-6,2%; axit tổng số từ 0,22 - 0,72% và hàm lƣợng vitamin C từ 17,138,8mg% [7]. Theo Tạ Thu Cúc, ở quả còn có một số axit amin và các caroten
[8]. Thành phần dinh dƣỡng trong 100g ăn đƣợc thể hiện trong bảng 1.1.
Bảng 1.1: Thành phần dinh dưỡng trong 100g quả cà chua
Nguyên tố
hóa học
Thành phần
Vitamin + khoáng
Thành phần
Calo
23
Natri
8 mg
Nƣớc
90%
Kali
21 mg
Protein
0,8g
Vitamin A
1100 IU
4g
Vitamin C
18 mg
Thiamin
0,05 mg
Riboflavin
0,05 mg
Niacin
0,6 mg
Sắt
0,05 mg
Axit folic
0,01 mg
Hydrat cacbon
Chất béo
0,6g
Cholesterol
Xơ
0
0,6g
Nguồn: Encyclopedia of Agricultural Science, 1994 dẫn trong tài liệu số [12]
Khi so sánh thành phần dinh dƣỡng của cà chua với một số loại rau quả
khác nhƣ: táo, chanh, anh đào, dâu tây thì Becker - Billing thấy rằng: Nhóm
vitamin trong quả cà chua chiếm tỷ lệ cao hơn (Vitamin C, A,B1 B2) đặc biệt
là vitamin C và A gấp 10 lần so với dâu tây, gấp 2 lần so với anh đào (Becker
- Billing dẫn trong số)[13].
Số hóa bởi trung tâm học liệu
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
7
Ngoài các chất dinh dƣỡng ra những giống có độ Brix cao, thịt quả dầy,
có sắc tố (lycopen, caroten và xantophyl) cao đƣợc dùng nhiều trong công
nghiệp chế biến thực phẩm có giá trị dinh dƣỡng cao.
Hạt cà chua chứa 24% dầu và dịch chiết đƣợc sử dụng trong công nghiệp
đồ hộp, dầu khô đƣợc dùng trong dầu giấm để sử dụng cho công nghiệp chế
biến bơ [41]. Giá trị dinh dƣỡng của quả cà chua rất phong phú, vì vậy theo
một số tài liệu cho biết hàng ngày mỗi ngƣời sử dụng từ 100-200g cà chua sẽ
thoả mãn nhu cầu các VTM cần thiết và các chất khoáng chủ yếu [31], [22].
Với giá trị dinh dƣỡng cao nên cà chua là loại rau đƣợc trồng phổ biến ở
khắp các châu lục, là món ăn thông dụng của nhiều nƣớc và là loại rau có giá
trị sử dụng cao. Quả cà chua đƣợc sử dụng ở nhiều phƣơng thức khác nhau:
nấu chín, ăn sống, làm salat hoặc chế biến thành nhiều sản phẩm khác nhƣ
nƣớc quả, tƣơng cà chua, bột nhuyễn, sấy khô, mứt đóng hộp v.v.
1.2.2. Giá trị sử dụng
Cà chua là loại rau ăn quả có giá trị dinh dƣỡng và có nhiều cách sử dụng.
Có thể dùng ăn tƣơi thay hoa quả, trộn salat, nấu canh, xào, nấu sốt vang và cũng
có thể chế biến thành các sản phẩm nhƣ cà chua cô đặc, tƣơng cà chua, nƣớc sốt,
cà chua đóng hộp, mứt hay nƣớc ép. Ngoài ra, có thể chiết tách hạt cà chua để lấy
dầu. Về mặt y học, cà chua đƣợc coi là dƣợc liệu chữa bệnh sốt, lao phổi, nhuận
tràng. Ngƣời Tây Ban Nha dùng cà chua, ớt, dầu mỡ để chế biến thuốc chữa mụn
nhọt, viêm tấy. Hợp chất tomatin chiết tách từ cây cà chua có khả năng kháng
khuẩn, diệt nấm và một số sâu bệnh hại. Nó cũng có tác dụng kích thích sinh
trƣởng đối với cây trồng ở mức độ nhất định.
Theo Võ Văn Chi (1997)[32], cà chua có vị ngọt, tính mát, có tác dụng
tạo năng lƣợng, tăng sức sống, làm cân bằng tế bào, giải nhiệt chống hoại
huyết, kháng khuẩn, chống độc, hòa tan Urê, thải Urê, điều hòa bài tiết, giúp
tiêu hóa dễ dàng các loại bột và tinh bột. Nhiều nghiên cứu mới đây cho rằng
Số hóa bởi trung tâm học liệu
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
8
nƣớc sốt cà chua có tác dụng ngăn ngừa ung thƣ miệng. Đặc biệt, các nhà
khoa học Anh và Hà Lan đã thành công khi cấy một gen quy định việc tạo
chất Flavonol, hợp chất cho phép cơ thể chống lại bệnh ung thƣ và tim mạch.
Các nhà khoa học thuộc trƣờng Đại học Y khoa tại Tokyo đã tiến hành một
cuộc thử nghiệm cho thấy, nƣớc ép cà chua hoàn toàn ngăn chặn đƣợc bệnh
phù thũng do trong quả cà chua có chứa Antioxidant và Lycopen tự nhiên.
1.2.3. Giá trị kinh tế
Ngoài giá trị dinh dƣỡng cao, cà chua còn là loại rau cho hiệu quả kinh tế
và là mặt hàng xuất khẩu quan trọng của nhiều nƣớc trên thế giới.
Ở Đài Loan hàng năm xuất khẩu cà chua tƣơi với tổng giá trị là 925.000
USD và 40.800 USD cà chua chế biến, mỗi hecta có thể đem lại thu nhập cho
nông dân từ 4.000 - 5.000 USD [23]. Ở Mỹ, hàng năm tổng giá trị xuất khẩu
cà chua là rất cao, chỉ tính riêng kim ngạch xuất khẩu năm 1997 đạt cao hơn 4
lần so với lúa nƣớc và 20 lần so với lúa mì [17].
Ở Việt Nam, cà chua là cây rau quan trọng của nhiều vùng chuyên
canh, là cây trồng cho hiệu quả kinh tế cao. Theo số liệu điều tra của phòng
nghiên cứu kinh tế thị trƣờng- Viện nghiên cứu rau quả cho biết, sản xuất cà
chua ở Đồng bằng Sông Hồng cho thu nhập bình quân từ 42-68 triệu
đồng/ha/vụ, với mức lãi thuần 15-26 triệu đồng/ha, cao hơn rất nhiều so với
lúa nƣớc [35]. Còn theo Bùi Thị Gia, 2000 dẫn trong Tạ Thu Cúc, 2006 thì ở
vùng Gia Lâm Hà Nội, tổng giá trị sản xuất thu từ cà chua là 27,4 triệu đ/ha,
lãi 15 triệu đ/ha [18].
Nhƣ vậy, cà chua là cây có giá trị kinh tế, cho thu nhập vƣợt trội hơn so
với lúa nƣớc, lúa mì, ngô và một số loại rau màu khác. Điều này cũng đã
đƣợc thực tế công nhận. Vì vậy, cà chua là cây mang lại thu nhập cao cho
ngƣời sản xuất.
Số hóa bởi trung tâm học liệu
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
9
1.3. Tình hình nghiên cứu và sản xuất cà chua trên thế giới
1.3.1. Sơ lược tình hình sản xuất cà chua trên thế giới
So với các cây trồng khác thì cây cà chua là cây trồng có lịch sử phát
triển tƣơng đối muộn. Song với giá trị dinh dƣỡng, hiệu quả kinh tế và khả
năng thích nghi cao, dễ canh tác, cà chua đƣợc phát triển khá nhanh chóng và
ngày càng đƣợc chú trọng. Qua bảng số liệu thống kê tình hình sản xuất cà
chua trên thế giới trong những năm gần đây chúng ta có thể thấy rõ điều này.
Bảng 1.2: Tình hình sản xuất cà chua trên thế giới từ 2005 - 2011
Diện tích
Năng suất
Sản lƣợng
(ha)
(tạ/ha)
(tấn)
2006
4.754.861
275.917
131.194.491
2007
4.259.781
323.227
137.687.505
2008
4.237.231
332.925
141.068.130
2009
4.544.525
339.719
154.386.171
2010
4.532.372
335.487
152.055.325
2011
4.734.356
355.892
159.023.383
Năm
Nguồn: FAO STAT Database Result, 2012 [46]
Qua bảng 1.2 tình hình sản xuất cà chua trong những năm gần đây
tăng qua các năm. Về diện tích, năm 2007 có giảm so với năm 2006 khá
nhiều giảm tới 495.080 ha, nhƣng những năm sau đó tăng dần và đến năm
2011 thì diện tích trồng cà chua của thế giới là 4.734.356 ha. Về sản
lƣợng thì tăng dần qua các năm, năm 2005 là 129.286.845 tấn đến năm
2011 là 159.023.383 tấn tăng 29.736.538 tấn. Về năng suất thì cũng tăng
qua các năm, năm 2005 là 276.053 tạ/ha đến năm 2011 là 355.892 tạ/ha
tăng 79839 tạ/ha.
Số hóa bởi trung tâm học liệu
http://www.lrc-tnu.edu.vn/
- Xem thêm -