Tài liệu Nghiên cứu lồng ghép đánh giá sản xuất sạch hơn và hệ thống iso 14001 tại công ty than hà tu

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI -------------------------------------------- PHAN ANH TUẤN NGHIÊN CỨU LỒNG GHÉP ĐÁNH GIÁ SẢN XUẤT SẠCH HƠN VÀ HỆ THỐNG ISO 14001 TẠI CÔNG TY THAN HÀ TU Chuyên ngành: Công nghệ môi trường LUẬN VĂN THẠC SĨ CÔNG NGHỆ MÔI TRƯỜNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRẦN VĂN NHÂN Hà Nội, 2004 Lêi c¶m ¬n Víi tÊm lßng biÕt ¬n s©u s¾c, em xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh tíi thÇy gi¸o PGS.TS.TrÇn V¨n Nh©n – ViÖn Khoa Häc C«ng NghÖ M«i Tr-êng – Tr-êng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi ®· giao nhiÖm vô ®Ò tµi, h-íng dÉn vµ gióp ®ì em trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn v¨n. Em xin göi lêi c¶m ¬n tíi thÇy c« – ViÖn Khoa Häc C«ng NghÖ M«i Tr-êng – Tr-êng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi ®· tËn t×nh gi¶ng d¹y, truyÒn ®¹t nhiÒu kiÕn thøc quý b¸u vµ kinh nghiÖm cho chóng em trong suèt hai n¨m häc võa qua. T«i xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh tíi Ban l·nh ®¹o vµ c¸c ®ång nghiÖp trong C«ng ty Ph¸t triÓn Tin Häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr-êng – Than ViÖt Nam ®· t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì vµ gãp ý cho t«i trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn v¨n. T«i xin göi lêi c¶m ¬n tíi Ban l·nh ®¹o vµ c¸n bé Trung t©m S¶n xuÊt s¹ch ViÖt Nam ®· gióp ®ì, gãp ý cho t«i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn v¨n. T«i xin c¶m ¬n Ban l·nh ®¹o vµ c¸c c¸n bé – phßng Kü thuËt Khai Th¸c – C«ng ty than Hµ Tu ®· tËn t×nh gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn cho t«i trong suèt qu¸ tr×nh thùc tËp t¹i c«ng ty. T«i xin göi lêi c¶m ¬n s©u s¾c tíi gia ®×nh vµ b¹n bÌ lu«n lu«n ®éng viªn, gióp ®ì vµ ñng hé t«i. T«i xin dµnh tÆng luËn v¨n nµy cho gia ®×nh vµ nh÷ng ng-êi th©n yªu nhÊt cña t«i. Häc viªn Phan Anh TuÊn Danh môc ch÷ viÕt t¾t SXSH: s¶n xuÊt s¹ch h¬n HTQLMT: hÖ thèng qu¶n lý m«i tr-êng EMS: Environmental management system TCVN: Tiªu chuÈn ViÖt Nam MT: M«i tr-êng CT: C«ng tr×nh Môc lôc Néi dung PhÇn më ®Çu Trang 1 PhÇn 1: Tæng quan 3 Ch-¬ng 1: Tæng quan vÒ hiÖn tr¹ng khai th¸c than ë ViÖt Nam 3 1.1. HiÖn tr¹ng khai th¸c than ë ViÖt Nam 1.1.1. S¬ l-îc lÞch sö khai th¸c than t¹i Qu¶ng Ninh 1.1.2. HiÖn tr¹ng khai th¸c than vµ c¸c vÊn ®Ò m«i tr-êng liªn quan t¹i Qu¶ng Ninh 1.1.2.1. Khai th¸c lé thiªn 1.1.2.2 Khai th¸c hÇm lß 1.1.2.3. HiÖn tr¹ng sµng tuyÓn, chÕ biÕn than 1.2. Ph-¬ng h-íng ph¸t triÓn ngµnh than t¹i Qu¶ng Ninh 1.2.1. §Þnh h-íng ph¸t triÓn chung toµn ngµnh Ch-¬ng 2: Tæng quan vÒ tiÕp cËn s¶n xuÊt s¹ch h¬n vµ hÖ thèng 3 3 4 4 8 9 11 11 13 ISO14001 2.1. Tæng quan vÒ tiÕp cËn s¶n xuÊt s¹ch h¬n 2.1.1. Kh¸i niÖm s¶n xuÊt s¹ch h¬n 2.1.2. ý nghÜa cña s¶n xuÊt s¹ch h¬n 2.1.3. Ph-¬ng ph¸p luËn ®¸nh gi¸ s¶n xuÊt s¹ch h¬n 2.1.5. HiÖn tr¹ng ¸p dông SXSH trong ngµnh c«ng nghiÖp ViÖt Nam 2.2. Tæng quan vÒ tiÕp cËn HÖ thèng ISO 14001 2.2.1. Kh¸i niÖm 2.2.2. Quy tr×nh thùc hiÖn hÖ thèng qu¶n lý m«i tr-êng theo tiªu chuÈn ISO 14001 2.2.3. Lîi Ých khi thùc hiÖn hÖ thèng qu¶n lý m«i tr-êng theo tiªu chuÈn ISO 14001 PhÇn 2: Nghiªn cøu lång ghÐp ®¸nh gi¸ s¶n xuÊt s¹ch h¬n vµ hÖ 13 13 13 14 16 18 18 20 20 28 thèng ISO 14001 t¹i C«ng ty Than Hµ Tu Ch-¬ng 3: Ph-¬ng ph¸p tiÕp cËn lång ghÐp ®¸nh gi¸ s¶n xuÊt 28 s¹ch h¬n vµ hÖ thèng ISO 14001 3.1. Giíi thiÖu chung 3.3. Ph-¬ng ph¸p luËn lång ghÐp ®¸nh gi¸ SXSH vµ ISO 14001 3.3.1. Ph-¬ng ph¸p luËn lång ghÐp ®¸nh gi¸ SXSH vµ ISO 14001 t¹i c¸c doanh nghiÖp ch-a ¸p dông ISO 14001 (ph-¬ng ph¸p luËn SXSH - ISO) 3.3.2. ph-¬ng ph¸p luËn lång ghÐp ®¸nh gi¸ SXSH vµ ISo 14001 víi c¸c doanh nghiÖp ®· ¸p dông ISO 14001 víi (t¹i) c¸c doanh nghiÖp ®· ¸p dông ISO 14001 (ph-¬ng ph¸p luËn ISO - SXSH) 3.3.3. Mèi t-¬ng quan gi÷a hai ph-¬ng ph¸p luËn lång ghÐp ISO 14001 vµ SXSH 3.3.4. Lîi Ých cña viÖc lång ghÐp SXSH vµ ISO 14001 t¹i doanh nghiÖp Ch-¬ng 4: Nghiªn cøu øng dông lång ghÐp ®¸nh gi¸ s¶n xuÊt 28 29 29 34 38 39 40 s¹ch h¬n vµ hÖ thèng ISO 14001 t¹i C«ng ty than Hµ Tu 4.1. Giíi thiÖu chung vÒ C«ng ty Than Hµ Tu 4.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý, ®iÒu kiÖn tù nhiªn 4.1.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý 4.1.1.2. §Þa h×nh 4.1.1.3. KhÝ hËu 4.1.1.4. Giao th«ng 4.1.2. §Æc ®iÓm ®Þa chÊt, thuû v¨n 4.1.2.1. N-íc mÆt 4.1.2.2. N-íc ngÇm 4.1.3. C«ng nghÖ khai th¸c 4.1.4. HiÖn tr¹ng m«i tr-êng 4.2. §¸nh gi¸ s¶n xuÊt s¹ch h¬n t¹i C«ng ty than Hµ Tu 4.2.1. Cam kÕt l·nh ®¹o 4.2.2. §éi s¶n xuÊt s¹ch h¬n 4.2.3. Danh s¸ch c«ng ®o¹n cña d©y chuyÒn s¶n xuÊt; sè liÖu s¶n xuÊt vµ s¶n l-îng cña C«ng ty than Hµ Tu 40 40 40 40 41 42 42 42 43 43 48 51 51 51 52 4.2.4. Lùa chän c«ng ®o¹n träng t©m ®¸nh gi¸ SXSH 4.2.5. C©n b»ng vËt liÖu vµ n¨ng l-îng 4.2.7. §¸nh gi¸ kh¶ thi 4.2.8. ChuÈn bÞ vµ thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p 4.2.9. Quan tr¾c vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ 4.2.10. X¸c ®Þnh c¸c c¬ héi (kh¶ thi) lång ghÐp ®¸nh gi¸ s¶n xuÊt s¹ch h¬n vµo viÖc x©y dùng hÖ thèng qu¶n lý m«i tr-êng ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña ISO 14001 4.3. HÖ thèng qu¶n lý m«i tr-êng theo tiªu chuÈn ISO 14001 cã sù lång ghÐp cña s¶n xuÊt s¹ch h¬n t¹i C«ng ty than Hµ Tu 4.3.1 ChÝnh s¸ch m«i tr-êng 4.3.2. KhÝa c¹nh m«i tr-êng 4.3.3. Yªu cÇu ph¸p luËt vµ yªu cÇu kh¸c 4.3.4. Môc tiªu vµ chØ tiªu m«i tr-êng 4.3.5 Ch-¬ng tr×nh qu¶n lý m«i tr-êng 4.4. HÖ thèng qu¶n lý m«i tr-êng dùa vµo thµnh phÇn cña ®¸nh gi¸ s¶n xuÊt s¹ch h¬n vµ tiªu chuÈn ISO 14001 t¹i C«ng ty than Hµ Tu. 4.5. Kh¶ n¨ng ¸p dông s¶n xuÊt s¹ch h¬n trong ngµnh than ViÖt Nam KÕt luËn KiÕn nghÞ Tµi liÖu tham kh¶o Phô lôc 54 63 65 66 68 68 69 69 73 85 88 95 102 104 107 108 Lêi c¶m ¬n Víi tÊm lßng biÕt ¬n s©u s¾c, em xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh tíi thÇy gi¸o PGS.TS.TrÇn V¨n Nh©n – ViÖn Khoa Häc C«ng NghÖ M«i Tr-êng – Tr-êng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi ®· giao nhiÖm vô ®Ò tµi, h-íng dÉn vµ gióp ®ì em trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn v¨n. Em xin göi lêi c¶m ¬n tíi thÇy c« – ViÖn Khoa Häc C«ng NghÖ M«i Tr-êng – Tr-êng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi ®· tËn t×nh gi¶ng d¹y, truyÒn ®¹t nhiÒu kiÕn thøc quý b¸u vµ kinh nghiÖm cho chóng em trong suèt hai n¨m häc võa qua. T«i xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh tíi Ban l·nh ®¹o vµ c¸c ®ång nghiÖp trong C«ng ty Ph¸t triÓn Tin Häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr-êng – Than ViÖt Nam ®· t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì vµ gãp ý cho t«i trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn v¨n. T«i xin göi lêi c¶m ¬n tíi Ban l·nh ®¹o vµ c¸n bé Trung t©m S¶n xuÊt s¹ch ViÖt Nam ®· gióp ®ì, gãp ý cho t«i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn v¨n. T«i xin c¶m ¬n Ban l·nh ®¹o vµ c¸c c¸n bé – phßng Kü thuËt Khai Th¸c – C«ng ty than Hµ Tu ®· tËn t×nh gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn cho t«i trong suèt qu¸ tr×nh thùc tËp t¹i c«ng ty. T«i xin göi lêi c¶m ¬n s©u s¾c tíi gia ®×nh vµ b¹n bÌ lu«n lu«n ®éng viªn, gióp ®ì vµ ñng hé t«i. T«i xin dµnh tÆng luËn v¨n nµy cho gia ®×nh vµ nh÷ng ng-êi th©n yªu nhÊt cña t«i. Häc viªn Phan Anh TuÊn 3 PhÇn 1: Tæng quan Ch-¬ng 1: Tæng quan vÒ hiÖn tr¹ng khai th¸c than ë viÖt nam 1.1. HiÖn tr¹ng khai th¸c th¸c than ë ViÖt Nam.[4,18] ë ViÖt Nam, tr÷ l-îng than tËp trung chñ yÕu trªn ®Þa bµn tØnh Qu¶ng Ninh. Ngoµi ra, cßn cã mét sè má than nhá ë c¸c tØnh Th¸i Nguyªn, L¹ng S¬n, §µ N½ng. Do vËy, phÇn tæng quan nµy chØ tËp trung giíi thiÖu vÒ t×nh h×nh khai th¸c than t¹i Qu¶ng Ninh. 1.1.1. S¬ l-îc lÞch sö khai th¸c than t¹i Qu¶ng Ninh Tõ n¨m 1888, toµn bé vïng má than Qu¶ng Ninh trë thµnh nh-îng ®Þa vµ ®-îc ph©n chia cho c¸c tËp ®oµn t- b¶n Ph¸p khai th¸c. Tõ n¨m 1916, mét lo¹t c¸c c«ng ty than cña Ph¸p ra ®êi nh-: c«ng ty than §«ng TriÒu, M¹o Khª, Trµng B¹ch-Cæ Kªnh, Yªn LËp, H¹ Long§ång §¨ng... S¶n l-îng khai th¸c thêi k× nµy kho¶ng 200.000 tÊn/n¨m gåm c¶ lé thiªn vµ hÇm lß víi c«ng nghÖ khai th¸c than chñ yÕu lµ thñ c«ng. Sau hoµ b×nh lËp l¹i, n¨m1954, §¶ng vµ Nhµ n-íc ®· tËp trung ®Çu t- ph¸t triÓn c«ng nghiÖp khai th¸c than thµnh ngµnh kinh tÕ chñ ®¹o cña tØnh Qu¶ng Ninh. Víi sù trî gióp cña Liªn X«, c¸c thiÕt bÞ khai th¸c c¬ giíi ®-îc trang bÞ cho c¸c má; c¸c nhµ m¸y c¬ khÝ, söa ch÷a, sµng tuyÓn, c¬ së h¹ tÇng míi ®-îc x©y dùng. Nhê vËy s¶n l-îng khai th¸c than ®· tõng b-íc ®-îc n©ng lªn, ®Õn n¨m 1987 s¶n l-îng ®¹t gÇn 7 triÖu tÊn. Tõ n¨m 1987, nÒn kinh tÕ n-íc ta b¾t ®Çu chuyÓn ®æi sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng, c¸c má than chuyÓn sang tù h¹ch to¸n, c©n ®èi tµi chÝnh. §©y lµ giai ®o¹n gÆp nhiÒu khã kh¨n cña ngµnh than, s¶n 4 l-îng khai th¸c sôt gi¶m do chÝnh s¸ch bao v©y cÊm vËn cña Mü, gi¸ than trong n-íc xuèng thÊp do n¹n khai th¸c tù do trµn lan. Cuèi n¨m 1994, Tæng C«ng ty Than ViÖt Nam ra ®êi ®· t¹o nªn mét ®éng lùc míi cho sù ph¸t triÓn cña ngµnh Than. N¨m 1995, s¶n l-îng than th-¬ng phÈm ®¹t trªn 7 triÖu tÊn, n¨m 1997 ®¹t h¬n 10 triÖu tÊn, n¨m 2001 ®¹t 13 triÖu tÊn vµ n¨m 2002 ®¹t trªn 15 triÖu tÊn. Ngµnh Than ®· tËp trung ®æi míi trang thiÕt bÞ, c¬ giíi ho¸ ë tr×nh ®é cao, ®Çu t- kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi, më réng thÞ tr-êng tiªu thô, x©y dùng quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ l©u dµi vµ æn ®Þnh. 1.1.2. HiÖn tr¹ng khai th¸c than vµ c¸c vÊn ®Ò m«i tr-êng liªn quan t¹i Qu¶ng Ninh Khai th¸c than t¹i Qu¶ng Ninh tËp trung chñ yÕu ë c¸c vïng CÈm Ph¶, Hßn Gai, U«ng BÝ, §«ng TriÒu. Ngoµi ra, cßn cã mét sè má than ë vïng Hoµnh Bå míi ®-îc khai th¸c nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Than t¹i Qu¶ng Ninh ®-îc khai th¸c b»ng c¶ 2 ph-¬ng ph¸p lé thiªn vµ hÇm lß, trong ®ã s¶n l-îng khai th¸c lé thiªn chiÕm 70%, hÇm lß 30% s¶n l-îng khai th¸c toµn ngµnh. Ngoµi c¸c má khai th¸c, t¹i Qu¶ng Ninh cßn cã hÖ thèng c¸c nhµ m¸y sµng tuyÓn, c¬ khÝ, c¶ng biÓn vµ c¬ së h¹ tÇng kü thuËt kh¸c phôc vô qu¸ tr×nh khai th¸c, vËn chuyÓn, chÕ biÕn, tiªu thô than. 1.1.2.1. Khai th¸c lé thiªn Khai th¸c lé thiªn víi s¶n l-îng chiÕm 70% tæng s¶n l-îng khai th¸c than toµn ngµnh, ®ãng vai trß chñ ®¹o trong viÖc cung cÊp than cho nhu cÇu trong n-íc vµ xuÊt khÈu. HiÖn nay, t¹i Qu¶ng Ninh cã 5 má lé thiªn lín (§Ìo Nai, Cäc S¸u, Cao S¬n, Hµ Tu, Nói BÐo) cã s¶n l-îng trªn 1 triÖu tÊn than nguyªn khai/n¨m; kho¶ng 15 má lé thiªn võa vµ c«ng 5 tr-êng lé thiªn cã s¶n l-îng tõ 100.000-300.000 tÊn than nguyªn khai/n¨m vµ hµng chôc ®iÓm khai th¸c lé vØa nhá. Tæng s¶n l-îng than khai th¸c lé thiªn giai ®o¹n 1996 - 2000 lµ 40,4 triÖu tÊn, chiÕm 67,3% s¶n l-îng toµn ngµnh. N¨m 2001 ®¹t 9,7 triÖu tÊn, chiÕm 67% s¶n l-îng than nguyªn khai toµn ngµnh. C«ng nghÖ khai th¸c lé thiªn ®-îc c¬ giíi ho¸ hoµn toµn. Quy tr×nh c«ng nghÖ bao gåm: - Ph¸ vì ®Êt ®¸: Chñ yÕu b»ng khoan næ m×n b»ng m¸y khoan xoay cÇu CBIII-250 cña Nga hoÆc c¸c lo¹i m¸y khoan xoay ®Ëp thuû lùc. Mét sè n¬i cßn sö dông m¸y khoan ®Ëp c¸p, ®-êng kÝnh lç khoan tõ 90  250mm. - Xóc bèc: Sö dông m¸y xóc ®iÖn EKG-5A, EKG-8U cña Nga hoÆc c¸c m¸y xóc thuû lùc gÇu ng-îc, dung tÝch gÇu xóc tõ 1,28,0m3. - VËn t¶i: Than vµ ®Êt ®¸ th¶i trong má ®-îc vËn chuyÓn chñ yÕu b»ng «t« cã träng t¶i tõ 1555 tÊn. VËn t¶i than ngoµi má sö dông ®-êng s¾t, b¨ng t¶i vµ «t«. - H×nh thøc ®æ th¶i: Chñ yÕu dïng h×nh thøc ®æ th¶i tõ s-ên nói cao xuèng thung lòng b»ng «t« kÕt hîp m¸y g¹t. B·i th¶i chñ yÕu lµ b·i th¶i ngoµi, mét sè n¬i cã thÓ ®æ th¶i vµo c¸c khai tr-êng ®· kÕt thóc khai th¸c. HiÖn nay, hÇu hÕt c¸c má than lé thiªn t¹i Qu¶ng Ninh ®Òu ®· khai th¸c xuèng s©u d-íi møc tho¸t n-íc tù ch¶y, má s©u nhÊt lµ Cäc S¸u hiÖn khai th¸c ®Õn møc -140. C«ng nghÖ khai th¸c xuèng s©u hiÖn nay sö dông m¸y xóc thuû lùc gÇu ng-îc, lÊy than theo mïa. 6 C¸c má lé thiªn ph©n bè kh«ng ®Òu trªn ®Þa bµn Qu¶ng Ninh, tËp trung chñ yÕu ë vïng CÈm Ph¶ vµ Hßn Gai. §Æc ®iÓm khai th¸c lé thiªn cña c¸c vïng nh- sau: Vïng CÈm Ph¶ CÈm Ph¶ lµ vïng tËp trung nhiÒu má than lé thiªn cña Tæng C«ng ty Than ViÖt Nam, s¶n l-îng khai th¸c n¨m 2001 ®¹t 6,3 triÖu tÊn b»ng 75% s¶n l-îng than khai th¸c trong vïng vµ 64% s¶n l-îng than khai th¸c lé thiªn toµn ngµnh, ®Êt ®¸ bãc 63,7 triÖu m3, hÖ sè bãc trung b×nh 5,1m3/T. T¹i CÈm Ph¶ cã 3 má lín nhÊt n-íc lµ §Ìo Nai, Cäc S¸u, Cao S¬n s¶n l-îng khai th¸c mçi má hµng n¨m trªn 1,2 triÖu tÊn. Ngoµi ra cßn cã c¸c má võa vµ nhá khai th¸c phÇn n«ng cña kho¸ng sµng Khe Chµm, Khe Tam, M«ng D-¬ng nh-: Bµng N©u, §«ng §¸ Mµi, T©y Nam §¸ Mµi, T©y B¾c §¸ Mµi, VØa 14 Khe Chµm (kho¸ng sµng Khe Chµm), Khe Tam, Nam Khe Tam, Bao Gia (kho¸ng sµng Khe Tam), M«ng D-¬ng, §«ng B¾c M«ng D-¬ng (kho¸ng sµng M«ng D-¬ng), §«ng Khe Sim, T©y Khe Sim (kho¸ng sµng Ng· Hai), Qu¶ng Lîi, Lé TrÝ.... cã s¶n l-îng tõ 100.000 – 500.000 tÊn than/n¨m. §Æc ®iÓm ph©n bè cña c¸c má than lé thiªn vïng CÈm Ph¶ lµ tËp trung chñ yÕu ë vïng ®åi nói phÝa B¾c, ®-îc d·y nói Khe Sim ng¨n c¸ch nªn Ýt ¶nh h-ëng ®Õn m«i tr-êng khu vùc trung t©m thÞ x·. Riªng b·i th¶i Nam §Ìo Nai cña má §Ìo Nai vµ Cäc S¸u h×nh thµnh nhiÒu n¨m tr-íc ®©y l¹i n»m bªn s-ên nam d·y nói Khe Sim, s¸t khu trung t©m thÞ x· nªn g©y « nhiÔm nghiªm träng vµ lµm xÊu c¶nh quan m«i tr-êng cÇn cã ph-¬ng ¸n gi¶i quyÕt. N-íc th¶i tõ má than Cäc S¸u vµ §Ìo Nai cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn m«i tr-êng n-íc khu d©n c- vµ vÞnh H¹ Long. 7 Vïng Hßn Gai Hßn Gai lµ vïng than lé thiªn lín thø 2 sau CÈm Ph¶, s¶n l-îng khai th¸c n¨m 2001 ®¹t 2,3 triÖu tÊn b»ng 72% s¶n l-îng than khai th¸c trong vïng vµ 24% s¶n l-îng than khai th¸c lé thiªn toµn ngµnh, ®Êt ®¸ bãc 10,5 triÖu m3, hÖ sè bãc trung b×nh 4,6m3/t. T¹i Hßn Gai cã má Hµ Tu s¶n l-îng 1,2 triÖu tÊn, má Nói BÐo s¶n l-îng 500 ngh×n tÊn trong t-¬ng lai sÏ n©ng lªn 1,5 triÖu tÊn. Ngoµi ra cßn cã mét sè má kh¸c thuéc C«ng ty than Hßn Gai vµ C«ng ty than Qu¶ng Ninh nh-: 917, B×nh Minh, Thµnh C«ng, Nói Kh¸nh... cã s¶n l-îng tõ 100.000-300.000 tÊn/n¨m. §Æc ®iÓm ph©n bè chñ yÕu cña c¸c má than lé thiªn vïng Hßn Gai lµ n»m chñ yÕu trong vïng ®åi nói ngo¹i vi phÝa B¾c vµ §«ng B¾c thµnh phè H¹ Long v× vËy Ýt ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn m«i tr-êng khu vùc trung t©m thµnh phè mµ chñ yÕu t¸c ®éng ®Õn c¸c côm d©n c- vµ vïng ven s«ng DiÔn Väng. Vïng §«ng TriÒu - U«ng BÝ Vïng §«ng TriÒu - U«ng BÝ chñ yÕu khai th¸c b»ng ph-¬ng ph¸p hÇm lß. T¹i ®©y chØ cã má lé thiªn liªn doanh U«ng Th-îng – Vietmindo vµ mét vµi c«ng tr-êng lé thiªn cña c¸c má hÇm lß. S¶n l-îng than lé thiªn n¨m 2001 ®¹t 290.000 tÊn (kh«ng tÝnh má Vietmindo) b»ng 13% s¶n l-îng than khai th¸c trong vïng vµ 3% s¶n l-îng than khai th¸c lé thiªn toµn ngµnh, ®Êt ®¸ bãc 1,1 triÖu m 3, hÖ sè bãc trung b×nh 3,7m3/T. §Æc ®iÓm chñ yÕu cña c¸c khai tr-êng lé thiªn vïng §«ng TriÒu U«ng BÝ lµ quy m« nhá, chñ yÕu khai th¸c tËn thu phÇn vØa n«ng gÇn mÆt ®Êt, ®Êt ®¸ ®æ b·i th¶i ngoµi. Víi ®Æc ®iÓm ph©n bè r¶i r¸c, kh«ng tËp trung nªn ®· t¸c ®éng kh«ng nhá tíi m«i tr-êng n«ng nghiÖp vµ hÖ thèng 8 s«ng suèi tho¸t n-íc trong vïng, ®Æc biÖt lµ giai ®o¹n khai th¸c tù do 1987 – 1994. 1.1.2.2. Khai th¸c hÇm lß C¸c má than hÇm lß hiÖn nay chñ yÕu khai th¸c phÇn n«ng, trªn møc - 80, chñ yÕu më vØa b»ng lß b»ng hoÆc giÕng nghiªng. C«ng nghÖ khai th¸c hÇm lß hiÖn nay ®-îc c¬ giíi ho¸ chñ yÕu ë kh©u vËn t¶i trong lß vµ c¸c ho¹t ®éng trªn s©n c«ng nghiÖp. Trong ®ã, vËn t¶i ngoµi má sö dông c¶ «t«, b¨ng t¶i vµ ®-êng s¾t. C¸c má than hÇm lß hiÖn nay ph©n bè t-¬ng ®èi ®Òu trªn ®Þa bµn Qu¶ng Ninh, tuy nhiªn, vïng CÈm Ph¶ cã sè l-îng má hÇm lß nhiÒu h¬n nªn trong t-¬ng lai sÏ thµnh khu vùc cã s¶n l-îng than khai th¸c hÇm lß lín. §Æc ®iÓm ph©n bè má hÇm lß t¹i c¸c vïng nh- sau: Vïng CÈm Ph¶ S¶n l-îng khai th¸c hÇm lß toµn vïng CÈm Ph¶ n¨m 2001 ®¹t 2,1 triÖu tÊn, b»ng 25% s¶n l-îng than khai th¸c trong vïng vµ 42% s¶n l-îng than khai th¸c hÇm lß toµn ngµnh. HiÖn nay, vïng CÈm Ph¶ cã c¸c má than hÇm lß: Thèng NhÊt, M«ng D-¬ng, D-¬ng Huy, Khe Chµm cã s¶n l-îng khai th¸c tõ 200.000300.000 tÊn. Ngoµi ra, cßn mét sè c¸c má kh¸c nh- Khe Tam, T©y Nam §¸ Mµi, T©y §¸ Mµi, Ng· Hai, B¾c Khe Chµm... cã s¶n l-îng tõ 100.000 -150.000 tÊn. C¸c má than hÇm lß vïng CÈm Ph¶ chñ yÕu n»m s©u trong vïng ®åi nói phÝa B¾c (trõ má Thèng NhÊt) nªn Ýt ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn m«i tr-êng khu vùc trung t©m thÞ x·. Vïng Hßn Gai: 9 Khu vùc Hßn Gai cã c¸c má tham hÇm lß: Hµ LÇm, Cao Th¾ng, T©n LËp, B×nh Minh, Thµnh C«ng, Gi¸p KhÈu, Hµ R¸ng... cã s¶n l-îng khai th¸c tõ 100.000 - 360.000 tÊn/n¨m. S¶n l-îng khai th¸c hÇm lß vïng Hßn Gai n¨m 2001 ®¹t 910.000 tÊn, b»ng 28% s¶n l-îng than khai th¸c trong vïng vµ 19% s¶n l-îng than khai th¸c hÇm lß toµn ngµnh. T-¬ng tù nh- vïng CÈm Ph¶, ho¹t ®éng khai th¸c than trong khu vùc nµy chñ yÕu chØ ¶nh h-ëng tíi c¸c côm d©n c- vµ m«i tr-êng khu vùc l©n cËn. Vïng §«ng TriÒu - U«ng BÝ Vïng §«ng TriÒu - U«ng BÝ chñ yÕu lµ khai th¸c than hÇm lß. T¹i ®©y cã 2 má Vµng Danh, M¹o Khª lµ nh÷ng má cã s¶n l-îng khai th¸c hÇm lß lín nhÊt hiÖn nay, s¶n l-îng khai th¸c n¨m 2001 t-¬ng øng lµ 560.000 vµ 750.000 tÊn. Trong vïng cßn cã mét sè má cña C«ng ty than U«ng BÝ (Nam MÉu, §ång V«ng, Hång Th¸i), C«ng ty §«ng B¾c (Khe Chuèi, §ång R×)... cã s¶n l-îng khai th¸c tõ 100.000 - 300.000 tÊn. C¸c má hÇm lß vïng §«ng TriÒu - U«ng BÝ còng chñ yÕu n»m trong vïng ®åi nói phÝa B¾c, ¶nh h-ëng chñ yÕu tíi m«i tr-êng lµ do qu¸ tr×nh sµng tuyÓn, vËn chuyÓn than ®i tiªu thô. 1.1.2.3 HiÖn tr¹ng sµng tuyÓn, chÕ biÕn than T¹i Qu¶ng Ninh, c«ng t¸c sµng tuyÓn chÕ biÕn than ®-îc thùc hiÖn bëi c¸c nhµ m¸y sµng tuyÓn Cöa ¤ng, Nam CÇu Tr¾ng, Vµng Danh vµ c¸c côm sµng lÎ t¹i c¸c má. C¸c vÊn ®Ò m«i tr-êng liªn quan trùc tiÕp tíi ho¹t ®éng sµng tuyÓn: - Bôi: L-îng bôi t¹o ra do ho¹t ®éng sµng tuyÓn th-êng rÊt cao, chñ yÕu t¹i khu nhµ sµng, khu th¸o rãt than vµ trªn ®-êng vËn chuyÓn than. 10 - TiÕng ån: C¸c nguån g©y ån chñ yÕu do ho¹t ®éng cña m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ ph-¬ng tiÖn vËn chuyÓn. Møc ån chung t¹i khu s¶n xuÊt dao ®éng tõ 85 - 99dBA. - KhÝ th¶i (CO, NO2, SO2...): Chñ yÕu do ph-¬ng tiÖn vËn chuyÓn vµ m¸y mãc sµng tuyÓn th¶i ra. Tuy nhiªn, nång ®é rÊt nhá, ®¹t tiªu chuÈn cho phÐp. - N-íc th¶i: ChÊt l-îng n-íc th¶i kh«ng ®¹t tiªu chuÈn cho phÐp: hµm l-îng chÊt r¾n l¬ löng cao, tÝnh axit m¹nh, c¸c kim lo¹i nÆng lín, hµm l-îng c¸c chÊt khã ph©n huû sinh häc cao. C«ng ty than Cöa ¤ng Nhµ m¸y tuyÓn than Cöa ¤ng sµng tuyÓn than cña c¸c má vïng CÈm Ph¶ phôc vô cho xuÊt khÈu vµ tiªu thô néi ®Þa. Nhµ m¸y cã 2 hÖ thèng: - Nhµ m¸y tuyÓn sè 1: c«ng suÊt hiÖn nay 0,8 -1 triÖu tÊn/n¨m. Than nguyªn khai ®-îc ®-a vÒ nhµ m¸y b»ng ®-êng s¾t, sau khi t¸ch c¸m -15 ®-îc ®-a vµo tuyÓn trong m¸ng röa nghiªng víi cÊp 15-35, cßn cÊp +35 ®-îc ph©n lo¹i thñ c«ng. §¸ th¶i ®-îc ®æ c¹nh nhµ m¸y ®Ó lÊn biÓn. - Nhµ m¸y tuyÓn sè 2: c«ng suÊt hiÖn nay 2,5-3 triÖu tÊn/n¨m. Than ®-îc tuyÓn trong m¸y ®·i l¾ng, cyclon vµ m¸ng xo¾n. §¸ th¶i còng ®-îc ®æ c¹nh nhµ m¸y ®Ó lÊn biÓn. Nhµ m¸y tuyÓn than Hßn Gai Nhµ m¸y chñ yÕu sµng tuyÓn than cña c¸c má Hµ Tu, Hµ LÇm, Nói BÐo, T©n LËp víi c«ng suÊt 2 triÖu tÊn/n¨m, thiÕt kÕ theo c«ng nghÖ cña Australia. Than nguyªn khai ®-îc sµng s¬ bé, cÊp +50mm ®-îc ph©n lo¹i b»ng thñ c«ng, cÊp h¹t -50mm ®-îc sµng t¸ch c¸m -6mm hoÆc ®-a toµn bé vµo tuyÓn trong m¸y l¾ng, cyclon m«i tr-êng nÆng vµ tuyÓn c¸m -1mm trong m¸ng. §Êt ®¸ th¶i ®-îc ®æ lÊn biÓn khu vùc c¹nh nhµ m¸y. 11 Nhµ m¸y tuyÓn Vµng Danh Nhµ m¸y tuyÓn Vµng Danh cã c«ng suÊt 600.000 tÊn/n¨m theo thiÕt kÕ cña Liªn X« cò, chñ yÕu tuyÓn than cña má Vµng Danh. Than sau khi sµng t¸ch c¸m -15 ®-îc tuyÓn trong m«i tr-êng nÆng ®Ó chän than côc. §¸ th¶i ®-îc vËn chuyÓn ra ®æ t¹i khu vùc c¶ng §iÒn C«ng. Trong t-¬ng lai, nhµ m¸y sÏ ®-îc më réng ®Ó phôc vô cho c¸c má l©n cËn. C¸c côm sµng má Cã ë phÇn lín c¸c má, chñ yÕu lµ sµng kh« ph©n lo¹i than theo cÊp h¹t víi c«ng suÊt tõ 150.000 - 500.000 tÊn/n¨m. 1.2. Ph-¬ng h-íng ph¸t triÓn ngµnh than t¹i Qu¶ng Ninh 1.2.1. §Þnh h-íng ph¸t triÓn chung toµn ngµnh Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp khai th¸c than ®¶m b¶o tho¶ m·n nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ xuÊt khÈu víi môc tiªu s¶n l-îng cô thÓ sau: - N¨m 2005: S¶n xuÊt vµ tiªu thô 16 -17 triÖu tÊn than s¹ch. - N¨m 2010: S¶n xuÊt vµ tiªu thô 22 - 24 triÖu tÊn than s¹ch. - N¨m 2020: S¶n xuÊt vµ tiªu thô 28 - 30 triÖu tÊn than s¹ch. Ph¸t triÓn s¶n xuÊt than g¾n liÒn víi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®Þa bµn cã than, ®Æc biÖt lµ tØnh Qu¶ng Ninh trong tam gi¸c kinh tÕ Hµ Néi - H¶i Phßng - Qu¶ng Ninh. Ph¸t triÓn cïng víi b¹n hµng, ®Æc biÖt lµ c¸c b¹n hµng lín trong n-íc vµ quèc tÕ. §Èy m¹nh s¶n xuÊt, chÕ biÕn than theo nhu cÇu cña thÞ tr-êng, g¾n c¸c má vµ vïng than víi c¸c hé tiªu thô lín nh»m gi¶m chi phÝ vËn chuyÓn vµ tiªu thô, æn ®Þnh thÞ tr-êng. T¹o ra thÞ tr-êng tiªu dïng than æn ®Þnh vµ cã hiÖu qu¶ trªn c¬ së ký kÕt c¸c hîp ®ång cung cÊp dµi h¹n. X©y dùng c¸c nhµ m¸y ®iÖn gÇn c¸c má than... 12 Qu¶n trÞ tèt c¸c chi phÝ s¶n xuÊt vµ chi phÝ ®Çu t- nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ khai th¸c. Qu¶n trÞ tèi ®a c¸c rñi ro vÒ tµi nguyªn, thÞ tr-êng, tµi chÝnh... Thùc hiÖn tèt tiÕn tr×nh nhÊt thÓ ho¸ chiÒu ngang (ph¸t triÓn ®ång ®Òu c¸c ®¬n vÞ bao gåm c¶ c¸c ®¬n vÞ míi liªn quan ®Õn sö dông than) vµ nhÊt thÓ ho¸ chiÒu däc (ph¸t triÓn ®ång bé, c©n ®èi, toµn diÖn c¸c kh©u trong d©y chuyÒn s¶n xuÊt tõ má, nhµ m¸y sµng tuyÓn, c¬ khÝ ®Õn h¹ tÇng kü thuËt, dÞch vô). Ph¸t triÓn ®ång ®Òu theo chiÒu réng vµ chiÒu s©u trªn c¬ së ®æi míi thiÕt bÞ, hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ s¶n xuÊt. Coi träng c¸c ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn bÒn v÷ng: B¶o vÖ tèt m«i tr-êng, qu¶n lý chÆt tµi nguyªn. Ch¨m lo chu ®¸o ®êi sèng cña c«ng nh©n, ph¸t triÓn kÞp thêi nguån nh©n lùc (kiÕn thøc vÒ thÞ tr-êng, tr×nh ®é kinh doanh cho c¸n bé qu¶n lý, tay nghÒ cho c«ng nh©n...) Cñng cè vµ ph¸t triÓn Tæng c«ng ty Than ViÖt Nam thµnh tËp ®oµn kinh doanh ®a ngµnh m¹nh trªn nÒn s¶n xuÊt than... Cïng víi ph¸t triÓn s¶n xuÊt than, -u tiªn hµng ®Çu cho viÖc ph¸t triÓn ngµnh vËt liÖu næ c«ng nghiÖp vµ nhiÖt ®iÖn than, ®ång thêi víi viÖc ph¸t triÓn hîp lý c¸c ngµnh nghÒ kh¸c nh- s¶n xuÊt c¬ khÝ, xi m¨ng... tiÕn tíi ®¹t tû träng tÝnh theo doanh thu gi÷a c¸c ngµnh nghÒ kh¸c t-¬ng ®-¬ng víi than. 13 Ch-¬ng 2. Tæng quan vÒ tiÕp cËn s¶n xuÊt s¹ch h¬n vµ hÖ thèng ISO 14001. 2. 1. Tæng quan vÒ tiÕp cËn s¶n xuÊt s¹ch h¬n 2.1.1. Kh¸i niÖm s¶n xuÊt s¹ch h¬n - Ch-¬ng tr×nh m«i tr-êng liªn hîp quèc (UNEP) ®Þnh nghÜa s¶n xuÊt s¹ch h¬n (SXSH) lµ qu¸ tr×nh ¸p dông liªn tôc chiÕn l-îc phßng ngõa tæng hîp vÒ m«i tr-êng vµo c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, s¶n phÈm vµ dÞch vô nh»m n¨ng cao hiÖu suÊt sinh th¸i vµ gi¶m thiÓu rñi ro cho con ng-êi vµ m«i tr-êng. + §èi víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt: SXSH bao gåm b¶o toµn nguyªn liÖu vµ n¨ng l-îng, lo¹i trõ c¸c nguyªn liÖu ®éc h¹i vµ gi¶m l-îng tÝnh ®éc h¹i cña tÊt c¶ c¸c chÊt th¶i ngay t¹i nguån th¶i. + §èi víi s¶n phÈm: SXSH bao gåm viÖc gi¶m c¸c ¶nh h-ëng tiªu cùc trong suèt chu kú sèng cña s¶n phÈm, tõ kh©u thiÕt kÕ ®Òn kh©u th¶i bá. + §èi víi dÞch vô: SXSH ®-a c¸c yÕu tè vÒ m«i tr-êng vµo trong thiÕt kÕ vµ ph¸t triÓn dÞch vô. [28] 2.1.2. ý nghÜa cña s¶n xuÊt s¹ch h¬n [28,24,20,21] - SXSH cã ý nghÜa ®èi víi tÊt c¶ c¸c c¬ së c«ng nghiÖp, lín hay bÐ, tiªu thô nguyªn liÖu n¨ng l-îng, n-íc nhiÒu hay Ýt. §Õn nay, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ®Ò cã tiÒm n¨ng gi¶m l-îng nguyªn liÖu tiªu thô tõ 10-15%. - SXSH tèt h¬n cho c¸c doanh nghiÖp: T¹i sao vËy? C¸c doanh nghiÖp ¸p dông SXSH lµ doanh nghiÖp ®· gi¶m thiÓu c¸c tæn thÊt nguyªn vËt liÖu vµ s¶n phÈm, do ®ã cã thÓ ®¹t s¶n l-îng cao h¬n, chÊt l-îng æn ®Þnh, gi¶m chi phÝ sö lý chÊt th¶i, tiÕt kiÖm tµi chÝnh vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh. Kinh ngiÖm thùc tÕ ®· chØ ra r»ng SXSH kh«ng chØ mang l¹i lîi Ých kinh tÕ mµ cßn c¶ lîi Ých vÒ mÆt m«i trõ¬ng. C¸c lîi Ých nµy cã thÓ tãm t¾t nh- sau: - C¶i thiÖn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt; - Sö dông nguyªn liÖu, n-íc, n¨ng l-îng hiÖu qu¶ h¬n - T¸i sö dông b¸n thµnh phÈm cã gi¸ trÞ 14 - Gi¶m « nhiÔm - Gi¶m chi phÝ xö lý vµ th¶i bá c¸c chÊt th¶i r¾n, n-íc th¶i, khÝ th¶i. - T¹o h×nh ¶nh C«ng ty tèt h¬n - C¶i thiÖn søc khoÎ nghÒ nghiÖp vµ an toµn - Tu©n thñ luËt m«i tr-êng tèt h¬n. - TiÕp cËn tµi chÝnh dÔ dµng h¬n... 2.1.3. Ph-¬ng ph¸p luËn ®¸nh gi¸ s¶n xuÊt s¹ch h¬n.[2,28]. Cã nhiÒu ph-¬ng ph¸p luËn ®¸nh gi¸ SXSH nh-: Ph-¬ng ph¸p luËn cña côc b¶o vÖ M«i tr-êng Mü (US - EPA), ph-¬ng ph¸p luËn cña UNEP/UNIDO (1991), ph-¬ng ph¸p luËn DESIRE cña Ên §é. HiÖn t¹i, trung t©m s¶n xuÊt s¹ch ViÖt Nam (VNCPC) ®ang ¸p dông ph-¬ng ph¸p luËn DESIRE cña Ên §é cho qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ SXSH t¹i c¸c c¬ së. Ph-¬ng ph¸p luËn DESIRE ®-îc ¸p dông réng r·i ë ViÖt Nam C¸c kÕt qu¶ øng dông trong ®¸nh gi¸ SXSH ë Trung Quèc & Ên §é vµ ®Æc biÖt ë ViÖt Nam qua c¸c dù ¸n tr×nh diÔn SSXH do VNCPC thùc hiÖn t¹i nhiÒu nhµ m¸y thuéc ngµnh giÊy, dÖt, chÕ biÕn thuû s¶n, chÕ biÕn thùc phÈm, vËt liÖu x©y dung vµ ho¸ chÊt, ®· chøng minh tÝnh -u viÖt cña tiÕp cËn nµy trong QCMTC vµ SXSH hoµn toµn cã thÓ ®-îc ¸p dông thµnh cÊp ë n-íc ta khi c¸c doanh nghiÖp thùc sù cam kÕt lµm theo ph-¬ng ph¸p luËn nªu ë trªn. Ph-¬ng ph¸p luËn DESIRE bao gåm s¸u b-íc vµ 18 nhiÖm vô víi c¸c quy tr×nh nh- sau: 15 Giai ®o¹n 1: ChuÈn bÞ NhiÖm vô 1: LËp nhãm lµm viÖc SXSH NhiÖm vô 2: Lªn danh s¸ch c¸c c«ng ®o¹n cña d©y truyÒn s¶n xuÊt NhiÖm vô 3: X¸c ®Þnh vµ chän ra nh÷ng c«ng ®o¹n sinh ra nhiÒu chÊt th¶i Giai ®o¹n 2: Ph©n tÝch c¸c c«ng ®o¹n NhiÖm vô 4: X©y dùng s¬ ®å c«ng nghÖ chi tiÕt cho träng t©m ®¸nh gi¸ NhiÖm vô 5: TÝnh c©n b»ng vËt liÖu vµ n¨ng l-îng NhiÖm vô 6: L-îng gi¸ ®èi víi dßng th¶i NhiÖm vô 7: §¸nh gi¸ toµn bé d©y chuyÒn nh»m x¸c ®Þnh c¸c nguyªn nh©n ph¸t sinh chÊt th¶i. Giai ®o¹n 3: §Ò xuÊt c¸c c¬ héi giÈm thiÓu chÊt th¶i NhiÖm vô 8: X©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c c¬ héi gi¶m thiÓu chÊt th¶i NhiÖm vô 9: Lùa chän c¸c c¬ héi nhiÒu kh¶ n¨ng thùc hiÖn Giai ®o¹n 4: Lùa chän c¸c gi¶i ph¸p gi¶m thiÓu chÊt th¶i NhiÖm vô 10: §¸nh gi¸ kh¶ thi kü thuËt NhiÖm vô 11: §¸nh gi¸ lîi Ých kinh tÕ NhiÖm vô 12: §¸nh gi¸ cac khÝa c¹nh m«i tr-êng NhiÖm vô 13: Lùa chän Giai ®o¹n 5: Thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p gi¶m thiÓu chÊt th¶i NhiÖm vô 14: ChuÈn bÞ thùc hiÖn NhiÖm vô 15: Thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p gi¶m thiÓu NhiÖm vô 16: Quan tr¾c vµ ®¸nh gi¸ c¸cb kÕt qu¶ Giai ®o¹n 6: Duy tr× c«ng t¸c gi¶m thiÓu chÊt th¶i NhiÖm vô 17: Duy tr× c¸c gi¶i ph¸p gi¶m thiÓu chÊt th¶i NhiÖm vô 18: X¸c ®Þnh vµ lùa chän nh÷ng c«ng ®o¹n sinh nhiÒu chÊt th¶i H×nh 2.1: Quy tr×nh ®¸nh gi¸ SXSH theo ph-¬ng ph¸p luËn DESIRE.[2]