BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO
BOÄ Y TEÁ
ÑAÏI HOÏC Y DÖÔÏC THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH
ÑOÃ QUANG HUAÂN
NGHIEÂN CÖÙU HIEÄU QUAÛ ÑIEÀU TRÒ HEÏP VAN
ÑOÄNG MAÏCH PHOÅI VÔÙI PHÖÔNG PHAÙP
NONG BAÈNG BOÙNG QUA DA
LUAÄN AÙN TIEÁN SÓ Y HOÏC
THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH-NAÊM 2009
BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO
BOÄ Y TEÁ
ÑAÏI HOÏC Y DÖÔÏC THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH
ÑOÃ QUANG HUAÂN
NGHIEÂN CÖÙU HIEÄU QUAÛ ÑIEÀU TRÒ HEÏP VAN
ÑOÄNG MAÏCH PHOÅI VÔÙI PHÖÔNG PHAÙP
NONG BAÈNG BOÙNG QUA DA
CHUYEÂN NGAØNH: BEÄNH HOÏC NOÄI KHOA
MAÕ SOÁ : 3.01.31
LUAÄN AÙN TIEÁN SYÕ Y HOÏC
NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC:
GS. TS. ÑAËNG VAÏN PHÖÔÙC
THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH-NAÊM 2009
LÔØI CAM ÑOAN
Toâi xin cam ñoan ñaây laø coâng trình nghieân cöùu cuûa rieâng toâi. Caùc soá lieäu
neâu trong luaän aùn laø trung thöïc vaø chöa töøng ñöôïc ai coâng boá trong baát kyø
coâng trình naøo khaùc.
Kyù teân
Ñoã Quang Huaân
MUÏC LUÏC
Trang
TRANG PHUÏ BÌA
LÔØI CAM ÑOAN
MUÏC LUÏC
DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT
DANH MUÏC CAÙC BAÛNG
DANH MUÏC CAÙC HÌNH VEÕ, BIEÅU ÑOÀ, SÔ ÑOÀ
MÔÛ ÑAÀU ..................................................................................................... 1
CHÖÔNG 1 : TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU ................................................... 4
TOÅNG QUAN VEÀ HEÏP VAN ÑMP ....................................................... 4
CAÙC PHÖÔNG PHAÙP ÑIEÀU TRÒ ......................................................... 33
TOÅNG QUAN VEÀ TÌNH HÌNH NGHIEÂN CÖÙU
NONG VAN ÑMP .............................................................. 39
CHÖÔNG 2: ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU ......... 47
2.1
ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU ..................................... 47
2.2
PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU ................................ 47
2.3
PHÖÔNG TIEÄN NGHIEÂN CÖÙU ................................. 47
2.4
CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH .......................................... 48
2.5
CAÙC TIEÂU CHUAÅN ÑAÙNH GIAÙ ............................... 53
2.6
XÖÛ LYÙ VAØ PHAÂN TÍCH SOÁ LIEÄU ............................ 54
CHÖÔNG 3: KEÁT QUAÛ ............................................................................ 55
3.1
ÑAËC ÑIEÅM CHUNG .................................................. 55
3.2
LAÂM SAØNG VAØ CAÄN LAÂM SAØNG
TRÖÔÙC NONG VAN .................................................. 58
3.3
KEÁT QUAÛ NONG VAN ÑMP BAÈNG BOÙNG ............ 68
3.4
PHAÂN TÍCH MOÄT SOÁ YEÁU TOÁ COÙ THEÅ
AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN KEÁT QUAÛ NONG VAN ................. 80
3.5
SÖÛ DUÏNG DUÏNG CUÏ NONG MAÏCH VAØNH NGÖÔØI
LÔÙN VAØO KYÕ THUAÄT NONG VAN ÑMP ................... 84
CHÖÔNG 4: BAØN LUAÄN .......................................................................... 87
4.1
ÑAËC ÑIEÅM CHUNG ................................................. 87
4.2
LAÂM SAØNG VAØ CAÄN LAÂM SAØNG ........................... 88
4.3
BAØN LUAÄN VEÀ KEÁT QUAÛ THOÂNG TIM VAØ
HIEÄU QUAÛ ÑIEÀU TRÒ ................................................ 99
4.4
BAØN LUAÄN VEÀ KYÕ THUAÄT ..................................... 120
KEÁT LUAÄN ................................................................................................ 130
DANH MUÏC CAÙC COÂNG TRÌNH CUÛA TAÙC GIAÛ
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
PHUÏ LUÏC
DANH SAÙCH BEÄNH NHAÂN
BAÛNG CHÖÕ VIEÁT TAÉT
-
BN
: Beänh nhaân
-
BV
: Beänh vieän
-
ÑMP
: Ñoäng maïch phoåi
-
ECG
: Ñieän taâm ñoà
-
EF
: Ejection Fraction : phaân xuaát toáng maùu.
-
Hct
: Hematocrite : dung tích hoàng caàu.
-
Hb
: Hemoglobin : noàng ñoä hemoglobin trong maùu.
-
SAÂ
: Sieâu aâm.
-
TBS
: Tim baåm sinh
DANH MUÏC CAÙC BIEÅU ÑOÀ
Bieåu ñoà 3.1.
Phaân boá theo tuoåi ................................................... 55
Bieåu ñoà 3.2.
Phaân boá theo giôùi tính ............................................ 56
Bieåu ñoà 3.3.
Phaân boá theo ñòa dö ............................................... 56
Bieåu ñoà 3.4.
Chaån ñoaùn tröôùc khi nhaäp vieän .............................. 57
Bieåu ñoà 3.5.
Tyû leä BN tím tröôùc vaø sau nong van ...................... 58
Bieåu ñoà 3.6.
Truïc ñieän taâm ñoà tröôùc nong van ÑMP ................. 63
Bieåu ñoà 3.7.
Tyû leä daõn thaân ÑMP .............................................. 65
Bieåu ñoà 3.8.
Tyû leä ñoä naëng heïp van ÑMP ño baèng SAÂ
tröôùc nong van........................................................ 66
Bieåu ñoà 3.9.
Tyû leä BN heïp van ÑMP daïng thieåu saûn vaø
loaïn saûn treân thoâng tim......................................... 67
Bieåu ñoà 3.10.
Tyû leä BN tím tröôùc vaø sau nong van ...................... 68
Bieåu ñoà 3.11.
Tyû leä boùng tim/loàng ngöïc tröôùc vaø
sau nong van 6 thaùng ............................................ 71
Bieåu ñoà 3.12.
Tuaàn hoaøn phoåi tröôùc vaø sau nong van................. 71
Bieåu ñoà 3.13.
Cheânh aùp qua van ÑMP tröôùc, ngay sau vaø
6 thaùng sau nong van ÑMP................................... 73
Bieåu ñoà 3.14.
Phaân loaïi ñoä naëng heïp van ÑMP tröôùc, ngay sau
vaø sau nong van 6 thaùng........................................ 75
Bieåu ñoà 3.15.
Tyû leä ñöôøng kính boùng/ ñöôøng kính voøng van
ñöôïc söû duïng ......................................................... 77
Bieåu ñoà 4.16.
Ñöôøng thaúng öôùc ñoaùn cheânh aùp qua van ÑMP
baèng thoâng tim theo cheânh aùp qua van baèng SAÂ .. 95
Bieåu ñoà 4.17.
Ñöôøng thaúng öôùc ñoaùn cheânh aùp qua van ÑMP
baèng thoâng tim theo cheânh aùp qua van baèng SAÂ .. 100
Bieåu ñoà 4.18.
Cheânh aùp qua van ÑMP tröôùc, ngay sau vaø sau
6 thaùng treân nhöõng BN söû duïng boùng coù tyû leä
ñöôøng kính boùng/ ñöôøng kính voøng van: 0,8-1,0 ... 109
Bieåu ñoà 4.19.
Cheânh aùp qua van ÑMP tröôùc, ngay sau vaø sau
6 thaùng treân nhöõng BN söû duïng boùng coù tyû leä
ñöôøng kính boùng/ ñöôøng kính voøng van:1,0-1,4 .... 109
Bieåu ñoà 4.20.
Hct tröôùc vaø sau nong van ÑMP (coù vaø khoâng coù
söû duïng van Hemodinamique ................................ 126
DANH MUÏC CAÙC BAÛNG
Baûng 3.1.
Ñaëc ñieåm laâm saøng tröôùc khi nong van .................... 59
Baûng 3.2.
Ñaëc ñieåm aâm thoåi khi nghe tim ................................ 59
Baûng3.3.
Ñoä baõo hoøa Oxy maùu tröôùc vaø sau nong van ........... 60
Baûng3.4.
X-Quang ngöïc thaúng ................................................. 60
Baûng3.5.
Ñaëc ñieåm ñieän taâm ñoà tröôùc nong van ..................... 62
Baûng 3.6.
Ñaëc ñieåm SAÂ 2D....................................................... 64
Baûng 3.7.
Ñaëc ñieåm SAÂ Doppler .............................................. 64
Baûng 3.8.
Toån thöông phoái hôïp................................................. 65
Baûng 3.9.
Ñaëc ñieåm thoâng tim tröôùc nong van ......................... 67
Baûng 3.10.
Ñaëc ñieåm laâm saøng sau nong van ............................. 68
Baûng 3.11.
Ñoä baõo hoøa oxy maùu sau nong van .......................... 69
Baûng 3.12.
Ñaëc ñieåm X-quang ngöïc thaúng sau nong van ........... 70
Baûng 3.13.
Ñaëc ñieåm SAÂ 2D....................................................... 72
Baûng 3.14.
Ñaëc ñieåm SAÂ Doppler .............................................. 72
Baûng 3.15.
Phaân loaïi ñoä naëng heïp van ÑMP theo Cheatam
sau nong van ............................................................ 74
Baûng 3.16.
Hôû van 3 laù tröôùc vaø sau nong van ........................... 74
Baûng 3.17.
Ñaëc ñieåm thoâng tim sau nong van ............................ 76
Baûng 3.18.
Lieân quan giöõa nhoùm tuoåi vaø ñoä cheânh aùp qua
van ÑMP sau 6 thaùng................................................ 80
Baûng 3.19.
Töông quan giöõa nhoùm tuoåi vaø ñoä cheânh aùp qua
van ÑMP sau 6 thaùng................................................ 81
Baûng 3.20.
Lieân quan giöõa giôùi vaø ñoä cheânh aùp qua van ÑMP
sau 6 thaùng ................................................................ 81
Baûng 3.21.
Lieân quan giöõa Z-score cuûa ñöôøng kính voøng van
ÑMP vaø ñoä cheânh aùp qua van ÑMP sau 6 thaùng ..... 82
Baûng 3.22.
Lieân quan giöõa tyû leä ñöôøng kính boùng/ñöôøng kính
voøng van ÑMP vaø ñoä cheânh aùp qua van ÑMP
sau 6 thaùng ................................................................ 83
Baûng 3.23.
Hct, Hb tröôùc vaø ngay sau nong van coù söû duïng van
Hemodinamique ....................................................... 84
Baûng 3.24.
Hct, Hb tröôùc vaø ngay sau nong van khoâng coù söû
duïng van Hemodinamique........................................ 85
Baûng 3.25.
Soá laàn vaø thôøi gian chieáu tia X khi söû duïng daây daãn
thaân cöùng vaø daây daãn thaân meàm .............................. 86
DANH MUÏC CAÙC HÌNH, SÔ ÑOÀ
Trang
Hình 1.1.
Söï taïo thaønh caùc van hình baùn nguyeät ..................... 10
Hình 1.2.
Carcinoid van ÑMP, hình aûnh SAÂ 2D vaø Doppler ... 11
Hình 1.3.
Maõng suøi treân van ÑMP ........................................... 12
Hình 1.4.
Hình aûnh toån thöông 4 van tim do thaáp .................... 12
Hình 1. 5.
Hình aûnh van ÑMP bình thöôøng ............................... 13
Hình 1.6.
Hình aûnh van ÑMP hình voøm .................................. 14
Hình 1.7.
Hình aûnh caét doïc van vaø vi theå van ÑMP
hình voøm ................................................................... 15
Hình 1.8.
Hình aûnh van ÑMP 1 laù vaø hình vi theå .................... 15
Hình 1.9.
Hình aûnh van ÑMP 2 laù vaø hình vi theå ..................... 16
Hình 1.10.
Hình aûnh van ÑMP 3 laù ............................................ 17
Hình 1.11.
Hình aûnh van ÑMP thieåu saûn. .................................. 17
Hình 1.12.
Hình aûnh van ÑMP loaïn saûn vaø vi theå. .................... 18
Hình 1.13.
Tuaàn hoaøn sau sinh treân treû bò heïp van ÑMP. .......... 20
Hình 1.14.
Ñieän taâm ñoà của BN hẹp van ĐMP nặng.................. 24
Hình.1.15.
X-Quang ngöïc thaúng 1 BN hẹp van ĐMP nặng ........ 25
Hình 1.16.
Hình aûnh sieâu aâm M-mode treân BN heïp
van ÑMP naëng .......................................................... 26
Hình 1.17.
Hình aûnh SAÂ 2D heïp van ÑMP ................................ 27
Hình 1.18.
Phoå Doppler heïp van ÑMP naëng ............................. 28
Hình 1.19.
AÙp löïc thaát phaûi vaø thaát traùi, hình DSA
chuïp thaát phaûi. ......................................................... 30
Hình 1.20.
Nong van ÑMP ........................................................ 39
Hình 2.21.
Chuïp thaát phaûi .......................................................... 50
Hình 2.22.
Ño ñöôøng kính voøng van ÑMP ................................. 51
Hình 2.23.
Nong van ÑMP baèng boùng ....................................... 52
Hình 4.24.
Ñöa oáng thoâng JR qua van 3 laù khi nhó phaûi nhoû ..... 121
Hình 4.25.
Ñöa oáng thoâng qua van 3 laù khi nhó phaûi daõn, oáng thoâng
cong nhö coå coø ôû nhó phaûi ......................................... 121
Hình 4.26.
Ñöa oáng thoâng qua van 3 laù khi nhó phaûi daõn to,
oáng thoâng qua van 3 laù .............................................. 122
Hình 4.27.
Söû duïng ñaàu cöùng daây daãn 0,025” hoaëc 0,035” beû cong
luoàn trong oáng thoâng seõ giuùp ñöa qua van 3 laù
deã daøng ..................................................................... 122
Hình 4.28.
Van Hemodinamique ................................................ 125
Hình 4.29.
Heä thoáng Manifold, van Hemodinamique vaø
oáng tieâm Luerlock ..................................................... 125
Hình 4.30.
Söû duïng chaïc 3, oáng chích lôùn, bôm aùp löïc trong nong van
ÑMP khi duøng boùng coù kích thöôùc lôùn. .................... 128
1
ÑAËT VAÁN ÑEÀ
Beänh lyù tim baåm sinh (TBS) chieám tyû leä khoaûng 0,8% trong soá treû môùi
sinh [34], [70],[144]. Trong caùc loaïi beänh TBS , heïp van ñoäng maïch phoåi (ÑMP)
ñôn thuaàn (heïp van ÑMP vôùi vaùch lieân thaát nguyeân thaát nguyeân veïn) chieám tyû leä
töø 8% ñeán 12% soá beänh nhaân (BN ) bò maéc beänh TBS [34],[70],[94],[144].
Heïp van ÑMP ñôn thuaàn trung bình vaø naëng neáu khoâng ñöôïc ñieàu trò trieät
ñeå seõ laøm cho thaát phaûi BN bò phì ñaïi, daãn ñeán suy thaát phaûi taâm tröông, naëng
hôn nöõa laø suy thaát phaûi taâm thu. Neáu ñieàu trò chaäm treã thì tình traïng toån thöông
thaát phaûi seõ dieãn tieán baát hoài phuïc. Hieän nay, vieäc chaån ñoaùn vaø ñieàu trò heïp van
ÑMP ñôn thuaàn ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng tieán boä roõ reät. Thaêm khaùm laâm saøng, caùc
phöông tieän caän laâm saøng khoâng xaâm laán maùu nhö X-quang, ñieän taâm ñoà vaø ñaëc
bieät laø sieâu aâm (SAÂ ) tim coù theå giuùp chaån ñoaùn chính xaùc möùc ñoä heïp van ÑMP,
giuùp cho chæ ñònh ñieàu trò.
Cuøng vôùi caùc tieán boä veà chaån ñoaùn thì tieán boä veà phaãu thuaät vaø kyõ thuaät
thoâng tim, ñieàu trò beänh lyù heïp van ÑMP ñôn thuaàn ñaõ traûi qua caùc thôøi kyø khaùc
nhau: töø phaãu thuaät tim kín, phaãu thuaät van ÑMP döôùi ngöøng tuaàn hoaøn taïm thôøi,
phaãu thuaät vôùi maùy tim phoåi nhaân taïo, ñeán nong van ÑMP baèng boùng qua da.
Nong van ÑMP baèng boùng qua da laø thuû thuaät ít tai bieán, tyû leä thaønh coâng
cao [50],[66],[112],[123 ],[109], giaûm thôøi gian naèm vieän, khoâng ñeå laïi seïo. Vì
vaäy, thuû thuaät naøy ñaõ daàn daàn thay theá caùc phöông phaùp phaãu thuaät trong ñieàu trò
beänh lyù heïp van ÑMP.
Taïi Vieät Nam, nong van ÑMP baèng boùng qua da ñöôïc thöïc hieän taïi Vieän
Tim maïch Quoác Gia Vieät Nam BV Baïch Mai Haø Noäi töø naêm 2001, taïi BV Chôï
Raãy, Vieän Tim TPHCM baét ñaàu thöïc hieän töø naêm 2002. Hieän nay nong van
ÑMP baèng boùng qua da ñöôïc thöïc hieän taïi nhieàu BV trong nöôùc. Maëc duø vaäy,
2
nhöõng nghieân cöùu veà nong van ÑMP baèng boùng qua da vaãn chöa ñöôïc thöïc hieän
nhieàu. Nghieân cöùu naøy thöïc hieän naøy vôùi muïc ñích ñaùnh giaù hieäu quaû an toaøn
cuûa thuû thuaät nong van ÑMP baèng boùng qua da cho BN bò heïp van ÑMP ñôn
thuaàn taïi Vieän Tim TP HCM, vaø nghieân cöùu söû duïng duïng cuï nong maïch vaønh
ngöôøi lôùn vaøo kyõ thuaät can thieäp TBS, ñoàng thôùi toång keát moät soá kinh nghieäm söû
duïng daây daãn nhaèm tìm caùch ruùt ngaén thôøi gian thuû thuaät, taêng tyû leä thaønh coâng.
3
MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU
Nghieân cöùu naøy ñöôïc thöïc hieän nhaèm nhöõng muïc tieâu sau:
1. Khaûo saùt caùc ñaëc ñieåm laâm saøng, caän laâm saøng cuûa BN heïp van ÑMP ñôn
thuaàn ñöôïc choïn ñeå nong van baèng boùng qua da vaø vai troø cuûa SAÂ tim
trong chaån ñoaùn, chæ ñònh choïn beänh cho nong van ÑMP.
2. Ñaùnh giaù hieäu quaû töùc thôøi, ngaén haïn vaø möùc ñoä an toaøn cuûa thuû thuaät
nong van ÑMP ñôn thuaàn baèng boùng qua da.
3. Khaûo saùt caùc yeáu toá tieân ñoaùn keát quaû cuûa thuû thuaät.
4. Nghieân cöùu vieäc söû duïng duïng cuï can thieäp maïch vaønh ngöôøi lôùn vaø moät
soá daây daãn söû duïng trong kyõ thuaät tim maïch can thieäp khaùc vaøo kyõ thuaät
nong van ÑMP. So saùnh caùc duïng cuï ñöôïc söû duïng ñeå tìm ra nhöõng duïng
cuï giuùp nong van ÑMP deã daøng.
4
CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU
1.1 TOÅNG QUAN VEÀ HEÏP VAN ÑMP:
1.1.1. Sô löôïc lòch söû:
1.1.1.1. Treân theá giôùi:
Heïp van ÑMP ñöôïc moâ taû laàn ñaàu tieân bôûi Morgagni vaøo naêm 1761.
Morgagni ñeà caäp ñeán 1 BN nöõ tím nheï maø khi moå töû thi thaáy coù loã baàu duïc, van
ÑMP heïp nhoû baèng haït ñaäu laêng vaø coù daõn nhó phaûi, daày thaát phaûi [95]. Sau ñoù
thöông toån giaûi phaãu heïp van ÑMP ñöôïc moâ taû bôûi Corrisat vaøo naêm 1811 vaø
Peacook naêm 1866.
Ñaàu thaäp nieân 70 cuûa theá kyû 18, Edward Sandifort (giaùo sö moân sinh lyù taïi
Ñaïi hoïc Leyden) moâ taû heïp van ÑMP khi giaûi phaãu töû thi 1 em beù tím, meät vaø phuø 2
chi döôùi. GS Edward Sandifort vieát “. . . ÑMP ñöôïc caét treân laù van, thaáy nhöõng laù
van ÑMP nhoû, daày, cöùng . . . vaø chæ coøn moät loã raát nhoû nhö ñaàu caây buùt chì treân laù
van cho pheùp thoâng thöông töø ÑM phoåi vaøo thaát phaûi . . ..Thaát phaûi, neáu khoâng daày
hôn thì cuõng coù cuøng ñoä daày nhö thaát traùi . . .”[95].
Heïp van ÑMP ñôn thuaàn vaø phoái hôïp vôùi caùc toån thöông tim khaùc ñöôïc
Etienne Louis Fallot ñeà caäp kyõ hôn vaøo cuoái theá kyû 19. Veà thuaät ngöõ thì heïp van
ÑMP khoâng coù thoâng lieân thaát phoái hôïp ñöôïc goïi laø “heïp van ÑMP vôùi vaùch lieân
thaát nguyeân veïn” bôûi Bedford vaø Brown (1937), “heïp van ÑMP ñôn thuaàn” bôûi
Freed vaø Butnitz (1946) vaø “heïp van ÑMP thuaàn tuùy” bôûi Mannheimer (1949),
Hyman, Maraist (1951). Theå heïp van ÑMP coù thoâng lieân nhó hoaëc coøn toàn taïi loã baàu
duïc, coøn ñöôïc Joly vaø coäng söï taïi Phaùp goïi laø “Tam chöùng Fallot“. Tuy nhieân caùc
taùc giaû Chaâu AÂu vaø Chaâu Myõ töø thaäp nieân 50 ñaõ thoáng nhaát söû duïng danh töø “heïp
5
van ÑMP ñôn thuaàn” ñeå chæ beänh lyù “heïp van ÑMP khoâng coù thoâng lieân thaát” cho
duø beänh lyù naøy coù hay khoâng coù “thoâng lieân nhó phoái hôïp” [10],[13],[33],[95].
Veà phöông dieän chaån ñoaùn thì töø cuoái thaäp nieân 60, nhôø kyõ thuaät thoâng tim
tieán boä nhanh giuùp cho nghieân cöùu veà beänh lyù heïp van ÑMP ñöôïc saâu hôn veà maët
huyeát ñoäng. Ñeán ñaàu thaäp nieân 80 khi SAÂ tim phaùt trieån thì baèng phöông phaùp
khoâng xaâm laán ñaõ coù theå chaån ñoaùn chính xaùc beänh lyù heïp van ÑMP.
Veà ñieàu trò thì Jaque Dumont moâ taû ñaàu tieân ca moå van ÑMP ñaàu tieân do
Doyen thöïc hieän treân moät nöõ BN 20 tuoåi vaøo naêm 1913. Thaùng 12 naêm 1947
Sellors thöïc hieän thaønh coâng phaãu thuaät môû roäng van ÑMP baèng duïng cuï qua ñöôøng
thaát phaûi. Ñaàu naêm 1948, Brock thöïc hieän thaønh coâng 3 ca môû roäng van ÑMP töông
töï phöông phaùp cuûa Sellors. Naêm 1952 Swan thöïc hieän ca moå tim hôû ñaàu tieân treân
BN heïp van ÑMP ñôn thuaàn baèng phöông phaùp ngöng tuaàn hoaøn, haï thaân nhieät
trung bình, vaø laøm laïnh cô tim. Naêm 1958 vôùi nhöõng tieán boä veà tim phoåi nhaân taïo,
phaãu thuaät tim hôû moå van ÑMP ñöôïc trieån khai roäng raõi. Töø 1958 phöông phaùp moå
van ÑMP laø löïa choïn ñaàu tieân cho caùc BN vôùi beänh lyù heïp van ÑMP [32],[77],[95].
Naêm 1980, Kan thöïc hieän thaønh coâng nong van ÑMP baèng thöïc nghieäm treân
choù. Sau ñoù hai naêm, Kan vaø coäng söï baùo caùo nong van ÑMP thaønh coâng treân 1 BN
8 tuoåi bò heïp van ÑMP ñöôïc ñaêng treân “New England Medicine”[99]. Sau ñoù laø söï
buøng noå caùc baùo caùo veà thaønh coâng trong vieäc söû duïng phöông phaùp nong van ÑMP
baèng phöông phaùp thoâng tim ñeå ñieàu trò beänh heïp van ÑMP vôùi möùc ñoä cuûa heïp van
ÑMP trung bình vaø naëng [32],[34,35[71][84][94][127][138]. Phöông phaùp nong
van ÑMP baèng boùng qua da môû ra moät kyû nguyeân môùi trong ñieàu trò heïp van ÑMP
baèng thoâng tim can thieäp.
6
1.1.1.2 Taïi Vieät Nam:
BV Vieät Ñöùc Haø Noäi baét ñaàu moå tim töø naêm 1958, ñeán naêm 1964 aùp duïng
phöông phaùp ngöøng tuaàn hoaøn taïm thôøi coù haï theå nhieät beà maët ñeå moå cho BN heïp
van ÑMP ñôn thuaàn. Phöông phaùp phaãu thuaät vôùi tuaàn hoaøn ngoaøi cô theå baét ñaàu
ñöôïc aùp duïng töø naêm 1965. Ñieàu trò ngoaïi khoa beänh lyù heïp van ÑMP ñôn thuaàn
ñöôïc trieån khai ôû caû BV St Paul, Vieän Nhi Thuïy Ñieån, BV Baïch Mai-Haø Noäi. Taïi
BV Chôï Raãy- TPHCM moå tim töø sau 1975, taïi Vieän Tim TPHCM trieån khai moå tim
töø naêm 1992. Cho ñeán cuoái thaäp nieân 90 ñieàu trò heïp van ÑMP ñôn thuaàn taïi caùc BV
thuoäc TPHCM chuû yeáu baèng phöông phaùp ngoaïi khoa. Töø cuoái thaäp nieân 90 thoâng
tim can thieäp taïi Vieät Nam baét ñaàu phaùt trieån, töø naêm 2001 nong van ÑMP trong
beänh lyù heïp van ÑMP ñôn thuaàn baèng boùng ñöôïc thöïc hieän taïi Vieän Tim maïch
Quoác Gia Vieät Nam vaø BV Baïch Mai Haø Noäi. Töø naêm 2002 nong van ÑMP ñöôïc
thöïc hieän taïi BV Chôï Raãy, Vieän Tim TPHCM vaø sau naøy ôû BV Ña Khoa Ñaø Naüng,
BV Trung Öông Hueá, BV tim Taâm Ñöùc TPHCM.
1.1.2 Taàn xuaát:
Heïp van ÑMP ñôn thuaàn chieám tyû leä khoaûng 7-12% soá BN bò maéc beänh TBS
[32],[165]. Theo nghieân cöùu tim maïch treû sô sinh taïi Anh treân 1.528.686 treû sô sinh
töø naêm 1969 ñeán 1977 vaø nghieân cöùu Baltimore-Washington töø 01/1881 ñeán
12/1982 treân 179.677 treû sô sinh taïi Hoa Kyø thì tyû leä heïp van ÑMP ñôn thuaàn
chieám khoaûng 8,8% trong soá caùc treû bò beänh TBS [46]. Theo thoáng keâ cuûa taùc giaû
Samanek M vaø coäng söï treân 91.823 treû sô sinh taïi vuøng Bohemia trong naêm 1980
thì tyû leä heïp van ÑMP ñôn thuaàn chieám 7,13% soá treû sô sinh maéc beänh TBS [146].
Rowe coâng boá tyû leä heïp van ÑMP laø 9,9% trong 15.104 tröôøng hôïp bò maéc beänh
TBS ôû BV nhi Toronto [140]. Friedman WF thoáng keâ 2310 tröôøng hôïp TBS thì heïp
7
van ÑMP ñôn thuaàn chieám 6,9% [49]. Tyû leä naøy trong taøi lieäu cuûa Beekman RH laø
8% [20], Moller vaø Hoffman laø 10% [107], nghieân cöùu cuûa Keane J.F. vaø Fyler D.C.
treân 3370 BN töø naêm 1988 ñeán naêm 2002 taïi BV nhi Boston laø 6% [114].
Taïi Vieät Nam, cho ñeán nay chöa coù soá thoáng keâ cuûa caû nöôùc veà beänh TBS
noùi chung vaø BN bò heïp van ÑMP ñôn thuaàn noùi rieâng. Taïi Haø Noäi, naêm 1994: khoa
Tim maïch nhi BV Saint Paul nhaän ñieàu trò 173 ca TBS trong ñoù thoâng lieân thaát
chieám 32%, töù chöùng Fallot 22,5%, thoâng lieân nhó 12,7%, coøn oáng ñoäng maïch 9,2%,
heïp van ÑMP 4,6%, ... [5]. Theo soá lieäu thoáng keâ ôû hai BV Nhi ñoàng 1 vaø Nhi Ñoàng
2 TP HCM trong 10 naêm töø 1984-1994 coù 10.000 treû bò beänh tim, trong ñoù coù 5324
ca TBS (chieám 53,2%), tyû leä heïp van ÑMP ñôn thuaàn chieám 7,4%, ñöùng haøng thöù 6
sau thoâng lieân thaát, thoâng lieân nhó, töù chöùng Fallot, keânh nhó thaát, coøn oáng ñoäng
maïch. Taïi Vieän Tim TPHCM, töø naêm 1992 ñeán naêm 2000 coù 8000 BN ñöôïc phaãu
thuaät tim, trong soá naøy tyû leä beänh TBS chieám 51%, vaø heïp van ÑMP ñôn thuaàn
chieám tyû leä 5,7% [10].
1.1.3 Nguyeân nhaân heïp van ÑMP:
Nguyeân nhaân gaây heïp van ÑMP coù theå do baåm sinh hoaëc maéc phaûi. Nguyeân
nhaân maéc phaûi coù theå do thaáp tim, vieâm noäi taâm maïc nhieãm truøng hay Carcinoid.
1.1.3.1 Heïp van ÑMP baåm sinh:
Nhöõng thaäp nieân 40, 50 do haïn cheá veà phöông tieän neân caùc nghieân cöùu heïp
van ÑMP ñôn thuaàn khoâng cho thaáy söï lieân heä giöõa beänh lyù heïp van ÑMP vaø yeáu toá
di truyeàn [110]. Cuoái thaäp nieân 50 Campell tìm thaáy 2,1% anh em cuûa BN bò heïp
van ÑMP maéc beänh TBS vaø thöôøng cuõng laø beänh lyù heïp van ÑMP hoaëc “Töù chöùng
Fallot” [25]. Trong khi ñoù nghieân cöùu cuûa Nora vaø coäng söï thì tyû leä naøy laø 2,6%
[120]. Nhieàu thöïc nghieäm treân choù Bergle gôïi yù raèng heïp van ÑMP daïng thieåu saûn
8
khoâng ñöôïc di truyeàn ñôn thuaàn theo quy luaät cuûa Menden, maø treân nhieàu gen [114].
Ñaõ coù nhieàu caùc nghieân cöùu lieân quan ñeán taàn suaát maéc beänh TBS ôû con chaùu cuûa
BN coù beänh TBS vaø söï lieân quan taàn suaát maéc beänh TBS giöõa nhöõng treû sinh ñoâi coù
boá meï bò maéc beänh TBS. Nora ñaõ coâng boá taàn suaát heïp van ÑMP treân 111 con chaùu
vôùi boá hoaëc meï bò maéc beänh heïp van ÑMP laø 3,6% [114]. Ngoaøi yeáu toá di truyeàn,
moät soá taùc nhaân khaùc cuõng ñöôïc xem laø nguyeân nhaân gaây heïp van ÑMP moät trong
nhöõng nguyeân nhaân ñoù laø nhieãm Rubella. (theo Emma Nowlides 1961, Rowe naêm
1963 , Campbell naêm 1961) [110].
1.1.3.2 Söï taïo thaønh van hình baùn nguyeät cuûa ÑMP vaø cô cheá gaây phaùt trieån baát
thöôøng laù van :
Van hình baùn nguyeät phaùt trieån taïi giao ñieåm giöõa thaønh ÑMP vaø vaùch haønh
tim. Van hình baùn nguyeät phaùt trieån ngay sau khi hình thaønh vaùch ngaên giöõa ñoäng
maïch chuû vaø ÑMP [108]. Theo doõi treân söï phaùt trieån phoâi thai cuûa chuoät, giai ñoïan
ñaàu töø maøo cuûa goái noäi maïc ôû maët höôùng veà ÑMP vaø maøo goái noäi maïc haønh tim ôû
maët höôùng veà thaát phaûi (hai maøo naøy haàu nhö dính lieàn nhau ôû choã tieáp giaùp giöõa
ÑMP vaø vaùch haønh tim thaát phaûi): baét ñaàu phaùt trieån van hình baùn nguyeät [108]. Teá
baøo noäi maïc phaùt trieån veà phía bôø cuûa caùc maøo, daàn daàn taïo neân van hình baùn
nguyeät. Laù van ban ñaàu daày chuû yeáu laø caùc teá baøo noäi moâ hình truï ôû maët phía ÑMP,
coøn ôû maët höôùng veà thaát phaûi caáu taïo bôûi caùc teá baøo noäi moâ phaúng, teá baøo noäi moâ
hình gioït nöôùc [99]. Sau khi caùc laù van ñaõ phaùt trieån heát chieàu ngang, caùc moâ cuûa
caùc laù van hình baùn nguyeät baét ñaàu taùi caáu truùc thaønh teá baøo sôïi ñaëc tröng cho van
sau khi sinh [99]. Quaù trình chuyeån hoùa, taùi caáu truùc moâ van dieãn ra raát chaäm vaø sau
khi treû ñöôïc sinh ra vaãn chöa keát thuùc [108]. Cô cheá chuyeån hoùa teá baøo noäi moâ sang
teá baøo sôïi cho ñeán nay vaãn chöa ñöôïc tìm hieåu heát. Nhöõng teá baøo ban ñaàu cuûa maøo
- Xem thêm -
.PDF 
173 
28 
75 
