Tài liệu Nghiên cứu hiện trạng môi trường nước mặt thành phố đà lạt và đề xuất các giải pháp bảo vệ môi trường

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I -------------- NGUY N TH BÍCH NGHIÊN C U HI N TR NG MÔI TRƯ NG NƯ C M T THÀNH PH ðÀ L T VÀ ð XU T CÁC GI I PHÁP B O V MÔI TRƯ NG LU N VĂN TH C SĨ HÀ N I, 2013 Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi B GIÁO D C VÀ ðÀO T O TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I -------------- NGUY N TH BÍCH NGHIÊN C U HI N TR NG MÔI TRƯ NG NƯ C M T THÀNH PH ðÀ L T VÀ ð XU T CÁC GI I PHÁP B O V MÔI TRƯ NG CHUYÊN NGÀNH : KHOA H C MÔI TRƯ NG Mà S : 60.44.03.01 NGƯ I HƯ NG D N KHOA H C: TS. VŨ TH THU LAN HÀ N I, 2013 L I CAM ðOAN - Tôi xin cam ñoan r ng, s li u và k t qu nghiên c u trong lu n văn là trung th c và chưa ñư c s d ng ñ b o v m t h c v nào. - Tôi xin cam ñoan r ng, m i s giúp ñ cho vi c th c hi n lu n văn ñã ñư c c m ơn và các thông tin trích d n trong lu n văn ñ u ñư c ch rõ ngu n g c. Hà N i, ngày 02 tháng 10 năm 2013 Nguy n Th Bích Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ii Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi L I C M ƠN ð hoàn thành lu n văn t t nghi p, trong su t th i gian th c hi n ngoài s n l c c a b n thân tác gi ñã nh n ñư c s ñ ng viên, giúp ñ t n tình c a nhi u cá nhân và t p th . Tác gi xin bày t lòng bi t ơn sâu s c và chân thành t i TS.Vũ Th Thu Lan ngư i ñã t n tâm, tr c ti p hư ng d n và truy n th ki n th c trong su t quá trình tác gi th c hi n lu n văn t t nghi p. Tác gi xin c m ơn s góp ý quý báu c a TS. Nguy n Thanh Lâm và PGS.TS. Nguy n Trư ng Sơn. Tác gi xin trân tr ng c m ơn các th y cô trong Khoa Tài Nguyên và Môi Trư ng - Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i, cũng như các th y cô ñã t n tình gi ng d y, ch b o và giúp ñ tác gi trong th i gian h c t p và hoàn thi n lu n văn. Tác gi chân thành c m ơn Vi n ð a lý - Vi n Hàn Lâm Khoa h c Công ngh Vi t Nam, TS. Nguy n L p Dân và t p th cán b Phòng ð a lý Th y văn ñã t o m i ñi u ki n, giúp ñ nhi t tình trong th i gian tác gi th c hi n lu n văn. Cu i cùng, tác gi xin g i l i c m ơn t i gia ñình, b n bè, t p th l p cao h c MTCK20 ñã khích l , ñ ng viên và ng h cho tác gi trong th i gian hoàn thành lu n văn t t nghi p. Xin chân thành c m ơn ! Hà N i, ngày 02 tháng 10 năm 2013 Nguy n Th Bích Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p iii M CL C L i cam ñoan ii L i c m ơn iii M cl c iv Danh m c ch vi t t t vi Danh m c b ng vii Danh m c hình viii M ð U 1 Chương 1. T NG QUAN TÀI LI U 3 1.1 Khái ni m chung 3 1.2 T ng quan v tài nguyên nư c trên th gi i 4 1.3 T ng quan v tài nguyên nư c 9 1.4 Các thông s cơ b n ñ ñánh giá ch t lư ng môi trư ng nư c 21 1.4.1 Các ch tiêu v t lý 21 1.4.2 Các ch tiêu hóa h c 23 1.4.3 Các ch tiêu sinh h c 23 1.5 T ng quan v tài nguyên nư c thành ph ðà L t, t nh Lâm ð ng 24 Vi t Nam Chương 2. N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U 29 2.1 ð i tư ng và ph m vi nghiên c u 29 2.2 N i dung nghiên c u 29 2.3 Phương pháp nghiên c u 29 Chương 3. K T QU VÀ TH O LU N 34 3.1 ði u ki n t nhiên, kinh t - xã h i c a thành ph ðà L t 34 3.1.1 Khái quát v s hình thành và phát tri n c a thành ph ðà L t 34 3.2 Tài nguyên nư c m t c a thành ph ðà L t. 42 3.2.1 ð c ñi m ngu n tài nguyên nư c m t thành ph ðà L t. 42 3.2.2 Hi n tr ng ch t lư ng nư c m t thành ph ðà L t. 44 Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p iv Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi 3.2.3 Nguyên nhân tác ñ ng ñ n ch t lư ng nư c m t c a thành ph ðà L t 74 3.3 ð xu t các gi i pháp b o v ch t lư ng nư c. 80 3.3.1 Gi i pháp qu n lý 80 4.3.2 Gi i pháp k thu t 84 4.3.3 Gi i pháp công ngh 85 K T LU N VÀ KI N NGH 87 1 K t lu n 87 2 Ki n ngh 88 TÀI LI U THAM KH O Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p 89 v DANH M C CH BOD BTNMT VI T T T Nhu c u ôxi sinh hóa B Tài nguyên Môi trư ng BVMT B o v môi trư ng COD Nhu c u ôxi hóa h c CP Chính ph CSSX Cơ s s n xu t CV Công vi c DO Oxy hòa tan DV D ch v ðH ð ih c ðBSH ð ng b ng sông H ng HD Hư ng d n HDND H i ñ ng Nhân dân KCN Khu công nghi p KD Kinh doanh KH K ho ch LHQ Liên Hi p Qu c NXB Nhà xu t b n NTTS Nuôi tr ng th y s n QCVN Quy chu n Vi t Nam Qð Quy t ñ nh TNHH Trách nhi m h u h n TN&MT Tài nguyên và Môi trư ng TNN Tài nguyên nư c TT Thông tư TW Trung ương Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p vi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi DANH M C B NG STT Tên b ng Trang 1.1 Phân b và d ng c a nư c trên trái ñ t 4 1.2 S phân ph i kh i lư ng dòng ch y/năm c a các sông trên th gi i 5 1.3 Phân b tài nguyên nư c 1.4 Ư c tính lưu lư ng và th i lư ng các ch t ô nhi m trong nư c Vi t Nam th i sinh ho t ñô th Hà N i qua các năm 2.1 12 Các v trí l y m u nư c m t vào tháng 03/2012 và tháng 09/2013 t i thành ph ðà L t 3.1 10 31 Lư ng mưa trung bình nhi u năm t i tr m ðà L t - Liên Khương (1995 - 2007) 37 3.2 Phân b dân s toàn ñ a bàn thành ph ðà L t năm 2012 38 3.3 M t s ch tiêu ngành nông, lâm nghi p thành ph ðà L t giai ño n ñ n năm 2012 3.4 Lư ng nư c mưa tháng, năm trung bình nhi u năm (2003 -2010) trên ñ a bàn thành ph ðà L t 3.5 40 43 K t qu phân tích ch t lư ng nư c sông ð ng Nai ño n ch y qua thành ph ðà L t 50 3.6 K t qu phân tích nư c su i Cam Ly thành ph ðà L t năm 2013 52 3.7 K t qu phân tích ch t lư ng nư c c a h ðan Kia và h Chi n Th ng 56 3.8 K t qu phân tích ch t lư ng nư c c a h Tuy n Lâm và h ða Thi n 61 3.9 K t qu phân tích ch t lư ng nư c h Xuân Hương, thành ph ðà L t tháng 03/2013 và tháng 09/2013 67 3.10 Lư ng nư c th i sinh ho t c a thành ph ðà L t 75 3.11 Lư ng nư c th i t ho t ñ ng du l ch c a thành ph ðà L t 76 3.12 Lư ng nư c th i c a các cơ s s n xu t và kinh doanh trên ñ a bàn thành ph ðà L t 77 3.14 Lư ng nư c th i chăn nuôi c a Thành ph ðà L t 78 3.15 Lư ng nư c cung c p cho tr ng tr t c a Thành ph ðà L t 79 Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p vii DANH M C HÌNH STT Tên hình Trang 3.1 B n ñ ranh gi i hành chính thành ph ðà L t 2010 3.2 35 Nhi t ñ trung bình nh ng năm g n ñây (t năm 2005 ñ n năm 2010), tr m quan tr c ðà L t - t nh Lâm ð ng 36 3.3 T l dân s thành ph ðà L t năm 2012 39 3.4 S bi n ñ ng c a COD và BOD5 qua các năm 2011, 2012, 2013 54 3.5 S bi n ñ ng c a NO3-, NH4+, PO43- qua các năm 2011, 2012, 2013 54 3.6 Bi n ñ ng n ng ñ COD t i h ðan Kia và h Chi n Th ng qua các năm 2011, 2012 và 2013 3.7 59 Bi n ñ ng n ng ñ PO43- t i h ðan Kia và h Chi n Th ng qua các năm 2011, 2012 và 2013 59 3.8 Bi n ñ ng n ng ñ COD, BOD5 trong nư c h Tuy n Lâm 63 3.9 Bi n ñ ng n ng ñ NO3- nư c h Tuy n Lâm 64 3.10 Bi n ñ ng n ng ñ PO43- nư c h Tuy n Lâm 64 3.11 Hàm lư ng DO trong nư c h Xuân Hương 71 3.12 Hàm lư ng BOD5 trong nư c h Xuân Hương 71 3.13 Hàm lư ng COD trong nư c h Xuân Hương 72 3.14 Hàm lư ng NO3- trong nư c h Xuân Hương 72 3.15 Hàm lư ng PO43- trong nư c h Xuân Hương 72 3.16 Sơ ñ t ch c thoát nư c khu v c ñô th thành ph ðà L t 82 3.17 Sơ ñ nguyên lý c i t o các h l ng 86 Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p viii Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi M ð U 1. Tính c p thi t c a ñ tài Nư c là m t trong nh ng ngu n tài nguyên ñ c bi t quan tr ng, là thành ph n thi t y u c a s s ng và môi trư ng. Nư c góp ph n t o thành b m t ñ t, hình thành th như ng, th m th c v t, t o th i ti t, ñi u ki n khí h u, hình thành dòng ch y.. Nư c còn là tư li u s n xu t không th thi u cho các ngành kinh t , là m t trong nh ng ñi u ki n không th thi u trong vi c phát tri n kinh t - xã h i c a các vùng mi n. Thành ph ðà L t là trung tâm du l ch, hành chính, văn hoá, d ch v và ñ u m i giao lưu kinh t quan tr ng c a t nh Lâm ð ng và khu v c, cách thành ph H Chí Minh kho ng 300 km v phía Tây Nam, cách Buôn Ma Thu t 190 km v phía B c, cách Phan Rang 110 km v phía ðông, cách Nha Trang 130 km v phía ðông B c. Nh có v trí ñ a lý, ñi u ki n t nhiên thu n l i và m t chính sách phát tri n kinh t thông thoáng ñã t o ñi u ki n cho vi c giao lưu kinh t - văn hoá - xã h i v i các huy n trong t nh và các t nh, thành ph trong c nư c. Tuy nhiên cùng v i s phát tri n v kinh t - xã h i, quá trình ñô th hoá và s gia tăng dân s không ng ng, kéo theo là nhu c u s d ng nư c c a ngư i dân ngày càng tăng. Lư ng nư c th i không ñư c x lý th i ra môi trư ng ngày càng nhi u gây ra nh ng áp l c lên môi trư ng, ñe do s c kho c ng ñ ng, làm xu t hi n nhi u nguy cơ gây suy thoái và ô nhi m môi trư ng. Vì v y ñ ph c v chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i trên ñ a bàn t nh Lâm ð ng nói chung và thành ph ðà L t nói riêng m t cách b n v ng, lâu dài thì vi c ñánh giá ch t lư ng nư c c a thành ph ðà L t ph c v cho phát tri n kinh t - xã h i là r t c n thi t và quan tr ng. Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p 1 Xu t phát t th c t trên, tôi ti n hành th c hi n lu n văn v i ñ tài: "Nghiên c u hi n tr ng môi trư ng nư c m t thành ph ðà L t và ñ xu t các gi i pháp b o v môi trư ng". 2. M c ñích và yêu c u nghiên c u 2.1. M c ñích nghiên c u ðánh giá th c tr ng môi trư ng nư c m t, t ñó xác ñ nh các tác ñ ng ñ n môi trư ng nư c do các ho t ñ ng phát tri n kinh t - xã h i chính trên ñ a bàn thành ph ðà L t và ñ xu t m t s gi i pháp gi m thi u ô nhi m, b o v môi trư ng nư c, ph c v cho phát tri n kinh t - xã h i trên ñ a bàn. 2.2. Yêu c u nghiên c u - Tìm hi u các thông tin chung v ñi u ki n kinh t - xã h i và s c ép c a các ho t ñ ng phát tri n kinh t - xã h i chính ñ n môi trư ng nư c c a ñ a bàn nghiên c u. - ði u tra, ñánh giá ch t lư ng nư c m t các ñi m ñ i di n trên ñ a bàn thành ph . - ð xu t m t s gi i pháp nh m gi m thi u ô nhi m môi trư ng nư c và b o v môi trư ng cho thành ph ðà L t. Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p 2 Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Chương 1. T NG QUAN TÀI LI U 1.1. Khái ni m chung Tài nguyên nư c (TNN): là các ngu n nư c mà con ngư i s d ng ho c có th s d ng vào nh ng m c ñích khác nhau. Nư c ñư c dùng trong các ho t ñ ng nông nghi p, công nghi p, dân d ng, gi i trí và môi trư ng. Theo ñ nh nghĩa trong Lu t Tài nguyên nư c và trong t ñi n Bách khoa Vi t Nam, TNN bao g m ngu n nư c m t, nư c dư i ñ t, nư c mưa và nư c bi n thu c lãnh th c a nư c C ng hòa Xã h i Ch nghĩa Vi t Nam (Lê Huy Bá và cs, 2002). Nư c m t là nư c t n t i trên m t ñ t li n ho c h i ñ o. Nư c dư i ñ t là nư c t n t i trong các t ng ch a nư c dư i ñ t. ð u th k 21, th gi i m i nh n ra r ng “nư c là tài nguyên quan tr ng th hai sau tài nguyên con ngư i”. Năm 2002, H i ngh Thư ng ñ nh Trái ñ t Johannesburg ñã th a nh n v trí s 1 c a TNN trư c c năng lư ng, s c kho , nông nghi p và ña d ng sinh h c (WEHAB). Nư c là tài nguyên có h n d b ô nhi m, ñã, ñang và s có xu hư ng c n ki t n u không ñư c b o v . Nguyên t c th 4 c a Dublin cho r ng: “Nư c có giá tr kinh t trong m i d ng s d ng c nh tranh và c n ñư c th a nh n là m t hàng hoá kinh t ”. Môi trư ng nư c: Môi trư ng bao g m các y u t t nhiên và y u t v t ch t nhân t o quan h m t thi t v i nhau, bao quanh con ngư i, có nh hư ng ñ n ñ i s ng, s n xu t, s t n t i phát tri n c a con ngư i và thiên nhiên. Trong môi trư ng nư c, y u t nư c ñư c xem xét ñánh giá c m t l i và m t h i cùng v i các tác ñ ng qua l i gi a chúng ñ i v i các y u t khác có nh hư ng ñ n ñ i s ng, s n xu t, s t n t i phát tri n c a con ngư i và thiên nhiên (Lu t B o v Môi trư ng, 2006). Ô nhi m ngu n nư c là s bi n ñ i tính ch t v t lý, tính ch t hóa h c Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p 3 và thành ph n sinh h c c a nư c không phù h p v i tiêu chu n, quy chu n k thu t cho phép, gây nh hư ng x u ñ n con ngư i và sinh v t. Suy thoái ngu n nư c là s suy gi m v s lư ng, ch t lư ng ngu n nư c so v i tr ng thái t nhiên ho c so v i tr ng thái c a ngu n nư c ñã ñư c quan tr c trong các th i kỳ trư c ñó. 1.2. T ng quan v tài nguyên nư c trên th gi i. T ng di n tích b m t trái ñ t là 510.065.284 km2, trái ñ t có TNN th t là phong phú. N u ñem toàn b nư c d i ñ u trên b m t l c ñ a thì b dày m t nư c s là 2.400 m. Nư c là m t tài nguyên phong phú nhưng nư c ch h u d ng v i con ngư i khi nó ñúng nơi, ñúng ch , ñúng d ng và ñ t ch t lư ng theo yêu c u. Tr lư ng nư c trên th gi i ch y u n m d ng không h u d ng cho ña s các m c ñích c a con ngư i do ñ m n (nư c bi n), ñ a ñi m, d ng (băng hà). (B ng 1.1). Trong ñó nư c t n t i trên bi n và ñ i dương là nhi u nh t, chi m t i 97,2%. V lư ng nư c ng t trên th gi i ñư c phân b ch y u các d ng như băng ñá, trong sông h , nư c ng m. B ng 1.1: Phân b và d ng c a nư c trên trái ñ t STT ð a ñi m Di n tích T ng th tích 2 3 (km ) nư c (km ) % t ng lư ng nư c 1 Các ñ i dương và bi n 361.000.000 1.230.000.000 97,4000 2 Khí quy n 510.000.000 12.700 0,0010 3 Sông, r ch - 1.200 0,0001 4 Nư c ng m (ñ sâu 0,8 km) 130.000.000 4.000.000 0,312 5 H nư c ng t 855.000 123.000 0,0097 6 T ng băng và băng hà 28.200.000 28.600.000 2,2644 Ngu n: Geological Survey,2001 Nư c ng t trên th gi i ñư c phân b các d ng như băng ñá, trong sông h , nư c ng m. S phân ph i kh i lư ng dòng ch y/năm c a các sông Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p 4 Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi trên th gi i ñư c th hi n qua b ng s li u sau: B ng 1.2: S phân ph i kh i lư ng dòng ch y/năm c a các sông trên th gi i Di n tích Kh i lư ng dòng L p dòng ch y (1000 km2) ch y năm (km3) năm (mm) Toàn ñ t li n 148.811 37.000 249 Các mi n rìa ñ t li n 116.778 36.300 310 Sư n ñ i Tây Dương 67.359 21.300 316 Sư n Thái Bình Dương 49.419 15.000 304 Các mi n không lưu 32.033 700 21 Các mi n c a ñ t li n Trong ñó: thông c a ñ t li n Ngu n: Ph m Ng c Dũng và cs, 2006 Trư c ñây, khi nhu c u s d ng nư c c a con ngư i chưa cao, v n ñ ch t lư ng môi trư ng nư c h u như chưa ñư c quan tâm. V i s hi u bi t v chu trình tu n hoàn nư c trong t nhiên (mưa - b c hơi - dòng ch y), vi c s d ng nư c ch y u t p trung vào vi c xây d ng các công trình khai thác nư c trên sông nh m c p nư c cho ngành nông nghi p và các khu v c ñô th . Nghiên c u TNN t p trung ki m kê, ñánh giá và ñưa ra các gi i pháp s d ng nư c theo nhu c u s d ng b ng các công trình cung c p nư c (nhà máy nư c, gi ng, h ch a, tr m bơm, kênh mương, ñư ng ng...) Cùng v i s phát tri n c a n n kinh t , s gia tăng dân s kéo theo nhu c u s d ng nư c c a con ngư i tăng cao, kh i lư ng TNN ñư c khai thác quy mô l n, bên c nh vi c t o ra lư ng hàng hóa l n là lư ng ch t th i tương ñương ñ vào môi trư ng khi n TNN b t ñ u suy thoái. Nh ng công trình nghiên c u th p niên 60 ñã cho th y tình tr ng ô nhi m nư c l c ñ a và ñ i dương gia tăng v i t c ñ ñáng lo ng i. ði u này ph n ánh trung th c ti n ñ phát tri n c a ngành công nghi p ñ ng th i cũng Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p 5 là nh ng nguy cơ ti m n ñ i v i ngu n TNN. T i Châu Âu các sông ngòi có n ng ñ mu i nitrat vư t quá 2,5 l n tiêu chu n cho phép (100 mg/l), n ng ñ photphat cao g p 2,5 l n tiêu chu n cho phép. Hàng năm các con sông này mang vào ñ i dương 320 tri u t n canxi; 6,5 tri u t n photphat và kho ng 10 tri u t n d u m , 700 t n thu ngân. Trư c th c tr ng này, nh ng bi n pháp b o v và s d ng ngu n nư c m t cách nghiêm ng t hơn ñã b t ñ u ñư c th c hi n (Thông tin Môi trư ng s 3, 2000). Năm 1977, l n ñ u tiên LHQ ñưa v n ñ nư c lên di n ñàn qu c t . T i H i ngh Mar Del Plata (Argentina) ñã nh n m nh v v n ñ quy ho ch nư c s ch và v sinh và l y th p k 80 là “Th p k qu c t nư c s ch và v sinh” (Báo cáo ñ c ñi m khí h u thu văn t nh Lâm ð ng, 2012). T năm 1993, th gi i ñã chính th c l y ngày 22/3 hàng năm là "Ngày nư c th gi i". ðây là s ki n qu c t quan tr ng th hi n m i quan tâm c a các qu c gia trong v n ñ qu n lý và s d ng b n v ng ngu n tài nguyên quý giá này. M i năm ngày nư c th gi i s ch n ra m t ch ñ khác nhau ñ ph n ánh nh ng khía c nh quan tâm v ngu n nư c s ch. M c tiêu c a ngày này là thu hút s quan tâm c a c ng ñ ng qu c t vào các tác ñ ng c a s tăng trư ng ngày càng cao c a dân s thành th , quá trình công nghi p hoá và s b t n c a thiên tai, ñ c bi t là s thi u h p lý trong qu n lý TNN (Petry B, 1998). Năm 2002, trư c nguy cơ thi u nư c ng t và suy gi m ch t lư ng nư c do khai thác, s d ng ngu n nư c không h p lý, t i H i ngh thư ng ñ nh th gi i v v n ñ phát tri n b n v ng và b t ñ u thiên niên k c a TNN ñã ñ t m c tiêu phát tri n và h tr các nư c thành viên ñ ñ t ñư c các m c tiêu và các ch tiêu v nư c s ch và v sinh môi trư ng. Công vi c c a t ch c bao g m t t c các khía c nh c a ngu n nư c ng t bao g m c TNN và các dòng ch y sông ngòi, nư c ng m và nư c bi n (Plate E. J, 1993). Tháng 3 năm 2003, di n ñàn nư c th gi i l n th 3 ñã ñư c t ch c t i Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p 6 Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Kyoto, Shiga và Osaka (Nh t B n) v i ch ñ “Nư c s ch cho tương lai”, nh n m nh 3 chi n lư c trong qu n lý t ng h p TNN: qu n lý ñi u hành,tăng cư ng năng l c, tài chính. ðây ñư c xem là h i ngh bàn v ch ñ nư c l n nh t th gi i khi nhóm h p ñư c hơn 24.000 ñ i bi u ñ i di n ñ n t 180 qu c gia và khu v c. Các m c tiêu thiên niên k ñưa ra ñư c t p trung vào các khía c nh. - Các chính sách v ngu n nư c và các ho t ñ ng liên quan. - Qu n lý t ng h p ngu n nư c và chia s l i ích. - An toàn nư c và v sinh môi trư ng. - Phòng ch ng ô nhi m nư c, b o t n các h sinh thái và gi m nh r i ro, thiên tai (Socialist Republic of Vietnam, 2002). Ngày 22 tháng 03 năm 2011, Di n ñàn nư c th gi i l n th 6 di n ra t i Ninh Thu n, Vi t Nam có ch ñ “Nư c cho phát tri n ñô th ”, v i m c tiêu nâng cao nh n th c c a c ng ñ ng qu c t , chính quy n các c p và c ng ñ ng dân cư v nh ng thách th c c a TNN trong phát tri n b n v ng các ñô th trong quá trình công nghi p hóa, bi n ñ i khí h u và phòng ch ng thiên tai. Nh ng ho t ñ ng c a di n ñàn nư c qu c t có tác d ng tích c c trong vi c gi i quy t các v n ñ liên quan ñ n qu n lý và s d ng ngu n nư c. Song nhu c u nư c trên toàn th gi i tăng cao trong khi ngu n nư c ñang c n ki t m c báo ñ ng ñã t o nên áp l c l n ñ i v i ngu n TNN. Nh ng báo cáo hi n tr ng môi trư ng cũng cho th y, tình tr ng ô nhi m môi trư ng và nh ng nguy cơ ô nhi m ngu n nư c do s d ng nư c không h p lý c a quá trình s n xu t công nghi p, nông nghi p và sinh ho t... Nư c th i ra môi trư ng không qua x lý ch a các ch t hoá h c, ch t h u cơ, vi sinh v t gây b nh... ñư c x xu ng h th ng sông, h cũng ngày càng có chi u hư ng gia tăng v i m c ñ và kh năng ô nhi m lan truy n trên di n r ng hơn. Bên c nh Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p 7 ñó nh ng s c trong quá trình s n xu t c a con ngư i và nh ng th m h a môi trư ng do thiên nhiên gây ra dư i tác ñ ng tiêu c c c a quá trình bi n ñ i khí h u cũng ñã gây nên nh ng nh hư ng không nh ñ n tr lư ng và ch t lư ng c a ngu n TNN th gi i. M t trong nh ng ví d ñi n hình là th m ho môi trư ng nghiêm tr ng ñã x y ra t i nhà máy Bauxite-Nhôm Ajkai Timfoldgyar Zrt thu c mi n Tây Hungary ngày 4/10/2010 làm hơn 1 tri u mét kh i bùn ñ tràn ra ngoài do v ñê bao h ch a ch t th i s 10 c a Nhà máy. Bùn ñ ñã tràn ra ngoài t o ra nh ng ñ t sóng cao 1 - 2 m, quét qua m t khu v c r ng t i 40 km2 và nh n chìm t t c , trong ñó có làng Kolontar và th tr n Devecser trong bùn ñ . Theo ñi u tra cho th y h sinh thái c a hai con sông Torna và Marcal ñã hoàn toàn b phá h y do vi c s d ng v a, th ch cao, axit ñ trung hòa bùn ñ trên các dòng sông ñó và nguy cơ nh hư ng nghiêm tr ng ñ n sông Danube c a Châu Âu (Wekipedia, 2010). Trong năm 2011 ñánh d u m t trong nh ng th m ho môi trư ng t i t nh t. Ngày 11/3/2011, tr n ñ ng ñ t m nh 8,9 ñ richter t i Nh t B n gây ra sóng th n cao 38,9 m ñã khi n hàng ngàn ngư i ch t, 125.000 công trình xây d ng b hư h i ho c b phá hu hoàn toàn và hơn th ñó là th m ho ñ i v i môi trư ng trong ñó môi trư ng nư c b nh hư ng nghiêm tr ng. Chính ph Nh t ư c tính v rò r phóng x t nhà máy ñi n nguyên t Fukushima ñã làm rò r 15.000 TBq cesi ra môi trư ng (TBq là ñơn v ño phóng x chuyên bi t). Kh năng lan truy n ch t phóng x trong nư c bi n t i các khu v c khác gây ra nh ng h u qu khó lư ng cho môi trư ng sinh thái chung, các qu n th th c v t, ñ ng v t và nh hư ng x u ñ n s c kho c a con ngư i. Các báo cáo c a cơ quan Năng lư ng Nguyên t Qu c t (IAEA) d báo, các ch t phóng x rò r ra bi n Thái Bình Dương s lan t i b bi n phía Tây nư c M và Canada trong kho ng m t ho c hai năm (Tr n Minh, 2010) Th c tr ng trên ñã cho th y r ng TNN trên trái ñ t không ph i là tài Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p 8 Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi nguyên vô h n, tr lư ng và ch t lư ng TNN hoàn toàn ph thu c vào kh năng khai thác và s d ng ngu n tài nguyên này c a con ngư i. Ngày nay, cùng v i tác ñ ng hi u qu c a quá trình phát tri n kinh t xã h i c a con ngư i thì tác ñ ng c a ho t ñ ng này ñ n ngu n TNN ñang ñ t ra nh ng thách th c m i b i nh ng nh hư ng tiêu c c ñ n ch t lư ng môi trư ng nư c. Tình tr ng suy thoái và ô nhi m môi trư ng nư c ñ ng th i là s gia tăng c a các tai bi n liên quan ñ n các công trình s d ng nư c ñang là v n ñ ñư c quan tâm và bàn lu n ngày càng nhi u trên các di n ñàn khu v c và th gi i nh m tìm ra m t hư ng ñi ñ m b o khai thác và s d ng b n v ng TNN cho nhu c u c a th h hi n t i và tính ñ n nhu c u c a th h tương lai. 1.3. T ng quan v tài nguyên nư c Vi t Nam T ng lư ng nư c m t trên lãnh th nư c ta kho ng 830 - 840 t m3. Trong ñó, lư ng nư c sinh ra ph n lãnh th Vi t Nam kho ng 310 - 315 t m3, chi m kho ng 37%; lư ng nư c t nư c ngoài ch y vào kho ng 520 - 525 t m3, chi m 63%. V i lư ng mưa trung bình nhi u năm là 1940 mm, cho t ng lư ng nư c mưa 640 t m3/năm. Vi t Nam thu c s qu c gia có lư ng nư c mưa vào lo i l n trên th gi i nhưng lư ng mưa phân b r t không ñ u theo không gian và th i gian. Lư ng mưa t p trung trong 4 - 5 tháng mùa mưa, chi m 75 - 85% t ng lư ng mưa năm, trong khi lư ng mưa 7 - 8 tháng mùa khô ch chi m 15 - 25%. Tương t như lư ng mưa, TNN m t phân b cũng r t không ñ u theo không gian. S phân b không ñ u c a mưa và dòng ch y là nguyên nhân ch y u gây ra h n hán, thi u nư c trong mùa khô và lũ, l t, úng ng p trong mùa mưa. Mưa l n, dòng ch y m t l n còn gây ra xói mòn b m t lưu v c và lũ quét, lũ bùn ñá nhi u nơi (Nguy n L p Dân, Vũ Th Thu Lan, 2003). Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p 9 B ng 1.3: Phân b tài nguyên nư c Di n tích Vùng lãnh th (km2) Vi t Nam T ng lư ng nư c (km3/năm) Trong nư c Ngoài vào Toàn b 1. B c b 115.752 113,86 45,52 159,38 Trung du, mi n núi 104.297 106,43 45,52 51,95 ð ng b ng 11.455 7,43 44,12 51,55 2. B c Trung b 51.980 66,82 11,06 77,88 3. Nam Trung b 100.903 105,53 - 105,53 Duyên H i 45.607 51,82 - 51,82 Tây Nguyên 55.296 53,71 - 53,71 4. Nam b 63.372 39,18 500 539,18 ðông Nam b 23.496 18,58 - 18,58 Tây Nam b 39.876 20,60 500 520,60 C nư c 332.007 325,69 556,58 882,27 Ngu n: Lê Huy Bá và cs, 2002 TNN phân b gi a các vùng cũng r t khác nhau (B ng 1.3). Nh ng khu v c c n nhi u nư c, như các t nh phía B c, B c Trung B , Nam Trung B , ðông Nam B , TNN không nhi u (kho ng 39% t ng lư ng c a c nư c), trong khi ñó, TNN khu v c ñ ng b ng sông C u Long r t l n (kho ng 61%), nhưng nhu c u khai thác, s d ng nư c ch chi m t l nh so v i TNN c a vùng. TNN Vi t Nam ñư c ñánh giá là phong phú, tuy nhiên ti m n r t nhi u nguy cơ, trong ñó ph i k ñ n ñó là nguy cơ thi u nư c ng t trong tương lai. Nh ng nghiên c u g n ñây cho th y hi n nay lư ng nư c tính bình quân ñ u ngư i c a nư c ta vào kho ng 3.840 m3/ngư i/năm. V i t c ñ phát tri n dân s như v y ñ n năm 2025, lư ng nư c m t tính bình quân ñ u ngư i ch ñ t kho ng 2.830 m3/ngư i/năm. Theo ch tiêu ñánh giá c a H i TNN Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p 10 Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Qu c t (IWRA) thì qu c gia nào có lư ng nư c bình quân ñ u ngư i dư i 4000 m3/ngư i/năm là qu c gia thi u nư c. Như v y, n u ch tính riêng lư ng TNN m t s n sinh trên lãnh th nư c ta thì th i ñi m hi n nay, Vi t Nam ñã thu c s các qu c gia thi u nư c và s g p ph i r t nhi u thách th c v TNN trong tương lai g n (Nguy n L p Dân, Vũ Th Thu Lan, 2003). Bên c nh nguy cơ thi u nư c ñang hi n h u hi n nay là hi n tr ng ô nhi m và suy gi m ch t lư ng nư c m t ñang ngày càng gia tăng. Lư ng nư c th i công nghi p, sinh ho t th i ra môi trư ng ngày càng nhi u v i m c ñ ô nhi m ngày càng cao ñã khi n cho ch t lư ng môi trư ng nư c nói riêng và ch t lư ng cu c s ng c a ngư i dân ñang b nh hư ng (B TNMT, 2010). Nư c th i sinh ho t ñô th : H u h t nư c th i ñô th nư c ta chưa ñư c x lý trư c khi x ra môi trư ng gây ô nhi m. Tính ñ n ñ u năm 2005 hàng ngày có kho ng 3,11 tri u m3 nư c th i sinh ho t ñô th , b nh vi n. Bình quân m i ngày sông ð ng Nai và Sài Gòn ph i h ng ch u trên 852 nghìn m3 nư c th i. Lư ng ô nhi m t nư c th i sinh ho t v i hàm lư ng DO th p và COD quá cao (B TNMT, 2010). ð n năm 2010 t i các khu ñô th , trung bình m i ngày th i ra 20.000 t n ch t th i r n nhưng ch thu gom và ñưa ra các bãi rác ñư c trên 60% t ng lư ng ch t th i nên ñã gây ô nhi m ngu n nư c. Theo k t qu xét nghi m m u nư c t i bãi rác Nam Sơn (Hà N i) và m t bãi rác t nh L ng Sơn cho th y, t t c các m u nư c th i t bãi rác ñ u có vi khu n coliform cao g p hàng trăm l n tiêu chu n cho phép. Có t i 97,5% m u nư c ăn u ng c a ngư i dân khu v c lân c n 2 bãi rác trên không ñ t tiêu chu n v sinh. Ngoài ch t th i t ñô th , khu công nghi p, làng ngh , ch t th i b nh vi n ña ph n chưa ñư c x lý, th i tr c ti p ra môi trư ng làm ô nhi m ngu n nư c tr m tr ng ñ c bi t là nh hư ng tr c ti p ñ n ngu n nư c sinh ho t c a ngư i dân (B TNMT, 2010). Hi n c nư c có kho ng 1.047 b nh vi n, hơn 10.000 tr m y t th i ra 400 t n ch t th i y t m i ngày. Tuy nhiên, ñ n nay chưa có b nh vi n nào Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p 11