BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO
BOÄ
Y
TEÁ
ÑAÏI HOÏC Y DÖÔÏC THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH
NGUYEÃN VAÊN CHINH
NGHIEÂN CÖÙU
GIAÛM ÑAU TRONG CHUYEÅN DAÏ
BAÈNG GAÂY TEÂ NGOAØI MAØNG CÖÙNG
PHOÁI HÔÏP BUPIVACAINE VÔÙI FENTANYL
LUAÄN AÙN TIEÁN SÓ Y HOÏC
Thaønh phoá Hoà Chí Minh - Naêm 2010
BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO
BOÄ Y TEÁ
ÑAÏI HOÏC Y DÖÔÏC THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH
NGUYEÃN VAÊN CHINH
NGHIEÂN CÖÙU
GIAÛM ÑAU TRONG CHUYEÅN DAÏ
BAÈNG GAÂY TEÂ NGOAØI MAØNG CÖÙNG
PHOÁI HÔÏP BUPIVACAINE VÔÙI FENTANYL
Chuyeân ngaønh: GAÂY MEÂ HOÀI SÖÙC
Maõ soá: 62.72.33.01
LUAÄN AÙN TIEÁN SÓ Y HOÏC
Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc:
PGS.TS.BS. NGUYEÃN VAÊN CHÖØNG
PGS.TS.BS. VUÕ THÒ NHUNG
Thaønh phoá Hoà Chí Minh - Naêm 2010
LÔØI CAM ÑOAN
Toâi cam ñoan ñaây laø coâng trình nghieân cöùu cuûa rieâng toâi. Caùc soá
lieäu, keát quaû neâu trong luaän aùn laø trung thöïc vaø chöa ñöôïc coâng boá
trong baát kyø coâng trình naøo khaùc.
Kyù teân
NGUYEÃN VAÊN CHINH
(ii)
MUÏC LUÏC
Trang
Trang phuï bìa ----------------------------------------------------------------------------------i
Lôøi cam ñoan----------------------------------------------------------------------------------ii
Muïc luïc ---------------------------------------------------------------------------------------iii
Danh muïc caùc kyù hieäu, caùc chöõ vieát taét ------------------------------------------v
Baûng ñoái chieáu Anh – Vieät ------------------------------------------------------------vii
Danh muïc caùc baûng ---------------------------------------------------------------------viii
Danh muïc caùc bieåu ñoà -------------------------------------------------------------------ix
Danh muïc caùc hình, sô ñoà ----------------------------------------------------------------x
ÑAËT VAÁN ÑEÀ---------------------------------------------------------------------------1
CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU
1.1. GAÂY TEÂ NGOAØI MAØNG CÖÙNG ---------------------------------------5
1.1.1. Lòch söû GTNMC ---------------------------------------------------------------5
1.1.2. Söï phaùt trieån caùc duïng cuï GTNMC -------------------------------------7
1.1.3. Sô löôïc giaûi phaãu khoang NMC vaø caùc phaàn lieân quan ----------10
1.1.4. Sinh lyù cuûa GTNMC --------------------------------------------------------15
1.2. MOÄT SOÁ THUOÁC THÖÔØNG DUØNG TRONG GTNMC-----------21
1.2.1. Bupivacaine ---------------------------------------------------------------------21
1.2.2. Fentanyl--------------------------------------------------------------------------23
1.2.3. Phoái hôïp thuoác teâ vaø thuoác giaûm ñau trung öông -----------------25
1.2.4. Taùc ñoäng cuûa thuoác treân thai nhi --------------------------------------29
1.3. GIAÛM ÑAU CHUYEÅN DAÏ
1.3.1. Ñau vaø chuyeån daï -----------------------------------------------------------32
1.3.2. Nguoàn goác cuûa ñau ---------------------------------------------------------32
1.3.3. Taùc duïng ñau trong quaù trình chuyeån daï ------------------------------33
1.3.4. Thaàn kinh chi phoái caûm giaùc ñau ---------------------------------------35
1.3.5. Caùc phöông phaùp giaûm ñau trong chuyeån daï-------------------------36
(iii)
CHÖÔNG 2: ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
2.1. Ñoái töôïng nghieân cöùu ----------------------------------------------------------43
2.2. Phöông phaùp nghieân cöùu -------------------------------------------------------45
2.3. Phöông thöùc tieán haønh ----------------------------------------------------------47
2.4. Theo doõi caùc bieán soá -----------------------------------------------------------52
2.5. Thu thaäp vaø xöû lyù soá lieäu ---------------------------------------------------57
2.6. Vaán ñeà y ñöùc ---------------------------------------------------------------------58
CHÖÔNG 3: KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU
3.1. Ñaëc ñieåm chung -------------------------------------------------------------------59
3.2. Ñaùnh giaù hieäu quaû giaûm ñau ------------------------------------------------62
3.3. Ñaëc ñieåm veà kyõ thuaät – bieán chöùng --------------------------------------68
3.4. Ñaùnh giaù söï an toaøn treân meï vaø con --------------------------------------72
CHÖÔNG 4: NHAÄN XEÙT BAØN LUAÄN
4.1. Ñaëc ñieåm chung -------------------------------------------------------------------79
4.2. Ñaùnh giaù hieäu quaû giaûm ñau ------------------------------------------------82
4.3. Ñaëc ñieåm veà kyõ thuaät ---------------------------------------------------------88
4.4. Ñaëc ñieåm veà tai bieán – bieán chöùng---------------------------------------100
4.5. Ñaùnh giaù söï an toaøn treân meï vaø con-------------------------------------110
4.6. Moät soá kinh nghieäm thu ñöôïc------------------------------------------------117
KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ -----------------------------------------------119
DANH MUÏC CAÙC COÂNG TRÌNH CUÛA TAÙC GIAÛ
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
PHUÏ LUÏC
DANH MUÏC CAÙC KYÙ HIEÄU,
CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT
ASA
American Society of Anesthesiologists
(iv)
BN
Beänh nhaân
CSE
Combined Spinal – Epidural
CTC
Coå töû cung
CT. SCAN
Computed axial Tomography Scan
ÑS
Ñoát soáng
G
Gauge
GMHS
Gaây Meâ Hoài Söùc
GTNMC
Gaây teâ ngoaøi maøng cöùng
HA
Huyeát aùp
INR
International Normalized Ratio
L
Lumbar vertebrae
LMWH
Low Molecular Weight Heparin
MRI
Magnetic Resonance Imaging
NMC
Ngoaøi maøng cöùng
NSAIDs
Nonsteroidal Anti-inflammatory Drugs
PCA
Patient Controlled Analgesia
PCEA
Patient Controlled Epidural Analgesia
SP
Saûn phuï
SpO2
Ñoä baõo hoøa oxygen
T
Thoracic vertebrae
TÑ1
Thôøi ñieåm sau sinh 1 phuùt
TÑ5
Thôøi ñieåm sau sinh 5 phuùt
TÑ10
Thôøi ñieåm sau sinh 10 phuùt
TÑ15
Thôøi ñieåm sau sinh 15 phuùt
TÑ20
Thôøi ñieåm sau sinh 20 phuùt
TÑ25
Thôøi ñieåm sau sinh 25 phuùt
TÑ30
Thôøi ñieåm sau sinh 30 phuùt
TL
Thaét löng
TPHCM
Thaønh phoá Hoà Chí Minh
TSM
Taàng sinh moân
(v)
Tuohy
Kim duøng gaây teâ ngoaøi maøng cöùng
VAS
Visual Analog Scale.
(vi)
BAÛNG ÑOÁI CHIEÁU ANH – VIEÄT
American Society of Anesthesiologists: Hieäp hoäi gaây meâ Hoa Kyø
Apgar: Chæ soá ñaùnh giaù tình traïng sô sinh luùc ñeû
Bromage: Thang ñieåm ñaùng giaù möùc ñoä phong beá vaän ñoäng
Catheter: OÁng thoâng luoàn vaøo khoang ngoaøi maøng cöùng
Combined Spinal – Epidural: Gaây teâ tuûy soáng – ngoaøi maøng cöùng
phoái hôïp
Computed axial Tomography Scan: Chuïp caét lôùp ñieän toaùn
Gauge: Ñôn vò ño ñöôøng kính ngoaøi cuûa kim
International Normalized Ratio: Tyû soá chuaån hoùa quoác teá
Lumbar vertebrae: Ñoát soáng thaét löng
Low Molecular Weight Heparin: Heparin troïng löôïng phaân töû thaáp
Magnetic Resonance Imaging: Chuïp coäng höôûng töø
Nonsteroidal Anti-inflammatory Drugs: Nhoùm thuoác khaùng vieâm
khoâng steroid
Patient Controlled Analgesia: Beänh nhaân töï kieåm soaùt ñau
Patient Controlled Epidural Analgesia: Beänh nhaân töï kieåm soaùt ñau
ñöôøng ngoaøi maøng cöùng
Thoracic vertebrae: Ñoát soáng ngöïc
Visual Analog Scale: Thang ñieåm ñaùnh giaù ñau.
(vii)
DANH MUÏC CAÙC BAÛNG
Trang
Baûng 1.1:
Choïn phaùc ñoà phoái hôïp thuoác -----------------------------29
Baûng 2.1:
Chæ soá Apgar -----------------------------------------------------56
Baûng 3.1:
Ñaëc ñieåm chung cuûa maãu nghieân cöùu -------------------59
Baûng 3.2:
Caùch sinh ----------------------------------------------------------65
Baûng 3.3:
Hieäu quaû khaùc trong chuyeån daï ----------------------------66
Baûng 3.4:
Thôøi gian laøm thuû thuaät -------------------------------------68
Baûng 3.5:
Heä soá töông quan Pearson veà ñoä saâu cuûa kim ---------69
Baûng 3.6:
Theå tích thuoác duy trì -------------------------------------------71
Baûng 3.7:
Tai bieán - bieán chöùng ------------------------------------------72
Baûng 3.8:
Beänh keøm theo ôû saûn phuï-----------------------------------73
Baûng 3.9:
Thay ñoåi veà tim thai vaø sinh hieäuï saûn phuï -------------75
Baûng 3.10:
Ñaëc ñieåm treû sô sinh töø khi môùi sinh ñeán TÑ1 --------76
Baûng 3.11:
Moái töông quan giöõa Apgar < 7 ñieåm sau 1 phuùt ôû treû
sô sinh vôùi lieàu löôïng thuoác bôm vaøo khoang NMC vaø
caùch sinh duïng cuï -----------------------------------------------77
Baûng 3.12
Thay ñoåi veà SpO2 ôû treû sô sinh -----------------------------78
Baûng 4.1:
Toång keát soá löôïng saûn phuï thöïc hieän trong 5 naêm --80
Baûng 4.2:
So saùnh tyû leä caùc tai bieán – bieán chöùng vôùi taùc giaû
khaùc
100
(viii)
DANH MUÏC CAÙC BIEÅU ÑOÀ
Trang
Bieåu ñoà 3.1:
Tuoåi saûn phuï ----------------------------------------------------60
Bieåu ñoà 3.2:
Caân naëng saûn phuïï --------------------------------------------60
Bieåu ñoà 3.3:
Chieàu cao saûn phuïï ---------------------------------------------61
Bieåu ñoà 3.4:
Soá laàn sinh--------------------------------------------------------61
Bieåu ñoà 3.5:
Vuøng maát caûm giaùc ñau -------------------------------------62
Bieåu ñoà 3.6:
Thang ñieåm ñau ---------------------------------------------------63
Bieåu ñoà 3.7:
Phong beá vaän ñoäng---------------------------------------------64
Bieåu ñoà 3.8:
Caùch sinh ----------------------------------------------------------65
Bieåu ñoà 3.9:
Choïn kyõ thuaät giaûm ñau naøy cho laàn sinh sau ----------67
Bieåu ñoà 3.10:
Möùc ñoä haøi loøng cuûa saûn phuï ---------------------------67
Bieåu ñoà 3.11:
Ñöôøng chích -------------------------------------------------------69
Bieåu ñoà 3.12:
Thôøi gian löu catheter --------------------------------------------70
Bieåu ñoà 3.13:
Caân naëng cuûa treû sau sinhï ----------------------------------72
Bieåu ñoà 3.14:
Beänh keøm theo---------------------------------------------------74
Bieåu ñoà 3.15:
Thay ñoåi veà tim thai vaø sinh hieäu saûn phuï --------------75
Bieåu ñoà 3.16:
Chæ soá Apgar cuûa treû sô sinh -------------------------------77
(ix)
DANH MUÏC CAÙC HÌNH
Trang
Hình 1.1:
Caáu truùc oáng soáng caét ngang-------------------------------11
Hình 1.2:
Caáu truùc oáng soáng caét doïc ---------------------------------13
Hình 1.3:
Caáu truùc coät soáng ---------------------------------------------14
Hình 1.4:
Caáu truùc ñoát soáng ---------------------------------------------15
Hình 1.5:
Thaàn kinh chi phoái caûm giaùc ñau---------------------------35
Hình 1.6:
Vò trí caùc ñieän cöïc ñaët caïnh coät soáng -------------------38
Hình 2.1:
Boä duïng cuï GTNMC -------------------------------------------46
Hình 2.2:
Caùc böôùc thöïc hieän GTNMC --------------------------------50
Hình 2.3:
Thang ñieåm ñaùnh giaù möùc ñoä ñau ------------------------53
DANH MUÏC CAÙC SÔ ÑOÀ
Trang
Sô ñoà 1.1: Phaân boá cuûa thuoác giaûm ñau trung öông trong GTNMC ------18
Sô ñoà 1.2: Coâng thöùc hoùa hoïc cuûa Bupivacaine------------------------------21
Sô ñoà 1.3: Coâng thöùc hoùa hoïc cuûa Fentanyl ----------------------------------23
(x)
1
ÑAËT VAÁN ÑEÀ
.
Ñau laø moät söï traûi nghieäm veà caûm giaùc vaø caûm xuùc khoù chòu lieân
quan ñeán söï toån thöông moâ thöïc söï hay tieàm taøng. Caûm giaùc ñau coù muïc
ñích baûo veä tröôùc khi toån thöông moâ trôû neân khoâng hoài phuïc. Ñau luoân
ñöôïc caùc thaày thuoác quan taâm vì noù aûnh höôûng raát lôùn ñeán taâm sinh
lyù cuûa beänh nhaân vaø nhaát laø quaù trình phuïc hoài chöùc naêng caùc cô
quan [6]. Ñau khi sinh hay ñau trong chuyeån daï cuõng vaäy, khoâng phaûi hieån
nhieân maø daân gian ta coù caâu: “mang naëng, ñeû ñau”. Côn ñau coù theå laøm
cho cuoäc chuyeån daï trôû neân khoù khaên, phöùc taïp hôn, nhaát laø trong
tröôøng hôïp saûn phuï (SP) coù caùc beänh lyù nhö tim maïch, hoâ haáp, noäi
tieát... keøm theo.
Aùp duïng phöông phaùp giaûm ñau trong quaù trình chuyeån daï seõ goùp
phaàn giuùp cho vieäc sinh nôû trôû neân deã daøng, thuaän lôïi hôn. Giaûm ñau
trong chuyeån daï coù ích cho caû ngöôøi meï laãn thai nhi bôûi vì côn ñau do töû
cung co boùp laøm giaûm söï phaân boá maùu, giaûm cung caáp oxy cho thai nhi;
côn ñau coøn laøm taêng möùc ñoä tieâu thuï oxy ôû ngöôøi meï. Trong nhöõng
tröôøng hôïp beänh lyù nhö saûn giaät, moät phöông phaùp giaûm ñau thích hôïp
seõ giuùp kieåm soaùt huyeát ñoäng vaø giaûm caùc phaûn öùng giao caûm ôû
ngöôøi meï [7], [26].
Coù nhieàu phöông phaùp giaûm ñau trong chuyeån daï, töø caùc phöông phaùp
khoâng duøng thuoác nhö: thö giaõn, taäp thôû, lieäu phaùp taâm lyù, sinh lyù,
thoâi mieân, chaâm teâ… ñeán caùc phöông phaùp gaây meâ vôùi thuoác meâ hoâ
haáp, thuoác giaûm ñau trung öông; caùc phöông phaùp gaây teâ vuøng, gaây teâ
truïc thaàn kinh, gaây teâ ñaùm roái, gaây teâ ngoaøi maøng cöùng (GTNMC), gaây
teâ tuûy soáng (CSE) hay keát hôïp giöõa GTNMC vaø CSE, beänh nhaân (BN) töï
kieåm soaùt ñau (PCA) hoaëc töï kieåm soaùt ñau baèng ñöôøng ngoaøi maøng
cöùng (PCEA)… Moãi phöông phaùp ñeàu coù nhöõng öu khuyeát ñieåm rieâng
2
nhöng noùi chung caùc phöông phaùp giaûm ñau ñeàu nhaèm muïc ñích giuùp cho
cuoäc chuyeån daï thaønh coâng [1],[125].
Phöông phaùp GTNMC ñaõ ñöôïc aùp duïng roäng raõi töø laâu trong chuyeân
ngaønh Gaây meâ hoài söùc (GMHS). ÖÙng duïng GTNMC trong lónh vöïc giaûm
ñau noùi chung ngaøy caøng phaùt trieån nhôø vaøo söï hieåu bieát saâu saéc hôn
veà giaûi phaãu, sinh lyù beänh cuûa quaù trình daãn truyeàn vaø ñieàu khieån ñau,
caùc cô cheá veà “môû cöûa” caùc keânh ion vaø cô cheá gaén protein G cuûa caùc
thuï theå ñau, caùc opioids….[23]; söï phaùt trieån coâng ngheä saûn xuaát caùc
duïng cuï, vaät lieäu môùi nhö: maùy bôm tieâm ñieän, caùc boä duïng cuï gaây teâ
duøng moät laàn, catheter baèng vaät lieäu sinh toång hôïp coù theå ñeå laïi laâu
trong cô theå… Ñoàng thôøi, coâng ngheä döôïc phaåm, döôïc lieäu phaùt trieån
cho pheùp toång hôïp caùc thuoác teâ, thuoác giaûm ñau ñaùp öùng nhu caàu giaûm
ñau maïnh hôn, keùo daøi hôn maø ít gaây ra caùc taùc duïng phuï.
Giaûm ñau trong chuyeån daï baèng GTNMC ñöôïc aùp duïng töø hôn 50 naêm
veà tröôùc. Naêm 1956, Hingson coù nhöõng coâng trình heä thoáng ñaàu tieân veà
caùc phöông phaùp giaûm ñau chuyeån daï [87]ï. Keå töø ñoù caùc quan ñieåm veà
giaûm ñau trong chuyeån daï ñöôïc cuûng coá vöõng chaéc döïa treân taùc duïng
cuûa thuoác teâ ñoái vôùi quaù trình chuyeån daï.
Taïi Vieät Nam, beänh vieän Huøng Vöông - thaønh phoá Hoà Chí Minh
(TPHCM) thöïc hieän giaûm ñau trong chuyeån daï töø naêm 1988. Naêm 1997,
Toâ Vaên Thình vaø coäng söï thöïc hieän luoàn catheter NMC ñeå giaûm ñau saûn
khoa cho 62 saûn phuï taïi beänh vieän Huøng Vöông [24],[27]. Tuy nhieân, cho
ñeán nay vaãn chöa coù nhöõng baùo caùo toång keát hay nhöõng coâng trình
nghieân cöùu mang tính heä thoáng veà phöông phaùp giaûm ñau trong chuyeån daï
ñeå phoå bieán ruùt kinh nghieäm.
Hieän nay, phöông phaùp giaûm ñau trong chuyeån daï baèng GTNMC vôùi söï
phoái hôïp thuoác teâ vaø thuoác giaûm ñau trung öông ñöôïc öùng duïng roäng
raõi treân theá giôùi khoâng chæ coù taùc duïng giaûm ñau cho ngöôøi meï maø
coøn nhaèm muïc ñích mang laïi söï kieåm soaùt toát vaø söï haøi loøng cho saûn
phuï, baûo ñaûm an toaøn cho treû sô sinh vaø aûnh höôûng khoâng ñaùng keå ñeán
3
tyû leä phaûi can thieäp baèng phaãu thuaät. Vôùi keát quaû thuyeát phuïc nhö theá
ñaõ thoâi thuùc toâi nghieân cöùu ñeà taøi naøy treân saûn phuï Vieät Nam.
4
MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU
1. Ñaùnh giaù hieäu quaû giaûm ñau trong chuyeån daï baèng gaây teâ ngoaøi
maøng cöùng phoái hôïp Bupivacaine vôùi Fentanyl.
2. Xaùc ñònh tyû leä caùc tai bieán, bieán chöùng trong quaù trình thöïc hieän
gaây teâ ngoaøi maøng cöùng ñeå giaûm ñau trong chuyeån daï.
3. Ñaùnh giaù möùc ñoä an toaøn cuûa gaây teâ ngoaøi maøng cöùng cho saûn
phuï vaø thai nhi trong quaù trình chuyeån daï.
5
CHÖÔNG 1
TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU
1.1. GAÂY TEÂ NGOAØI MAØNG CÖÙNG
1.1.1. Lòch söû GTNMC:
Naêm 1885, J. Leonard Corning, chuyeân gia thaàn kinh, cho raèng coù theå
chích thuoác teâ vaøo khoang ngoaøi maøng cöùng (NMC), töø ñoù thuoác ngaám
daàn vaøo tuûy soáng gaây ra taùc duïng teâ [25].
Naêm 1890, Tuffier, ngöôøi Phaùp, aùp duïng phöông phaùp gaây teâ döôùi
maøng nheän, sau ñoù ñaõ nghó tôùi vieäc thay ñoåi phöông phaùp voâ caûm baèng
caùch ñöa thuoác teâ vaøo khoang NMC maø vaãn ñaït ñöôïc taùc duïng giaûm ñau
trong phaãu thuaät.
Naêm 1901, Sicard vaø Cathelin thöïc nghieäm teâ NMC treân choù qua ñöôøng
cuøng cuït, ñaây cuõng laø baùo caùo ñaàu tieân veà GTNMC. Trong naêm ñoù,
Kappis, Bleeck vaø Strauss ñaõ thöïc nghieäm treân ngöôøi [34].
Naêm 1921, Dogliotti vaø Aburl nghieân cöùu chi tieát veà giaûi phaãu sinh lyù
vuøng NMC. Fidel Pages, phaãu thuaät vieân ngöôøi Taây Ban Nha, laø ngöôøi
ñaàu tieân ñöa thuoác teâ vaøo khoang NMC qua vuøng coät soáng thaét löng (TL),
oâng goïi ñoù laø gaây teâ phaân ñoát.
Naêm 1925, Bilger ñöa ra chæ ñònh cuï theå roõ raøng cho phöông phaùp
GTNMC nhö ôû beänh nhaân cao tuoåi, beänh nhaân coù toån thöông chöùc naêng
trong cô theå, tröôøng hôïp coù choáng chæ ñònh gaây meâ do nhieàu nguyeân
nhaân.
Trong nhöõng naêm cuûa thaäp kyû 30 - theá kyû XX, phöông phaùp GTNMC
ñöôïc chænh lyù, naâng cao vaø phoå bieán roäng raõi nhôø caùc taùc giaû:
Dogliotti, Hess, Odem, Alejar, Bromage,… vôùi kyõ thuaät maát söùc caûn ñeå
phaùt hieän ra khoang NMC [133].
Naêm 1949, Curbelo (Cuba), ngöôøi ñaàu tieân thöïc hieän nghieân cöùu phöông
phaùp luoàn catheter vaøo khoang NMC ñeå GTNMC lieân tuïc. Söï ra ñôøi cuûa
kim Tuohy cuøng vôùi kyõ thuaät luoàn catheter ñeå bôm thuoác lieân tuïc nhaèm
6
ñaùp öùng nhöõng phaãu thuaät keùo daøi, phöông phaùp GTNMC qua vuøng TL
ñaõ coù böôùc tieán trieån lôùn veà tính hieäu quaû vaø ñoä an toaøn. Palonsky
(1949) nhaän xeùt: tính öu vieät cuûa phöông phaùp naøy laø voâ caûm toát,
khoâng öùc cheá trung taâm hoâ haáp, khoâng gaây noân, khoâng gaây ñau ñaàu
keùo daøi, khoâng gaây lieät vaän ñoäng, ngoaøi ra coøn coù taùc duïng gaây meàm
cô thaønh buïng [133],[163].
Söï ra ñôøi cuûa Lidocaine (1948) vaø Bupivacaine (1963) laøm cho phöông
phaùp GTNMC theå hieän roõ tính öu vieät cuûa noù, chæ caàn vôùi lieàu thuoác
teâ toái thieåu cuõng ñaït ñöôïc keát quaû mong muoán.[165].
Naêm 1956, Hingson ñaõ coù nhöõng coâng trình mang tính heä thoáng ñaàu
tieân veà caùc phöông phaùp giaûm ñau saûn khoa. Trong nhöõng naêm 1960, kyõ
thuaät GTNMC ñöôïc söû duïng roäng raõi trong giaûm ñau saûn khoa ôû Myõ,
Uùc, Canada vaø New Zealand [87].
Naêm 1971, thuï theå opioid ñöôïc phaùt hieän treân cô theå ngöôøi. Naêm 1972,
Bonica vieát “Nguyeân lyù vaø thöïc haønh gaây meâ vaø giaûm ñau trong saûn
khoa” [44] caäp nhaät, chuaån hoùa chi tieát vaán ñeà giaûm ñau trong chuyeån
daï.
Naêm 1976, caùc thuï theå opioid ñaëc hieäu treân tuûy soáng: “” (mu), “”
(kappa), “” (sigma) ñöôïc xaùc ñònh ñaõ môû ra moät böôùc tieán môùi cho kyõ
thuaät GTNMC. Keå töø ñoù vaán ñeà phoái hôïp thuoác teâ vôùi thuoác giaûm ñau
trung öông vaø caùc quan ñieåm veà GTNMC ñeå giaûm ñau chuyeån daï ñaõ
ñöôïc cuûng coá vöõng chaéc döïa treân taùc duïng cuûa thuoác teâ vaø quaù trình
chuyeån daï [59].
Ôû Vieät Nam, GTNMC tieán haønh vaøo nhöõng naêm 1960, phaàn lôùn taïi
caùc beänh vieän quaân y. Naêm 1963, Tröông Coâng Trung laø ngöôøi ñaàu tieân
aùp duïng vaø phoå bieán phöông phaùp GTNMC. Sau ñoù, Nguyeãn Ngoïc Ñoä –
Leâ Xuaân Bích laø nhöõng ngöôøi aùp duïng nhieàu vaø coù nhöõng thoáng keâ
coù yù nghóa [4]. Naêm 1980, Chu Maïnh Khoa aùp duïng phöông phaùp GTNMC
baèng bupivacaine vaø thuoác hoï morphine ñeå giaûm ñau trong vaø sau moå tim,
moå loàng ngöïc taïi beänh vieän Höõu Nghò Vieät Ñöùc sau chaán thöông loàng
7
ngöïc [12]. Naêm 1984, Toân Ñöùc Lang vaø coäng söï ñaõ nghieân cöùu veà ñaëc
ñieåm khoang NMC vaø öùng duïng vaøo GTNMC [15]. Taïi TPHCM, beänh vieän
Huøng Vöông ñaõ thöïc hieän GTNMC ñeå giaûm ñau trong chuyeån daï töø naêm
1988, vôùi 30 beänh nhaân, trong nghieân cöùu naøy ñaõ söû duïng kim teâ Tuohy
16 vaø taän duïng daây catheter tónh maïch ñeå luoàn vaøo khoang NMC vaø
thuoác teâ laø lidocaine saûn xuaát trong nöôùc. Naêm 1997, Toâ Vaên Thình vaø
coäng söï thöïc hieän luoàn catheter NMC ñeå giaûm ñau saûn khoa treân 62 saûn
phuï taïi beänh vieän Huøng Vöông, TPHCM [27].
Nghieân cöùu cuûa caùc taùc giaû trong vaø ngoaøi nöôùc ñeàu khaúng ñònh
phöông phaùp giaûm ñau baèng bôm thuoác qua catheter NMC duøng trong
chuyeân ngaønh ngoaïi khoa cuõng nhö saûn khoa cho keát quaû toát vaø hieäu
quaû an toaøn. Tuy nhieân cuõng nhö baát kyø thuû thuaät y khoa naøo, beänh
nhaân caàn phaûi ñöôïc theo doõi chaët cheõ, thöôøng xuyeân ñeå phaùt hieän vaø
xöû trí kòp thôøi nhöõng tai bieán, bieán chöùng.
1.1.2. Söï phaùt trieån caùc duïng cuï GTNMC:
1.1.2.1. Kim gaây teâ: [18],[35], [45],[56],[57],[145]
Naêm 1931, Eugen Bogdan Aburel, baùc só saûn khoa ngöôøi Romania, thöû
nghieäm tieâm thuoác teâ qua daây luoàn baèng oáng thoâng nieäu quaûn ñeå
phong beá ñaùm roái thaàn kinh thaét löng cho saûn phuï. Aburel nhaän thaáy
khoâng chæ baèng bôm töøng lieàu qua ñöôøng thaét löng - cuøng maø coøn coù
theå thöïc hieän baèng caùch truyeàn lieân tuïc. Taïi Hoa Kyø, Robert A. Hingson
vaø W.B. Edwards cuõng nhaän thaáy tieàm naêng cuûa GTNMC lieân tuïc vaø hoï
ñaõ baùo caùo gaây teâ khoang cuøng lieân tuïc treân 33 beänh nhaân vaøo naêm
1942. Ngöôøi tieân phong phaùt hieän ra kim GTNMC coù leõ thuoäc veà baùc só
gaây meâ Manuel Martinez Curbelo (Cuba), khaù tình côø trong moät chuyeán
tham quan taïi Mayo Clinic vaøo naêm 1947, oâng quan saùt Tuohy thöïc hieän
gaây teâ tuûy soáng lieân tuïc, töø ñoù naûy sinh ra yù nghó veà loaïi kim ñeå
GTNMC.
8
Edward B. Tuohy laøm vieäc taïi Mayo Clinic - Hoa Kyø, oâng raát quan taâm
veà GTNMC lieân tuïc. Ban ñaàu oâng duøng kim Baker 15G vaø daây luoàn soá 4,
sau ñoù oâng thay ñoåi qua loaïi kim ñöôïc thieát keá bôûi Ralph L. Huber. Kim
Huber coù ñaàu muõi ñònh höôùng, cho pheùp ngöôøi gaây teâ höôùng tröïc tieáp
catheter theo ñaàu kim.
Huber, laø moät nha só taïi Seattle, saùng cheá ra loaïi kim daøi, nhoû, muõi
cong ñöôïc thieát keá giaûm ñau choã chích vaø giaûm nguy cô laéng ñoïng maãu
da vaøo moâ beân döôùi. Ban ñaàu Huber saùng cheá kim naøy chæ daønh cho
vieäc tieâm vaøo tónh maïch vaø moâ, nhöng Tuohy nhaän thaáy ñaàu ñònh höôùng
cuûa kim cuõng thuaän lôïi cho vieäc luoàn catheter. Tuohy theâm vaøo moät caùi
noøng, nhaèm laøm giaûm nguy cô taïo ra loõi da.
Hai naêm sau khi tham quan Mayo Clinic (1949), Curbelo nhaän thaáy laø kim
coù theå ñònh höôùng cho catheter vaøo khoang NMC vaø coù baùo caùo moâ taû
vieäc oâng duøng kim Tuohy 16G vôùi catheter 3.5F ñeå GTNMC lieân tuïc.
Sau ñoù, baùc só saûn khoa Charles E. Flowers laø ngöôøi ñaàu tieân caûi tieán
kim Tuohy vôùi maët vaùt cuøn hôn vaø noøng nhoâ ra phía tröôùc muõi kim.
OÂng ta giaûi thích ñaàu kim cuøn hôn laøm giaûm nguy cô laøm raùch maøng
cöùng, vaø noøng nhoâ ra deã daøng choïc qua da hôn. Nhöng kim coù khuynh
höôùng uoán cong ôû ñaàu, laøm cho khoù khaên khi ruùt noøng ra vaø luoàn
catheter. Tuy nhieân, yù töôûng cuûa Flowers veà ñaàu kim cuøn ñaõ coù söùc loâi
cuoán, vaø noù trôû thaønh moät neùt noåi baät cuûa caùc loaïi kim sau ñoù bôûi
Crawford, Weiss, Sprotte vaø ngay caû Hustead.
Naêm 1951, Oan Bascom Crawford laø ngöôøi thích loaïi kim vôùi muõi thaúng,
oâng phaùt trieån loaïi kim GTNMC kieåu Quincke vôùi maët vaùt ngaén vaø raát
cuøn, goùc maët vaùt nghieâng 60o so vôùi truïc kim.
Crawford duøng loaïi kim naøy ñeå xaùc ñònh khoang NMC vôùi maët vaùt
höôùng xuoáng döôùi. Luùc kim ñöa vaøo vuøng coät soáng ngöïc cao vôùi goùc
höôùng leân ñaàu 60o so vôùi löng beänh nhaân, ñoä môû cuûa kim seõ song song
9
vôùi daây chaèng doïc sau, do vaäy khoù choïc thuûng maøng cöùng. Sau khi xaùc
ñònh khoang NMC, Crawford xoay kim 180o, ñeå maët vaùt leân treân vaø coù theå
luoàn catheter höôùng leân phía ñaàu. Crawford thöïc hieän phöông phaùp gioït treo
ñeå xaùc ñònh khoang NMC. Naêm 1951, oâng baùo caùo moâ taû 677 tröôøng
hôïp phaãu thuaät, chuû yeáu laø taïo hình vuøng ngöïc, ñöôïc aùp duïng GTNMC
vuøng coå vaø ngöïc nhö laø phöông phaùp voâ caûm ñôn ñoäc.
Naêm 1989, Jungen Sprotte ÔÛ Wurzburg - Ñöùc, thaønh coâng trong vieäc caûi
tieán kyõ thuaät luoàn daây vôùi kim daïng ñaàu buùt. Tröôùc ñoù vaøo naêm 1979,
oâng phaùt trieån loaïi kim daïng ñaàu buùt ñeå daønh cho gaây teâ tuûy soáng,
töông töï nhö moät thieát keá cuûa Hart vaø Whitacre, nhöng coù moät khaùc bieät
ñaùng keå veà hình hoïc cuûa ñaàu kim. Kim cuûa Whitacre coù hình truï, ñaàu
ngaén trong khi kim cuûa Sprotte hình baàu duïc, ñaàu troøn. Muïc ñích caûi tieán
cuûa Sprotte nhaèm giaûm toái thieåu toån thöông moâ, bôûi vì loaïi kim naøy chæ
keùo giaõn hôn laø caét moâ.
Coù nhieàu thieát keá khaùc veà kim GTNMC, nhöng vì lyù do naøy hoaëc lyù
do khaùc, chuùng ít nhaän ñöôïc söï quan taâm. Nhöõng caûi tieán ñaùng keå nhö
sau:
Jess Bernard Weiss laøm cuøn ñaàu kim vaø theâm vaøo hai caùnh ñeå deã
thöïc hieän phöông phaùp gioït treo. Hai caùnh cho pheùp ñaåy kim vaøo chaäm,
trong khi vaãn quan saùt ñöôïc gioït nöôùc bieán maát khi kim ñi vaøo khoang
NMC.
Kim cuûa Cheng (1958) laàn ñaàu tieân coù ñaùnh daáu töøng centimetre
ñeå xaùc ñònh ñoä saâu cuûa kim.
Kim cuûa Lutz (1963) ñaàu hình buùt duøng ñeå GTNMC lieàu ñôn.
Kim cuûa Scott (1985), loaïi kim Tuohy caûi tieán vôùi khoùa Luer ôû ñoác
kim.
Nhö vaäy, loaïi kim GTNMC hieän nay chuùng ta thöôøng duøng hay goïi laø
kim Tuohy, veà thöïc chaát laø chöa chính xaùc vôùi teân goïi ñuùng. Bôûi vì, caùc
- Xem thêm -
.PDF 
174 
30 
118 
