Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lêi nãi ®Çu
Tõ khi hoµ b×nh ®éc lËp l¹i n¨m 1954, miÒn B¾c n-íc ta ®· b-íc vµo thêi
kú qu¸ ®é tiÕn lªn CNXH víi ®Æc ®iÓm nh- Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· nãi "§Æc
®iÓm to nhÊt cña ta trong thêi kú qu¸ ®é lµ tõ mét n-íc n«ng nghiÖp l¹c hËu tiÕn
th¼ng lªn CNXH kh«ng ph¶i qua giai ®o¹n ph¸t triÓn TBCN".
Tõ n¨m 1975, sau khi ®Êt n-íc ®· hoµn toµn ®éc lËp vµ c¶ n-íc thèng
nhÊt, c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ ®· hoµn toµn th¾ng lîi trªn ph¹m vi c¶ n-íc
th× c¶ n-íc cïng tiÕn hµnh c¸ch m¹ng XHCN, cïng qu¸ ®é tiÕn lªn chñ nghÜa
x· héi. §¶ng ta tõ ®¹i héi VI ®· më ra m« h×nh kinh tÕ míi ®ã lµ m« h×nh
kinh tÕ thÞ tr-êng cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n-íc. §Æc biÖt Hå ChÝ Minh ®· nhÊn
m¹nh, thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n-íc ta lµ mét thêi kú lÞch sö mµ:
" NhiÖm vô quan träng nhÊt cña chóng ta lµ ph¶i x©y dùng nÒn t¶ng vËt chÊt
vµ kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi,… tiÕn dÇn lªn chñ nghÜa x· héi, cã c«ng
nghiÖp vµ n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, cã v¨n ho¸ khoa häc tiªn tiÕn. Trong qu¸ tr×nh
c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa, chóng ta phØa c¶i t¹o nÒn kinh tÕ cò vµ x©y dùng
nÒn kinh tÕ míi, mµ x©y dùng lµ nhiÖm vô chñ chèt vµ l©u dµi".
NÒn kinh tÕ míi ®ã lµ ph¶i xo¸ bá nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao
cÊp, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ cã sù tiÕt
cña nhµ n-íc. Trong nÒn kinh tÕ "më" ®ã kh«ng thÓ thiÕu ®-îc kinh tÕ hµng
ho¸ ®ã lµ mét m« h×nh kinh tÕ kÝch thÝch tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña chñ thÓ
kinh tÕ. Song trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng khã kh¨n
khi qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. Nh©n ®©y, trong bµi tiÓu luËn: "NÒn kinh tÕ
hµng ho¸ n-íc ta trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ", t«i xin ®-îc
chØ ra nh÷ng ®Æc ®iÓm vµ nh÷ng ®iÓm h¹n chÕ cña NÒn kinh tÕ hµng ho¸ n-íc
ta trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, cïng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ
ph-¬ng h-íng ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ ë n-íc ta.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
I. Kinh tÕ hµng ho¸, ®Æc ®iÓm vµ xu h-íng cña nã
trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
Trªn b×nh diÖn chung cña quèc tÕ hiÖn nay, kh«ng cã mét n-íc nµo nÒn
kinh tÕ hµng ho¸ hay kinh tÕ thÞ tr-êng l¹i vËn ®éng hoµn toµn theo kinh tÕ thÞ
tr-êng "hoµn h¶o" hoµn toµn do "bµn tay v« h×nh" theo c¸ch nãi cña A.smith nµh kinh tÕ chÝnh trÞ häc t- s¶n cæ ®iÓn Anh, ë thÕ kû XVIII vµ XIX. Tr¸i l¹i,
chóng ®Òu vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù ®iÒu tiÕt cña c¸c doanh
nghiÖp lín vµ nhµ n-íc, víi møc ®é vµ ph¹m vi kh¸c nhau, tuú thuéc ®iÒu kiÖn
lÞch sö cña n-íc. Do vËy, cã thÓ hiÓu kinh tÕ hµng ho¸ lµ m« h×nh kinh tÕ mµ
trong ®ã hÇu hÕt c¸c quan hÖ kinh tÕ ®-îc thùc hiÖn trªn thÞ tr-êng d-íi h×nh
th¸i hµng ho¸ vµ dÞch vô; vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña
nhµ n-íc.
Kinh tÕ hµng ho¸ tån t¹i trong nhiÒu h×nh th¸i kinh tÕ x· héi. ë n-íc ta,
nh÷ng ®iÒu kiÖn chung cña kinh tÕ hµng ho¸ vÉn cßn, nÒn kinh tÕ hµng ho¸ tån
t¹i lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. ThËt vËy.
- Ph©n c«ng lao ®éng x· héi víi t- c¸ch lµ c¬ së cña trao ®æi, ch¼ng
nh÷ng kh«ng mÊt ®i tr¸i l¹i, ngµy mét ph¸t triÓn c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu
s©u. Sù chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c h¸o lao ®éng ®· v-ît khái biªn giíi quèc
gia vµ ngµy cµng mang tÝnh quèc tÕ.
- Trong nÒn kinh tÕ ®· vµ ®ang t«n t¹i, nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c
nhau vÒ t- liÖu s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm lao ®éng. Tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt
gi÷a c¸c ngµnh, gi÷a c¸c xÝ nghiÖp trong cïng mét h×nh thøc së h÷u vÉn ch-a
®Òu nhau. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, gi÷a c¸c doanh nghiÖp cßn cã sù t¸ch biÖt vÒ
kinh tÕ nhÊt ®Þnh. ViÖc h¹ch to¸n kinh doanh, ph©n phèi vµ trao ®æi cßn cÇn
thiÕt ph¶i th«ng qua h×nh th¸i hµng ho¸ tiÒn tÖ ®Ó thùc hiÖn.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Trªn con ®-êng ®i cña lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ ë c¸c n-íc x·
héi chñ nghÜa ®· xuÊt hiÖn m« h×nh "kinh tÕ chØ huy" hay m« h×nh ho¸ tËp
trung quan liªu bao cÊp. M« h×nh nµy xÐt vÒ mÆt thùc chÊt cã sù xo¸ bá c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ víi t- c¸ch lµ c¬ së kinh tÕ ®ã quan hÖ hµng ho¸ hay kinh
tÕ thÞ tr-êng. Trong mÊy thËp niªn gÇn ®©y, kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn m¹nh
mÏ nhê t¸c ®éng vµ thóc ®Èy cña c«ng nghÖ míi vµ lùc l-îng s¶n xuÊt míi. V×
vËy, xu thÕ chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr-êng, tr×nh ®é ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng
ho¸ ®ang cã søc hÊp dÉn m¹nh mÏ ®èi víi c¸c nhµ so¹n th¶o chiÕn l-îc ph¸t
triÓn kinh tÕ x· héi hiÖn nay ë c¸c n-íc x· héi chñ nghÜa.
ë n-íc ta, §¶ng vµ nhµ n-íc ®· x¸c ®Þnh ph-¬ng h-íng ph¸t triÓn kinh
tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa vËn ®éng theo
c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc.
TÊt nhiªn, kinh tÕ hµng ho¸ hay kinh tÕ thÞ tr-êng bªn c¹nh mÆt tÝch cùc
lµ chñ yÕu vÉn cßn nh÷ng khuyÕt tËt nhÊt ®Þnh, kh«ng ®-îc lý t-ëng ho¸ mét
chiÒu trong qu¸ tr×nh tiÕp tôc më réng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸.
ë n-íc ta, ®· vµ ®ang tõng b-íc qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi bá qua
chÕ ®é t- b¶n chñ nghÜa, xu h-íng vËn ®éng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸
g¾n liÒn víi c¸c ®Æc ®iÓm sau ®©y.
1. NÒn kinh tÕ n-íc ta trong ®ang qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn tõ nÒn
kinh tÕ hµng ho¸ kÐm ph¸t triÓn mang nÆng tÝnh tù tóc tù cÊp sang nÒn
kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao.
§iÓm xuÊt ph¸t cña ®Æc ®iÓm nµy g¾n liÒn víi thùc tr¹ng kinh tÕ biÓu
hiÖn ë c¸c mÆt:
- KÕt cÊu h¹ tÇng vËt chÊt vµ x· héi thÊp kÐm.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- Tr×nh ®é c¬ së vËt chÊt vµ c«ng nghÖ trong c¸c doanh nghiÖp l¹c hËu,
kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh.
- HÇu nh- kh«ng cã ®éi ngò nhµ doanh nghiÖp cã tÇm cì.
- Thu nhËp cña ng-êi lµm c«ng ¨n l-¬ng vµ n«ng d©n thÊp kÐm, søc
mua hµng ho¸ cña x· héi vµ d©n c- thÊp nªn nhu cÇu t¨ng chËm, dung l-îng
thÞ tr-êng trong n-íc cßn h¹n chÕ.
Nh÷ng biÓu hiÖn trªn, mét mÆt ph¶n ¸nh tr×nh ®é thÊp kÐm vÒ dung
l-îng cung cÇu hµng ho¸ vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ tr-êng.
MÆt kh¸c, nã còng t¹o ra ¸p lùc, buéc chóng ta ph¶i v-¬n lene v-îg qua thùc
tr¹ng trªn, ®-a nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn c¶ vÒ sè l-îng lÉn chÊt l-îng
vµ n©ng dÇn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ë n-íc ta.
2. NÒn kinh tÕ hµng ho¸ dùa trªn c¬ së nÒn kinh tÕ tån t¹i nhiÒu
thµnh phÇn.
TiÕp cËn ®Æc ®iÓm nµy cña kinh tÕ hµng ho¸ theo c¸c khÝa c¹nh sau:
- NÒn kinh tÕ tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn víi nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c
nhau; vÒ t- liÖu s¶n xuÊt lµ c¬ së kinh tÕ, g¾n liÒn víi tù tån t¹i vµ ph¸t triÓn
kinh tÕ hµng ho¸.
- Thùc tr¹ng kinh tÕ hµng ho¸ kÐm ph¸t triÓn ë n-íc ta do nhiÒu nh©n
tè, song nh©n tè g©y hËu qu¶ nÆng nÒ nhÊt lµ sù nhËn thøc kh«ng ®óng dÉn
®Õn n«n nèng xo¸ bá nhanh c¸c thÇn phÇn kinh tÕ, thùc chÊt lµ xo¸ bá ®iÒu
kiÖn tån t¹i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸, lµm mÊt kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ t¸c
dông cña kinh tÕ hµng ho¸.
- NÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ nguån lùc tæng hîp to lín vÒ nhiÒu
mÆt cã kh¶ n¨ng ®-a nÒn kinh tÕ v-ît khái t×nh tr¹ng thÊp kÐm, ®-a nÒn kinh
tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn c¶ trong ®iÒu kiÖn vèn ng©n s¸ch nhµ n-íc cßn h¹n hÑp.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ chÞu t¸c ®éng cña sù thay ®æi c¬ cÊu
ngµnh theo h-íng ngµnh kinh tÕ dÞch vô ph¸t triÓn nhanh chãng, do vËy lao
®éng dÞch cã kh¶ n¨ng thu hót nguån lao ®éng kh«ng nhá. Trong ®iÒu kiÖn ®ã,
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cã kh¶ n¨ng më réng, cã t¸c dông lµm cho kinh tÕ hµng
ho¸ vµ dÞch vô ph¸t triÓn, c¬ cÊu c«ng - n«ng nghiÖp vµ dÞch vô sím hoµn
thµnh theo ®Þnh h-íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ mµ ®¹i héi §¶ng lÇn thø
VIII ®· ®Ò ra.
- §Æc ®iÓm nµy g¾n liÒn víi 2 khÝa c¹nh sau ®©y:
+ Mét lµ: Nã ®¶m b¶o cho mäi ng-êi mäi doanh nghiÖp dï ë thµnh
phÇn kinh tÕ nµo ®Òu ®-îc tù do kinh doanh theo ph¸p luËt, ®-îc ph¸p luËt b¶o
hé quyÒn së h÷u vµ quyÒn thu nhËp hîp ph¸p.
+ Hai lµ: C¸c chñ thÓ kinh tÕ ®Òu ®-îc ho¹t ®éng (kinh doanh) theo c¬
chÕ tù chñ, hîp t¸c, c¹nh tranh víi nhau vµ ®Ó b×nh ®¼ng tr-íc ph¸p luËt.
3. NÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn theo c¬ cÊu kinh tÕ "më" gi÷a
n-íc ta víi c¸c n-íc trªn thÕ giíi.
- C¬ cÊu kinh tÕ "khÐp kÝnh" th-êng g¾n liÒn víi nÒn kinh tÕ phong
kiÕn g¾n víi s¶n xuÊt nhá, víi t×nh tr¹ng "bÕ quan to¶ c¶ng", tù cung tù cÊp,
quÈn quanh trong luü tre lµng. Sù ra ®êi nÒn kinh tÕ hµng hãa T- B¶n chñ
nghÜa ®· lµm cho thÞ tr-êng d©n téc ho¹t ®éng trong sù g¾n bã víi thÞ tr-êng
thÕ giíi. NÒn kinh tÕ hµng ho¸ nµy cã b-íc ph¸t triÓn nhanh chãng (tÊt nhiªn
kh«ng tr¸nh khái nh÷ng nh-îc ®iÓm nhÊt ®Þnh).
- NÒn kinh tÕ hµng ho¸ víi c¬ cÊu kinh tÕ "më" ra ®êi b¾t nguån tõ quy
luËt ph©n bè vµ ph¸t triÓn kh«ng ®Òu vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn, søc lao ®éng
vµ thÕ m¹nh gi÷a c¸c n-íc; tõ c¸c n-íc ph©n c«ng vµ hîp t¸c lao ®éng quèc
tÕ; ®êi sèng mang tÝnh quèc tÕ ho¸…nãi chung hiÖn nay, nÒn kinh tÕ hµng ho¸
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
cña bÊt cø n-íc nµo, muèn ph¸t triÓn víi tèc ®é nhanh vµ hiÖu qu¶ lín, còng
ph¶i x©y dùng theo c¬ cÊu kinh tÕ më cöa.
- NÒn kinh tÕ hµng ho¸ theo c¬ cÊu "më" thÝch øng víi chiÕn l-îc thÞ
tr-êng "h-íng ngo¹i". Th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu dùa vµo thÕ m¹nh
gi÷a c¸c n-íc; n¾m b¾t ®-îc nh÷ng ngµnh, mÆt hµng "mòi nhän", cã t-¬ng lai
g¾n víi c«ng nghÖ míi;cãmÉu m· míi, c¬ cÊu phong phó, chÊt l-îng cao vµ cã
kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng nhÊt lµ thÞ tr-êng quèc tÕ.
4. Ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa víi
vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n-íc vµ sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n-íc.
a. Vai trß ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa cña kinh tÕ nhµ n-íc.
- Trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n-íc víi b¶n chÊt
vèn cã cña nã l¹i n¾m gi÷ c¸c ngµnh, lÜnh vùc then chèt vµ träng yÕu, nªn trë
thµnh nh©n tè kinh tÕ ®¶m b¶ocho kinh tÕ hµng ho¸ cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
kh¸c ph¸t triÓn theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa.
- CÇn ý thøc r»ng tÝnh hiÖn thùc cña vai trß ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa
cña kinh tÕ nhµ n-íc chØ ®-îc kh¼ng ®Þnh khi nã ph¸t huy ®-îc søc m¹nh tæng
hîp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c; khi nã sím ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý thoe
h-íng n¨ng suÊt, chÊt l-îng vµ hiÖu qu¶, ®øng v÷ng vµ chiÕn th¾ng trong m«i
tr-êng hîp t¸c vµ c¹nh tranh gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ .
b. Vai trß qu¶n lý cña nhµ n-íc nh©n tè ®¶m b¶o cho ®Þnh h-íng
XHCN cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸.
- Sù ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ bªn c¹nh mÆt tÝch cùc, ®em l¹i sù ph¸t
triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt, t¨ng tr-ëng kinh tÕ cao (®©y lµ mÆt chñ yÕu) cña nã,
mÆt kh¸c, nã kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khuyÕt tËt vÒ mÆt x· héi nh-: Ph¸ s¶n,
khñng ho¶ng, ph©n ho¸ giµu nghÌo, lõa ®¶o, gi¶ dèi, ¸p bøc, bÊt c«ng, tµn ph¸
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
m«i tr-êng…. nh÷ng khuyÕt tËt nµy ®ßi hái cã sù qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cña
nhµ n-íc.
- NÒn kinh tÕ hµng ho¸ hay kinh tÕ thÞ tr-êng gi÷a c¸c n-íc ngoµi sù
kh¸c nhau vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn vÒ sù ph©n phèi lîi Ých kinh tÕ gi÷a c¸c tÇng
líp d©n c- do kinh tÕ hµng ho¸ ®em l¹i nh»m môc ®Ých g×, cã lîi cho ai? Cßn
cã sù kh¸c biÖt kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ ë tr×nh ®é qu¶n lý theo c¬ chÕ
thÞ tr-êng cña nhµ n-íc. Nh÷ng sù kh¸c nhau nµy l¹i ®-îc quyÕt ®Þnh bëi tr×nh
®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ nhµ n-íc vµ tÝnh chÊt cña nhµ n-íc ë
mçi n-íc.
ë nh÷ng n-íc cã nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ®¹t tr×nh ®é ph¸t triÓn: nhê biÕt
sö dông nhiÒu thµnh tùu khoa häc, c«ng nghÖ; ®iÒu chØnh l¹i c¸c quan hÖ së
h÷u; sö dông nhiÒu c«ng cô tÝnh to¸n vµ nhiÒu lý thuyÕt qu¶n lý kinh tÕ hiÖn
®¹i l¹i tr¶i qua nhiÒu thÕ kû h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, nªn ®· ®-a kinh tÕ hµng
ho¸ tõ h×nh th¸i tÕ bµo sang h×nh th¸i bao trïm, t¹o ra nh÷ng mét kiÓu nhµ
n-íc mµ sù t¸c ®éng vÜ m« cña nã vµo nÒn kinh tÕ lu«n tu©n thñ c¸c quy luËt
kinh tÕ cña thÞ tr-êng, ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ kh¸ cao t¹o ®iÒu kiÖn kh¾c
phôc khuyÕt tËt vÒ mÆt x· héi cña nã.
-N-íc ta do chÞu ¶nh h-ëng l©u ngµy cña c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung
quan liªu, bao cÊp, nªn hÖ thèng ng©n hµng, tÝnh dông, thuÕ, gi¸ c¶, quü b¶o
hiÓm…víi t- c¸ch lµ nh÷ng c«ng cô ®Ó nhµ n-íc ®iÒu hµnh vÜ m« nÒn kinh tÕ
hµng ho¸, nh-ng l¹i ch-a ®ång bé; x· héi ch-a quen tËp qu¸n chÊp hµnh luËt
ph¸p trong ho¹t ®éng kinh doanh bé m¸y nhµ n-íc hiÓu biÕt Ýt vÒ c¬ chÕ thÞ
tr-êng, thiÕu c¸c chiÕn l-îc kinh tÕ mang tÝnh khoa häc vµ thùc tiÔn cßn lóng
tóng trong c¸ch qu¶n lý vÜ m«. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, phÊn ®Êu n©ng cao n¨ng
lùc vµ t¨ng c-êng c¸c c«ng cô vµ do ®ã n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý kinh tÕ vÜ
m« cña nhµ n-íc lµ xu h-íng vËn ®éng kh¸ch quan cña n-íc ta tr-íc m¾t lÉn
l©u dµi. ChÝnh v× thÕ mµ §¶ng ta chñ tr-¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc theo ®Þnh
h-íng x· héi chñ nghÜa. ë nhµ n-íc "cña d©n, do d©n, v× d©n d-íi sù l·nh ®¹o
cña §¶ng lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh nhÊt b¶o ®¶m tÝnh ®Þnh h-íng x· héi chñ
nghÜa". Nhê kÕt qu¶ cña sù ®æi míi cña thËp niªn gÇn ®©y, vai trß qu¶n lý cña
nhµ n-íc ®· ®-îc t¨ng c-êng. B»ng c¸c c«ng cô ph¸p luËt, kÕ ho¹ch, c¸c thiÕt
chÕ vÒ tµi chÝnh, tiÒn tÖ vµ nh÷ng ph-¬ng tiÖn vËt chÊt kh¸c, Nhµ n-íc t¹o ®iÒu
kiÖn khuyÕn khÝch ph¸t huy nh÷ng mÆt tÝch cùc cña kinh tÕ hµng ho¸; ng¨n
ngõa, h¹n chÕ tÝnh tù ph¸t vµ c¸c khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ tr-êng.
Cã htÓ nãi c¸c ®Æc ®iÓm cña kinh tÕ hµng ho¸ nh- ®· ph©n tÝch ë trªn cã
quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, ph¶n ¸nh kÕt qu¶ cña sù phana tÝch thùc tr¹ng vµ
xu h-íng vËn ®éng néi t¹i cña qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ hµng
ho¸ ë n-íc ta hiÖn nay vµ trong t-¬ng lai.
C¸c ®Æc ®iÓm nµy b¾t nguån tõ sù chi phèi cña c¸c quy luËt kinh tÕ cña
kinh tÕ hµng ho¸ (quy luËt tiÒn tÖ, quy luËt l-u th«ng tiÒn tÖ, quy luËt c¹nh
tranh vµ quy luËt cung cÇu hµng ho¸); b¾t nguån tõ vai trß ®Þnh h-íng cña
kinh tÕ nhµ n-íc vµ vai trß qu¶n lý cña Nhµ n-íc ë n-íc ta. Nhµ n-íc cña d©n
do d©n v× d©n quyÕt ®Þnh.
II. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ n-íc ta trong ®iÒu
kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
1. Kh¸i niÖm vÒ héi nhËp:
Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ qu¸ tr×nh g¾n bã mét c¸ch h÷u c¬ nÒn kinh
tÕ quèc gia víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi gãp phÇn khai th¸c c¸c nguån lùc bªn
trong mét c¸ch cã hiÖu qu¶.
2. Néi dung cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ:
2.1. Nguyªn t¾c cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ:
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
BÊt k× mét quèc gia nµo khi tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ trong khu
vùc còng nh- trªn thÕ giíi ®Òu ph¶i tu©n thñ theo nh÷ng nguyªn t¾c cña c¸c tæ
chøc ®ã nãi riªng vµ nguyªn t¾c cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nãi chung.
Sau ®©y lµ mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n cña héi nhËp:
- Kh«ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c quèc gia; tiÕp cËn thÞ tr-êng c¸c n-íc,
c¹nh tranh c«ng b»ng, ¸p dông c¸c hµnh ®éng khÈn cÊp trong tr-êng hîp
cÇn thiÕt, dµnh -u ®·i cho c¸c n-íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn.
§èi víi tõng tæ chøc cã nguyªn t¾c cô thÓ riªng biÖt.
2.2. Néi dung cña héi nhËp (chñ yÕu lµ néi dung héi nhËp WTO):
Néi dung cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ më cöa thÞ tr-êng cho nhau,
thùc hiÖn thuËn lîi ho¸, tù do ho¸ th-¬ng m¹i vµ ®Çu t-:
- VÒ th-¬ng m¹i hµng ho¸: c¸c n-íc cam kÕt b·i bá hµng rµo phi thuÕ quan
nh- QUOTA, giÊy phÐp xuÊt khÈu..., biÓu thuÕ nhËp khÈu ®-îc gi÷ hiÖn
hµnh vµ gi¶m dÇn theo lÞch tr×nh tho¶ thuËn...
- VÒ th-¬ng m¹i dÞch vô, c¸c n-íc më cöa thÞ tr-êng cho nhau víi c¶ bèn
ph-¬ng thøc: cung cÊp qua biªn giíi, sö dông dÞch vô ngoµi l·nh thæ, th«ng
qua liªn doanh, hiÖn diÖn
- VÒ thÞ tr-êng ®Çu t-: kh«ng ¸p dông ®èi víi ®Çu t- n-íc ngoµi yªu cÇu vÒ
tØ lÖ néi ®Þa ho¸, c©n b»ng xuÊt nhËp khÈu vµ h¹n chÕ tiÕp cËn nguån ngo¹i
tÖ, khuyÕn khÝch tù do ho¸ ®Çu t-...
3. Vai trß cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®èi víi ViÖt Nam:
Trong thêi ®¹i ngµy nay, më réng quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ ®· vµ ®ang lµ
1 trong nh÷ng vÉn ®Ò thêi sù ®èi víi hÇu hÕt c¸c n-íc. N-íc nµo ®ãng cöa víi
thÕ giíi lµ ®i ng-îc xu thÕ chung cña thêi ®¹i, khã tr¸nh khái r¬i vµo l¹c hËu.
Tr¸i l¹i, më cöa héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ tuy cã ph¶i tr¶ gi¸ nhÊt ®Þnh song ®ã
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lµ yªu cÇu tÊt yÕu ®èi víi sù ph¸t triÓn cña mçi n-íc. Bëi víi nh÷ng tiÕn bé
trªn lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ truyÒn th«ng vµ tin
häc, th× gi÷a c¸c quèc gia ngµy cµng cã mèi liªn kÕt chÆt chÏ, nhÊt lµ trªn lÜnh
vùc kinh tÕ. Xu h-íng toµn cÇu ho¸ ®-îc thÓ hiÖn râ ë sù ph¸t triÓn v-ît bËc
cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. VÒ th-¬ng m¹i: trao ®æi bu«n b¸n trªn thÞ tr-êng thÕ
giíi ngµy cµng gia t¨ng. Tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai, gi¸ trÞ trao ®æi
bu«n b¸n trªn thÞ tr-êng toµn cÇu ®· t¨ng 12 lÇn. C¬ cÊu kinh tÕ cã sù thay ®æi
®¸ng kÓ. C«ng nghiÖp nh-êng chç cho dÞch vô.
VÒ tµi chÝnh, sè l-îng vèn trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n thÕ giíi ®· t¨ng
gÊp 3 lÇn trong 10 n¨m qua. Sù ra ®êi vµ ngµy cµng lín m¹nh cña c¸c tæ chøc
kinh tÕ quèc tÕ lµ mét phÇn cña quèc tÕ ho¸. Nã gãp phÇn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ
cña c¸c n-íc ph¸t triÓn m¹nh h¬n n÷a.
Tuy nhiªn trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ c¸c n-íc giµu lu«n cã nh÷ng lîi
thÕ vÒ lùc l-îng vËt chÊt vµ kinh nghiÖm qu¶n lý. Cßn c¸c n-íc nghÌo cã nÒn
kinh tÕ yÕu kÐm dÔ bÞ thua thiÖt, th-êng ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t trong qu¸ tr×nh héi
nhËp.
Lµ mét n-íc nghÌo trªn thÕ giíi, sau mÊy chôc n¨m bÞ chiÕn tranh tµn
ph¸, ViÖt Nam b¾t ®Çu thùc hiÖn chuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung
sang c¬ chÕ thÞ tr-êng, tõ mét nÒn kinh tÕ tù tóc nghÌo nµn b¾t ®Çu më cöa
tiÕp xóc víi nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng réng lín ®Çy rÉy nh÷ng søc Ðp, khã kh¨n.
Nh-ng kh«ng v× thÕ mµ chóng ta bá cuéc. Tr¸i l¹i, ®øng tr-íc xu thÕ ph¸t triÓn
tÊt yÕu, nhËn thøc ®-îc nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc mµ héi nhËp ®em l¹i, ViÖt
Nam, mét bé phËn cña céng ®ång quèc tÕ kh«ng thÓ kh-íc tõ héi nhËp. ChØ cã
héi nhËp ViÖt Nam míi khai th¸c hÕt nh÷ng néi lùc s½n cã cña m×nh ®Ó t¹o ra
nh÷ng thuËn lîi ph¸t triÓn kinh tÕ.
ChÝnh v× vËy mµ ®¹i héi §¶ng VII cña §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam n¨m
1991 ®· ®Ò ra ®êng lèi chiÕn lîc: “ Thùc hiÖn ®a d³ng ho², ®a ph¬ng ho²
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
quan hÖ quèc tÕ, më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo³i “. §Õn ®³i héi ®°ng VIII,
nghÞ quyÕt TW4 ®± ®Ò ra nhiÖm vô: ” gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ, ®i ®«i víi tranh
thñ tèi ®a nguån lùc tõ bªn ngoµi, x©y dùng mét nÒn kinh tÕ míi, héi nhËp víi
khu vùc v¯ thÕ giíi “.
3.2 Thêi c¬ ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp:
Tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc sÏ t¹o ®iÒu kiÖn
cho ViÖt Nam ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng. Nh÷ng c¬ héi cña héi nhËp
®em l¹i mµ ViÖt Nam tËn dông ®-îc mét c¸ch triÖt ®Ó sÏ lµm bµn ®¹o ®Ó nÒn
kinh tÕ sím s¸nh vai víi c¸c c-êng quèc n¨m ch©u.
3.2.1 Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ gãp phÇn më réng thÞ tr-êng xuÊt nhËp khÈu
cña ViÖt Nam:
Néi dung cña héi nhËp lµ më cöa thÞ tr-êng cho nhau, v× vËy, khi ViÖt
Nam gia nhËp c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ sÏ më réng quan hÖ b¹n hµng. Cïng
víi viÖc ®-îc h-ëng -u ®·i vÒ thuÕ quan, xo¸ bá hµng rµo phi thuÕ quan vµ c¸c
chÕ ®é ®·i ngé kh¸c ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho hµng ho¸ cña ViÖt Nam th©m nhËp
thÞ tr-êng thÕ giíi. ChØ tÝnh trong ph¹m vi khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN
(AFTA) kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta sang c¸c n-íc thµnh viªn còng ®· t¨ng
®¸ng kÓ. N¨m 1990, ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu sang ASEAN ®¹t 348,6 triÖu
USD, nh-ng ®Õn n¨m 1998 ®¹t 2349 triÖu USD. NÕu thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c cam
kÕt trong AFTA th× ®Õn n¨m 2006 hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn cã xuÊt xø tõ
n-íc ta sÏ ®-îc tiªu thô trªn tÊt c¶ c¸c thÞ tr-êng c¸c n-íc ASEAN. NÕu sau
2000 n-íc ta gia nhËp WTO th× sÏ ®-îc h-ëng -u ®·i dµnh cho n-íc ®ang
ph¸t triÓn theo quy chÕ tèi huÖ quèc trong quan hÖ víi 132 n-íc thµnh viªn
cña tæ chøc nµy. Do vËy, hµng cña ta sÏ xuÊt khÈu vµo c¸c n-íc ®ã dÔ dµng
h¬n. §èi víi c¸c n-íc EU còng vËy, tiÒm n¨ng më réng thÞ tr-êng hµng ho¸
ViÖt Nam t¹i c¸c n-íc ®ã lµ rÊt lín. DÜ nhiªn n-íc ta cã b¸n ®-îc hµng ra bªn
ngoµi hay kh«ng cßn phô thuéc vµo chÊt l-îng, gi¸ c¶, mÉu m·...hay nãi c¸ch
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
kh¸c lµ søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam ra sao? NÕu hµng ho¸ ViÖt
Nam cã mÉu m· ®Ñp, chÊt l-îng tèt, gi¸ thµnh rÎ...th× viÖc chiÕm lÜnh thÞ
tr-êng thÕ giíi lµ tÊt yÕu. Nh-ng do hiÖn nay n-íc ta cßn thiÕu vèn, khoa häc
kÜ thuËt ch-a ®-îc c¶i tiÕn ®ång bé, do ®ã chÊt l-îng hµng ho¸ ch-a cao, gi¸
thµnh ch-a rÎ, mÆc dï cã ®-îc h-ëng nh÷ng -u ®·i vÒ thuÕ.
3.2.2 Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng gãp phÇn t¨ng thu hót ®Çu t- n-íc ngoµi,
viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nî quèc tÕ:
- Thu hót vèn ®Çu t- n-íc ngoµi: Tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
lµ
c¬ héi ®Ó thÞ tr-êng n-íc ta ®-îc më réng, ®iÒu nµy sÏ hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu
t-. Hä sÏ mang vèn vµ c«ng nghÖ vµo n-íc ta sö dông lao ®éng vµ tµi
nguyªn s½n cã cña n-íc ta lµm ra s¶n phÈm tiªu thô trªn thÞ tr-êng khu vùc
vµ thÕ giíi víi c¸c -u ®·i mµ n-íc ta cã c¬ héi më réng thÞ tr-êng, kÐo
theo c¬ héi thu hót vèn ®Çu t- n-íc ngoµi. §©y còng lµ c¬ héi ®Ó doanh
nghiÖp trong n-íc huy ®éng vµ sö dông vèn cã hiÖu qu¶ h¬n.
HiÖn nay ®· cã trªn 70 n-íc vµ vïng l·nh thæ cã dù ¸n ®Çu t- vµo
ViÖt Nam, trong ®ã cã nhÒu c«ng ty vµ tËp ®oµn lín, cã c«ng nghÖ tiªn
tiÕn. §iÒu nµy gãp phÇn lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong n-íc theo
h-íng c«ng nghiÖp, ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt vµ t¹o nªn c«ng ¨n viÖc
lµm. Tuy nhiªn kÓ tõ gi÷a n¨m 1997 ®Õn nay, do t¸c ®éng cña cuéc khñng
ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ, ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi vµo n-íc ta cã h-íng
suy gi¶m. Tuy vËy, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu
t- n-íc ngoµi vÉn t¨ng nhanh. NÕu nh- n¨m 1991 ®¹t 52 triÖu USD th× n¨m
1997 lµ 1790 triÖu USD.
- ViÖn trî ph¸t triÓn ODA: TiÕn hµnh b×nh th-êng ho¸ quan hÖ tµi chÝnh cña
ViÖt Nam, c¸c n-íc tµi trî vµ c¸c thÓ chÕ tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ ®· th¸o
gì tõ n¨m 1992 ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ, gãp phÇn quan
träng vµo viÖc x©y dùng vµ n©ng cÊp hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng. TÝnh ®Õn
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
1999, tæng sè vèn viÖn trî ph¸t triÓn cam kÕt ®· ®¹t 13,04 tØ USD. Tuy
nhiªn, vÊn ®Ò qu¶n lý vµ sö dông nguån vèn ODA cßn béc lé nhiÒu yÕu
kÐm, nhÊt lµ t×nh tr¹ng gi¶i ng©n chËm vµ viÖc n©ng cao hiªu qu¶ cña viÖc
sö dông nguån vèn ODA.
- Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng gãp phÇn gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò nî ViÖt Nam:
Trong nh÷ng n¨m qua nhê ph¸t triÓn tèt mèi quan hÖ ®èi ngo¹i song
ph-¬ng vµ ®a ph-¬ng, c¸c kho¶n nî n-íc ngoµi cò cña ViÖt Nam vÒ c¬ b¶n
®· ®-îc gi¶i quyÕt th«ng qua c©u l¹c bé Paris, London vµ ®µm ph¸n song
ph-¬ng. §iÒu ®ã gãp phÇn æn ®Þnh c¸n c©n thu chi ng©n s¸ch, tËp trung
nguån lùc cho c¸c ch-¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong n-íc.
3.2.3. Tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng t¹o ®iÒu kiÖn cho ta tiÕp thu
khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý vµ c¸n bé kinh doanh:
- ViÖt Nam gia nhËp kinh tÕ quèc tÕ sÏ tranh thñ ®-îc kÜ thuËt, c«ng nghÖ
tiªn tiÕn cña c¸c n-íc ®i tr-íc ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, t¹o c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cho c«ng cuéc x©y dùng Chñ NghÜa
X· Héi. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ con ®-êng ®Ó khai th«ng thÞ tr-êng
n-íc ta víi khu vùc vµ thÕ giíi, t¹o ra m«i tr-êng ®Çu t- hÊp dÉn vµ cã hiÖu
qu¶ . Qua ®ã mµ c¸c kÜ thuËt, c«ng nghÖ míi cã ®iÒu kiÖn du nhËp vµo
n-íc ta, ®ång thêi t¹o c¬ héi ®Ó chóng ta lùa chän kÜ thuËt, c«ng nghÖ n-íc
ngoµi nh»m ph¸t triÓn n¨ng lùc kÜ thuËt, c«ng nghÖ quèc gia. Trong c¹nh
tranh quèc tÕ cã thÓ c«ng nghÖ nµy lµ cò ®èi víi mét sè n-íc ph¸t triÓn,
nh-ng l¹i lµ míi, cã hiÖu qu¶ t¹i mét n-íc ®ang ph¸t triÓn nh- ViÖt Nam.
Do yªu cÇu sö dông lao ®éng cña c¸c c«ng nghÖ ®ã cao, cã kh¶ n¨ng t¹o
nªn nhiÒu viÖc lµm míi. Trong nh÷ng n¨m qua, cuéc c¸ch m¹ng khoa häc
kÜ thuËt, nhÊt lµ c«ng nghÖ th«ng tin vµ viÔn th«ng ph¸t triÓn m¹nh lµm
thay ®æi bé mÆt kinh tÕ thÕ giíi vµ ®· t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ViÖt Nam tiÕp cËn vµ
ph¸t triÓn míi nµy. Sù xuÊt hiÖn vµ ®i vµo ho¹t ®éng cña nhiÒu khu c«ng
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nghiÖp míi vµ hiÖn ®¹i nh- Hµ Néi, TP Hå ChÝ Minh, VÜnh Phóc, §ång
Nai, B×nh D-¬ng, H¶i Phßng...vµ nh÷ng xÝ nghiÖp liªn doanh trong ngµnh
c«ng nghÖ dÇu khÝ ®· chøng minh ®iÒu ®ã.
DÜ nhiªn ngoµi viÖc thu hót vèn ®Çu t- n-íc ngoµi ®Ó t¹o c¬ héi
tiÕp nhËn tiÕn bé kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ, n-íc ta vÉn cã thÓ sö dông ngo¹i tÖ
cã ®-îc nhê xuÊt khÈu ®Ó nhËp c«ng nghÖ míi vÒ phôc vô c¸c nhu cÇu s¶n
xuÊt kinh doanh. Song v× n-íc ta cßn nghÌo, dù tr÷ ngo¹i tÖ rÊt h¹n hÑp,
kinh nghiÖm tiÕp cËn thÞ tr-êng bªn ngoµi ch-a nhiÒu, tr×nh ®é thÈm ®Þnh
c«ng nghÖ l¹i kÐm vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh víi c«ng nghÖ
cao cßn yÕu cho nªn cßn ®-êng thÝch hîp h¬n víi n-íc ta hiÖn nay lµ tiÕp
tôc ®æi míi c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch, t¹o ra m«i tr-êng ®Çu t- hÊp dÉn ®Ó lÊy
l¹i nhÞp ®é gia t¨ng thu hót ®Çu t- trùc tiÕp nh- nh÷ng n¨m tr-íc, qua ®ã
tiÕp nh©n vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ cã hiÖu qu¶ h¬n.
- Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng gãp phÇn kh«ng nhá vµo c«ng t¸c ®µo t¹o vµ
båi d-ìng ®éi ngò c¸n bé trong nhiÒu lÜnh vùc. PhÇn lín c¸n bé khoa häc
kÜ thuËt, c¸n bé qu¶n lý, c¸c nhµ kinh doanh ®· ®-îc ®µo t¹o ë trong vµ
ngoµi n-íc. Bëi mçi khi liªn doanh hay liªn kÕt hay ®-îc ®Çu t- tõ n-íc
ngoµi th× tõ ng-êi lao ®éng ®Õn c¸c nhµ qu¶n ký ®Òu ®-îc ®µo t¹o tay nghÒ,
tr×nh ®é chuyªn m«n ®-îc n©ng cao. ChØ tÝnh riªng trong c¸c c«ng tr×nh
®Çu t- n-íc ngoµi ®· cã kho¶ng 30 v¹n lao ®éng trùc tiÕp, 600 c¸n bé qu¶n
lý vµ 25000 c¸n bé khoa häc kÜ thuËt ®· ®-îc ®µo t¹o. Trong lÜnh vùc xuÊt
khÈu lao ®éng tÝnh ®Õn n¨m 1999 ViÖt Nam ®· ®-a 7 v¹n ng-êi ®i lao ®éng
ë n-íc ngoµi.
3.2.4. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ gãp phÇn duy tr× hoµ b×nh æn ®Þnh, t¹o dùng
m«i tr-êng thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, n©ng cao vÞ trÝ ViÖt Nam trªn tr-êng
quèc tÕ. §©y lµ thµnh tùu lín nhÊt sau h¬n mét thËp niªn triÓn khai c¸c ho¹t
®éng héi nhËp.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Tr-íc ®©y, ViÖt Nam chØ cã quan hÖ chñ yÕu víi Liªn X« vµ c¸c n-íc
§«ng ¢u, nay ®· thiÕt lËp ®-îc quan hÖ ngo¹i giao víi 166 quèc gia trªn thÕ
giíi. Víi chñ tr-¬ng coi träng c¸c mèi quan hÖ víi c¸c n-íc l¸ng giÒng vµ
trong khu vùc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D-¬ng. Chóng ta ®· b×nh th-êng ho¸ hoµn
toµn quan hÖ víi Trung Quèc vµ c¸c quèc gia trong khu vùc §«ng Nam ¸.
§iÒu nµy cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu x©y
dùng m«i tr-êng quèc tÕ hoµ b×nh, æn ®Þnh nh»m t¹o thuËn lîi cho c«ng cuéc
x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n-íc. Ngoµi ra ®èi víi MÜ chóng ta ®· thiÕt lËp
quan hÖ ngo¹i giao vµo n¨m 1955. Th¸ng 7 ViÖt Nam, MÜ ®· kÝ kÕt hiÖp ®Þnh
th-¬ng m¹i, ®¸nh dÊu mét mèc quan träng trong tiÕn tr×nh b×nh th-êng ho¸
nèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a hai n-íc.
3.2.5. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ t¹o c¬ héi më réng giao l-u c¸c nguån lùc
n-íc ta víi c¸c n-íc:
Víi d©n sè kho¶ng 80 triÖu ng-êi, nguån nh©n lùc n-íc ta kh¸ dåi dµo.
Nh-ng nÕu chóng ta kh«ng héi nhËp quèc tÕ th× viÖc sö dông nh©n lùc trong
n-íc sÏ bÞ l·ng phÝ vµ kÐm hiÖu qu¶. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ sÏ t¹o c¬ héi ®Ó
nguån nh©n lùc cña n-íc ta khai th«ng, giao l-u víi c¸c n-íc. Ta cã thÓ th«ng
qua héi nhËp ®Ó xuÊt khÈu lao ®éng hoÆc cã thÓ sö dông lao ®éng th«ng qua
c¸c hîp ®ång gia c«ng chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu. §ång thêi t¹o c¬ héi ®Ó nhËp
khÈu lao ®éng kÜ thuËt cao, c¸c c«ng nghÖ míi, c¸c ph¸t minh s¸ng chÕ mµ t a
ch-a cã.
4. Th¸ch thøc ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh
tÕ quèc tÕ:
Më cöa héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ kh«ng chØ ®-a l¹i nh÷ng lîi Ých mµ cßn
®Æt n-íc ta tr-íc nhiÒu thö th¸ch. NÕu chóng ta kh«ng cã biÖn ph¸p øng phã
tèt th× sù thua thiÖt vÒ kinh tÕ vµ x· héi cã thÓ rÊt lín. Ng-îc l¹i, nÕu chóng ta
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
cã chiÕn l-îc th«ng minh, chÝnh s¸ch kh«ng khÐo th× sÏ h¹n chÕ ®-îc thua
thiÖt, dµnh ®-îc lîi Ých nhiÒu h¬n cho ®Êt n-íc.
4.1. HiÖn tr¹ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay:
ViÖt Nam lµ mét n-íc cã nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn. MÆc dï ®· cã
nh÷ng b-íc tiÕn quan träng vÒ t¨ng tr-ëng kinh tÕ. Song chÊt l-îng t¨ng
tr-ëng, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, søc c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm, c¸c doanh nghiÖp
vµ cña nÒn kinh tÕ cßn thÊp.
4.1.1. T×nh tr¹ng phæ biÕn hiÖn nay lµ s¶n xuÊt cßn mang tÝnh tù ph¸t, ch-a
b¸m s¸t nhu cÇu thÞ tr-êng. NhiÒu s¶n phÈm lµm ra chÊt l-îng thÊp, gi¸ thµnh
cao nªn gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp, kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm khã kh¨n, thËm chÝ
cã nhiÒu s¶n phÈm cung v-ît qu¸ cÇu, hµng tån kho lín. N¨ng lùc c¹nh tranh
hµng ho¸, dÞch vô cña n-íc ta nãi chung cßn thÊp do trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ
cña nhiÒu doanh nghiÖp cßn yÕu kÐm, l¹c hËu so víi thÕ giíi tõ 10 ®Õn 30
n¨m, céng thªm nh÷ng yÕu kÐm vÒ qu¶n lý, m«i tr-êng ®Çu t- kinh doanh (thñ
tôc hµnh chÝnh ch-a th«ng tho¸ng, chÝnh phñ ®Çu t- qu¸ cao so víi c¸c n-íc
trong khu vùc), h¹n chÕ vÒ cung cÊp th«ng tin xóc tiÕn th-¬ng m¹i.
4.1.2. HiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc ch-a cao, tØ lÖ sè
doanh nghiÖp kinh doanh thua lç liªn tôc cßn nhiÒu thùc tr¹ng tµi chÝnh cña
nhiÒu doanh nghiÖp thùc sù ®¸ng lo ng¹i: nh×n chung thiÕu vèn, nî nÇn kÐo
dµi, tæng sè nî ph¶i thu cña c¸c doanh nghiÖp chiÕm 24% doanh thu, nî ph¶i
tr¶ chiÕm 133% tæng sè vèn nhµ n-íc c¸c doanh nghiÖp. NhiÒu doanh nghiÖp
kh«ng x¸c ®Þnh tù lùc phÊn ®Êu v-¬n lªn mµ cßn dùa vµo sù hç trî, b¶o hé cña
nhµ n-íc, ch-a tÝch cùc chuÈn bÞ theo yªu cÇu tiÕn tr×nh héi nhËp khu vùc vµ
thÕ giíi.
Tuy nhiªn kh«ng thÓ ®æ lçi hoµn toµn cho c¸c doanh nghiÖp mµ nã cßn
phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè kh¸c. Chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
cßn lín ®ang lµm gi¶m søc c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm cña doanh nghiÖp.
C¸c doanh nghiÖp chØ cã thÓ gi¶m chi phÝ ®Çu vµo b»ng c¸ch ®Çu t- c«ng nghÖ
míi, thay ®æi ph-¬ng thøc qu¶n lý triÖt ®Ó tiÕt kiÖm. Song hä kh«ng thÓ ng¨n
chÆn ®-îc sù gia t¨ng cña chi phÝ ®Çu vµo do sù leo thang gi¸ c¶ cña kh«ng Ýt
lo¹i vËt t-, nguyªn liÖu, ®iÖn n-íc, c-íc phÝ giao th«ng, viÔn th«ng. NhÊt lµ
c-íc phÝ cña c¸c ngµnh cã tÝnh ®éc quyÒn. Ch¼ng h¹n nh- gi¸ truy cËp
internet trùc tiÕp cã møc c-íc cao h¬n c¸c n-íc trong khu vùc lµ 139%...Thªm
vµo ®ã hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm cña ta dï ®Ó xuÊt khÈu hay tiªu dïng ®Òu ph¶i
nhËp ngo¹i nguyªn, phô liÖu nªn chi phÝ ®Çu vµo cao. §· vËy hµng nhËp khÈu
ngoµi viÖc ph¶i chÞu thuÕ nhËp khÈu cßn ph¶i chÞu thuÕ VAT dï ch-a cã gi¸ trÞ
t¨ng thªm. Trong khi ®ã thêi gian hoµn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng l¹i chËm, do vËy
lµm khã kh¨n cho doanh nghiÖp vÒ vßng quay vèn, chÞu l·i suÊt ng©n hµng.
Ngoµi ra c¸c doanh nghiÖp cßn ph¶i chÞu chi phÝ do sù s¸ch nhiÔu cña mét sè
c¸n bé nhµ n-íc tho¸i ho¸ biÕn chÊt. H¬n n÷a sù r-êm rµ vÒ thñ tôc hµnh
chÝnh, thanh kiÓm tra chång chÐo còng lµm t¨ng chi phÝ ®Çu vµo cña c¸c
doanh nghiÖp. Do chi phÝ ®Çu vµo cao nªn gi¸ thµnh s¶n phÈm qu¸ cao so víi
khu vùc vµ thÕ giíi, dÉn ®Õn ø ®äng, khã tiªu thô, n¨ng lùc s¶n xuÊt kh«ng
khai th¸c hÕt lµm cho nhiÒu doanh nghiÖp thua lç.
§iÒu ®¸ng lo ng¹i n÷a hiÖn nay lµ mÆc dï thêi ®iÓm héi nhËp víi khu
vùc vµ thÕ giíi ®ang ®Õn gÇn, song t- t-ëng ®ßi b¶o hé, ch-a tÝch cùc chuÈn bÞ
cßn phæ biÕn ë nhiÒu doanh nghiÖp. Theo ®iÒu tra cña phßng Th-¬ng M¹i vµ
C«ng NghiÖp ViÖt Nam míi cã 84% doanh nghiÖp ®iÒu tra tr¶ lêi lµ cã nhËn
®-îc tin vÒ héi nhËp, 16% doanh nghiÖp ch-a cã hiÓu biÕt vÒ qu¸ tr×nh héi
nhËp. Trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng c«ng nghiÖp chØ cã 23,8% doanh
nghiÖp cã hµng ho¸ xuÊt khÈu, 13,7% doanh nghiÖp cã triÓn väng xuÊt khÈu
vµ 62,5% doanh nghiÖp hoµn toµn kh«ng cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu. ViÖc Trung
Quèc, §µi Loan gia nhËp WTO, viÖc 6 n-íc thµnh viªn ASEAN cò thùc hiÖn
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
AFTA tõ 1/1/2002 vµ gÇn ®©y NhËt B¶n kÝ tho¶ thuËn víi Singapo vÒ thµnh lËp
khu vùc tù do th-¬ng m¹i gi÷a hai n-íc, còng nh- kÕ ho¹ch thµnh lËp khu vùc
tù do th-¬ng m¹i gi÷a Trung Quèc vµ ASEAN vµo 2010 sÏ t¹o ra 1 sè tuËn lîi,
song sÏ lµm t¨ng c¹nh tranh gay g¾t vÒ kinh tÕ gi÷a c¸c n-íc trong khu vùc
còng nh- ®èi víi nÒn kinh tÕ n-íc ta vÒ th-¬ng m¹i, ®Çu t-.
4.1.3. M«i tr-êng kinh doanh ®Çu t- ë ViÖt Nam mÆc dï ®ang ®-îc c¶i tiÕn
song nh×n chung cßn ch-a thuËn lîi, cßn nhiÒu khã kh¨n: khu«n khæ ph¸p lý
ch-a ®¶m b¶o cho c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, sù ®éc
quyÒn trong mét sè lÜnh vùc cña mét sè tæng c«ng ti nhµ n-íc, hÖ thèng tµi
chÝnh ng©n hµng cßn yÕu kÐm, sù thiÕu minh b¹ch vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch, chÕ
®é th-¬ng m¹i cßn nÆng vÒ b¶o hé, thñ tôc hµnh chÝnh cßn r-êm rµ, ch-a
th«ng tho¸ng. C¸c thÓ chÕ thÞ tr-êng nh- thÞ tr-êng vèn, søc lao ®éng, thÞ
tr-êng c«ng nghÖ, thÞ tr-êng bÊt ®éng s¶n...cßn s¬ khai, ch-a h×nh thµnh ®ång
bé.
4.1.4. Nguån nh©n lùc ViÖt Nam dåi dao nh-ng tay nghÒ kÐm, lîi thÕ vÒ lao
®éng rÎ cã xu h-íng ®ang mÊt dÇn:
Tr-íc m¾t, do gi¸ nh©n c«ng cßn rÎ vµ ®ang cã thÞ tr-êng réng lín nªn
ngµnh may mÆc vµ giÇy da lµ hai ngµnh cã lîi thÕ c¹nh tranh cao nhÊt trong
nhãm n¨m s¶n phÈm c«ng nghiÖp cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Tuy nhiªn lîi thÕ vÒ
nh©n c«ng rÎ ®ang mÊt dÇn vµ gi¸ nh©n c«ng c¸c ngµnh nµy hiÖn ®ang cao h¬n
mét sè n-íc trong khu vùc. H¬n thÕ n÷a, ®Ó ®µo t¹o nghÒ, n©ng cao kÜ n¨ng,
tr×nh ®é tay nghÒ cÇn ph¶i chi phÝ ®Çu t- lín, ®iÒu nµy sÏ lµm cho gi¸ thµnh
s¶n phÈm t¨ng lªn, ¶nh h-ëng ®Õn søc c¹nh tranh cña hµng ho¸.
Nh- vËy nÒn kinh tÕ n-íc ta cßn tån t¹i nhiÒu yÕu kÐm, søc c¹nh tranh
thÊp.
4.2. Nh÷ng nguy c¬ cña ViÖt Nam khi tham gia kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc:
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
4.2.1. NÕu nh- nh÷ng -u ®·i vÒ hµng rµo thuÕ quan vµ xo¸ bá phÝ thuÕ quan
t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó n-íc ta më réng thÞ tr-êng xuÊt khÈu ra c¸c n-íc th× nã còng
g©y ra nh÷ng th¸ch thøc kh¸ nghiªm träng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt
Nam:
Tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc, n-íc ta ph¶i gi¶m
dÇn thuÕ quan vµ gì bá hµng rµo phi thuÕ quan, th× hµng ho¸ n-íc ngoµi sÏ µo
¹t ®æ vµo n-íc ta, chÌn Ðp nhiÒu ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh trong n-íc, kÐo
thoe hÖ qu¶ xÊu vÒ viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng-êi lao ®éng. Bëi
hµng ho¸ ViÖt Nam do kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ vµ qu¶n lý cßn kÐm nªn chÊt
l-îng thÊp, gi¸ thµnh l¹i cao. Trong khi ®ã, n-íc ngoµi víi d©y chuyÒn c«ng
nghÖ hiÖn ®¹i, tay nghÒ lao ®éng v÷ng vµng, tr×nh ®é qu¶n lý cao, vèn lín nªn
s¶n phÈm lµm ra mÉu m· ®Ñp, chÊt l-îng tèt l¹i kh«ng ph¶i nép thuÕ khi xuÊt
khÈu sang thÞ tr-êng ViÖt Nam nªn gi¸ thµnh phï hîp. Søc c¹nh tranh bÊp
bªnh cña c¸c doanh nghiÖp trong n-íc ®-îc thÓ hiÖn râ. VÝ dô ®-êng cña ta
xuÊt x-ëng n¨m 1999 lµ 340 – 400 USD/tÊn nh-ng gi¸ nhËp khÈu chØ cã 260
– 300 USD/tÊn (gi¸ nhËp khÈu rÎ h¬n gi¸ xuÊt x-ëng 20 – 30%), gi¸ s¨t
thÐp trong n-íc s¶n xuÊt b×nh qu©n 300 USD/tÊn nh-ng nhËp khÈu chØ 285
USD/tÊn, gi¸ xi m¨ng ViÖt Nam lµ 840 ngµn ®ång/tÊn trong khi nhËp khÈu chØ
cã 630 ngµn ®ång/tÊn.
Víi vÊn ®Ò trªn, nhiÒu doanh nghiÖp trung b×nh vµ yÕu kÐm th-êng ®ßi
hái nhµ n-íc thi hµnh chÝnh s¸ch cµng l©u cµng tèt. Tuy nhiªn nÕu ®øng tõ gãc
®é lîi Ých toµn côc vµ l©u dµi cña quèc gia mµ xem xÐt th× nhµ n-íc kh«ng thÓ
vµ kh«ng nªn ®¸p øng ®ßi hái cña c¸c doanh nghiÖp ®ã. Bëi ViÖt Nam cã
nghÜa vô thùc hiÖn c¸c cam kÕt vÒ tù do ho¸ th-¬ng m¹i. Khi ®· tham gia vµo
c¸c tæ chøc kinh tÕ thÕ giíi. H¬n n÷a, viÖc thi hµnh chÝnh s¸ch b¶o hé mËu
dÞch lu«n lµ con dao hai l-ìi. Mét chÝnh s¸ch b¶o hé cã chän läc cã ®iÒu kiÖn
cã thêi h¹n thÝch hîp th× sÏ kÝch thÝch c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n-íc khÈn
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
tr-¬ng ®æi míi, tÝch cùc v-¬n lªn ®Ó cã søc c¹nh tranh m¹nh h¬n. Tr¸i l¹i, mét
chÝnh s¸ch b¶o hé qu¸ møc th× rÊt cã thÓ trë thµnh gËy «ng ®Ëp l-ng «ng g©y
thiÖt h¹i c¶ vÒ kinh tÕ vµ x· héi. Ch¼ng h¹n nh- viÖc h¹n chÕ ®Þnh l-îng nhËp
khÈu xi m¨ng n¨m 1999, lµm cho gi¸ xi m¨ng th«ng dông cao h¬n gi¸ xi
m¨ng nhËp khÈu ch-a cã thuÕ lµ 50%. Do ®ã n¨m 1999, toµn bé x· héi ph¶i
tr¶ thªm 220 triÖu USD ®Ó b¶o hé ngµnh xi m¨ng, trong ®ã gÇn 1/2 sè tiÒn vµo
tói c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi.
Tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ ®Ó ®i ®Õn tù do ho¸ th-¬ng
m¹i tøc lµ chÊp nhËn t- c¸ch thµnh viªn c¹nh tranh ngang b»ng víi c¸c n-íc
kh¸c. Nh-ng hiÖn t¹i chóng ta vÉn cßn tôt hËu kh¸ xa vÒ kinh tÕ (nhÊt lµ tr×nh
®é c«ng nghÖ vµ thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng-êi) so víi c¸c n-íc trong c¸c tæ
chøc kinh tÕ mµ ta sÏ vµ ®· tham gia. Ch¼ng h¹n so v¬i AFTA, thu nhËp b×nh
qu©n ®Çu ng-êi cña ta ch-a b»ng 1/3 cña Indonexia, 1/100 cña Singapo...§©y
lµ mét th¸ch thøc, bÊt lîi lín ®ßi hái ta ph¶i cã nç lùc vµ quyÕt t©m cao. §·
vËy, trªn thÞ tr-êng thÕ giíi ta míi chØ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng s¬ chÕ nh-: dÇu
th«, g¹o, cµ phª...cßn c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn nhÊt lµ s¶n phÈm
chÊt l-îng cao cßn Ýt, søc c¹nh tranh yÕu. Trong khi ®ã gi¸ mÆt hµng nguyªn
liÖu vµ s¬ chÕ l¹i bÊp bªnh hay bÞ t¸c ®éng xÊu, bÊt lîi cho n-íc xuÊt khÈu.
4.2.2. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ sÏ ¶nh h-ëng ®Õn quyÒn ®éc lËp tù chñ cña
mét quèc gia:
Kh«ng it ý kiÕn cho r»ng: n-íc ta hiÖn nay víi xuÊt ph¸t ®iÓm kinh tÕ
qu¸ thÊp, nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi, thÞ tr-êng ph¸t triÓn
ch-a ®ång bé, mét bé phËn ®¸ng kÓ cña nÒn kinh tÕ ch-a tho¸t khái lèi s¶n
xuÊt hµng ho¸ nhá, c«ng nghÖ l¹c hËu, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, søc c¹nh tranh
kÐm. Trong khi ®ã c¸c n-íc ®i tr-íc, nhÊt lµ c¸c c-êng quèc t- b¶n ph¸t triÓn
cã lîi thÕ h¬n h¼n vÒ nhiÒu mÆt. Do ®ã nÕu chóng ta më réng quan hÖ víi c¸c
20