Tài liệu Nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH VIỆN NGHIÊN CỨU GIÁO DỤC KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC NÂNG CAO NĂNG LỰC TỰ HỌC, TỰ NGHIÊN CỨU CHO GIÁO VIÊN PHỔ THÔNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Tháng 11-2013 Nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục 2 Nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục MỤC LỤC Stt 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Nội dung Báo cáo đề dẫn Phần 1: Tự học, tự nghiên cứu và các giải pháp nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho đội ngũ giáo viên phổ thông Tự học là con đƣờng để hoàn thiện và phát triển nghề nghiệp của giáo viên phổ thông PGS.TS Ngô Minh Oanh Những yếu tố ảnh hƣởng đến năng lực tự học của giáo viên NGND Nguyễn Nghĩa Dân Tự học – Điều kiện để hoàn thiện và phát triển nghề của các nhà giáo PGS.TS. Võ Thị Minh Chí Một số cơ sở định hƣớng đốivới hoạt động tự bồi dƣỡng của giáo viên viên phổ thông TS. Trƣơng Công Thanh Tự học,tự nghiên cứu đối với giáo viên phổ thông – những năng lực quan trọng để dạy học sinh viết tự học, tự nghiên cứu ThS. Hồ Sỹ Anh Nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu của đội ngũ giáo viên phổ thông – Một giải pháp thiết yếu của đối mới giáo dục TS Nguyễn Thị Thọ, TS Nguyễn Thị Phƣơng Thủy Tổ chức hiệu quả hoạt động tự học cho đội ngũ giáo viên ở trƣờng phổ thông ThS Phạm Quang Huân Giải pháp nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho đội ngũ giáo viên phổ thông, đáp ứng yêu cầu đôi mới giáo dục ThS Nguyễn Thị Mai Thảo Môi trƣờng học thúc đẩy phát triển chuyên môn liên tục của giáo viên liên tục của giáo viên Nguyễn Thị Thúy Tìm hiểu một số vấn đề về công tác tự bồi dƣỡng của giáo viên tiểu học hiện nay ThS Vũ Thị Thu Huyền Tổ chức tốt việc tự học cho giáo viên phổ thông nhằm đáp ứng yêu cầu đối mới giáo dục ThS. Trần Thị Huyền 1Những yếu tố làm hạn chế khả năng tự học và tự nghiên cứu của ngƣời giáo viên ở trƣờng phổ thông Nguyễn San Hà Một số giải pháp nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên ở trƣờng THPT vùng sâu ThS Huỳnh Văn Thế Trang 7-13 17 21 30 35 39 50 55 61 68 73 82 86 90 3 Nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 Nâng cao hiệu quả hoạt động tự học và tự nghiên cứu môn sinh học cho đội ngũ giáo viên phổ thông hiện nay ThS. Lê Thị Thanh Yêu cầu giáo viên phổ thông tự học,tự nghiên cứu – Bắt nguồn từ đâu? ThS.Lê Tấn Huỳnh Cẩm Giang Tự học, tự nghiên cứu của giáo viên hƣớng đến nâng cao năng lực và phẩm chất cần thiết cho học sinh Nguyễn Trí Nguyên Vai trò của Internet đối với vấn đề tự học, tự nghiên cứu của ngƣời giáo viên lịch sử ThS Nguyễn Quốc Toàn Tăng cƣờng vai trò lãnh đạo của giáo viên – Giải pháp nâng cao tính tich cực,chủ động và năng lực tự học của giáo viên trong nhà trƣờng hiện nay ThS. Nguyễn Thị Ngọc Liên Vai trò của bảo tàng trong công tác tự học và nghiên cứu của giáo viên tại các trƣờng phổ thông Nguyễn San Hà, Trần Thị Ngọc Lan Nâng cao năng lực tự học của giáo viên phổ thông trong giai đoạn hiện nay TS Trần Mai Ƣớc Ngƣời giáo viên phổ thông và vấn đề tự học, tự nghiên cứu ThS Trƣơng Thu Trang Những nội dung tự học nhằm hình thành và phát triển năng lực sƣ phạm cho giáo viên trung học phổ thông TS Nguyễn Thị Hà Lan Phần 2. Trang bị năng lực tự học, tự nghiên cứu cho sinh viên tại các trƣờng sƣ phạm Công tác đào tạo ở các trƣờng sƣ phạm và vấn đề nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho đội ngũ giáo viên tƣơng lai PGS.TS. Phạm Xuân Hậu, ThS.Phạm Thị Thu Thủy Phát triển năng lực tự học, tự nghiên cứu và năng lực nghề cho sinh viên cao đẳng sƣ phạm qua phân môn văn học Việt Nam Th.S Đào Phƣơng Huệ, Th.S Nguyễn Thu Hà Tăng cƣờng nâng cao chất lƣợng hoạt động tự học cho sinh viên sƣ phạm Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng TS. Hà Thị Lịch, ThS. Đỗ Khắc Thanh Đổi mới căn bản và toàn diện hoạt động rèn luyện kỹ năng nghiên cứu khoa học ứng dụng cho sinh viên sƣ phạm Hoàng Ngọc Hùng Vai trò kỹ năng quản lý thời gian đối với hoạt động tự học của sinh viên Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội Hoàng Thị Phƣơng 104 112 115 120 125 135 139 143 148 159 168 181 189 205 4 Nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục 28 29 30 31 32 33 34 Nghiên cứu khoa học với việc nâng cao năng lực nghề nghiệp cho sinh viên Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội hiện nay, thực trạng và giải pháp TS Hoàng Thúc Lân Nâng cao hiệu quả rèn luyện kỹ năng tự học cho sinh viên khoa Lịch sử - Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội TS Nguyễn Mạnh Hƣởng Giải pháp hình thành năng lực tự học, tự nghiên cứu cho sinh viên ngành sƣ phạm trong đào tạo theo học chế tín chỉ ở Trƣờng CĐSP Kon Tum TS Nguyễn Văn Giang Rèn luyện kỹ năng tự học cho sinh viên sƣ phạm – cầu nối nâng cao chất lƣợng tự học cho giáo viên trung học phổ thông ThS Trần Thị Hà Giang Phát triển năng lực tự học cho sinh viên sƣ phạm – Yêu cầu cấp bách trong đổi mới đào tạo ở các trƣờng đại học sƣ phạm TS Nguyễn Dƣơng Hoàng Các kỹ năng cần hình thành cho sinh viên ngành sƣ phạm để đáp ứng yêu cầu hƣớng dẫn rèn luyện kỹ năng tự học cho học sinh ThS Trịnh Xuân Thắng Mấy ý kiến trao đổi về phƣơng pháp tự học TS. Trần Thanh Nguyện 213 223 227 233 243 251 254 5 Nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục 6 Nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục BÁO CÁO ĐỀ DẪN HỘI THẢO NÂNG CAO NĂNG LỰC TỰ HỌC, TỰ NGHIÊN CỨU CHO GIÁO VIÊN PHỔ THÔNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Ban Biên tập Hội thảo Với mục đích thấy đƣợc thực trạng và đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực tự học, khả năng nghiên cứu cho đội ngũ giáo viên phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam trong giai đoạn tới, Viện Nghiên cứu Giáo dục, Trƣờng Đại học Sƣ phạm Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức Hội thảo khoa học: ―Nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục‖. Hội thảo đã nhận đƣợc 75 bài viết rất tâm huyết của các nhà khoa học, đội ngũ nghiên cứu giáo dục, giảng viên ở các trƣờng đại học, cao đẳng; các thầy cô giáo ở trƣờng phổ thông và của các em sinh viên sƣ phạm… trên phạm vi toàn quốc. Ban tổ chức rất xúc động khi nhận đƣợc nhiều bài viết của các thầy cô giáo đang công tác ở các vùng sâu, vùng xa của các tỉnh khó khăn vùng Tây Bắc, Tây Nguyên và Vùng đồng bằng sông Cửu Long; Một số trƣờng học đã đƣa các chủ đề về tự học ra cho hội đồng sƣ phạm thảo luận, viết bài nhƣ Trƣờng Tiểu học Đoàn Kết, Quận 1, TP.Hồ Chí Minh và đã gửi đến Hội thảo 29 bài viết… Chúng tôi thật sự cảm kích trƣớc sự hƣởng ứng nồng nhiệt của các tác giả! Hệ thống nội dung khái quát của các bài viết đã cho thấy các tác giả đã đi đúng hƣớng của Hội thảo. Các bài viết tập trung nêu lên cơ sở lý luận và thực tiễn của tự học, tự nghiên cứu nói chung và của giáo viên phổ thông nói riêng, nêu lên thực trạng và những hạn chế của trong việc tự học, khả năng nghiên cứu của đội ngũ giáo viên phổ thông hiện nay, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu của ngƣời giáo viên và của sinh viên sƣ phạm – những thầy, cô giáo tƣơng lai. Nội dung của Hội thảo đƣợc chia làm 2 phần: Phần 1: Năng lực tự học, tự nghiên cứu và các giải pháp nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên phổ thông. Trong phần này, nhiều tác giả đã đề cập nhiều phƣơng diện khác nhau về tự học, tự nghiên cứu của giáo viên: lý luận, mối quan hệ giữa tự học và nghề giáo, tính cấp thiết, thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên phổ thông. 7 Nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục Về phƣơng diện lý luận về tự học, tự nghiên cứu, khá nhiều tác giả đã nêu ra, tiêu biểu là các tác giả: Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Nghĩa Dân (Hội Khuyến học Việt Nam), PGS.TS. Võ Thị Minh Chí (Khoa Tâm Lý, Trƣờng ĐHSP Hà Nội), ThS.Phạm Quang Huân (Viện Nghiên cứu Sƣ phạm, Trƣờng ĐHSP Hà Nội), ThS.Hồ Sỹ Anh (Viện Nghiên cứu Giáo dục, Trƣờng ĐHSP thành phố Hồ Chí Minh),.. đã đề cập đến tự học, tự nghiên cứu với nhiều góc độ khác nhau. Các tác giả tập trung nêu lên quan điểm tự học của Hồ Chí Minh ―Về cách học phải lấy tự học làm cốt‖, của một số nhà giáo nổi tiếng nhƣ: GS.VS Nguyễn Cảnh Toàn, Nhà giáo Nguyễn Văn Đạo, Nhà giáo Nguyễn Kỳ… Về quan điểm tự học của các nhà khoa học của thế giới, đa số các tác giả trích dẫn định nghĩa tự học của nhà Tâm lý học ngƣời Nga N.A.Rabukin: ―Tự đi tìm kiến thức có nghĩa là tự học‖. Đây chính là quan điểm thống nhất của nhiều tác giả về tự học. Tuy nhiên, về khái niệm ―Tự nghiên cứu‖ ít tác giả đề cập, vì nhiều ngƣời cho rằng tự nghiên cứu cũng là một hình thức tự học, nhƣng cao hơn tự học. Vấn đề này sẽ đƣợc đại biểu thảo luận thêm, đồng thời phân tích, lý giải vì sao giáo viên phổ thông hiện nay cần phải biết nghiên cứu khoa học. PGS.TS Võ Thị Minh Chí, khoa Tâm lý, Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội, đã nói rất sâu sắc đến “Tính cấp thiết của việc tự học đối với các nhà giáo”. Tác giả khẳng định: “Tự học không chỉ là một phƣơng tiện phát triển bản thân mỗi ngƣời mà còn là cơ hội phát triển nghề nghiệp của họ”. Chúng tôi cho rằng, ý kiến của tác giả Võ Thị Minh Chí về tự học nằm ở diện rộng, tác giả đã nói cho mọi ngƣời, mọi ngành, mọi nghề, học để biết, học để tự năng cao trình độ bản thân, học để sống… Đối với giáo viên, tự học rất cần thiết, khả năng này phải có trong họ, họ sở hữu khả năng này một cách bản năng, nghĩa là nói đến giáo viên là nói đến khả năng tự học. Chính vì vậy, chúng tôi rất thống nhất với ý kiến của PGS.TS Võ Thị Minh Chí: “… Để dạy ngƣời khác, thầy giáo không phải chỉ có kiến thức về lĩnh vực của mình, làm chủ đƣợc phƣơng pháp dạy học môn học mà còn phải có kiến thức về các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội, phải là ngƣời có văn hóa theo nghĩa rộng của nó. Công cụ giúp cho tăng trƣởng nghề nghiệp và hoàn thiện kỹ năng nghiệp vụ của thầy giáo chính là tự học”. Đồng quan điểm với PGS.TS Võ Thị Minh Chí về vấn đề tự học của giáo viên, PGS.TS Ngô Minh Oanh, Viện Nghiên cứu Giáo dục, Trƣờng Đại học Sƣ phạm TP.Hồ Chí Minh cũng cho rằng, tự học của giáo viên phổ thông là vấn đề tất yếu, là khả năng vốn dĩ để phù hợp với thời đại; hoàn thiện và phát triển nghề nghiệp, để không tự tách mình ra khỏi ―cộng đồng‖ giáo dục. Trong bất kỳ xã hội nào, giai đoạn nào của lịch sử, giáo viên cũng luôn đề cao vấn đề tự học, tự trau dồi tri thức, tự làm mới mình trƣớc sự bùng nổ thông tin tri thức, đó là giáo viên không chỉ tự trau dồi khả năng chuyên môn mà còn các kiến thức phƣơng tiện nhƣ Ngoại ngữ, Tin học, các loại kiến công cụ này sẽ là chìa khóa mở các kho kiến thức chuyên môn để giáo viên tiếp cận. PGS.TS Ngô Minh Oanh đã đƣa ra ba lý do buộc giáo viên phải tự học: Thứ nhất, thời gian học ở giảng đƣờng có xu hƣớng ngày càng rút ngắn, nhà trƣờng chỉ cung cấp cho sinh viên những kiến thức cơ bản, tinh túy, và cách tiếp cận; 8 Nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục Thứ hai, sự phát triển không ngừng của cuộc sống, nhất là cuộc cách mạng của khoa học công nghệ đang phát triển nhƣ vũ bão, khối lƣợng kiến thức không ngừng nâng cao; Thứ ba, sự thay đổi nhanh chóng của phƣơng pháp tiếp cận trong lĩnh vực giáo dục. Tác giả chỉ ra xu thế đào tạo giáo viên, sự phát triển của tri thức nhân loại, có đƣợc nhận thức sâu sắc về trách nhiệm nhà giáo thời đại mới, vấn đề tự học đối với tác giả không còn là phong trào mà phải trở thành thành ý thức, là điều cần có, phải có. Thiếu khả năng này là đồng nghĩa với việc giáo viên tự tách mình ra ngoài công cuộc đổi mới giáo dục, đào tạo thế hệ trẻ cho đất nƣớc. Nhà Giáo Nhân dân Nguyễn Nghĩa Dân, Trung tâm phát triển tự học, Hội khuyến học Việt Nam, đã có bài phân tích sâu sắc về sự ảnh hƣởng của các nhân tố chủ quan và khách quan đến năng lực tự học của giáo viên. Theo tác giả, yếu tố chủ quan rất quan trọng, đó là: tự học tiếp thu kiến thức, để biến kiến thức đó thành sở hữu của mình và tâm thế tự học, đây là yếu tố đầu tiên vô cùng quan trọng. Tâm thế đó đƣợc hình thành là điều kiện số một của tự học, vì không có tâm thế thì không có gì hết. Bên cạnh tâm thế tự học, có các yếu tố chủ quan nhƣ nhận thức đầy đủ sứ mệnh của mình, đó là phƣơng pháp và năng lực tự học của sinh viên sƣ phạm cũng nhƣ của giáo viên. Hai tác giả TS.Nguyễn Thị Thọ và TS.Nguyễn Thị Phƣơng Thủy, Trƣờng Đại học sƣ phạm Hà Nội, nêu lên sự cần thiết phải tự học, tự nghiên cứu của mỗi giáo viên. Hai tác giả khẳng định: “Đối với mỗi giáo viên, để dạy tốt không thể không tích cực tự giác tự học, tự nghiên cứu để làm mới mình. Bài dạy sẽ tốt hơn trên cơ sở tự nghiên cứu, biến những điều đã có thành cái của mình”. Tự làm mới mình ở đây chính là nói đến năng lực ―tự phát triển‖, một năng lực của giáo viên mà nhiều nƣớc trên thế giới rất coi trọng, đây chính là yếu tố đảm bảo thành công cho các lần đổi mới giáo dục. Cùng quan điểm này, ThS.Hồ Sỹ Anh, cho rằng: ―Năng lực tự học, tự nghiên cứu là những năng lực quan trọng để dạy và hƣớng dẫn học sinh biết tự học, tự nghiên cứu‖, Tác giả khẳng định ―…sẽ khó có thể tạo ra một lớp học sinh biết cách tự học, tự nghiên cứu nếu nhƣ ngƣời thầy chƣa biết cách học hiệu quả hoặc lúng túng trong việc tự học, tự nghiên cứu‖, Từ góc độ tâm lý học, TS.Trƣơng Công Thanh, Viện Nghiên cứu Giáo dục, Trƣờng Đại học Sƣ phạm TP.Hồ Chí Minh, đã đƣa ra một số cơ sở định hƣớng cho hoạt động bồi dƣỡng của giáo viên, đó là: bồi dƣỡng dựa vào mức độ hiệu quả hoạt động sƣ phạm (HĐSP), dựa vào nội dung HĐSP và dựa vào phân tích tâm lý học bài học. Đây là những cơ sở định hƣớng để mỗi giáo viên phổ thông tự liên hệ với bản thân, để xác định những gì mình thiếu trong HĐSP mà tự bồi dƣỡng. Về mức độ hiệu quả của HĐSP, Tác giả đã nêu ra 5 mức khác nhau, từ đó, mỗi giáo viên có thể tự đánh giá hiệu quả HĐSP của mình, xác định những gì cần bồi dƣỡng, rèn luyện. Cũng theo hƣớng này, tác giả Nguyễn Thị Thúy, Trƣờng THPT Nguyễn Du, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu đƣa ra vấn đề: môi trƣờng tự học thúc đẩy phát triển chuyên môn liên tục của giáo viên. Theo Tác giả, các môi trƣờng học tập bao gồm: Môi trƣờng học tập tập trung vào ngƣời học, môi trƣờng học tập tập trung vào kiến thức, môi trƣờng học tập dựa vào đánh giá và môi trƣờng học tập dựa vào cộng đồng. Trong 9 Nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục những môi trƣờng này, giáo viên sẽ tự mình trao đổi với đồng nghiệp để phát triển chuyên môn, nghiệp vụ của mình. Về thực trạng tự học, tự nghiên cứu của giáo viên phổ thông hiện nay, cũng đƣợc các tác giả đề cập khá nhiều và cho thấy, đa số giáo viên đều nhận thức sâu sắc về tầm quan trọng và ý nghĩa của việc tự học, tự nghiên cứu để nâng cao trình độ, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn. Tuy nhiên, vẫn còn bộc lộ những bất cập trong việc tự học, tự nghiên cứu để tự phát triển, nhƣ: Đa số giáo viên chỉ chú trọng đến dạy học, chƣa coi trọng việc tự bồi dƣỡng để nâng cao trình độ và kỹ năng giảng dạy; Một số giáo viên bằng lòng với vốn kiến thức và kinh nghiệm đã có, chú trọng vào việc giải bài tập để dạy thêm; Công tác nghiên cứu khoa học sƣ phạm ứng dụng chƣa đƣợc giáo viên chú trọng, việc sử dụng kết quả nghiên cứu còn nhiều bất cập. Về nguyên nhân của tình trạng trên, theo các tác giả, có nguyên nhân chủ quan và nguyên nhân khách quan. Về chủ quan, do đời sống của giáo viên thấp, thời gian chủ yếu lo mƣu sinh; một số giáo viên có sức ỳ lớn, không chủ động, tích cực trong việc tự học, tự nghiên cứu, mà chủ yếu dựa vào tập huấn. Về khách quan, do tác động tiêu cực của kinh tế thị trƣờng và do lao động của giáo viên quá lớn (một nghiên cứu của PGS.TS Vũ Trọng Rỹ cho thấy giờ lao động của giáo viên tiểu học cao hơn 1,5 lần, giáo viên THCS cao hơn 1,7 lần và giáo viên THPT cao hơn 1,8 lần so với quy định của Nhà nước). Bên cạnh đó, phong trào thi đua dạy tốt, làm sáng kiến kinh nghiệm phát động thƣờng xuyên hằng năm, nhƣng có lúc, có nơi chỉ dừng lại ở phong trào, dẫn đến chất lƣợng các sáng kiến kinh nghiệm chƣa cao. Tác giả Huỳnh Văn Thế, giáo viên Trƣờng THPT Măng Thít, tỉnh Vĩnh Long, đã có bài viết “Một số giải pháp nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên ở trƣờng THPT vùng sâu” phân tích khá sâu về thực trạng dạy học và các công tác xung quanh việc dạy học, đặc biệt là vấn đề tự học, nghiên cứu của giáo viên. Tác giả đã đƣa ra những điều kiện ảnh hƣởng đến việc tự học và nghiên cứu khoa học của giáo viên hiện nay. Tác giả cho rằng, giáo viên không có thời gian tự học, vì thời gian trên lớp quá nhiều. Về mặt nghiên cứu của giáo viên, tác giả Huỳnh Văn Thế đã đặt ra câu hỏi: Nghiên cứu khoa học để làm gì, thời gian nghiên cứu lại chiếm hết thời gian dạy học, làm chậm tiến độ giảng dạy,…Chúng tôi cho rằng, đây là cách lý giải thiếu thuyết phục và đề nghị Hội thảo bàn luận làm rõ cách thức nghiên cứu, mục đích nghiên cứu, tác dụng của nghiên cứu khoa học đối với giáo viên phổ thông! Chúng tôi rất đồng ý với cách nêu thực trạng quản lý và sử dụng sản phẩm nghiên cứu khoa học mà tác giả nêu ra, đây cũng là tình trạng chung của nhiều trƣờng. Ở khía cạnh khác, ThS. Lê Tấn Huỳnh Cẩm Giang, Trƣờng ĐHSP TP.Hồ Chí Minh đƣa ra cảnh báo đối với các cấp quản lý giáo dục khi xây dựng chủ trƣơng, chính sách và kế hoạch về tự học của giáo viên không nên áp đặt hoặc mang tính hình thức, mà phải dựa vào chính nhu cầu của từng giáo viên, có tác dụng động viên, khuyến khích giáo viên tự học, tự nghiên cứu. 10 Nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục Phần trọng tâm của Hội thảo là giải pháp nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên. Phần này mang lại những cách thức nâng cao khả năng tự học và nghiên cứu một cách thiết thực cho giáo viên. Bởi đây là phần chỉ ra những con đƣờng cụ thể, những hƣớng đi hiệu quả để giáo viên duy trì các khả năng tự học, nghiên cứu. Ở phần này, chúng tôi đã nhận rất nhiều sự quan tâm chia sẻ và đề xuất giải pháp từ các đồng nghiệp. Thứ nhất, chúng tôi có thể nhắc đến công trình của ThS.Phạm Quang Huân, Viện Nghiên cứu Sƣ phạm, Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội. Tác giả đã đƣa ra 3 bƣớc trong cách tổ chức bồi dƣỡng các kỹ năng tự học cho giáo viên: Bƣớc 1: Hƣớng dẫn giáo viên các kỹ năng phân tích các hoạt động giảng dạy Bƣớc 2: Hƣớng dẫn giáo viên cách thức giải quyết vấn đề Bƣớc 3: Tổ chức thảo luận góp ý vào kế hoạch tự học Ngoài ra, Tác giả còn đƣa ra cách xây dựng động cơ tự học, xây dựng những điều kiện để nâng cao chất lƣợng hoạt động tự học. Đề cao vai trò của ngƣời quản lý đối với viêc phát triển khả năng tự học, khả năng nghiên cứu của giáo viên còn có các tác giả nhƣ TS. Nguyễn Thị Thọ, TS. Nguyễn Thị Phƣơng Thủy, ThS. Phạm Quang Huân,... Tất cả đều cho rằng, công tác dự giờ, đánh giá chất lƣợng giờ dạy thƣờng xuyên vẫn là giải pháp tối ƣu cho việc phát triển ý thức tự học, khả năng nghiên cứu của giáo viên. Thế nhƣng, ở tác giả Phạm Quang Huân, chúng tôi thấy có những giải pháp cụ thể hơn, và tối ƣu hơn. Giải pháp nâng cao năng lực tự học, tự bồi dƣỡng của giáo viên phổ thông cũng đƣợc nhiều tác giả đề cập. ThS. Lê Thị Thanh, Trƣờng Đại học Đồng Tháp đƣa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả tự học đối với giáo viên Sinh học; ThS. Nguyễn Quốc Toàn, Trƣờng THPT chuyên Hoàng Lê Kha – Tây Ninh nêu lên vai trò Internet đối với tự học của giáo viên môn Lịch sử. Các tác giả Trần Mai Ƣớc, Trƣơng Thu Trang đã đề xuất các giải pháp tự học đối với giáo viên và nhà trƣờng phổ thông. ThS. Nguyễn Thị Ngọc Liên đƣa ra giải pháp tăng cƣờng vai trò lãnh đạo của giáo viên hoặc Nguyễn San Hà và Trần Thị Ngọc Lan đề cập đến vai trò của bảo tàng đối với việc nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu của giáo viên… Phần 2: Trang bị năng lực tự học, tự nghiên cứu cho ngƣời giáo viên tƣơng lai trong các trƣờng sƣ phạm. Nói về khả năng tự học, tự nghiên cứu của giáo viên phổ thông, nhiều tác giả đề cao vai trò đào tạo của trƣờng sƣ phạm. Trƣờng sƣ phạm cần đổi mới chƣơng trình, nội dung và đặc biệt là phƣơng pháp. Dạy cho sinh viên kiến thức là cần thiết nhƣng dạy cho sinh viên cách tiếp cận tri thức là quan trọng hơn. Bởi sinh viên là lớp trí thức trẻ bắt đầu làm quen với nghiên cứu khoa học, nên giảng viên cần giúp cho sinh viên tự phát triển khả năng tự học. Tiêu biểu cho luận điểm này là PGS.TS Phạm Xuân Hậu và ThS Phạm Thị Thu Thủy, Viện Nghiên cứu Giáo dục, Trƣờng ĐHSP TP.Hồ Chí Minh. Hai tác giả đều đề cao vai trò của trƣờng sƣ phạm trong công tác 11 Nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đào tạo và cho rằng, thay đổi là kế thừa và bổ sung về các phƣơng diện: mô hình, chƣơng trình, nội dung và phƣơng pháp. Đặc biệt, cả hai đều tán đồng quan điểm về chất của giáo viên mà PGS.TS Bùi Minh Trí đƣa ra ở Hội nghị ―Đổi mới giáo dục Việt Nam hội nhập và thách thức‖ do Bộ GD & ĐT tổ chức năm 2004: “Có kiến thức cơ bản về chuyên ngành; có sức khỏe tốt; có năng lực tự học, tự bồi dƣỡng; có năng lực áp dụng kiến thức vào việc làm cụ thể; có năng lực sáng tạo, phân tích, phê phán, giải quyết vấn đề; có trình độ ngoại ngữ và tin học tốt; có sự hiểu biết sâu rộng; có năng lực hiểu biết và quản lý kinh tế; có khả năng tổ chức, hợp tác và tinh thần đồng đội; có phẩm chất chính trị; có nhân cách và đạo đức kinh doanh”. Hai tác giả đã đƣa ra nhiệm vụ đào tạo giáo viên trong thời kỳ mới là chú trọng về thời gian đào tạo, nội dung đào tạo từng giai đoạn, quy mô lớp học, đào tạo ở trƣờng sƣ phạm gắn với trƣờng phổ thông. Chúng tôi cho rằng, đây là mô hình đào tạo giáo viên mà các trƣờng sƣ phạm cần thực hiện, nhằm ngăn chặn sự đào tạo ồ ạt đang diễn ra hiện nay các trƣờng sƣ phạm ở các tỉnh hay các trƣờng mới nâng cấp, thành lập có khoa sƣ phạm. Ở Hội thảo này, giải pháp rèn luyện năng lực tự học, tự nghiên cứu cho sinh viên sƣ phạm đã đƣợc nhiều tác giả đề cập đến với những góc độ và khía cạnh khác nhau. Tác giả Hoàng Thúc Lân, Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội đã nêu lên mối quan hệ giữa nghiên cứu khoa học (NCKH) với nâng cao năng lực nghề nghiệp cho sinh viên sƣ phạm. Tác giả đề cập đến vai trò của NCKH đối với sinh viên sƣ phạm, đó là: (1) NCKH giúp sinh viên rèn luyện năng lực tƣ duy sáng tạo; (2) NCKH giúp sinh viên bổ sung, cập nhật kiến thức; (3) NCKH giúp sinh viên có khả năng rèn luyện tƣ duy sáng tạo cho ngƣời học sau này; Và (4) NCKH giúp sinh viên nhìn nhận vấn đề một cách hệ thống, logic, khách quan, khoa học. Vấn đề NCKH đối với học sinh phổ thông đã đƣợc Bộ GD&ĐT triển khai khoảng 4 năm gần đây và đƣợc coi là một trong những điểm nhấn mới của GD&ĐT nƣớc ta hiện nay. Vì vậy, sinh viên sƣ phạm cần phải trang bị cho mình những kiến thức và kỹ năng tự học, nghiên cứu khoa học để hƣớng dẫn học sinh NCKH sau này. Cùng quan điểm này, tác giả Hoàng Ngọc Hùng, Trƣờng ĐHSP Đà Nẵng nêu lên vấn đề cần đổi mới căn bản và toàn diện hoạt động rèn luyện kỹ năng NCKH ứng dụng cho sinh viên sƣ phạm, để sau này ra trƣờng, họ tiếp tục nghiên cứu ở trƣờng phổ thông. Một số bài viết của các tác giả nêu lên giải pháp nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho sinh viên sƣ phạm ở những bộ môn khác nhau. Hai tác giả ThS. Đào Thị Huệ và ThS. Nguyễn Thu Hà, khoa Xã hội, Trƣờng CĐSP Hà Tây, Hà Nội đề cập đến việc phát triển năng lực tự học, tự nghiên cứu cho sinh viên cao đẳng sƣ phạm thông qua phân môn Văn học Việt Nam. Tác giả Nguyễn Mạnh Hƣởng, Trƣờng ĐHSP Hà Nội đề cập đến việc rèn luyện năng lực tự học, tự nghiên cứu cho sinh viên khoa Lịch sử Trƣờng Đại học Sƣ phạm. TS.Hà Thị Lịch và ThS. Đỗ Khắc Thanh đã đề xuất các giải pháp bổ ích nhằm tăng cƣờng chất lƣợng hoạt động tự học cho sinh viên sƣ phạm…. Vấn đề tự học, tự nghiên cứu của giáo viên phổ thông không phải đƣợc đặt ra bây giờ, mà trong lịch sử phát triển giáo dục nƣớc nhà, vấn đề này đã đƣợc đặt ra và 12 Nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đã có những thành công nhất định. GS.VS. Nguyễn Cảnh Toàn trả lời câu hỏi: “Nhờ đâu mà chất lƣợng giáo dục thời trƣớc tốt?”, một cách quyết đoán: “Không phải nhờ trình độ của thầy, vì đa số thầy không đƣợc đào tạo chuẩn; không phải nhờ vào cơ sở vật chất, vì trƣờng lớp đều tạm bợ mà chính nhờ vào TỰ HỌC, tự học của trò và tự học của thầy”. Tuy nhiên, trong giai đoạn vừa qua, việc tự học, tự nghiên cứu của giáo viên chƣa đƣợc các nhà trƣờng coi trọng, dẫn đến năng lực tự học, tự nghiên cứu của giáo viên còn hạn chế, không đáp ứng với sự đổi mới liên tục của cuộc sống và của giáo dục. Bƣớc vào giai đoạn mới, trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đổi mới chƣơng trình, sách giáo khoa theo hƣớng tiếp cận năng lực của học sinh…, vấn đề tự học, tự nghiên cứu trở nên quan trọng và cấp thiết hơn bao giờ hết. 34 bài viết đƣợc đăng trong ký yếu này đã thể hiện tâm huyết và trăn trở của các nhà khoa học, nhà giáo, các em sinh viên sƣ phạm. Các tác giả đã đƣợc đề cập về tự học, tự nghiên cứu của giáo viên, trên các phƣơng diện: lý luận, thực trạng, giải pháp, và định hƣớng phát triển tự học, tự nghiên cứu. Ban Tổ chức Hội thảo hy vọng rằng những tham luận đƣợc trình bày trên diễn đàn, cũng nhƣ những bài viết đƣợc đăng trong kỷ yếu sẽ đƣợc quan tâm chú ý, trao đổi và thảo luận tại Hội thảo. Trong khuôn khổ của Hội thảo này, chúng tôi hy vọng các đại biểu có thể tìm đƣợc tiếng nói chung, để sau Hội thảo chúng ta có những tác động tích cực, định hƣớng cho các trƣờng phổ thông, trƣờng sƣ phạm trong việc nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu của giáo viên và sinh viên sƣ phạm. Do khuôn khổ của Kỷ yếu có hạn, Ban Tổ chức không thể đăng hết các bài của các tác giả gửi đến Hội thảo, mong các nhà khoa học thông cảm. Viện Nghiên cứu Giáo dục, Trƣờng Đại học Sƣ phạm Tp. Hồ Chí Minh rất mong sự cộng tác của các nhà khoa học, các nhà giáo, các nhà quản lý giáo dục và các em sinh viên ở những hội thảo sau. Ban Tổ chức Hội thảo xin trân trọng cảm ơn các nhà khoa học, nhà quản lý giáo dục, các nhà giáo ở trƣờng ở trƣờng đại học, cao đẳng và trƣờng phổ thông, các em sinh viên sƣ phạm đã gửi bài viết tới Hội thảo và toàn thể đại biểu tham dự hôm nay. Những ý kiến đóng góp của các đại biểu tham dự sẽ góp phần quyết định sự thành công của Hội thảo. VIỆN NGHIÊN CỨU GIÁO DỤC 13 Nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục 14 Nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục PHẦN 1 TỰ HỌC, TỰ NGHIÊN CỨU VÀ CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC TỰ HỌC, TỰ NGHIÊN CỨU CHO ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN PHỔ THÔNG 15 Nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục 16 Nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục TỰ HỌC LÀ CON ĐƢỜNG ĐỂ HOÀN THIỆN VÀ PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP CỦA GIÁO VIÊN PHỔ THÔNG PGS.TS Ngô Minh Oanh1 Nhiều nghiên cứu khoa học về những ngƣời thành đạt đều cho thấy khả năng tự học, tự nghiên cứu và ý chí vƣơn lên bằng tự học rất cao. Quan niệm về tự học là một quan niệm rất rộng, nó không chỉ sự học khi không có thầy bên cạnh, mà ngay cả khi học tập với sự hƣớng dẫn của thầy thì khả năng tự học, tự nghiên cứu cũng quyết định sự thành công trong học tập rất lớn. Trong cuộc đời của một con ngƣời, thời gian ngồi trên ghế nhà trƣờng là một thời gian ngắn so với thời gian còn lại khi ra đời. Cùng với thời gian có hạn, kiến thức đƣợc thầy, cô trang bị trong nhà trƣờng cũng chỉ là những kiến thức cơ bản nhất, trong lúc đó tri thức loài ngƣời thì thƣờng xuyên phát triển cùng với sự phát triển không ngừng của cuộc sống. Vì thế tất cả mọi ngƣời, trong đó có đội ngũ giáo viên phổ thông muốn đáp ứng đƣợc yêu cầu nghề nghiệp thì phải không ngừng tự học, tự nghiên cứu. Trong bối cảnh hiện nay đòi hỏi ngƣời giáo viên phải có những nỗ lực cao mới hoàn thành đƣợc nhiệm vụ mà xã hội và nhân dân giao phó. Ngoài việc phải có phẩm chất chính trị, dạo đức của ngƣởi thầy giáo; có năng lực chuyên môn, tức là nắm vững những nội dung tri thức của bộ môn mà mình giảng dạy, ngƣời giáo viên còn phải có năng lực nghiệp vụ sƣ phạm để chuyển tải những kiến thức đến học sinh, tổ chức cho học sinh tích cực, chủ động tự tìm kiếm kiến thức nhằm đạt đƣợc yêu cầu kiến thức và kỹ năng theo chuẩn. Ngƣời giáo viên cũng cần có những năng lực cần thiết cho hoạt động xã hội, năng lực nghiên cứu khoa học, cập nhật kiến thức và phƣơng pháp mới để phục vụ cho dạy học có hiệu quả cao. Tuy nhiên, không phải sau khi ra trƣờng, giáo viên phổ thông nào cũng có thể có điều kiện để tham gia các lớp học liên quan để nâng cao những năng lực nói trên. Vì thế, muốn hoàn thiện và nâng cao năng lực nghề nghiệp chỉ có một cách chủ yếu là bằng con đƣờng tự học. Vấn đề tự học của giáo viên phổ thông là một yêu cầu tất yếu để hoàn thiện và phát triển nghề nghiệp, nếu không muốn trở thành ngƣời ngoài cuộc trong sự vận động và phát triển của giáo dục và nhà trƣờng. Có thể kể ra đây mấy lý do buộc mọi ngƣời nói chung và giáo viên nói riêng phải chăm lo việc tự học: Thứ nhất, nhƣ đã nói ở trên, do thời gian ngồi trên ghế nhà trƣờng có xu hƣớng ngày càng rút ngắn nên những kiến thức nhà trƣờng trang bị cho sinh viên chỉ là những kiến thức cơ bản nhất, tinh túy nhất, chú trọng trang bị phƣơng pháp là chủ yếu, nên ngƣời giáo viên muốn có kiến thức sâu rộng, uyên thâm trong giảng dạy thì phải tự học thêm để mở rộng kiến thức. 1 Viện Nghiên cứu Giáo dục, Trƣờng ĐHSP Thành phố Hồ Chí Minh. 17 Nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục Thứ hai, với sự phát triển không ngừng của cuộc sống, nhất là cuộc cách mạng khoa học công nghệ đang phát triển nhƣ vũ bão, khối lƣợng kiến thức không ngừng tăng lên theo cấp số nhân, nếu giáo viên không tự học, tự tích lũy thêm thì sẽ trở thành ngƣời tụt hậu trong lĩnh vực chuyên môn của mình, không đáp ứng đƣợc yêu cầu nghề nghiệp. Thứ ba, sự thay đổi nhanh chóng của phƣơng pháp tiếp cận khoa học, nhất là trong lĩnh vực giáo dục. Những nghiên cứu tâm - sinh lý đối tƣợng học sinh, những quy luật giáo dục, dạy học, những phƣơng pháp, kĩ thuật dạy học mới ngày càng sát hơn với đối tƣợng giảng dạy của giáo viên là học sinh, một đối tƣợng luôn thay đổi nhanh chóng đòi hỏi giáo viên phải tự học, tự bồi dƣỡng thêm những hiểu biết về khoa học giáo dục và năng lực phƣơng pháp. Trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay, trong đó có quan niệm mới về đổi mới phƣơng pháp dạy học, việc thƣờng xuyên nâng cao trình độ, cập nhật những kiến thức và phƣơng pháp mới bằng con đƣờng tự học có ý nghĩa sống còn với việc hoàn thiện và phát triển nghề nghiệp của giáo viên. Đổi mới phƣơng pháp dạy học là một quá trình chuyển từ ―quá trình giáo dục áp đặt, truyền đạt từ bên ngoài trở thành quá trình hoạt động của bản thân ngƣời học và ngƣời thầy từ chỗ là ngƣời truyền đạt kiến thức nay trở thành ngƣời hƣớng dẫn, tổ chức, trọng tài, cố vấn cho ngƣời học tiến hành các hoạt động học để đạt đƣợc mục đích giáo dục. Nhƣ vậy, từ chỗ là chuyên gia về việc dạy, ngƣời giáo viên trở thành chuyên gia về việc học, thầy học.‖2 Cụ thể hơn, quá trình dạy học là giúp học sinh tìm hiểu mình học nhƣ thế nào, tức là giúp học sinh có ý thức về ý thức của mình, tƣ duy về tƣ duy của mình. Ngƣời giáo viên tiến hành các hoạt động giúp học sinh tự đánh giá đƣợc các quá trình, cách thức và sách lƣợc học, tự xác định đƣợc cái đặc trƣng, cái bất biến của chúng để có thể ứng dụng vào các tình huống học mới. Thực chất của quá trình học là quá trình học cách học, trong đó nhấn mạnh đến học cách tự học; và vấn đề đặt ra là ngƣời giáo viên không thể không trải qua quá trình tự học đó của học sinh mà còn phải là một sự trải nghiệm thuần thục quá trình đó, phải ―biết mƣời dạy một‖ mới mong quá trình ―dạy học cách học‖ đạt đƣợc hiệu quả cao. Hiện nay, bên cạnh những giáo viên có ý thức học tập nâng cao trình độ, không phải không có một bộ phận giáo viên tự bằng lòng với khả năng hiện có, cho rằng những kiến thức và phƣơng pháp đã tiếp nhận đƣợc trong trƣờng đại học cùng với thâm niên kinh nghiệm đã có sẽ giúp họ hoàn thành tốt thiên chức ngƣời thầy trong quá trình dạy học của mình. Thực tế, trong những chu kì bồi dƣỡng thƣờng xuyên cho giáo viên, ngoài những hạn chế về công tác tổ chức, đội ngũ giảng viên và tính mới của các chuyên đề bồi dƣỡng… một nguyên nhân không kém phần quan trọng là ý thức chƣa cao của một bộ phận giáo viên khiến cho việc vắng mặt trong các buổi học và đối phó với thi cử trở nên phổ biến. Chủ nghĩa kinh nghiệm và sự tự tin thái quá đã là lực cản không nhỏ đến quá trình tự học, tự nâng cao trình độ của giáo viên phổ thông. 2 Michel Develay (1998), Một số vấn đề về đào tạo giáo viên, NXB Giáo Dục, Hà Nội, Tr. 4. 18 Nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục Giáo viên phổ thông của chúng ta hiện nay thƣờng là thực hiện chƣơng trình giảng dạy theo kế hoạch đã quy định sẵn, nội dung kiến thức đã có trong chƣơng trình và sách giáo khoa (đƣợc coi nhƣ là pháp lệnh) nên giáo viên chỉ cần thực hiện đúng kế hoạch giảng dạy và truyền thụ kiến thức trong sách giáo khoa, đảm bảo cho học sinh có thể tham gia tốt các kì thi là hoàn toàn yên tâm. Trong các trƣờng sƣ phạm chƣa có những môn học về xây dựng và thiết kế chƣơng trình nên giáo viên cũng không cần phải biết và sáng tạo các quá trình dạy học (các con đƣờng dạy học) hƣớng tới một chuẩn đầu ra nhƣ quy định. Giáo viên không thể hoặc không muốn đi chệch ra khỏi con đƣờng truyền thống của dạy học là bám sát chƣơng trình và sách giáo khoa, thiếu đi sự sáng tạo cần có để dẫn dắt học sinh đến mục tiêu một cách hấp dẫn và hiệu quả. Thiết nghĩ, trong khi chờ việc thực hiện đề án đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục mà trƣớc mắt là đổi mới chƣơng trình và sách giáo khoa sau năm 2015, thì đây là một nội dung mà giáo viên phổ thông cần phải tự nghiên cứu để hoàn thiện năng lực nghề nghiệp của mình. Hiện nay, ở các nƣớc có nền giáo dục phát triển đều có nhiều bộ sách giáo khoa trên cơ sở một chƣơng trình, vì thế một mặt giáo viên sẽ có một khoảng trời rộng mở cho sự lựa chọn những nội dung tốt nhất cho dạy học, nhƣng đồng thời cũng đặt giáo viên trƣớc thách thức là làm sao không đi chệc khỏi chƣơng trình quy định và vẫn hƣớng tới mục tiêu đã định đó chuẩn đầu ra của cấp học, lớp học. Với đề án Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục sau năm 2015, nền giáo dục nƣớc ta cũng sẽ có nhiều môn học có ít nhất hai bộ sách giáo khoa và các tài liệu dạy học khác. Vì thế, giáo viên chƣa từng đƣợc trang bị những kiến thức về xây dựng và thực hiện chƣơng trình phải tự tìm hiểu để có thể vận dụng vào quá trình tìm kiếm tƣ liệu, thiết kế bài giảng và triển khai thực hiện bài giảng ở trên lớp… hƣớng tới mục tiêu đào tạo. Đây là một ví dụ trong những nội dung tự học mà giáo viên cần lƣu ý trong thời gian tới. Về những giải pháp cho công việc tự học của giáo viên phổ thông trong hoàn cảnh bộn bề công việc của một ngƣời giáo viên nhƣ hiện nay, chúng tôi nghĩ rằng, yếu tố quan trọng hàng đầu là ngƣời giáo viên phải nhận thức đƣợc sự cần thiết và lợi ích của việc tự học, từ đó mới có quyết tâm và tìm đƣợc niềm say mê, hứng thú trong quá trình tự học, bỡi ―tự học, tự đào tạo là con đƣờng phát triển nội sinh‖3 của mỗi ngƣời. Mà chỉ có con đƣờng phát triển bằng nội lực thì kết quả thu đƣợc mới hiệu quả và vũng chắc. Hơn ai hết mỗi ngƣời giáo viên tự soi mình, biết mình đang thiếu những kiến thức gì, từ đó xây dựng kế hoạch tự học, tự bồi dƣỡng phù hợp với hoàn cảnh và điều kiện công tác. Nếu không thể theo học đƣợc các lớp bồi dƣỡng kiến thức, phƣơng pháp thì việc xây dựng cho mình một tủ sách cá nhân, trong đó chú trọng đến các loại sách công cụ nhƣ các loại từ điển, sách tra cứu chuyên môn và luôn cập nhật đƣợc các sách mới về chuyên ngành… sẽ giúp giáo viên đắc lực trong quá trình tự học. Năng lực ngoại ngữ, năng lực công nghệ thông tin… cũng là những phƣơng tiện rất quan trọng cho việc tự học. 3 Nguyễn Cảnh Toàn – Nguyễn Kỳ (1997), Nghiên cứu và phát triển tự học – tự đào tạo, sách Tự học tự đào tạo tƣ tƣởng chiến lƣợc của giáo dục Viện Nam, NXB Giáo dục, HN, tr. 8. 19 Nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho giáo viên phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục Tóm lại, con đƣờng tự học có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc hoàn thiện và phát triển năng lực nghề nghiệp của giáo viên. Với lƣơng tâm và chức nghiệp của ngƣời thầy giáo, tùy theo điều kiện và hoàn cảnh cụ thể mỗi giáo viên phải không ngừng nâng cao trình độ bằng con đƣờng tự học mới đáp ứng đƣợc yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp giáo dục nói riêng và yêu cầu của sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc nói chung. Tài liệu tham khảo 1. Thu giang Nguyễn Duy Cần (1999), Tôi tự học, NXB Thanh Niên, Hà Nội. 2. Vũ Quốc Chung – Lê Hải Yến (2003), Để tự học đạt hiệu quả, NXB Đại học Sƣ phạm, Hà Nội. 3. Michel Develay (1998), Một số vần đề về đào tạo giáo viên (biên dịch), NXB Giáo Dục, Hà Nội. 4. Nguyễn Văn Lê (1998), Cơ sở khoa học của sự sáng tạo, NXB Giáo Dục, Hà Nội. 5. Bùi Trọng Liễu (2005), Chung quanh việc học, NXB Thanh Niên, Hà Nội. 6. Jurgen Wolff (2009), Tập trung – sức mạnh của tƣ duy có mục tiêu, NXB Lao Động – Xã Hội, Hà Nội. 7. Patrice Pelpel (1998), Tự đào tạo để dạy học, NXB Giáo Dục, Hà Nội. 8. Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển tự học (1997), Tự học tự đào tạo tƣ tƣởng chiến lƣợc của phát triển giáo dục Việt Nam, NXB Giáo Dục, Hà Nội. 20