Tài liệu Nâng cao năng lực cạnh tranh của dịch vụ chuyển phát nhanh tại bưu điện tỉnh nghệ an

BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG NGUYỄN THỊ THÙY DUNG NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DỊCH VỤ CHUYỂN PHÁT NHANH TẠI BƯU ĐIỆN TỈNH NGHỆ AN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHÁNH HÒA - 2017 BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG NGUYỄN THỊ THÙY DUNG NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DỊCH VỤ CHUYỂN PHÁT NHANH TẠI BƯU ĐIỆN TỈNH NGHỆ AN LUẬN VĂN THẠC SĨ Ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60340102 Quyết định giao đề tài: 678/QĐ-ĐHNT ngày 30/8/2016 Quyết định thành lập hội đồng: 696/QĐ-ĐHNT ngày 07/8/2017 Ngày bảo vệ: 23/8/2017 Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN VĂN NGỌC Chủ tịch Hội Đồng: TS. LÊ CHÍ CÔNG Khoa sau đại học: KHÁNH HÒA - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan mọi kết quả của đề tài: “Nâng cao năng lực cạnh tranh của dịch vụ chuyển phát nhanh tại Bưu điện tỉnh Nghệ An” là công trình nghiên cứu của riêng tôi và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào khác cho tới thời điểm này. Khánh Hòa, ngày 10 tháng 7 năm 2017 Tác giả Nguyễn Thị Thùy Dung iii LỜI CẢM ƠN Tác giả xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, các thầy cô giảng viên Trường Đại học Nha Trang đã truyền đạt những kiến thức quý báo, tạo môi trường tốt cho tác giả trong quá trình học tập và nghiên cứu. Để hoàn thành được Luận văn này, tác giả gửi lời cảm ơn sâu sắc tới Tiến sĩ Nguyễn Văn Ngọc đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu này. Để có được những số liệu phục vụ cho nghiên cứu đề tài, tác giả chân thành cảm ơn các chuyên gia là quản lý các phòng ban của Bưu điện tỉnh Nghệ An đã nhiệt tình cung cấp thông tin trong quá trình tôi thực hiện nghiên cứu tại địa phương. Sau cùng tác giả không quên nói lời cảm ơn sâu sắc đến gia đình, người thân và bạn bè đã ủng hộ, hỗ trợ tác giả trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu. Tôi xin chân thành cảm ơn! Khánh Hòa, ngày 10 tháng 7 năm 2017 Tác giả Nguyễn Thị Thùy Dung iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN.......................................................................................................... iii LỜI CẢM ƠN.................................................................................................................iv MỤC LỤC .......................................................................................................................v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................................... viii DANH MỤC BẢNG ......................................................................................................ix DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH, SƠ ĐỒ ........................................................................x TRÍCH YẾU LUẬN VĂN .............................................................................................xi MỞ ĐẦU .........................................................................................................................1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CẠNH TRANH VÀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH TRONG LĨNH VỰC DỊCH VỤ CHUYỂN PHÁT NHANH CỦA DOANH NGHIỆP .........................................................................................................6 1.1. Cơ sở lý luận về cạnh tranh, năng lực cạnh tranh.....................................................6 1.1.1. Cạnh tranh.............................................................................................................................. 6 1.1.2. Năng lực cạnh tranh............................................................................................................ 13 1.2. Dịch vụ chuyển phát nhanh của doanh nghiệp bưu chính......................................18 1.2.1. Khái niệm dịch vụ chuyển phát nhanh.............................................................................. 18 1.2.2. Phân loại dịch vụ chuyển phát nhanh................................................................................ 19 1.2.3. Đặc điểm kinh tế kỹ thuật của dịch vụ chuyển phát nhanh ............................................. 20 1.3. Năng lực cạnh tranh dịch vụ chuyển phát nhanh của doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ bưu chính........................................................................................................................22 1.3.1. Khái niệm năng lực cạnh tranh dịch vụ chuyển phát nhanh của doanh nghiệp kinh doanh bưu chính............................................................................................................................ 22 1.3.2. Các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh dịch vụ ........................................................... 22 1.3.3. Các yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh dịch vụ EMS................................................ 26 1.3.4. Các yếu tố môi trường bên ngoài ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh dịch vụ EMS... 29 1.4. Khung phân tích của đề tài.................................................................................................... 34 1.5. Xây dựng ma trận hình ảnh cạnh tranh ..................................................................39 v 1.6. Kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh dịch vụ chuyển phát nhanh và bài học cho Bưu điện tỉnh Nghệ An...........................................................................................41 1.6.1. Bưu chính Đức với chiến lược đa dạng hóa sản phẩm, cải tiến chất lượng dịch vụ và mở rộng mạng lưới.............................................................................................................................. 41 1.6.2. Bưu chính Singapore phát triển dịch vụ chuyển phát nhanh phục vụ thương mại điện tử ........................................................................................................................................... 41 1.6.3. Kinh nghiệm phát triển dịch vụ chuyển phát nhanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam..........................................................................................................................0 1.6.4. Những bài học kinh nghiệm cho Bưu điện tỉnh Nghệ An................................................. 2 Tóm tắt chương 1.............................................................................................................3 CHƯƠNG 2: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH DỊCH VỤ CHUYỂN PHÁT NHANH CỦA BƯU ĐIỆN TỈNH NGHỆ AN........................4 2.1. Khái quát chung về Bưu điện tỉnh Nghệ An ............................................................4 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Bưu điện tỉnh Nghệ An........................................ 4 2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của Bưu điện tỉnh Nghệ An ............................................................ 5 2.1.3. Cơ cấu tổ chức ...................................................................................................................... 6 2.1.4. Năng lực mạng lưới.............................................................................................................. 7 2.1.5. Kết quả tình hình sản xuất kinh doanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An từ năm 2013-2016.... 9 2.2. Thực trạng năng lực cạnh tranh của dịch vụ Chuyển phát nhanh tại Bưu điện tỉnh Nghệ An.........................................................................................................................15 2.2.1. Năng lực tài chính................................................................................................15 2.2.2. Năng lực mạng lưới vận chuyển dịch vụ Chuyển phát nhanh ........................................ 19 2.2.3. Năng lực tổ chức sản xuất kinh doanh dịch vụ Chuyển phát nhanh............................... 21 2.2.4. Thực trạng thị trường dịch vụ Chuyển phát nhanh .......................................................... 25 2.2.5. Kết quả hoạt động kinh doanh dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điện Nghệ An giai đoạn 2013-2016 ............................................................................................................................ 27 2.3. Năng lực cạnh tranh dịch vụ bưu chính chuyển phát của Bưu điện tỉnh Nghệ An so với các đối thủ chính .....................................................................................................31 vi 2.3.1. Thị phần dịch vụ chuyển phát nhanh...................................................................31 2.3.2. Giá cả dịch vụ ......................................................................................................32 2.3.3 Tổng hợp ý kiến đánh giá của các chuyên gia................................................................... 35 2.3.4. Xây dựng ma trận hình ảnh cạnh tranh ...............................................................37 Tóm tắt chương 2: .........................................................................................................40 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH DỊCH VỤ CHUYỂN PHÁT NHANH CỦA BƯU ĐIỆN TỈNH NGHỆ AN ĐẾN NĂM 2020..... 42 3.1. Mục tiêu và phương hướng của Bưu điện tỉnh Nghệ An đến năm 2020.......................... 42 3.2. Một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh dịch vụ bưu chính chuyển phát của bưu điện tỉnh Nghệ An....................................................................................43 3.2.1. Giải pháp về giá cước ..........................................................................................43 3.2.2. Đầu tư phát triển và duy trì nguồn nhân lực........................................................44 3.2.3. Nâng cao chất lượng dịch vụ ...............................................................................45 3.2.4. Nhóm giải pháp đổi mới và nâng cao sự thỏa mãn của khách hàng ...................46 3.2.5. Tăng cường hoạt động truyền thông và xúc tiến bán ..........................................47 3.2.6. Áp dụng cơ chế trích thưởng, giảm giá phù hợp với từng đối tượng khách hàng ...........48 3.2.7. Đầu tư phát triển hiện đại hóa mạng lưới và ứng dụng CNTT ...........................49 3.3. Kiến nghị ................................................................................................................49 Tóm tắt chương 3: .........................................................................................................50 KẾT LUẬN ...................................................................................................................51 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................52 PHỤ LỤC vii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BCCC Bưu chính Công cộng BCCI Bưu chính công ích BC Bưu cục BCCP Bưu chính chuyển phát BCUT Bưu chính ủy thác BCVT Bưu chính Viễn thông BĐT Bưu điện tỉnh CBCNVC Cán bộ công nhân viên chức CNTT Công nghệ thông tin CSKH Chăm sóc khách hàng DN Doanh nghiệp EMS Express Mail Service (Dịch vụ chuyển phát nhanh) HNC Công ty Cổ phần Hợp Nhất Việt Nam LĐ Lao động LLLĐ Lực lượng lao động NLCT Năng lực cạnh tranh NNL Nguồn nhân lực SGP Công ty Cổ phần Bưu chính Viễn thông Sài Gòn SXKD Sản xuất kinh doanh TCT Tổng Công ty UPU Universal postal union-Liên minh bưu chính thế giới VNPOST Tổng Công ty Bưu chính Việt Nam VNPT Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam VTP Công ty TNHH một thành viên Bưu chính Viettel viii DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1: Kết cấu của ma trận hình ảnh cạnh tranh......................................................40 Bảng 2.1: Mạng Bưu cục Bưu điện tỉnh Nghệ An tính đến ngày 30/06/2016 ................7 Bảng 2.2: Kết quả SXKD của Bưu điện tỉnh Nghệ An từ năm 2013-2016 ..................10 Bảng 2.3: Danh mục đơn vị hành chính tỉnh Nghệ An .................................................12 Bảng 2.4: Quy mô nguồn vốn của Bưu điện tỉnh Nghệ An năm 2016 .........................15 Bảng 2.5: Sản lượng dịch vụ Chuyển phát nhanh (EMS) giai đoạn 2012 – 2016 ........29 Bảng 2.6: Doanh thu dịch vụ EMS giai đoạn 2012 - 2016 ...........................................29 Bảng 2.7: Tỷ trọng doanh thu dịch vụ EMS..................................................................31 Bảng 2.8: Thị phần dịch vụ chuyển phát nhanh (EMS) tại Nghệ An 2014 – 2016 ......32 Bảng 2.9: Giá cước dịch vụ Chuyển phát nhanh nội tỉnh giữa BĐT Nghệ An và các doanh nghiệp đối thủ .....................................................................................................33 Bảng 2.10: Giá cước dịch vụ Chuyển phát nhanh liên tỉnh đến 300km giữa BĐT Nghệ An và các doanh nghiệp đối thủ ....................................................................................34 Bảng 2.11: Giá cước dịch vụ Chuyển phát nhanh liên tỉnh trên 300km giữa BĐT Nghệ An và các doanh nghiệp đối thủ ....................................................................................34 Bảng 2.12: Tổng hợp kết quả khảo sát về năng lực cạnh tranh của dịch vụ chuyển phát nhanh tại Bưu điện tỉnh Nghệ An (n=12)......................................................................35 Bảng 2.13: Mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến năng lực cạnh tranh của dịch vụ CPN (n=12) ...................................................................................................................38 Bảng 2.14: Ma trận hình ảnh cạnh tranh đánh giá năng lực cạnh tranh về dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An và các đối thủ ....................................39 ix DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH, SƠ ĐỒ Biểu đồ 1.1: Năng lực cạnh tranh của Việt Nam so với một số nước trong khu vực năm 2012... 15 Biểu đồ 2.1: Tốc độ tăng trưởng doanh thu qua các năm 2013-2016 ...........................10 Biểu đồ 2.2: Sản lượng EMS các năm 2012 -2016 .......................................................29 Biểu đồ 2.3: Doanh thu EMS các năm 2012 -2016.......................................................30 Biểu đồ 2.4: Tỷ trọng doanh thu dịch vụ EMS giai đoạn 2012-2016 ..........................31 Hình 1.1: Mô hình 5 áp lực cạnh tranh của M. Porter...................................................31 Hình 2.1: Trụ sở chính của Bưu điện tỉnh Nghệ An........................................................5 Hình 2.2: Mô hình tổ chức Bưu điện tỉnh Nghệ An ........................................................6 Sơ đồ 1.1: Khung lý thuyết nâng cao năng lực cạnh tranh dịch vụ EMS của doanh nghiệp bưu chính ...........................................................................................................34 x TRÍCH YẾU LUẬN VĂN Bưu điện tỉnh Nghệ An là đơn vị thành viên của Tổng công ty Bưu chính Việt Nam, hoạt động kinh doanh các dịch vụ bưu chính trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Trong đó, dịch vụ bưu chính chuyển phát luôn đóng vai trò chủ lực chiếm tỷ trọng hơn 30% tổng doanh thu, với tốc độ tăng trưởng bình quân giai đoạn 2014- 2016 đạt trên 19,2%/ năm1. Ngoài ra, dịch vụ bưu chính chuyển phát của Bưu điện tỉnh Nghệ An cũng đang phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt của hơn 20 doanh nghiệp khác cùng tham gia loại dịch vụ này làm cho thị phần của đơn vị có xu hướng giảm. Trong bối cảnh khó khăn đó, Bưu điện tỉnh Nghệ An vẫn giữ vững vị trí số 1 trên thị trường bưu chính chuyển phát trên toàn tỉnh cả về thị phần, độ bao phủ của mạng lưới cũng như tổng số doanh thu, sản lượng dịch vụ. Trong khi đó, cơ cấu bộ máy tổ chức sản xuất chưa thật sự năng động, mạng lưới rộng khắp nhưng khai thác chưa hiệu quả, nguồn nhân lực đông đảo nhưng chưa đáp ứng dược yêu cầu đòi hỏi trong thời kỳ hội nhập và phát triển. Trước những khó khăn thách thức nêu trên, để nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường dịch vụ Bưu chính chuyển phát, đặc biệt lĩnh vực chuyển phát nhanh, Bưu điện tỉnh Nghệ An cần có những giải pháp hữu hiệu để nâng cao năng lực cạnh tranh dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An. Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài “Nâng cao năng lực cạnh tranh của dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An” là hết sức cần thiết, có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn. Đề tài tập trung đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An, phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh dịch vụ. Để phục vụ cho việc nghiên cứu, chúng tôi đã tiến hành sử dụng các phương pháp bao gồm: phương pháp xử lý số liệu thứ cấp qua báo cáo của Bưu điện tỉnh Nghệ An giai đoạn 2012-2016, phương pháp chuyên gia, ma trận hình ảnh cạnh tranh, xây dựng ma trận SWOT. Luận văn phân tích năng lực cạnh tranh dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An trên các góc độ: Thứ nhất, đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An cho thấy Bưu điện tỉnh Nghệ An còn nhiều hạn chế trong hoạt động này như chất lượng dịch vụ thiếu ổn định, mạng lưới phân phối rộng nhưng chưa khai thác hiệu quả, quy trình sản xuất khai thác dịch vụ còn rườm rà, phức tạp, chồng chéo, thiếu lao động quản lý, trình độ người lao động còn thấp, năng suất lao động xi chưa cao, mô hình quản lý chưa phù hợp, môi trường làm việc kém hấp dẫn, không đáp ứng được nhu cầu của các phân khúc kinh doanh mang lại doanh thu lớn. Nguyên nhân chính là do trình độ quản lý còn yếu kém, trình độ công nhân viên chức còn thấp chưa có ý thức về chất lượng và quản lý chất lượng dịch vụ còn hạn chế, hiệu quả nguồn tài sản chưa cao và chưa sử dụng hết công suất của mạng lưới phân phối rộng; đầu tư dàn trải không mang lại hiệu quả cao, lãnh đạo chưa thực sự nắm được nhu cầu của nhân viên, chính sách đãi ngộ bất hợp lý dẫn tới việc mất nhân tài và chưa thu hút được người tài cho Bưu điện tỉnh Nghệ An. Thứ hai, phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến năng lực dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An về nhân tố bên trong, về các áp lực cạnh tranh của Bưu điện tỉnh Nghệ An. Kết quả phân tích cho thấy, nhân tố tác động mạnh nhất đến năng lực cạnh tranh dịch vụ bưu chính chuyển phát là chất lượng sản phẩm, tiếp theo là giá cả, năng lực xúc tiến, mạng lưới phân phối, năng lực phục vụ và cuối cùng là nhân tố thương hiệu. Bên cạnh đó, tác giả so sánh một số chỉ tiêu chính đánh giá năng lực cạnh tranh năng lực cạnh tranh dịch vụ bưu chính chuyển phát của Bưu điện tỉnh Nghệ An (chỉ tiêu mạng lưới phân phối, giá cả, chất lượng, thị phần một số dịch vụ bưu chính chuyển phát chính) với các đối thủ cạnh tranh chính là Bưu chính Viettel (VTP), Bưu chính Sài gòn (SPT), tác giả đi vào đánh giá thực trạng nhằm trả lời các câu hỏi nghiên cứu; Từ nguyên nhân của các điểm yếu tác giả sẽ đề xuất các giải pháp để nâng cao năng lực cạnh tranh dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An đến năm 2020. Trên cơ sở lý luận về cạnh tranh và nâng cao năng lực cạnh tranh, đánh giá thực trạng kết quả SXKD và năng lực cạnh tranh dịch vụ bưu chính chuyển phát của Bưu điện tỉnh Nghệ An, chúng tôi đề xuất một số giải pháp cần thực hiện nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh dịch vụ bưu chính chuyển phát của Bưu điện tỉnh Nghệ An trong thời gian tới là (1) giải pháp về giá cước, (2) Đầu tư phát triển và duy trì nguồn nhân lực, (3) Nâng cao chất lượng dịch vụ, (4) Nhóm giải pháp đổi mới và nâng cao sự thỏa mãn của khách hàng, (5) Tăng cường hoạt động truyền thông và xúc tiến bán, (6) Áp dụng cơ chế trích thưởng, giảm giá phù hợp với từng đối tượng khách hàng, (7) Đầu tư phát triển hiện đại hóa mạng lưới và ứng dụng CNTT. Và cuối cùng là đề xuất kiến nghị với Tổng Công ty Bưu chính Việt Nam và với nhà nước. Từ khóa: Bưu điện, Dịch vụ chuyển phát nhanh, Năng lực cạnh tranh, Nghệ An. xii MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Tổng công ty Bưu điện Việt Nam (VNPOST) là Doanh nghiệp Nhà nước trực thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông, là doanh nghiệp chuyển phát duy nhất được Nhà nước đặt hàng cung cấp dịch vụ bưu chính công ích phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội và đảm bảo an ninh quốc phòng. Trong những năm qua Tổng công ty Bưu điện Việt Nam (VNPOST) đã có những bước tiến đáng kể. Các dịch vụ Bưu chính đã, đang và ngày càng phát triển, đáp ứng nhu cầu của xã hội nói chung và góp phần đem lại doanh thu lớn cho Ngành nói riêng. Đặc biệt trong số đó, dịch vụ chuyển phát nhanh đã mang lại khối lượng doanh thu đáng kể cho lĩnh vực Bưu chính. Trong định hướng phát triển, Tổng công ty đã đề ra mục tiêu: đến năm 2020 doanh thu toàn đơn vị đạt 21.000 tỷ đồng, lợi nhuận phấn đấu đạt 500 - 600 tỷ đồng. Bưu điện Việt Nam tiếp tục khẳng định vai trò chủ đạo và dẫn đầu ngành bưu chính tại Việt Nam và trở thành doanh nghiệp bưu chính quốc gia hàng đầu khu vực Đông Nam Á, trong đó dịch vụ Bưu chính chuyển phát được xác định là dịch vụ lõi, là nền tảng để phát triển các dịch vụ tài chính bưu chính và phân phối, bán lẻ. Là đơn vị trực thuộc Tổng công ty Bưu điện Việt Nam, Bưu điện tỉnh Nghệ An là doanh nghiệp bưu chính duy nhất cung cấp các dịch vụ Bưu chính công ích tại địa bàn tỉnh Nghệ An. Hiện nay Bưu điện tỉnh Nghệ An có quy mô mạng lưới và doanh thu đứng thứ 3 trong toàn Tổng công ty Bưu điện Việt Nam (sau Thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội) cũng đặt mục tiêu là đơn vị bưu chính hàng đầu trên thị trường. Chuyển phát là một dịch vụ đặc trưng của ngành Bưu điện, mang lại nguồn thu ổn định cho Bưu điện tỉnh Nghệ An. Tuy nhiên, hiện dịch vụ này đang chịu sự cạnh tranh quyết liệt do sự phát triển nhanh chóng của các doanh nghiệp trong nước khác như Saigon Post, Viettel Post, Chuyển phát nhanh 247 cùng các doanh nghiệp vận tải hàng hoá khác…. thì khách hàng sẽ ngày càng có nhiều cơ hội lựa chọn nhà cung ứng dịch vụ. Để đáp ứng được những kỳ vọng, nhu cầu của khách hàng, các doanh nghiệp kinh doanh lĩnh vực chuyển phát cần phải chú trọng vào các thế mạnh của mình, có chiến lược kinh doanh phù hợp với từng phân khúc thị trường, khách hàng thì mới tồn tại và phát triển được. 1 Việc nghiên cứu để nâng cao năng lực cạnh tranh của dịch vụ chuyển phát nhanh sẽ góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh đối với dịch vụ chuyển phát nhanh của Tổng công ty Bưu điện nói chung và của Bưu điện tỉnh Nghệ An nói riêng, nâng cao năng lực cạnh tranh trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế. Đồng thời việc phân tích năng lực cạnh tranh của dịch vụ chuyển phát nhanh trong giai đoạn tới còn giúp Bưu điện tỉnh Nghệ An đánh giá được thị trường, có được những thông tin về khách hàng và đối thủ cạnh tranh, từ đó có kế hoạch cụ thể nhằm chiếm lĩnh thị trường chuyển phát nhanh trong và ngoài nước, nâng cao khả năng phát triển dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điện tỉnh. Xuất phát từ những yếu tố đó, tôi đã lựa chọn đề tài: “Nâng cao năng lực cạnh tranh của dịch vụ chuyển phát nhanh tại Bưu điện tỉnh Nghệ An”. Kết quả nghiên cứu đề tài sẽ góp phần thúc đẩy phát triển kinh doanh dịch vụ chuyển phát nhanh tại Bưu điện tỉnh Nghệ An - một dịch vụ then chốt đang bị cạnh tranh mạnh mẽ bởi các đối thủ cả trong và ngoài nước. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Phân tích, đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh trong cung cấp dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An, trên cơ sở đó đề xuất giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về cạnh tranh, năng lực cạnh tranh trong lĩnh vực cung ứng dịch vụ chuyển phát nhanh của doanh nghiệp. - Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An. - Phân tích, đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An với các đối thủ cạnh tranh trên thị trường. - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An đến năm 2020. 2 3. Câu hỏi nghiên cứu - Tình hình năng lực cạnh tranh dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An trong thời gian qua đã được thực hiện như thế nào? Những hạn chế và nguyên nhân? - Công tác kinh doanh dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An có những điểm đặc thù gì ? và cần phải giải quyết như thế nào để phù hợp các yêu cầu nâng cao chất lượng và hiệu quả kinh doanh ? - Trong xu thế hội nhập, phát triển bền vững, yêu cầu đặt ra cho công tác kinh doanh dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An như thế nào? Bưu điện tỉnh Nghệ An cần làm gì và làm như thế nào để nâng cao nâng cao năng lực canh tranh? 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu về năng lực cạnh tranh dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An. Phạm vi nghiên cứu: + Phạm vi về nội dung: Nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về cạnh tranh, năng lực cạnh tranh và năng lực cạnh tranh dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An. + Không gian nghiên cứu: Thị trường dịch chuyển phát nhanh ở tỉnh Nghệ An. + Thời gian nghiên cứu: Năng lực cạnh tranh dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An từ năm 2013 đến năm 2016 và giải pháp đến năm 2020. 5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp thu thập số liệu:  Số liệu thứ cấp: Được thu thập từ các báo cáo kinh doanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An và các nguồn khác.  Số liệu sơ cấp: Thông qua điều tra một số chuyên gia về lĩnh vực chuyển phát nhanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An và Tổng công ty Bưu điện Việt Nam. - Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng các phương pháp truyền thống như: 3 + Các phương pháp xử lý số liệu thứ cấp: thống kê, phân tích, so sánh, tổng hợp; + Phương pháp chuyên gia: Dựa trên ý kiến đánh giá và nhận định của những chuyên gia trong lĩnh vực chuyển phát nhanh trên địa bàn tỉnh Nghệ An; + Ma trận hình ảnh cạnh tranh: Sử dụng Ma trận hình ảnh cạnh tranh nhằm xác định vị thế của đối tượng nghiên cứu đối với các đối thủ cạnh tranh trực tiếp; Từ đó đề xuất các chiến lược nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điệntỉnh Nghệ An. 6. Tổng quan tình hình nghiên cứu Qua việc tìm hiểu các công trình đã nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận văn như: Đề tài “Nâng cao năng lực cạnh tranh dịch vụ bưu chính chuyển phát tại bưu điện tỉnh Hậu Giang” Luận văn thạc sỹ, Đại học Nha Trang, Nguyễn Minh Thương (2012); Đề tài “Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh trong kinh doanh bưu chính của bưu điện tỉnh Khánh Hòa đến năm 2015” Luận văn thạc sỹ, Đại học Nha Trang, Nguyễn Thị Mai Hiền, 2010 ; Đề tài “Nâng cao năng lực cạnh tranh dịch vụ bưu chính chuyển phát của Bưu điện tỉnh Bắc Kạn” , Luận văn thạc sỹ, Đại học kinh tế Thái Nguyên, Tiêu Thị Hoàng Hợp, 2010; và đề tài “Một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của Bưu điện tỉnh Nam Định trong cung cấp các dịch vụ bưu chính chuyển phát nhanh” , Luận văn thạc sỹ, Đại học kinh tế Thái Nguyên, Kim Thị Thu Minh, 2010 cho thấy, cho đến nay về cơ bản các công trình đã nghiên cứu được các vần đề sau: Những lý luận cơ bản về dịch vụ, dịch vụ bưu chính, chất lượng dịch vụ bưu chính, các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ bưu chính và năng lực cạnh tranh dịch vụ bưu chính chuyển phát. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu: Nghiên cứu năng lực cạnh tranh dịch vụ bưu chính dưới sự tác động toàn cầu hoá. Đặc biệt từ khi Bưu chính tách khỏi Viễn thông hoạt động độc lập. Nghiên cứu năng lực cạnh tranh thông qua việc nghiên cứu chất lượng bưu chính, chỉ tiêu phản ánh chất lượng bưu chính, quy trình quản lý chất lượng bưu chính khi có sự tham gia canh tranh khốc liệt của các doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực bưu chính trong nước và quốc tế.Nghiên cứu chất lượng dịch vụ bưu chính, thông qua sự đánh giá của khách hàng…Từ đó tìm kiếm các giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của dịch vụ Bưu chính trong đó có dịch vụ chuyển phát nhanh.Trên cơ sở các đề tài đã nghiên cứu, những vấn đề cần tiếp tục được 4 nghiên cứu, tác giả đề xuất thực hiện đề tài luận văn nhằm giải quyết các vấn đề về năng lực cạnh tranh của dịch vụ chuyển phát nhanh trong điều kiện của Bưu điện Tỉnh Nghệ An.Các kết quả trong nghiên cứu sẽ gắn với điều kiện thực tế của Bưu điện Tỉnh Nghệ An. 7. Đóng góp của đề tài - Về mặt lý luận: Hệ thống hoá cơ sở lý thuyết, lý luận về cạnh tranh, năng lực cạnh tranh, các chỉ tiêu đo lường năng lực cạnh tranh của dịch vụ chuyển phát nhanh. - Về mặt thực tiễn: Đánh giá năng lực cạnh tranh dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An trong thời điểm hiện nay, làm cơ sở đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trong thời gian tới. Đồng thời, là tài liệu tham khảo cho Ban lãnh đạo Bưu điện tỉnh Nghệ An và các tổ chức, cá nhân khác có nhu cầu nghiên cứu thêm. 8. Kết cấu của luận văn Ngoài các phần như mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo,... Luận văn kết cấu thành 3 chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về cạnh tranh và năng lực cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ chuyển phát nhanh của doanh nghiệp. Chương 2: Phân tích thực trạng năng lực cạnh tranh dịch vụ bưu chính chuyển phát của Bưu điện tỉnh Nghệ An. Chương 3: Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh dịch vụ chuyển phát nhanh của Bưu điện tỉnh Nghệ An đến năm 2020. 5 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CẠNH TRANH VÀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH TRONG LĨNH VỰC DỊCH VỤ CHUYỂN PHÁT NHANH CỦA DOANH NGHIỆP 1.1. Cơ sở lý luận về cạnh tranh, năng lực cạnh tranh 1.1.1. Cạnh tranh 1.1.1.1. Khái niệm về cạnh tranh “Cạnh tranh” là một phạm trù kinh tế cơ bản. Điểm lại các lý thuyết cạnh tranh trong lịch sử có thể thấy hai trường phái tiêu biểu: Trường phái cổ điển và trường phái hiện đại. Trường phái cổ điển với các đại diện tiêu biểu như: Adam Smith, John Stuart Mill, Darwin và K.Mác đã có những đóng góp nhất định trong lý thuyết cạnh tranh sau này. Trường phái hiện đại với hệ thống lý thuyết đồ sộ gồm ba quan điểm tiếp cận: Tiếp cận theo tổ chức ngành với đại diện là trường phái Chicago và Harvard; Tiếp cận tâm lý với đại diện là Meuger, Mises, Chumpeter, Hayek thuộc học phái Viên; Tiếp cận “cạnh tranh hoàn hảo” phát triển của lý thuyết Tân cổ điển. Như vậy, cạnh tranh là một khái niệm được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau và có nhiều cách quan niệm quan niệm khác nhau dưới các gốc độ khác nhau: i) Theo một định nghĩa được A.Lobe đưa ra từ gần một thế kỷ nay có thể hiểu: Cạnh tranh là sự cố gắng của hai hay nhiều người thông qua những hành vi và khả năng nhất định để cùng đạt được một mục đích (A.Lobe, Tập 1,2002) ii) Khi bàn về cạnh tranh, Adam Smith cho rằng nếu tự do cạnh tranh, các cá nhân chèn ép nhau thì cạnh tranh buộc mỗi cá nhân phải cố gắng làm công việc của mình một cách chính xác. Ngược lại, chỉ có mục đích lớn lao nhưng lại không có động cơ thúc đẩy thực hiện mục đích ấy thì rất ít có khả năng tạo ra được bất kỳ sự cố gắng lớn nào. Như vậy, có thể hiểu rằng cạnh tranh khơi dậy nỗ lực chủ quan của con người, góp phần làm tăng của cải của nền kinh tế. iii) Khi nghiên cứu về cạnh tranh, K.Mark cho rằng “Cạnh tranh là sự ganh đua, sự đấu tranh gay gắt giữa các nhà tư bản nhằm giành giật những điều kiện thuận lợi trong sản xuất và tiêu thụ hàng hóa để thu lợi nhuận siêu sạch” (K.Mark, 1978). iv) Kinh tế học của P.Samuelson định nghĩa: “Cạnh tranh là sự tranh giành thị trường để tiêu thụ sản phẩm giữa các doanh nghiệp (Samuelson, 2000). 6 v) Từ điển rút gọn về kinh doanh định nghĩa: “Cạnh tranh là sự ganh đua, kình địch giữa các nhà kinh doanh trên thị trường nhằm giành cùng một loại tài nguyên sản xuất hoặc cùng một loại khách hàng về phía mình” (Adam J.H, 1993). vi) Theo từ điển Bách khoa của Việt Nam thì “Cạnh tranh (trong kinh doanh) là hoạt động tranh đua giữa những người sản xuất hàng hóa, giữa các thương nhân, các nhà kinh doanh trong nền kinh tế thị trường, chi phối quan hệ cung cầu nhằm giành các điều kiện sản xuất, tiêu thụ thị trường có lợi nhất” (Từ điển Bách khoa, 1995). Ở Việt Nam, khi đề cập đến vấn đề “cạnh tranh” người ta thường đề cập đến vấn đề giành lợi thế về giá cả hàng hóa, dịch vụ mua bán và đó là phương thức để giành lợi nhuận cao cho các chủ thể kinh tế. Trên quy mô toàn xã hội, cạnh tranh là phương thức phân bổ các nguồn lực một cách tối ưu và do đó nó trở thành động lực bên trong thúc để nền kinh tế phát triển. Mặc khác, với mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận của các chủ thể kinh doanh, cạnh tranh cũng dẫn đến thúc đẩy quá trình tích lũy và tập trung tư bản không đồng đều giữa các doanh nghiệp. Có thể có nhiều cách diễn đạt khác nhau về khái niệm cạnh tranh, song qua các định nghĩa trên có thể rút ra những nét chung về cạnh tranh như sau: Thứ nhất, khi nói đến cạnh tranh là nói đến sự ganh đua giữa một (hoặc một nhóm) người nhằm giành phần thắng của nhiều chủ thể cùng tham dự. Cạnh tranh giúp nâng cao vị thế của người này nhưng làm giảm vị thế của những người còn lại. Thứ hai, mục đích trực tiếp của cạnh tranh là một đối tượng cụ thể nào đó mà các bên muốn giành giật (như một cơ hội, một sản phẩm dịch vụ, một dự án hay một thị trường, một khách hàng,…) với mục đích cuối cùng là kiếm được lợi nhuận cao. Thứ ba, cạnh tranh diễn ra trong một môi trường cụ thể, có các ràng buộc chung mà các bên tham gia phải tuân thủ như: đặc điểm sản phẩm, thị trường, các điều kiện pháp lý, các thông lệ kinh doanh….. Thứ tư, trong quá trình cạnh tranh, các chủ thể kinh doanh có thể sử dụng nhiều công cụ khác nhau: cạnh tranh bằng đặc tính và chất lượng sản phẩm dịch vụ, cạnh tranh bằng giá bán sản phẩm dịch vụ, cạnh tranh bằng nghệ thuật tiêu thụ sản phẩm (tổ chức các kênh tiêu thụ), cạnh tranh nhờ dịch vụ bán hàng tốt, cạnh tranh thông qua hình thức thanh toán,….. 7 1.1.1.2. Vai trò và ý nghĩa của cạnh tranh Cạnh tranh là một trong những đặc trưng cơ bản, là một xu thế tất yếu khách quan và là động lực phát triển của nền kinh tế thị trường. Đối với các doanh nghiệp, cạnh tranh luôn là con dao hai lưỡi. Một mặt nó đào thải không thương tiếc các doanh nghiệp có mức chi phí cao, sản phẩm dịch vụ có chất lượng kém. Mặt khác, nó buộc các doanh nghiệp không ngừng phấn đấu để giảm chi phí, hoàn thiện giá trị sử dụng của sản phẩm, dịch vụ đồng thời tổ chức tốt khâu tiêu thụ sản phẩm dịch vụ để tồn tại và phát triển trên thị trường. Do vậy, canh tranh đã buộc các doanh nghiệp phải tăng cường năng lực cạnh tranh của mình, đồng thời thay đổi mối tương quan về thế và lực để tạo ra các ưu thế trong cạnh tranh. Do vậy, cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường có vai trò tích cực: Thứ nhất, đối với các chủ thể sản xuất kinh doanh, cạnh tranh buộc họ phải thường xuyên tìm tòi sáng tạo, cải tiến phương pháp sản xuất và tổ chức quản lý kinh doanh, đổi mới công nghệ, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, phát triển sản phẩm mới, tăng năng suất lao động, hạ giá thành sản phẩm. Qua đó nâng cao trình độ công nhân và các nhà quản lý các cấp trong doanh nghiệp. Mặt khác, cạnh tranh sàn lọc khách quan đội ngũ những người thực sự không có khả năng thích ứng với sự thay đổi của thị trường. Thứ hai, đối với người tiêu dùng, cạnh tranh tạo ra một áp lực liên tục đối với giá cả, buộc doanh nghiệp phải hạ giá bán để bán được sản phẩm. Qua đó, người tiêu dùng được hưởng các lợi ích từ các doanh nghiệp trong cung cấp các sản phẩm và dịch vụ. Mặt khác, cạnh tranh buộc các doanh nghiệp phải mở rộng sản xuất, đa dạng hóa về chủng loại, mẫu mã, vì thế người tiêu dùng có thể tự do lựa chọn theo nhu cầu và thị hiếu của mình. Thứ ba, đối với nền kinh tế, cạnh tranh làm sống động nền kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng và tạo ra áp lực buộc các doanh nghiệp phải sử dụng có hiệu quả các nguồn lực, qua đó góp phần tiết kiệm chung các nguồn lực của nền kinh tế. Mặt khác, cạnh tranh cũng tạo ra áp lực buộc các doanh nghiệp phải đẩy nhanh tốc độ quay vòng vốn, sử dụng lao động có hiệu quả, tăng năng suất lao động, góp phần thúc đẩy tăng trưởng nền kinh tế. Thứ tư, đối với quan hệ đối ngoại, cạnh tranh thúc đẩy doanh nghiệp mở rộng thị trường ra khu vực và thế giới, tìm kiếm thị trường mới, liên doanh liên kết với các 8