Tài liệu Nâng cao hoạt động huy động vốn và hoàn thiện kế toán huy động vốn tại ngân hàng nhno&ptnt (agribank)

CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 Lêi nãi ®Çu §èi víi bÊt kú mét tæ chøc kinh tÕ, doanh nghiÖp nµo th× vèn còng lµ yªu cÇu, môc tiªu hµng ®Çu cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Riªng ®èi víi lÜnh vùc ng©n hµng th× vèn l¹i cµng ®ãng mét vÞ trÝ quan träng h¬n v× nã võa lµ ph¬ng tiÖn võa lµ ®èi tîng kinh doanh cña ng©n hµng. Theo mét nguyªn lý ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung, ®Ó cã t¨ng trëng kinh tÕ th× ph¶i cã vèn. §Ó gãp phÇn ®¹t môc tiªu t¨ng trëng kinh tÕ cña níc ta n¨m 2004 lµ 7,7% vµ ®Þnh híng cho n¨m 2005 lµ 8,5% th× l¹i cµng cÇn ph¶i cã nguån vèn lín. Tuy thÞ trêng tµi chÝnh, tiÒn tÖ cña níc ta ®· ph¸t triÓn h¬n, nhiÒu tæ chøc trung gian tµi chÝnh ra ®êi, më réng ho¹t ®éng nhng nguån vèn cho t¨ng trëng vÉn chñ yÕu lµ tõ nguån cña hÖ thèng ng©n hµng. H¬n n÷a, thÞ trêng chøng kho¸n cña níc ta cha ph¸t triÓn, ®iÒu nµy cµng lµm t¨ng ¸p lùc cho viÖc cung øng vèn tÝn dông cña toµn bé hÖ thèng NHTM, ®Æc biÖt lµ nguån vèn trung dµi h¹n. NhËn thøc râ ®îc tÇm quan träng cña nguån vèn ho¹t ®éng trong nh÷ng n¨m qua c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ®· tËp trung lµm tèt c«ng t¸c kÕ to¸n huy ®éng vèn nªn nguån vèn cña c¸c hÖ thèng NHTM (trong ®ã cã hÖ thèng NHNo&PTNT ViÖt Nam) kh«ng ngõng t¨ng lªn, nhê ®ã c¸c NHTM ®· ®Èy m¹nh cho vay ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vèn cña nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, theo nhËn ®Þnh cña c¸c nhµ kinh tÕ th× vèn n»m trong d©n c vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ cßn nhiÒu. Trong khi c¸c NHTM vÉn cßn thiÕu vèn, ®Æc biÖt lµ nguån vèn trung dµi h¹n. H¬n n÷a, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, thÞ trêng tµi chÝnh tiÒn tÖ cña níc ta tån t¹i mét thùc tr¹ng, ®ã lµ, tèc ®é t¨ng trëng vèn huy ®éng lu«n thÊp h¬n t¨ng trëng d nî cho vay. N¨m 2004 íc tÝnh vèn huy ®éng t¨ng kho¶ng 23%, nhng d nî cho vay t¨ng lªn 27%. §Æc biÖt, lµ nguån vèn huy ®éng tõ ®ång néi tÖ cßn t¨ng chËm, mÆc dï c¸c NHTM cã nhiÒu biÖn ph¸p ®Æt ra nhng còng kh«ng c¶i thiÖn ®îc t×nh h×nh nhiÒu. ChÝnh v× vËy, viÖc t¨ng cêng huy ®éng vèn vµ tæ chøc tèt c«ng t¸c kÕ to¸n huy ®éng vèn ®· ®îc ®Æt ra ®èi víi tÊt c¶ c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i, trong ®ã cã chi nh¸nh NHNo&PTNT L¸ng H¹. 1 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 V× nh÷ng lý do nªu trªn nªn trong qu¸ tr×nh thùc tËp tèt nghiÖp t¹i NHNo&PTNT L¸ng H¹ víi sù híng dÉn cña thÇy gi¸o híng dÉn; cña c¸c c« chó, anh chÞ trong chi nh¸nh em ®· m¹nh d¹n lùa chän ®Ò tµi “Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao ho¹t ®éng huy ®éng vèn vµ hoµn thiÖn kÕ to¸n huy ®éng vèn t¹i NHNo&PTNT L¸ng H¹” lµm ®Ò tµi kho¸ luËn cña m×nh. §èi tîng vµ ph¹m vi cña ®Ò tµi lµ nh÷ng ngiÖp vô ph¸t sinh vµ quy tr×nh kÕ to¸n huy ®éng vèn cña cña Chi nh¸nh NHNo&PTNT L¸ng H¹ (n¬i em thùc tËp tèt nghiÖp) trong ba n¨m gÇn ®©y n¨m 2002, n¨m 2003, n¨m 2004. Nã ®îc thÓ hiÖn cô thÓ ë nghiÖp vô nhËn tiÒn göi, ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ vµ tæ chøc h¹ch to¸n nh÷ng nghiÖp vô nµy… Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña ®èi tîng, nh÷ng mÆt m¹nh, mÆt yÕu cña ph¹m vi ®Ò tµi sÏ ®îc lµm râ b»ng nh÷ng ph¬ng ph¸p truyÒn thèng nh duy vËt biÖn chøng, thèng kª, tæng hîp ph©n tÝch,… C¸c ph¬ng ph¸p nµy ®îc vËn dông ®an xen víi nhau kÕt hîp nh÷ng vÊn ®Ò vÒ lý luËn vµ con sè lµm næi bËt lªn tÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi. KÕt cÊu ®Ò tµi gåm cã ba phÇn: Ch¬ng 1: Tæng quan vÒ nguån vèn huy ®éng vµ kÕ to¸n huy ®éng vèn cña ng©n hµng. Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng c«ng t¸c huy ®éng vèn vµ kÕ to¸n huy ®éng vèn t¹i chi nh¸nh NHNo&PTNT L¸ng H¹ Ch¬ng 3: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng huy ®éng vèn vµ hoµn thiÖn kÕ to¸n huy ®éng vèn chi nh¸nh NHNo&PTNT L¸ng H¹ Do sù h¹n chÕ vÒ kiÕn thøc vµ thêi gian nªn ®Ò tµi kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt, em mong ®îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy c« vµ c¸c b¹n còng nh tÊt c¶ nh÷ng ai quan t©m ®Õn ®Ò tµi nµy. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n. 2 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 Ch¬ng 1: Tæng quan vÒ nguån vån huy ®éng, kÕ to¸n nguån vèn huy ®éng cña ng©n hµng 1. Kh¸i niÖm, chøc n¨ng cña ng©n hµng th¬ng m¹i 1.1. Kh¸i niÖm 1.1.1. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña NHTM g¾n liÒn víi lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. §Õn lît m×nh sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng trë thµnh ®éng lùc thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ. H×nh thøc ng©n hµng ®Çu tiªn tån t¹i trong lÞch sö ph¸t triÓn ®îc gäi tªn lµ ng©n hµng thî vµng. NghÒ ng©n hµng b¾t ®Çu víi nghiÖp vô ®æi tiÒn hoÆc ®óc tiÒn cña c¸c thî vµng. Sù giao lu th¬ng m¹i, quèc tÕ ®· thóc ®Èy ngêi lµm nghÒ ®æi tiÒn, ®óc tiÒn thùc hiÖn kinh doanh tiÒn tÖ b»ng c¸ch ®æi ngo¹i tÖ lÊy b¶n tÖ vµ ngîc l¹i, tõ ®ã thu ®îc lîi nhuËn tõ chªnh lÖch mua b¸n. Bªn c¹nh ®ã, hä cßn thùc hiÖn lu«n c¶ nghiÖp vô cÊt tr÷ hé. NghiÖp vô nµy lµm t¨ng kh¶ n¨ng ®a d¹ng c¸c lo¹i tiÒn, quy m« tµi s¶n, tõ ®ã h×nh thµnh nªn nghiÖp vô thanh to¸n hé vµ cho vay. H×nh thøc thø hai tån t¹i trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®ã ng©n hµng th¬ng m¹i, nã ®îc thµnh lËp do nhiÒu nhµ bu«n gãp vèn l¹i víi nhau. Ng©n hµng th¬ng m¹i víi chøc n¨ng chÝnh lµ tµi trî ng¾n h¹n, thanh to¸n hé, g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn cña t b¶n th¬ng nghiÖp. Tøc lµ c¸c kho¶n tÝn dông ng¾n h¹n cña lo¹i h×nh ng©n hµng nµy dùa trªn qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn hµng ho¸ víi l·i suÊt ph¶i thÊp h¬n lîi nhuËn ®îc t¹o ra tõ viÖc sö dông tiÒn vay. H×nh thøc ng©n hµng thø ba tån t¹i trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®ã lµ ng©n hµng tiÒn göi. Lo¹i h×nh nµy ra ®êi nh»m h¹n chÕ sù ph¸ s¶n cña nhiÒu ng©n hµng th¬ng m¹i do gÆp rñi ro trong ho¹t ®éng cho vay. §Æc trng cña lo¹i h×nh nµy lµ chØ thùc hiÖn gi÷ hé, thanh to¸n hé ®Ó lÊy phÝ, kh«ng thùc hiÖn nghiÖp vô cho vay. Tuú tõng vïng mµ cã nh÷ng tªn gäi 3 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 kh¸c nhau, song gi÷a chóng cã ®Æc ®iÓm chung nhÊt lµ trung gian tµi chÝnh thùc hiÖn kinh doanh tiÒn tÖ. §Õn nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû XX, cïng víi sù ph¸t triÓn vît bËc cña nÒn kinh tÕ vµ khoa häc c«ng nghÖ, ho¹t ®éng ng©n hµng ®· cã nh÷ng bíc tiÕn rÊt nhanh vÒ mäi mÆt, ®a d¹ng c¶ vÒ lo¹i h×nh còng nh c¸c nghiÖp vô trong tõng ng©n hµng. Trªn ®©y lµ s¬ lîc vÒ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña NHTM trªn thÕ giíi, tõ nh÷ng sù h×nh thµnh ®ã còng lµm n¶y sinh nhiÒu kh¸i niÖm vÒ NHTM, tuú theo tõng thêi kú, tõng n¬i nhÊt ®Þnh. §¬n cö, ®a ra mét kh¸i niÖm ®îc xem lµ chÝnh x¸c nhÊt khi ®Þnh nghÜa vÒ ng©n hµng th¬ng m¹i. 1.1.2. kh¸i niÖm NHTM lµ mét tæ chøc tÝn dông kinh doanh trong lÜnh vùc tiÒn tÖ, tÝn dông víi ho¹t ®éng thêng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi, sö dông sè tiÒn nµy ®Ó cho vay còng nh cung cÊp dÞch vô thanh to¸n. 1.2. Chøc n¨ng cña NHTM 1.2.1. Chøc n¨ng trung gian tÝn dông Nh chóng ta ®· biÕt trong nÒn kinh tÕ lu«n lu«n tån t¹i hai ®èi tîng ®èi lËp nhau, ®ã lµ c¸c c¸ nh©n, tæ chøc t¹m thêi th©m hôt tµi chÝnh ®Ó phôc vô s¶n xuÊt, kinh doanh tiªu dïng vµ c¸c c¸ nh©n, tæ chøc ®ang thÆng d tµi chÝnh sau qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh. Mét c©u hái ®Æt ra lµ lµm nh thÕ nµo ®Ó hai chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ cã thÓ tiÕp xóc víi nhau ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn ®ã (do gi÷a hä cã giíi h¹n v× sù kh«ng phï hîp vÒ qui m«, thêi gian, kh«ng gian …). §©y lµ ®iÒu kiÖn n¶y sinh trung gian tµi chÝnh, trong ®ã NHTM cã vai trß chñ yÕu. MÆt kh¸c, ho¹t ®éng chÝnh cña NHTM lµ ®i vay ®Ó cho vay. §iÒu ®ã, chøng tá r»ng mét trong nh÷ng chøc n¨ng quan träng cña NHTM lµ trung gian tÝn dông. Tøc lµ NHTM lµm nhiÖm vô huy ®éng nh÷ng nguån vèn d thõa trong nÒn kinh tÕ vµ sau ®ã cho vay c¸c chñ thÓ cÇn vèn trong nÒn kinh tÕ. Hay nãi c¸ch kh¸c lµ NHTM ®· chuyÓn tiÕt kiÖm thµnh ®Çu t. 4 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 Qua chøc n¨ng trung gian tµi chÝnh cña m×nh NHTM ®· ®em l¹i lîi Ých cho c¶ ba chñ thÓ tham gia ®ã lµ: ngêi göi tiÒn, ngêi vay tiÒn, vµ NHTM. Ngêi göi tiÒn sÏ nhËn lîi tøc vµ c¸c tiÖn Ých ®i kÌm nh thanh to¸n, cÊt tr÷. Ngêi vay tiÒn sÏ tho· m·n ®îc nhu cÇu bæ sung nguån vèn cña m×nh cho kinh doanh vµ tiªu dïng. Tõ ®ã gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ x· héi. Cßn vÒ phÝa ng©n hµng sÏ thu ®îc lîi nhuËn tõ chªnh lÖch l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt ®i vay. Nh×n chung sù tån t¹i cña NHTM còng nh chøc n¨ng trung gian tÝn dông cña nã ®Òu ®îc c¸c lÝ thuyÕt hiÖn ®¹i gi¶i thÝch do sù kh«ng hoµn h¶o cña thÞ trêng tµi chÝnh. Nh vËy, víi sù tån t¹i cña m×nh NHTM nãi chung còng nh chøc n¨ng nµy nãi riªng lµm phong phó thªm hÖ thèng kªnh dÉn vèn, ®iÒu chuyÓn vèn phôc vô vµ thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ. 1.2.2. Chøc n¨ng trung gian thanh to¸n NÒn kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh ®ång nghÜa víi ho¹t ®éng thanh to¸n ngµy cµng nhiÒu h¬n. Song, ho¹t ®éng nµy cña c¸c chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ gÆp ph¶i rÊt nhiÒu khã kh¨n do h¹n chÕ vÒ kh«ng gian, thêi gian, vÒ ph¬ng thøc thanh to¸n … NhËn thøc ®îc ®iÒu ®ã c¸c dÞch vô thanh to¸n cña ng©n hµng ra ®êi vµ ph¸t triÓn, ngµy cµng ®îc a chuéng v× nã ®em l¹i sù thuËn tiÖn, nhanh chãng, an toµn, tiÕt kiÖm chi phÝ cho chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ. Th«ng qua viÖc më tµi kho¶n tiÒn göi ë mét ng©n hµng nµo ®ã, c¸c NHTM cã thÓ thùc hiÖn thanh to¸n hé chñ tµi kho¶n th«ng qua viÖc trÝch tµi kho¶n tiÒn göi cña ngêi ph¶i tr¶ sang tµi kho¶n tiÒn göi cña ngêi ®îc hëng trªn cë së nh÷ng ph¬ng tiÖn thanh to¸n kh¸c nhau, víi kü thuËt ngµy cµng hiÖn ®¹i vµ thñ tôc thanh to¸n ®¬n gi¶n. C¸c ph¬ng tiÖn thanh to¸n cña NHTM ngµy cµng ®a d¹ng vµ phong phó nh sÐc, uû nhiÖm chi, uû nhiÖm thu, thÎ thanh to¸n... MÆt kh¸c, ®èi víi chøc n¨ng nµy cña NHTM sÏ thóc ®Èy thªm doanh sè ho¹t ®éng tÝn dông. Bëi lÏ muèn thanh to¸n th«ng qua NHTM, kh¸ch hµng ph¶i më tµi kho¶n tiÒn göi t¹i NHTM. Trªn c¬ së ®ã gióp ng©n hµng huy ®éng sè d tµi kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng ®Ó cho vay, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. 5 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 Nh×n chung, thùc hiÖn chøc n¨ng nµy ®· gióp tiÕt kiÖm cho nÒn kinh tÕ mét lîng chi phÝ lín phôc vô cho ho¹t ®éng thanh to¸n. 1.2.3. Chøc n¨ng t¹o tiÒn (bót tÖ) Khi cã sù ph©n ho¸ trong hÖ thèng ng©n hµng – ng©n hµng ph¸t hµnh tiÒn vµ ng©n hµng trung gian th× NHTM kh«ng cßn thùc hiÖn chøc n¨ng ph¸t hµnh tiÒn. Nhng víi chøc n¨ng trung gian tÝn dông vµ trung gian thanh to¸n th× c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cã kh¶ n¨ng t¹o ra tiÒn ghi sæ thÓ hiÖn trªn sè d c¸c tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n cña kh¸ch hµng t¹i ng©n hµng. §©y chÝnh lµ mét bé phËn cña lîng tiÒn giao dÞch. Tõ tµi kho¶n tiÒn göi ban ®Çu th«ng qua hµnh vi cho vay b»ng chuyÓn kho¶n, hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i cã kh¶ n¨ng t¹o nªn sè tiÒn göi gÊp nhiÒu lÇn sè tiÒn göi ban ®Çu. viÖc t¹o bót tÖ ph¶i cã nh÷ng rµng buéc vµ giíi h¹n nhÊt ®Þnh. Bëi v× bót tÖ cña ngêi göi tiÒn cã tÝnh chÊt chuyÓn ®æi ra tiÒn mÆt. NÕu nh÷ng ngêi göi tiÒn b»ng bót tÖ ®ång lo¹t yªu cÇu rót tiÒn mÆt sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ng©n hµng mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n. Møc më réng tiÒn göi phô thuéc vµo hÖ sè më réng tiÒn göi (c«ng thøc ë díi). HÖ sè nµy chÞu sù t¸c ®éng bëi c¸c yÕu tè: tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc, tû lÖ dù tr÷ d thõa, tû lÖ dù tr÷ tiÒn mÆt so víi tiÒn göi thanh to¸n. HÖ sè më réng tiÒn göi ®îc tÝnh theo c«ng thøc: HÖ sè më réng tiÒn göi = 1 rd + c +re Trong ®ã, rd Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc c Tû lÖ sö dông tiÒn mÆt cña kh¸ch hµng trªn tiÒn göi thanh to¸n re Tû lÖ dù tr÷ d thõa trªn tiÒn göi thanh to¸n kh«ng vay hÕt Khi ®ã, tiÒn göi më réng ®îc tÝnh theo c«ng thøc TiÒn göi më réng = HÖ sè më réng tiÒn göi x TiÒn göi ban ®Çu Ph©n tÝch qu¸ tr×nh t¹o tiÒn cña hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i chóng ta sÏ thÊy nh÷ng ®Æc trng cña chøc n¨ng nµy. 6 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 2. Nguån vèn huy ®éng cña NHTM 2.1. Vèn, vai trß cña vèn 2.1.1. Vèn lµ g×? Nh chóng ta ®· biÕt, vèn lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt hµng ®Çu cho sù h×nh thµnh, tån t¹i còng nh ph¸t triÓn cña mét tæ chøc kinh tÕ. Tõ yÕu tè vèn ngêi ta míi ®Þnh híng ®îc quy m« ho¹t ®éng, chiÕn lîc ph¸t triÓn, tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh còng nh quyÕt ®Þnh n¨ng lùc c¹nh tranh trªn thÞ trêng ®Ó tõ ®ã thu ®îc møc lîi nhuËn tèi ®a. Mét tæ chøc kinh tÕ cã thÓ t¹o lËp nguån vèn tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau, tuú vµo ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i h×nh cô thÓ. §¬n cö nh: doanh nghiÖp Nhµ níc th× nguån vèn t¹o lËp chñ yÕu do Nhµ níc cÊp; doanh nghiÖp cæ phÇn, liªn doanh, t nh©n th× nguån vèn ®îc t¹o lËp tõ c¸c cæ ®«ng, tõ c¸c bªn liªn doanh liªn kÕt hay tõ c¸c c¸ nh©n riªng lÎ. NHTM còng lµ mét tæ chøc kinh tÕ, ®Æc biÖt NHTM kh¸c c¸c tæ chøc kinh tÕ kh¸c ®ã lµ nguån vèn cña ng©n hµng võa lµ ph¬ng tiÖn võa lµ ®èi tîng kinh doanh. NHTM cã thÓ t¹o lËp nguån vèn cña m×nh tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau nh: vèn huy ®éng, vèn ®i vay, vèn chñ së h÷u vµ vèn kh¸c. Trong nh÷ng nguån vèn ®ã nguån vèn huy ®éng chiÕm tû träng cao nhÊt v× nã lµ nguån vèn ®em l¹i thuËn lîi nhiÒu nhÊt trong ho¹t ®éng kinh doanh. NHTM nµo cµng cã thÕ m¹nh vÒ vèn cµng cã c¬ héi më réng thÞ phÇn, ®a d¹ng ho¸ c¸c dÞch vô cung cÊp vµ ngµy cµng cã mét vÞ trÝ quan träng trªn thÞ trêng tµi chÝnh-tiÒn tÖ. Tõ nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn ta cã thÓ ®a ra mét kh¸i niÖm vÒ vèn nh sau: Vèn lµ gi¸ trÞ tiÒn tÖ mµ tæ chøc kinh tÕ (hoÆc NHTM) t¹o lËp ®îc ®a vµo kinh doanh nh»m môc ®Ých sinh lêi. Qua ®ã ta còng cã thÓ nhËn thÊy, vèn ®ãng mét vÞ trÝ v« cïng quan träng ®èi víi mét tæ chøc kinh tÕ. XÐt riªng ®èi víi lÜnh vùc kinh doanh tiÒn tÖ (ng©n hµng) vèn l¹i cµng ®ãng mét vÞ trÝ quan träng h¬n. 7 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 2.1.2. Vai trß cña vèn trong ho¹t ®éng kinh danh cña NHTM Thø nhÊt, vèn lµ c¬ së ®Ó NHTM tæ chøc mäi ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh BÊt kú mét tæ chøc kinh tÕ nµo muèn tån t¹i ®Òu ph¶i cã vèn, vµ NHTM còng kh«ng n»m ngoµi qui luËt ®ã. MÆt kh¸c, tõ nh÷ng ®Æc trng riªng cña ngµnh nªn vèn võa lµ ph¬ng tiÖn kinh doanh võa lµ ®èi tîng kinh doanh chñ yÕu cña NHTM. V× thÕ vèn lµ ®iÓm ®Çu tiªn trong chu kú kinh doanh cña NHTM. Nh÷ng ng©n hµng nµo cµng trêng vèn th× cµng nhiÒu thÕ m¹nh trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. Thø hai, vèn quyÕt ®Þnh qui m« tÝn dông, kh¶ n¨ng sinh lêi còng nh c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña ng©n hµng §èi víi mét ng©n hµng cã vèn lín sÏ cã danh môc ®Çu t vµ cho vay ®a d¹ng h¬n, ph¹m vi vµ khèi lîng còng lín h¬n, cßn cã kh¶ n¨ng nh¹y bÐn víi nh÷ng sù biÕn ®éng vÒ l·i suÊt… vµ t¹o kh¶ n¨ng thu hót vèn ®Çu t tõ c¸c tÇng líp d©n c vµ thµnh phÇn kinh tÕ tèt h¬n. Tõ ®ã, còng thÊy r»ng ng©n hµng cã qui m« lín th× cã kh¶ n¨ng sinh lêi cao h¬n. Thø ba, nguån vèn quyÕt ®Þnh n¨ng lùc thanh to¸n, kh¶ n¨ng chèng ®ì rñi ro thanh kho¶n, ®¶m b¶o uy tÝn cña NHTM trªn thÞ trêng Uy tÝn ®ã ph¶i ®îc thÓ hiÖn tríc hÕt ë kh¶ n¨ng thanh kho¶n cho kh¸ch hµng cña ng©n hµng. Mµ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng©n hµng tû lÖ thuËn víi nguån vèn kinh doanh cña ng©n hµng. víi tiÒm n¨ng vèn lín, NHTM cã thÓ ho¹t ®«ng kinh doanh víi qui m« ngµy cµng lín, tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng c¹nh tranh cã hiÖu qu¶ nh»m võa gi÷ ch÷ tÝn võa n©ng cao vÞ thÕ trªn thÞ trêng. Thø t, vèn quyÕt ®Þnh n¨ng lùc c¹nh tranh cña ng©n hµng NHTM víi tiÒm lùc vèn lín sÏ rÊt thuËn lîi trong nghiÖp vô huy ®éng vèn vµ cho vay. NHTM cã thÓ gi¶m l·i suÊt cho vay vµ t¨ng l·i suÊt huy ®éng, song víi tiÒm lùc vèn lín nªn cã thÓ huy ®éng nguån lín vµ cho vay khèi lîng lín h¬n nªn c¶ chi phÝ cho vay vµ chi phÝ huy ®éng ®Òu gi¶m trªn mét ®¬n vÞ nguån vèn huy ®éng hay cho vay. 8 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 2.2. Nguån vèn huy ®éng cña NHTM Nh ®· nãi ë trªn vèn cña NHTM ®îc cÊu thµnh b»ng nhiÒu nguån kh¸c nhau nh nguån vèn huy ®éng, nguån vèn ®i vay, vèn tù cã vµ vèn kh¸c. Nhng trong nh÷ng nguån Êy th× nguån vèn huy ®éng lµ ph¬ng tiÖn kinh doanh chñ yÕu cña ng©n hµng v× tÝnh chÊt cña ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng lµ “®i vay ®Ó cho vay”. H¬n n÷a, xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña nã lµ dÔ tËp trung, chi phÝ thÊp, vµ lµ nguån t¹o cho ng©n hµng thÕ chñ ®éng h¬n nh÷ng nguån kh¸c. ChÝnh v× thÕ nguån vèn huy ®éng lµ môc tiªu t¨ng trëng hµng n¨m cña c¸c NHTM. 2.2.1. Kh¸i niÖm nguån vèn huy ®éng cña NHTM Nguån vèn huy ®éng lµ gi¸ trÞ tiÒn tÖ mµ c¸c NHTM huy ®éng ®îc trªn thÞ trêng th«ng qua nghiÖp vô tiÒn göi, tiÒn vay vµ mét sè nguån kh¸c. §©y lµ bé phËn vèn quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña ng©n hµng. 2.2.2.§Æc ®iÓm cña nguån vèn huy ®éng - Qui m« cña nguån huy ®éng rÊt lín so víi c¸c nguån kh¸c. Th«ng thêng chiÕm tõ 70%-80% tæng nguån vèn vµ lµ môc tiªu t¨ng trëng hµng n¨m cña NHTM. - Lµ tµi s¶n cña c¸c chñ së h÷u kh¸c nhau, ng©n hµng chØ cã quyÒn sö dông mµ kh«ng cã quyÒn së h÷u. - §©y lµ nguån ph¶i dù tr÷ b¾t buéc do vËy chi phÝ nguån nµy thêng cao h¬n tr¶ l·i cho tiÒn göi. Ngoµi ra, cßn ph¶i mua b¶o hiÓm cho tiÒn göi. - Nguån vèn nµy thêng nh¹y c¶m víi nh÷ng biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ nh l·i suÊt, tû gi¸, thu nhËp, chu kú chi tiªu vµ nhiÒu nh©n tè kh¸c. - §Æc ®iÓm chung nhÊt lµ sù thay ®æi chóng, ®Æc biÖt lµ nguån huy ®éng ng¾n h¹n sÏ lµm thay ®æi cÇu thanh kho¶n cña ng©n hµng. 2.2.3. Ph©n lo¹i nguån vèn huy ®éng cña NHTM 2.2.3.1. C¨n cø theo h×nh thøc huy ®éng Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, nguån vèn huy ®éng cña NHTM ®îc ph©n thµnh: 9 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 a.TiÒn göi thanh to¸n - Kh¸i niÖm: Lµ kho¶n tiÒn göi mµ ngêi göi tiÒn vµo NHTM víi môc ®Ých thanh to¸n. Chñ tµi kho¶n cã quyÒn ph¸t hµnh sÐc hoÆc chøng tõ kh¸c ®Ó chi tr¶ cho bªn thø ba hoÆc rót tiÒn ra bÊt cø lóc nµo ®Ó ®¸p øng nhu cÇu sö dông, ng©n hµng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm tho· m·n nhu cÇu ®ã cña kh¸ch hµng. - §Æc ®iÓm: *VÒ phÝa kh¸ch hµng: + Kh¸ch hµng ®îc hëng l·i suÊt thÊp thËm chÝ lµ l·i suÊt b»ng kh«ng, nhng bï l¹i hä l¹i ®îc hëng nh÷ng dÞch vô miÔn phÝ, ®ã còng lµ mét h×nh thøc tr¶ l·i gi¸n tiÕp. + Chñ së h÷u cña nh÷ng tµi kho¶n nay thêng lµ nh÷ng doanh nghiÖp nh»m phôc vô vÒ nhu cÇu chi tr¶ thêng xuyªn vµ thuéc vèn lu ®éng cña hä. §èi víi c¸ nh©n tuy cã ph¸t sinh nhng thêng chiÕm tû träng thÊp trong tæng nguån vèn kh«ng kú h¹n trªn b¸o c¸o tµi chÝnh cña ng©n hµng nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn hÖ thèng thanh to¸n kÐm ph¸t triÓn, ngêi d©n a dïng tiÒn mÆt nh t×nh h×nh thÞ trêng tiÒn tÖ cña ViÖt Nam hiÖn nay. *VÒ phÝa ng©n hµng + Th«ng thêng NHTM kh«ng ph¶i tr¶ l·i hoÆc vÉn tr¶ l·i víi møc l·i suÊt thÊp nhng vÉn ph¶i chÞu mét kho¶n chi phÝ huy ®éng nh: phÝ nh nh©n sù, thiÕt bÞ, duy tr× dù tr÷ b¾t buéc, cung cÊp dÞch vô miÔn phÝ, hay rñi ro thanh kho¶n. + MÆc dï cµng Ýt lÖ thuéc vµo nguån nµy nhng ®èi víi ng©n hµng chóng vÉn ®îc duy tr× v× c¸c nhu cÇu giao dÞch vµ nãi chung so víi nh÷ng nguån vèn kh¸c chóng vÉn lµ nguån vèn rÎ ®èi víi ng©n hµng. Vµ nã lµ cÇu nèi ®Ó ph¸t triÓn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ. b.TiÒn göi cã kú h¹n - Kh¸i niÖm: lµ lo¹i tiÒn göi mµ ngêi göi tiÒn chØ ®îc lÜnh tiÒn khi ®¸o h¹n. - §Æc ®iÓm: *VÒ phÝa kh¸ch hµng + Ngêi göi tiÒn kh«ng v× môc ®Ých thanh to¸n mµ v× môc ®Ých an toµn vµ hëng l·i suÊt cao h¬n l·i suÊt kh«ng kú h¹n. 10 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 + Ngêi göi tiÒn kh«ng ®îc sö dông nh÷ng h×nh thøc thanh to¸n ®èi víi tiÒn göi thanh to¸n chØ ®îc lÜnh tiÒn khi ®Õn h¹n. Mét sè trêng hîp rót tiÒn tríc h¹n th× ph¶i chÞu møc l·i suÊt kh¸c b»ng kh«ng hoÆc thÊp h¬n.. *VÒ phÝa ng©n hµng + §©y lµ nguån vèn æn ®Þnh trong kinh doanh, v÷ng ch¾c nªn ng©n hµng ¸p dông nhiÒu møc l·i suÊt kh¸c nhau cho nh÷ng kú h¹n kh¸c nhau. c.TiÒn göi tiÕt kiÖm - Kh¸i niÖm: lµ lo¹i tiÒn göi cña c¸c tÇng líp d©n c trong x· héi víi môc ®Ých tÝch luü vµ hëng l·i. Lo¹i h×nh nµy ®îc chia lµm hai lo¹i ®ã lµ: + TiÒn göi tiÕt kiÖm cã kú h¹n lµ lo¹i tiÒn göi mµ mµ ngêi göi tiÒn chØ cã thÓ rót ra khi ®¸o h¹n. Môc ®Ých cña lo¹i tiÒn göi nµy lµ nh»m môc ®Ých mua s¾m, x©y dùng nhµ ë trong t¬ng lai, nã cã møc l·i suÊt tiÕt kiÖm cao h¬n c¸c lo¹i kh¸c. + TiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n lµ lo¹i tiÒn göi mµ ngêi göi tiÒn cã thÓ rót ra bÊt cø lóc nµo trong giê giao dÞch cña ng©n hµng. Tuy lµ lo¹i tiÒn göi kh«ng kú h¹n song nã kh«ng ®îc hëng nh÷ng tiÖn Ých thanh to¸n nh lo¹i h×nh tiÒn göi thanh to¸n. *VÒ phÝa ng©n hµng: ®©y lµ nguån vèn kh¸ æn ®Þnh cho phÐp ng©n hµng chñ ®éng trong viÖc ®Çu t chóng vµo c¸c kÕ ho¹ch sinh lêi.Tuy nhiªn, ngoµi nh÷ng chi phÝ nh tiÒn göi kh«ng kú h¹n, nã l¹i cßn ph¶i tr¶ møc l·i suÊt cao h¬n nªn chi phÝ thu hót nguån nµy lµ cao h¬n ®èi víi nguån tiÒn göi thanh to¸n trªn. d.Ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ - Kh¸i niÖm: GTCG lµ chøng nhËn cña tæ chøc tÝn dông ph¸t hµnh ®Ó huy ®éng vèn trong ®ã x¸c ®Þnh nghÜa vô tr¶ nî mét kho¶n tiÒn trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh, ®iÒu kiÖn tr¶ l·i vµ c¸c kho¶n kh¸c cam kÕt gi÷a ngêi b¸n vµ ngêi mua. (Theo quyÕt ®Þnh 1287/2002/Q§-NHNN cña thèng ®èc NHNN ban hµnh) 11 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 - Ph©n lo¹i: + GTCG ng¾n h¹n: lµ GTCG cã thêi h¹n <12 th¸ng. Bao gåm: kú phiÕu, chøng chØ tiÒn göi, tÝn phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ kh¸c. + GTCG dµi h¹n: lµ GTCG cã thêi h¹n > hoÆc b»ng 12 th¸ng. Bao gåm: tr¸i phiÕu, chøng chØ tiÒn göi(CDs), c¸c GTCG dµi h¹n kh¸c. + GTCG ghi danh: lµ GTCG ph¸t hµnh theo h×nh thøc chøng chØ hoÆc ghi sæ cã tªn ngêi së h÷u. TCTD ph¸t hµnh GTCG ghi danh ph¶i më sæ ®¨ng ký quyÒn së h÷u vµ tiÕn hµnh ®¨ng ký l¹i khi kh¸ch hµng cã yªu cÇu chuyÓn nhîng quyÒn së h÷u. + GTCG v« danh: lµ GTCG theo h×nh thøc chøng chØ kh«ng ghi tªn ngêi së h÷u. GTCG v« danh thuéc quyÒn së h÷u cña ngêi n¾m gi÷ GTCG . Thêi gian ph¸t hµnh thêng nhá h¬n 60 ngµy. ë ViÖt Nam chØ mét sè NHTM nhµ níc tæ chøc nhiÒu ®ît ph¸t hµnh CDs ®Ó huy ®éng vèn ng¾n h¹n, tr¸i phiÕu kú phiÕu ®Ó huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n. Tuy nhiªn h×nh thøc nµy cha thêng xuyªn vµ c¸c NHTM cæ phÇn cha cã “s©n ch¬i b×nh ®¼ng” trong lÜnh vùc ph¸t hµnh c¸c c«ng cô huy ®éng vèn trung dµi h¹n. 2.2.3.2. C¨n cø theo tÝnh chÊt kú h¹n Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy nguån vèn huy ®éng cña NHTM ®îc ph©n lo¹i thµnh a. Nguån vèn huy ®éng kh«ng kú h¹n - Lµ nguån vèn huy ®éng cña ng©n hµng tõ c¸ nh©n, tæ chøc kinh tÕ, doanh nghiÖp víi ®Æc ®iÓm lµ ngêi göi tiÒn cã thÓ rót tiÒn ra bÊt cø lóc nµo trong ph¹m vi tµi kho¶n. - MÆt kh¸c lµ nguån huy ®éng kh«ng kú h¹n nªn nã cã møc l·i suÊt rÊt thÊp. - Cã c¸c lo¹i nguån huy ®éng kh«ng kú h¹n nh: TiÒn göi thanh to¸n, tiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n vµ mét sè lo¹i tiÒn göi kh«ng kú h¹n kh¸c. 12 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 b. Nguån vèn huy ®éng cã kú h¹n - Lµ nguån vèn huy ®éng ®îc cña ng©n hµng tõ c¸c nguån c¸ nh©n, tæ chøc kinh tÕ, doanh nghiÖp mµ trong ®ã ngêi göi tiÒn chØ ®îc lÜnh tiÒn khi ®¸o h¹n. - §Æc ®iÓm cña lo¹i h×nh nµy lµ t¹o nguån vèn æn ®Þnh cho NHTM nªn ®îc tr¶ l·i suÊt cao h¬n. - Cã c¸c lo¹i nguån vèn huy ®éng cã kú h¹n nh: TiÒn göi cã kú h¹n, tiÒn göi tiÕt kiÖm cã kú h¹n, giÊy tê cã gi¸ ph¸t hµnh. 2.2.3.3. C¨n cø vµo thµnh phÇn göi tiÒn a. Nguån vèn tõ tæ chøc kinh tÕ - Lµ sè tiÒn t¹m thêi nhµn rçi ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn s¶n xuÊt kinh doanh vµ nã ®îc göi t¹i ng©n hµng. §©y lµ lîng tiÒn t¹m thêi ®îc gi¶i phãng khái qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn vèn nhng cha cã nhu cÇu sö dông hoÆc sö dông cho nh÷ng môc tiªu ®Þnh s½n vµo mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. - Cã c¸c lo¹i tiÒn göi thuéc lo¹i nµy nh sau: TiÒn göi kh«ng kú h¹n, tiÒn göi cã kú h¹n. Tuú nh÷ng lo¹i tiÒn göi kh¸c nhau, víi nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau mµ ng©n hµng sÏ ¸p dông mét møc l·i suÊt theo nguyªn t¾c kú h¹n cµng dµi th× l·i suÊt cµng cao vµ ngîc l¹i. b. Nguån vèn tõ d©n c Lµ bé phËn thu nhËp b»ng tiÒn cña d©n c göi t¹i ng©n hµng. Nguån nµy bao gåm: TiÒn göi tiÕt kiÖm, tµi kho¶n tiÒn göi c¸ nh©n, giÊy tê cã gi¸ ph¸t hµnh. 2.2.4. C¸c yÕu tè liªn quan ®Õn nguån vèn huy ®éng cña NHTM 2.2.4.1. Nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng tíi ho¹t ®éng huy ®éng vèn Khi nãi ®Õn nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng t¹o vèn cña mét tæ chøc kinh tÕ th× cã thÓ chia lµm hai nhãm, ®ã lµ nh©n tè: chñ quan vµ nh©n tè kh¸ch quan. V× thÕ, nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng ®Õn nguån vèn huy ®éng cña ng©n hµng th¬ng m¹i còng kh«ng n»m ngoµi qui luËt ®ã. Nh÷ng nh©n tè kh¸ch quan ¶nh hëng ®Õn nguån vèn huy ®éng cña NHTM ®ã lµ chÝnh trÞ, ph¸p luËt, m«i trêng kinh tÕ, x· héi vµ c«ng nghÖ. 13 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 Khi mét nÒn kinh tÕ víi c¸c yÕu tè nh l¹m ph¸t, thÊt nghiÖp, … còng nh c¸c yÕu tè x· héi: d©n sè, kÕt cÊu, giíi tÝnh, tËp qu¸n… æn ®Þnh, thuËn lîi cho ph¸t triÓn th× râ rµng ho¹t ®éng huy ®éng vèn trong nÒn kinh tÕ ®ã cña NHTM lµ hÕt søc thuËn lîi. Bªn c¹nh ®ã, khi khoa häc c«ng nghÖ ph¸t triÓn, NTHM sÏ t¨ng ®îc diÖn tiÕp xóc víi kh¸ch hµng nªn t¹o ®îc sù thuËn lîi h¬n trong qu¸ tr×nh t¹o vèn nh cã thÓ huy ®éng vèn qua c¸c kªnh: POS, ATM, INTERNET, AUTOBANK… Tuy nhiªn víi sù ¶nh hëng cña c¸c nh©n tè kh¸ch quan, NHTM khã cã thÓ ®iÒu chØnh theo ®Þnh híng cña m×nh v× nã chÞu ®iÒu khiÓn trùc tiÕp cña qui luËt thÞ trêng hay NHNN. Nh÷ng nh©n tè chñ quan ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng huy ®éng vèn cña NHTM ®ã lµ tr×nh ®é cña ban l·nh ®¹o, ®éi ngò nh©n viªn, hÖ thèng m¹ng líi, uy tÝn, qui m«, danh môc s¶n phÈm còng nh ho¹t ®éng tÝn dông, kÕt qu¶ kinh doanh cña ng©n hµng. Nh÷ng nh©n tè chñ quan lµ nh÷ng nh©n tè mµ b¶n th©n ng©n hµng cã thÓ ®iÒu chØnh theo tõng m«i trêng ®Ó sao cho ho¹t ®éng huy ®éng vèn ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. NHTM nµo tæ chøc tèt ®îc nh÷ng nh©n tè trªn kÕt hîp cïng víi nh÷ng nh©n tè chñ quan th× hiÖu qu¶ huy ®éng vèn sÏ ®¹t kÕt qu¶ cao. 2.2.4.2. Chi phÝ huy ®éng vèn Khi xÐt ®Õn chi phÝ huy ®éng vèn, nã thêng ®îc thÓ hiÖn ë hai kho¶n chi phÝ ®ã lµ chi phÝ l·i suÊt vµ chi phÝ phi l·i suÊt. C©u hái ®Æt ra lµ t¹i sao mét ng©n hµng l¹i ph¶i quan t©m ®Õn viÖc x¸c ®Þnh chi phÝ huy ®éng vèn? Thø nhÊt, mét ng©n hµng bao giê còng cè g¾ng kiÕm t×m cho m×nh mét tæ hîp c¸c nguån vèn kh¸c nhau trªn thÞ trêng víi møc chi phÝ lµ thÊp nhÊt. Thø hai, lµ viÖc tÝnh to¸n chÝnh x¸c mét c¸ch t¬ng ®èi chi phÝ huy ®éng vèn ®îc coi lµ yÕu tè c¬ b¶n ®Ó x¸c ®Þnh møc lîi nhuËn mµ ng©n hµng cÇn thu ®îc tõ nh÷ng tµi s¶n cã sinh lêi cña m×nh. Thø ba, lo¹i h×nh nguån vèn mµ ng©n hµng huy ®éng ®îc còng nh viÖc sö dông nh÷ng nguån nµy ¶nh hëng ®¸ng kÓ ®Õn rñi ro thanh kho¶n, l·i suÊt, rñi ro vèn. 14 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 VËy nh÷ng c«ng t¸c qu¶n lý nguån vèn huy ®éng khi nµo ®îc ®¸nh gi¸ lµ tèt? Khi mµ chi phÝ vèn huy ®éng ®¹t ®îc nh÷ng lîi Ých c¬ b¶n sau: Thø nhÊt, t×m ®îc nguån vèn cã chi phÝ nhá nhÊt ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cho vay vµ ®Çu t, trong khi vÉn tho· m·n c¸c yªu cÇu t¬ng øng gi÷a huy ®éng vµ sö dông vèn vÒ c¸c ph¬ng diÖn qui m«, thêi h¹n, tÝnh æn ®Þnh. Thø hai, t¨ng ®îc lîi nhuËn cho ng©n hµng mµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i chÊp nhËn nh÷ng rñi ro do ¸p lùc t¨ng vèn mang l¹i. Kho¶n chi phÝ tr¶ l·i phô thuéc chñ yÕu vµo h×nh thøc, c¬ cÊu vµ l·i suÊt thÞ trêng cña tõng lo¹i nguån. ChÝnh v× thÕ, nã do c¬ quan qu¶n lý tiÒn tÖ quyÕt ®Þnh hoÆc ®îc th¶ næi trªn thÞ trêng cho nªn mét ng©n hµng riªng lÎ kh«ng thÓ chñ ®éng kiÓm so¸t. Kho¶n chi phÝ huy ®éng díi d¹ng chi phÝ phi l·i suÊt ®ã lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ díi d¹ng tiÒn l¬ng cho nh©n viªn, tµi s¶n cè ®Þnh, chi phÝ Èn do dù tr÷ b¾t buéc, dù tr÷ cÇn thiÕt… nh÷ng yÕu tè nµy mét ng©n hµng riªng lÎ cã thÓ tù m×nh ®iÒu tiÕt ®îc tuú theo chÝnh s¸ch cña tõng ng©n hµng kh¸c nhau. 2.2.4.3. Rñi ro trong huy ®éng vèn a. Rñi ro thanh kho¶n - Rñi ro thanh kho¶n lµ rñi ro do xuÊt hiÖn khi kh¸ch hµng göi rót tiÒn vù¬t møc dù tr÷ thanh kho¶n cña ng©n hµng hoÆc ng©n hµng kh«ng thu hót ®ñ sè vèn cÇn thiÕt víi chi phÝ chÊp nhËn ®îc ®Ó tµi trî cho c¸c nhu cÇu sö dông vèn ®· cã cña m×nh. Lý thuyÕt vµ thùc tiÔn ®· cho thÊy r»ng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thanh kho¶n cña ng©n hµng, ng©n hµng vÉn chñ yÕu dùa vµo c¸c tµi s¶n Cã cã tÝnh thanh kho¶n cao cßn tiÒn göi chØ ®ãng vai trß lµ nguån vèn, h¬n n÷a c¸c c¸c kho¶n tiÒn göi kh«ng kú h¹n cßn chÝnh lµ nguån g©y ¸p lùc chÝnh trong thanh kho¶n cña ng©n hµng. Khi mµ kh¸ch hµng qu¶n lý nh÷ng kho¶n giao dÞch cña m×nh tèt h¬n th× rñi ro thanh kho¶n sÏ gi¶m thÊp. Tuy nhiªn, khi ®ã ¸p lùc kh«ng h¼n bÞ triÖt tiªu hoµn toµn mµ nã chuyÓn biÕn sang mét híng kh¸c tøc lµ khi ®ã l·i suÊt huy ®éng vèn sÏ mang tÝnh c¹nh tranh cao h¬n. Vµ nÕu nh ng©n hµng kh«ng t¹o ®ñ thu 15 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 nhËp ®Ó bï th× rñi ro thanh kho¶n vÉn sÏ x¶y ra. MÆt kh¸c, nÕu nh chÝnh s¸ch kh¸ch hµng mµ kh«ng chó ý tíi nhãm kh¸ch hµng kh¸c th× còng hoµn toµn cã thÓ dÇn tíi rñi ro thanh kho¶n. b. Rñi ro l·i suÊt Rñi ro l·i suÊt lµ rñi ro x¶y ra khi kh«ng cã sù t¬ng quan gi÷a ®é nh¹y c¶m l·i suÊt cña viÖc sö dông vèn ®èi víi ®é nh¹y c¶m l·i suÊt cña chÝnh c¸c nguån vèn huy ®éng ®Ó tµi trî cho kÕ ho¹ch sö dông nguån vèn nµy. Nh vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ mét ng©n hµng cã thÓ gÆp rñi ro l·i suÊt nÕu kh«ng kiÓm so¸t ®îc ®é nh¹y c¶m gi÷a c¸c tµi s¶n Cã vµ Nî theo thêi gian. MÆt kh¸c, c¸c lo¹i tµi s¶n Nî kh¸c nhau th× ®îc sö dông nh»m ®Çu t vµo viÖc n¾m gi÷ nh÷ng tµi s¶n cã kh¸c nhau vµ t¬ng øng ®é nh¹y c¶m l·i suÊt cña chóng lµ kh¸c nhau. V× thÕ, muèn h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt ng©n hµng t¨ng kh¶ n¨ng kiÓm so¸t ®é nh¹y c¶m l·i suÊt cña tµi s¶n Cã - tµi s¶n Nî vµ kiÓm so¸t khe hë nh¹y l·i suÊt. c. Rñi ro tÝn dông Rñi ro tÝn dông liªn quan ®Õn tµi s¶n Nî lµ rñi ro mµ kh¸ch hµng chÞu tøc lµ ng©n hµng kh«ng tr¶ tiÒn cho ngêi göi tiÒn hay c¸c chñ nî kh¸c cña ng©n hµng. Tuy nhiªn, ng©n hµng vÉn ph¶i chÞu nh÷ng t¸c ®éng gi¸n tiÕp kh¸c tøc lµ cã trêng hîp ng©n hµng chÞu nh÷ng chi phÝ nguån vèn huy ®éng cao mµ møc chªnh lÖch l·i suÊt vµ møc lîi nhuËn vÉn nh tríc th× dêng nh ng©n hµng còng ph¶i chÊp nhËn mét møc rñi ro tÝn dông cao h¬n khi cÊp tÝn dông. Khi ®ã do chi phÝ cao lµm kh¸ch hµng Ýt tin tëng vµo kh¶ n¨ng tr¶ nî cña ng©n hµng vµ ®iÒu ®ã buéc ng©n hµng vµo t×nh tr¹ng ph¶i n©ng cao chi phÝ ®Ó cã thÓ huy ®éng ®îc vèn. d. Rñi ro vèn tù cã Vèn tù cã cña ng©n hµng chÝnh lµ vèn ®îc ®ãng gãp tõ chñ së h÷u ng©n hµng. Nguån vèn nµy ®¾t h¬n nhiÒu so víi nguån tiÒn göi vµ tiÒn vay bëi v× chñ ®Çu t ngµy cµng kh«ng ch¾c ch¾n vÒ hÖ sè l·i trªn phÇn vèn gãp vµ bëi v× thu nhËp lo¹i nµy kh«ng ph¶i lµ mét kho¶n chi phÝ ®îc miÔn thuÕ. Mét gi¶i ph¸p ®Ò 16 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 ra ®ã lµ h¹ chi phÝ nguån vèn b»ng c¸ch t¨ng møc vay nî. Tuy nhiªn, ®ã còng ¶nh hëng trùc tiÕp lªn rñi ro vèn tù cã, lµm cho rñi ro nµy t¨ng lªn. Rñi ro vèn tù cã t¨ng lªn ¶nh hëng trùc tiÕp lªn rñi ro huy ®éng vèn, biÓu hiÖn cô thÓ lµ chi phÝ huy ®éng vèn t¨ng lªn do nÒn kinh tÕ gi¶m “lßng tin” vµo ng©n hµng ®ang gÆp rñi ro vÒ vèn tù cã. 2.2.4.4. Dù tr÷ trªn nguån vèn huy ®éng - Dù tr÷ b¾t buéc lµ kho¶n tiÒn NHTM ph¶i duy tr× ë tµi kho¶n tiÒn göi t¹i NHT¦ ®Ó ®¶m b¶o cho kh¶ thanh kho¶n cña m×nh . Quü dù tr÷ b¾t buéc = vèn huy ®éng ng¾n h¹n x tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc. VÝ dô nh theo quyÕt ®Þnh 831/2003/Q§-NHNN ViÖt Nam ®· qui ®Þnh: + TiÒn göi cã thêi h¹n < 12 th¸ng: ®èi víi NHTM nhµ níc (trõ NHNo&PTNT), cæ phÇn ®« thÞ, liªn doanh, c«ng ty tµi chÝnh th× tû lÖ lµ 2%; NHNNo&PTNH lµ 1,5%; NHTM cæ phÇn n«ng th«n, hîp t¸c lµ 1% ®èi víi néi tÖ. §èi víi ngo¹i tÖ th× tÊt c¶ lµ 4% trªn tæng nguån huy ®éng. - Dù tr÷ ®¶m b¶o lµ quü mµ ng©n hµng ph¶i dù tr÷ trªn toµn bé nguån vèn huy ®éng. Quü dù tr÷ b¶o ®¶m = Nguån vèn huy ®éng x Tû lÖ dù tr÷ b¶o ®¶m 2.2.4.5. KiÓm so¸t chi phÝ vµ rñi ro huy ®éng vèn a. KiÓm so¸t chi phÝ huy ®éng vèn viÖc kiÓm so¸t nh»m h¹ thÊp chi phÝ ®Õn møc t«Ý thiÓu lu«n lµ mét vÊn ®Ò khã kh¨n ®èi víi nh÷ng nhµ qu¶n trÞ. Bëi v×, nã lÖ thuéc vµo qu¸ nhiÒu biÕn sè mµ cã nhiÒu biÕn sè th× kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®îc. Th«ng thêng, ®Ó kiÓm so¸t chi phÝ, c¸c ng©n hµng chØ cã thÓ kiÓm so¸t ®îc c¸c yÕu tè thuéc vÒ chñ quan, c¸c yÕu tè thuéc vÒ kh¸ch quan th× h¹n chÕ hoÆc kh«ng kiÓm so¸t ®îc. Tuy nhiªn, th× dï nh thÕ nµo th× c¸c nhµ qu¶n trÞ vÉn ph¶i kiÓm so¸t chi phÝ b»ng c¸ch ®a ra c¸c phÐp ®o lêng chi phÝ vèn vay hay ®o lêng c¸c chØ tiªu chi phÝ. Nh÷ng phÐp ®o nµy cho nhµ qu¶n trÞ ®¸nh gi¸ vÒ chi phÝ vèn, quyÕt ®Þnh nªn huy ®éng nguån nµo, ®Þnh gi¸ tµi s¶n Cã sao cho cã thÓ bï ®¾p ®îc chi phÝ, ®¶m b¶o vÉn cã lîi nhuËn trong khi kh«ng vît qu¸ ngìng mµ thÞ trêng cã thÓ chÊp nhËn. 17 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 Ph¬ng ph¸p chi phÝ vèn b×nh qu©n gia quyÒn thùc tÕ (c«ng thøc mét) Σ Lj *ij i0 = Σ Lj Trong ®ã, biÕn j (1; n). Lj lµ doanh sè hay sè d b×nh qu©n cña lo¹i vèn thø j io chi phÝ huy ®éng vèn b×nh qu©n gia quyÒn thùc tÕ ij chi phÝ tr¶ l·i cña nguån vèn thø j vµ còng lµ l·i só©t b×nh qu©n cña lo¹i vèn thø j - u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy: + Cung cÊp d÷ liÖu cho phÐp ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ho¹t ®éng huy ®éng vèn qua mét thêi kú. - Nhîc ®iÓm: + Cha ph¶n ¸nh ®îc toµn bé c¸c t¸c ®éng chuyÓn ho¸ nguån vèn vµo c¸c môc ®Ých sinh lêi. + Cha ph¶n ¸nh ®îc t¸c ®éng cña yÕu tè chi phÝ phi tr¶ l·i liªn quan tíi ho¹t ®éng nµy. + Cha tÝnh chi phÝ ®Ó t¹o dùng vèn tù cã. + Khi cã nh÷ng biÕn ®éng lín vÒ l·i suÊt, th× kh«ng thÓ sö dông kÕt qu¶ tÝnh to¸n, ®Ó ®Þnh gi¸ tµi s¶n Cã. §Ó h¹n chÕ nh÷ng h¹n chÕ trªn, ngêi ta ®a ra mét c«ng thøc tÝnh kh¸c (c«ng thøc hai) trong ph¬ng ph¸p tÝnh nµy nh sau: i0 = Σ Lj *ij - NIC + Ce Σ Ak Trong ®ã c¸c biÕn vÉn gièng c«ng thøc mét, ngoµi ra: Ak tµi s¶n Cã sinh lêi thø k 18 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 NIC lµ chi phÝ phi l·i suÊt rßng, tÝnh b»ng hÖ sè gi÷a tæng thu nhËp phi l·i vµ chi phÝ tr¶ l·i. Ce chi phÝ vèn së h÷u Ph¬ng ph¸p huy ®éng vèn b×nh qu©n gia quyÒn dù kiÕn Trong ph¬ng ph¸p nµy còng ¸p dông c«ng thøc tÝnh gièng nh c«ng thøc hai, nhng c¸c chØ tiªu ®îc tÝnh ë dù kiÕn chø kh«ng ph¶i thùc tÕ. TÝnh theo ph¬ng ph¸p nµy sÏ cho nhµ qu¶n trÞ biÕt gi¸ vèn b×nh qu©n dù kiÕn tÝnh trªn mçi ®ång tµi s¶n Cã dù kiÕn cña ng©n hµng. NÕu muèn cã lîi nhuËn th× ng©n hµng ph¶i bï ®¾p kho¶n chi phÝ nµy tõ nguån thu nhËp cña nh÷ng tµi s¶n Cã. Nh÷ng ph¬ng ¸n vÒ tµi s¶n Nî, tµi s¶n Cã sÏ ®îc ®iÒu chØnh ®Ó ng©n hµng ®¶m b¶o c¸c môc tiªu vÒ lîi nhuËn. b. KiÓm so¸t rñi ro §Ó h¹n chÕ mét sè rñi ro nh ®· tr×nh bµy ë phÇn trªn, cã mét sè gi¶i ph¸p mang tÝnh ®Þnh híng mµ c¸c nhµ nghiªn cøu ®a ra nh sau - Lµm t¨ng tÝnh æn ®Þnh cña nguån vèn ViÖc lµm t¨ng tÝnh æn ®Þnh cña nguån vèn chØ cã thÓ thùc hiÖn ®îc nhê sù më réng thêi h¹n cña c¸c c«ng cô huy ®éng vèn; më réng tû träng tiÒn göi tiÕt kiÖm vµ tiÒn göi cã kú h¹n hay t¨ng tû träng vèn vay b»ng viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu… TÊt c¶ nh÷ng “ho¹t ®éng” trªn cña ng©n hµng ®Òu dÉn ®Õn t¨ng chi phÝ vèn do c¸c nguån vèn nµy ®¾t t¬ng ®èi so víi nguån tiÒn gØ kh«ng kú h¹n hay c¸c nguån tiÒn göi ng¾n h¹n kh¸c. MÆt kh¸c, ®©y lµ nguån huy ®éng mµ ®ßi hái mçi ng©n hµng cÇn ph¶i cã uy tÝn, vÞ thÕ trªn thÞ trêng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë mét møc nhÊt ®Þnh chø kh«ng ph¶i ng©n hµng nµo còng lµm ®îc. §©y còng lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p lµm t¨ng tÝnh æn ®Þnh cña nguån vèn, nh»m cã ®îc vèn vµ gi¶m rñi ro thanh kho¶n. Ngoµi ra, nh»m môc ®Ých nµy c¸c ng©n hµng còng cã thÓ t¨ng cêng vay vèn ng¾n h¹n trªn thÞ trêng tiÒn tÖ ®Ó gi¶i quyÕt khã kh¨n vÒ thanh kho¶n còng nh ®¸p øng nhu cÇu ®Çu t vµ cho vay trªn thÞ trêng. Tuy nhiªn, c¸c nguån nµy thêng cã chi phÝ tÝnh trªn mçi ®ång vèn huy ®éng kh¸ cao so víi c¸c nguån vèn tiÒn göi th«ng thêng. 19 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 - B¶o hiÓm tiÒn göi Lµ nh÷ng kho¶n b¶o hiÓm ®îc thiÕt lËp ®èi víi c¸c kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng göi t¹i ng©n hµng. Trong ®ã, ng©n hµng ®ãng phÝ b¶o hiÓm tiÒn göi cho c¸c tæ chøc b¶o hiÓm vµ khi cã rñi ro vÒ thanh to¸n cña ng©n hµng th× ngêi göi tiÒn sÏ ®îc tæ chøc b¶o hiÓm thanh to¸n thay ng©n hµng. ViÖc tham gia cña c¸c ng©n hµng vµo ho¹t ®éng nµy thêng mang tÝnh chÊt b¾t buéc hoÆc tù nguyÖn hoÆc theo sù phèi hîp gi÷a hai c¬ chÕ ®ã. *¦u ®iÓm: + Gi¶m mèi lo sî cña ngêi tiÒn vÒ kh¶ n¨ng thanh kho¶n cña ng©n hµng + C¸c ¸p lùc vÒ rñi ro rót tiÒn hµng lo¹t hay søc Ðp t©m lý lµm t¨ng gi¸ huy ®éng vèn còng gi¶m + B¶n th©n ng©n hµng còng cã nhiÒu kh¶ n¨ng h¬n trong viÖc chèng ®ì rñi ro nhê cã sùc chia sÎ cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm tiÒn göi. + Ng©n hµng cã thÓ gi¶m tû lÖ c¸c kho¶n dù tr÷ kh«ng sinh lêi vµ më réng tµi s¶n sinh lêi ®Ó c¶i thiÖn thu nhËp vµ lîi nhuËn *Nhîc ®iÓm: + Gi¸ tiÒn göi trë nªn ®¾t h¬n do ng©n hµng ph¶i chÞu thªm kho¶n phÝ b¶o hiÓm + Do sù h¹n chÕ cña phÝ b¶o hiÓm thu ®îc, sù h¹n chÕ cña quü thanh to¸n b¶o hiÓm nªn sè tiÒn göi ®îc b¶o hiÓm thêng bÞ h¹n chÕ vµ do ®ã lµm h¹n chÕ t¸c dông cña b¶o hiÓm. - KiÓm so¸t rñi ro l·i suÊt §Ó kiÓm so¸t rñi ro l·i suÊt ngêi ta sö dông ph¬ng ph¸p ph©n tÝch khe hë rñi ro l·i suÊt Theo c«ng thøc nµy, møc thay ®æi lîi nhuËn do l·i suÊt thay ®æi cã thÓ dù tÝnh theo c«ng thøc sau: P = ( ΣAl - ΣLl ).i Trong ®ã, ΣAl lµ tæng tµi s¶n cã nh¹y c¶m víi l·i suÊt P lµ møc thay ®æi lîi nhuËn khi l·i suÊt thÞ trêng thay ®æi 20