Tài liệu Nâng cao chất lượng cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa tại ngân hàng thương mại cổ phần công thương việt nam chi nhánh đền hùng

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- PHẠM PHƢƠNG THẢO NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG CHO VAY DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN CÔNG THƢƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH ĐỀN HÙNG LUẬN VĂN THẠC SỸ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU Hà Nội - Năm 2016 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- PHẠM PHƢƠNG THẢO NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG CHO VAY DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN CÔNG THƢƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH ĐỀN HÙNG Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng Mã số: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SỸ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN TRỌNG TÀI XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CT HỘI ĐỒNG CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN PGS.TS. NGUYỄN TRỌNG TÀI PGS.TS. Trần Thị Thanh Tú Hà Nội - Năm 2016 LỜI CAM ĐOAN Kính gửi: Khoa Tài chính ngân hàng - Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc Gia Hà Nội. Tên tôi là: Phạm Phƣơng Thảo - Mã số HV: 14057078 Học viên khóa: QH-2014-E (Khóa 23) Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu: “Nâng cao chất lượng cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa tại ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam - chi nhánh Đền Hùng” là công trình nghiên cứu thực sự của cá nhân tôi, đƣợc thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của PGS.TS. Nguyễn Trọng Tài. Các số liệu, kết quả nghiên cứu đƣa ra trong luận văn này là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng. Nội dung của luận văn có tham khảo và sử dụng một số thông tin, tài liệu từ các nguồn sách, tạp chí đƣợc liệt kê trong danh mục tài liệu thao khảo. Hà Nội, ngày 15 tháng 08 năm 2016 Tác giả luận văn Phạm Phƣơng Thảo LỜI CẢM ƠN Qua thời gian nghiên cứu lý luận và thực tế, tác giả đã hoàn thành luận văn thạc sỹ tài chính ngân hàng với đề tài “Nâng cao chất lượng cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa tại ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam - chi nhánh Đền Hùng”. Tác giả xin chân thành cảm ơn PGS.TS Nguyễn Trọng Tài đã quan tâm giúp đỡ, chỉ bảo, hƣớng dẫn tận tình và đã đóng góp nhiều ý kiến quý báu để tác giả hoàn thành luận văn này. Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn tới các Thầy, Cô trong Hội đồng khoa học Trƣờng Đại học Kinh Tế - Đại học Quốc Gia Hà Nội, Khoa Tài chính ngân hàng đã tạo điều kiện và giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn này. Xin gửi lời cảm ơn đến: Các cán bộ lãnh đạo, cán bộ phòng khách hàng doanh nghiệp - ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Công Thƣơng Việt Nam - Chi nhánh Đền Hùng (sau đây gọi tắt là Vietinbank Đền Hùng) đã giúp đỡ và tạo điều kiện để tác giả tìm hiểu thực tế, học tập kinh nghiệm trong thời gian qua. Trong quá trình thực hiện khó có thể tránh khỏi những hạn chế vì vậy tác giả rất mong nhận đƣợc ý kiến đóng góp của quý Thầy, Cô giáo và bạn đọc để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày 15 tháng 08 năm 2016 Học viên Phạm Phƣơng Thảo MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................................i DANH MỤC BẢNG .................................................................................................. ii DANH MỤC HÌNH .................................................................................................. iii PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1 1. Lời nói đầu ..............................................................................................................1 1.1. Về tính cấp thiết của đề tài ...................................................................................1 1.2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................3 1.2.1. Mục đích nghiên cứu.....................................................................................3 1.2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................................3 1.3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................3 1.3.1. Đối tƣợng nghiên cứu ...................................................................................3 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu.......................................................................................3 2. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................4 CHƢƠNG 1:TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀTHỰC TIỄN VỀ CHẤT LƢỢNG CHO VAY DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ............................................................5 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu thuộc lĩnh vực của đề tài ..................................5 1.2. Tổng quan về hoạt động cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa của ngân hàng thƣơng mại ..................................................................................................................8 1.2.1. Tổng quan về doanh nghiệp nhỏ và vừa .......................................................8 1.2.2. Cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa của ngân hàng thƣơng mại ...................11 1.3. Chất lƣợng cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa của ngân hàng thƣơng mại ...18 1.3.1. Khái niệm về chất lƣợng cho vay ................................................................18 1.3.2. Sự cần thiết phải nâng cao chất lƣợng cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa của ngân hàng thƣơng mại ............................................................................................19 1.3.3. Các chỉ tiêu đánh giá chất lƣợng cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa của ngân hàng thƣơng mại ...........................................................................................20 1.3.4. Các yếu tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa của ngân hàng thƣơng mại ...........................................................................................25 1.4. Kinh nghiệm nâng cao chất lƣợng cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa từ một số ngân hàng thƣơng mại trong nƣớc ............................................................................29 1.4.1. Kinh nghiệm từ Agribank Phú Thọ .............................................................29 1.4.2. Kinh nghiệm của BIDV Phú Thọ ................................................................30 1.4.3. Bài học rút ra đối với Vietinbank Đền Hùng ...............................................33 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU .......................35 2.1. Khung phân tích của luận văn ............................................................................35 2.1.1. Khung phân tích của luận văn .....................................................................35 2.1.2. Các bƣớc nghiên cứu trong luận văn ...........................................................36 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu....................................................................................37 2.2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu định tính ..............................................................37 2.2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu định lƣợng ...........................................................42 2.2.3. Phƣơng pháp so sánh, phân tích và tổng hợp ..............................................44 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2..........................................................................................46 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG CHẤT LƢỢNG CHO VAY DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI VIETTINBANK ĐỀN HÙNG .............................................47 3.1. Khái quát về Vietinbank Đền Hùng ...................................................................47 3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển ..................................................................47 3.1.2. Cơ cấu và bộ máy tổ chức ...........................................................................48 3.1.3. Kết quả một số hoạt động kinh doanh chính ...............................................49 3.2. Thực trạng chất lƣợng cho vay cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Vietinbank Đền Hùng ..................................................................................................................56 3.2.1. Các văn bản pháp luật về cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa ......................56 3.2.2. Thực trạng chất lƣợng cho vay cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Vietinbank Đền Hùng ...............................................................................................57 3.3. Đánh giá chung về chất lƣợng cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Vietinbank Đền Hùng ..................................................................................................................75 3.3.1. Kết quả đạt đƣợc ..........................................................................................75 3.3.2. Những mặt còn hạn chế ...............................................................................76 3.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế .................................................................77 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3..........................................................................................80 CHƢƠNG 4: GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG CHO VAY DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI VIETTINBANK ĐỀN HÙNG ............................81 4.1. Định hƣớng nâng cao chất lƣợng cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa của Vietinbank Đền Hùng ...............................................................................................81 4.1.1. Định hƣớng chung cho hoạt động kinh doanh .............................................81 4.1.2. Định hƣớng nâng cao chất lƣợng cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa..........82 4.2. Giải pháp nâng cao chất lƣợng cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Vietinbank Đền Hùng ..................................................................................................................84 4.2.1. Gia tăng nguồn vốn để chủ động trong cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa 84 4.2.2. Xây dựng chính sách tín dụng phù hợp cho doanh nghiệp nhỏ và vừa .......85 4.2.3. Xây dựng một cơ chế lãi suất linh hoạt cho doanh nghiệp nhỏ và vừa ...........89 4.2.4. Đa dạng hóa danh mục sản phẩm cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa .........90 4.2.5. Nâng cao hiệu quả công tác thu hồi nợ và xử lý nợ quá hạn .......................91 4.2.6. Cải tiến quy trình cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa ......................................94 4.2.7. Thực hiện tốt chính sách Marketing, chăm sóc khách hàng ........................94 4.2.8. Tăng cƣờng đào tạo, nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực, trình độ cán bộ tín dụng ..................................................................................................................95 4.3. Kiến nghị ............................................................................................................97 4.3.1. Kiến nghị với Chính phủ và các bộ ngành liên quan ...................................97 4.3.2. Kiến nghị với ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam ............................................99 4.3.3. Với Hiệp hội các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Phú Thọ .......99 KẾT LUẬN CHƢƠNG 4........................................................................................100 KẾT LUẬN ............................................................................................................101 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................102 PHỤ LỤC 01 ................................................................................................................. PHỤ LỤC 02 ................................................................................................................. PHỤ LỤC 03 ................................................................................................................. PHỤ LỤC 04 ................................................................................................................. DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu 1 Agribank 2 BIDV Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Đầu tƣ và Phát triển Việt Nam 3 CBTD Cán bộ tín dụng 4 CN 5 CLTD Chất lƣợng tín dụng 6 DNCV Dƣ nợ cho vay 7 DNNVV 8 DPRR Dự phòng rủi ro 9 KHCN Khách hàng cá nhân 10 KHDN Khách hàng doanh nghiệp 11 NHCT Ngân hàng Công Thƣơng 12 NHNN Ngân hàng Nhà nƣớc 13 NHTW Ngân hàng trung ƣơng 14 NL-TS Nông lâm - Thủy sản 15 NHTM Ngân hàng thƣơng mại 16 TCTD Tổ chức tín dụng 17 TDNH Tín dụng ngân hàng 18 TDTM Tín dụng thƣơng mại 19 TMDV Thƣơng mại dịch vụ 20 TSĐB Tài sản đảm bảo 21 22 Nguyên nghĩa Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam Công nghiệp Doanh nghiệp nhỏ và vừa Viettinbank Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Công thƣơng Việt Nam XNK Xuất nhập khẩu i DANH MỤC BẢNG STT Bảng 1 Bảng 1.1 Tiêu chí xác định DNNVV ở Việt Nam 10 2 Bảng 1.2 Tiêu chuẩn DNNVV ở một số nƣớc và khu vực 10 3 Bảng 3.1 4 Bảng 3.2 5 Bảng 3.3 6 Bảng 3.4 Số DNNVV vay vốn tại Vietinbank Đền Hùng Bảng 3.5 Quy mô cho vay DNNVV tại Viettinbank Đền Hùng 7 Nội dung Một số chỉ tiêu về huy động vốn của Vietinbank Đền Hùng giai đoạn 2013-2015 Một số chỉ tiêu về cho vay tại Vietinbank Đền Hùng giai đoạn 2013-2015 Một số chỉ tiêu về kết quả kinh doanh của Vietinbank Đền Hùng giai đoạn 2013-2015 giai đoạn 2013-2015 Trang 49 52 55 64 66 8 Bảng 3.6 Dƣ nợ cho vay DNNVV theo thời hạn cho vay 68 9 Bảng 3.7 Dƣ nợ cho vay DNNVV theo ngành kinh tế 68 10 Bảng 3.8 Dƣ nợ cho vay DNNVV theo sản phẩm cho vay 70 11 Bảng 3.9 Dƣ nợ cho vay DNNVV theo loại tiền tệ 71 12 Bảng 3.10 Tỷ lệ nợ có đảm bảo cho vay DNNVV 71 13 Bảng 3.11 Tỷ lệ nợ quá hạn, nợ xấu cho vay DNNVV 72 14 Bảng 3.12 Hiệu suất sử dụng vốn 73 15 Bảng 3.13 Vòng quay vốn tín dụng đối với DNNVV 74 16 Bảng 3.14 Một số chỉ tiêu về mức sinh lời từ hoạt động cho vay DNNVV ii 74 DANH MỤC HÌNH STT Số hiệu Nội dung 1 Hình 3.1 Cơ cấu tổ chức của Viettinbank Đền Hùng 48 2 Hình 3.2 Tỷ lệ tăng trƣởng dƣ nợ cho vay DNNVV 63 3 Hình 3.3 Cơ cấu DNNVV vay vốn tại Viettinbank Đền Hùng theo ngành nghề kinh doanh iii Trang 65 PHẦN MỞ ĐẦU GIỚI THIỆU VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1. Lời nói đầu 1.1. Về tính cấp thiết của đề tài Phát biểu tại hội thảo “Nâng cao khả năng tiếp cận vốn của các DNNVV trong bối cảnh Việt Nam hội nhập cộng đồng kinh tế ASEAN 2015” diễn ra ngày 18/11/2014 tại Hà Nội, tổng giám đốc BTCI (Viện nhân lực tài chính ngân hàng) K.Balasingam cho biết: Trong cộng đồng doanh nghiệp của Việt Nam hiện nay, khu vực DNNVV chiếm tới 97,5% và tạo ra hàng triệu việc làm; sử dụng tới 51% lao động xã hội và đóng góp hơn 40% GDP... Tuy nhiên, trong thời điểm hiện tại, hầu hết các DNNVV vẫn gặp phải một số hạn chế cố hữu nhƣ khó khăn trong tiếp cận chính sách, ƣu đãi, mặt bằng sản xuất và đặc biệt là tiếp cận vốn vay. “Hiện nay chỉ có 30% tiếp cận được nguồn vốn từ ngân hàng, 70% còn lại phải tiếp tục sử dụng nguồn vốn tự có hoặc vay từ nguồn vốn khác với chi phí vốn rất cao”, ông K.Balasingam chia sẻ. Nhƣ vậy có thể nói vấn đề quan trọng và cấp bách nhất đối với các DNNVV hiện nay chính là vốn và khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp. NHTM vẫn là một trong những kênh tín dụng chính cung cấp vốn cho các doanh nghiệp nói chung và các DNNVV nói riêng. Đối với sự phát triển của các DNNVV, vai trò to lớn của nguồn tín dụng ngân hàng là không thể phủ nhận, nhất là khi đặc thù của nền kinh tế Việt Nam là nền kinh tế dựa vào tín dụng. Nhận thức đƣợc điều này các NHTM ngày càng chú trọng hơn đến việc cấp tín dụng cho đối tƣợng này. Với hoạt động cấp tín dụng, các NHTM cũng giống nhƣ các nhà kinh doanh: họ bỏ vốn của mình ra và mong muốn thu đƣợc lợi nhuận và thu hồi vốn. Mặt khác các NHTM cũng chính là một chủ thể kinh doanh độc lập, tự kiếm lợi nhuận lời ăn lỗ chịu và cũng tự chịu trách nhiệm với khách hàng. Chính vì vậy việc đảm bảo chất lƣợng cho các khoản vay và cho vay đối với bản thân ngân hàng chính là một nhu cầu cấp thiết để tự đảm bảo an toàn cho chính mình. 1 Phú Thọ là một tỉnh có khá nhiều khu công nghiệp, nhà máy và đặc biệt là các DNNVV chiếm đến hơn 90% trên tổng số doanh nghiệp. Đây chính là một trong những thành phần đóng góp không nhỏ cho sự phát triển kinh tế xã hội của toàn tỉnh. Cùng với xu thế phát triển và chủ trƣơng của Đảng và Nhà nƣớc, Vietinbank Đền Hùng những năm qua đã luôn chú trọng quan tâm và đẩy mạnh hoạt động cho vay đối với DNNVV. Hoạt động này về cơ bản đã thu đƣợc nhiều kết quả đáng khích lệ, tuy nhiên bên cạnh những kết quả đạt đƣợc thì hoạt động cho vay DNNVV tại ngân hàng vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế và khó khăn nhƣ: tỷ lệ tăng trƣởng dƣ nợ cho vay giảm (năm 2013 giảm 12,56%, năm 2014 giảm 43,17%, năm 2015 giảm 29,32%), tỷ lệ nợ xấu cho vay DNNVV cao và chiếm tỷ trọng lớn trong tỷ lệ nợ quá hạn (năm 2015 tỷ lệ nợ xấu cho vay DNNVV là 1,88%), tỷ lệ lợi nhuận từ cho vay DNNVV trên tổng dƣ nợ cho vay DNNVV khá thấp (năm 2015 chỉ đạt 0,03%). Điều này cho thấy chất lƣợng cho vay DNNVV của ngân hàng còn thấp và khả năng sinh lời từ các khoản cho vay DNNVV của ngân hàng còn chƣa cao. Chính vì vậy đòi hỏi ngân hàng phải nỗ lực tìm cách giải quyết để có thể nâng cao chất lƣợng cho vay và tăng tính cạnh tranh trên thị trƣờng. Xuất phát từ thực tiễn này, tác giả đã lựa chọn đề tài: “Nâng cao chất lượng cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam - chi nhánh Đền Hùng” để làm đề tài nghiên cứu của mình nhằm đáp ứng các nhu cầu thực tiễn và khách quan về việc nâng cao chất lƣợng cho vay DNNVV. Đề tài đƣợc nghiên cứu nhằm trả lời các câu hỏi: 1. Thực trạng chất lƣợng cho vay DNNVV tại Vietinbank Đền Hùng những năm qua nhƣ thế nào? Tác giả sử dụng những chỉ tiêu nào để đánh giá chính xác chất lƣợng cho vay DNNVV tại Vietinbank Đền Hùng? Đâu là những kết quả đạt đƣợc, còn những mặt tồn tại nào cần khắc phục và đâu là nguyên nhân của những tồn tại này? 2. Những giải pháp nào là cần thiết để nâng cao chất lƣợng cho vay DNNVV tại Vietinbank Đền Hùng thời gian tới? 2 Kết quả nghiên cứu của đề tài cũng sẽ cung cấp những cơ sở lý luận, thực trạng và giải pháp về việc nâng cao chất lƣợng cho vay DNNVV, góp phần tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của phân khúc doanh nghiệp này tại Việt Nam trƣớc những khó khăn của môi trƣờng kinh doanh hiện nay. 1.2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 1.2.1. Mục đích nghiên cứu Phân tích thực trạng chất lƣợng cho vay DNNVV của Vietinbank Đền Hùng từ đó rút ra những mặt đạt đƣợc cũng nhƣ những tồn tại cần khắc phục và nguyên nhân. Đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao chất lƣợng cho vay DNNVV tại Vietinbank Đền Hùng. 1.2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về DNNVV và chất lƣợng cho vay DNNVV của NHTM; - Phân tích, đánh giá thực trạng chất lƣợng cho vay DNNVV tại Vietinbank Đền Hùng từ đó rút ra đƣợc những hạn chế và nguyên nhân; - Đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm khắc phục những hạn chế, phát huy những ƣu điểm và góp phần nâng cao chất lƣợng cho vay DNNVV tại Vietinbank Đền Hùng. 1.3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là các vấn đề lý luận và thực tiễn có liên quan đến chất lƣợng cho vay DNNVV của NHTM nói chung và của Viettinbank Đền Hùng nói riêng. 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi không gian: Chủ yếu nghiên cứu chất lƣợng cho vay DNNVV tại Vietinbank Đền Hùng. - Phạm vi thời gian: Chủ yếu nghiên cứu trong giai đoạn 2013 - 2015. - Phạm vị nội dung: chất lƣợng cho vay DNNVV tại Vietinbank Đền Hùng. 3 2. Kết cấu của luận văn Ngoài lời mở đầu, kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn đƣợc kết cấu thành 4 chƣơng: Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn về chất lƣợng cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa của ngân hàng thƣơng mại; Chƣơng 2: Phƣơng pháp và thiết kế nghiên cứu; Chƣơng 3: Thực trạng chất lƣợng cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Viettinbank Đền Hùng; Chƣơng 4: Giải pháp nâng cao chất lƣợng cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Viettinbank Đền Hùng. 4 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHẤT LƢỢNG CHO VAY DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu thuộc lĩnh vực của đề tài Hoạt động cho vay của NHTM cũng nhƣ vấn đề chất lƣợng hoạt động cho vay nói chung và chất lƣợng cho vay đối với các DNNVV nói riêng luôn là đối tƣợng quan tâm của nhiều nghiên cứu trong và ngoài nƣớc. Tiêu biểu có thể kể đến một số công trình sau: Nguyễn Thị Bắc (2013), “Một số giải pháp mở rộng và nâng cao CLTD đối với DNNVV tại Ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam - Chi nhánh Ba Đình”, Luận văn Thạc sỹ, Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh. Luận văn tập trung đánh giá vấn đề mở rộng và nâng cao chất lƣợng cho vay các DNNVV của NHTM cổ phần Công thƣơng Việt Nam trên địa bàn Quận Ba Đình TP. Hà Nội trong giai đoạn 2010-2012, từ đó đề xuất hệ thống giải pháp nhằm mở rộng và nâng cao CLTD với các DNNVV. Tuy nhiên, đề tài này nghiên cứu cả về vấn đề mở rộng hoạt động cho vay cũng nhƣ nâng cao chất lƣợng cho vay DNNVV đồng thời, phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn Quận Ba Đình - TP. Hà Nội và thời gian từ trƣớc 2013. Nguyễn Văn Dƣơng (2012), “Hoạt động cho vay đối với DNNVV tại Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn Thương Tín - chi nhánh tỉnh Lâm Đồng”, Luận văn Thạc sỹ, Học viện ngân hàng. Luận văn đã tập trung nghiên cứu về các nhân tố ảnh hƣởng đến quá trình hoạt động cho vay của SacomBank Lâm Đồng, đánh giá các ƣu, nhƣợc điểm về hoạt động cho vay và những vấn đề còn tồn đọng qua đó đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển thị trƣờng về hoạt động cho vay của ngân hàng. Tuy nhiên đề tài này chƣa nghiên cứu về việc đánh giá chất lƣợng của hoạt động cho vay DNNVV tại ngân hàng. 5 Phạm Trƣờng Giang (2012), “CLTD đối với DNNVV tại Techcombank chi nhánh Chương Dương”, Luận văn thạc sỹ, Đại học Quốc Gia Hà Nội. Luận văn mới chỉ đề cao yếu tố khách hàng trong việc phân tích chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV. Cụ thể tác giả đã thực hiện phỏng vấn khách hàng tiền gửi cũng nhƣ tiền vay để đánh giá mức độ thỏa mãn của khách hàng đối với dịch vụ của ngân hàng. Tuy nhiên tác giả lại không đứng trên khía cạnh ngân hàng, tức là đánh giá chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV qua các CBTD của ngân hàng. Chính vì vậy việc đánh giá còn chƣa phản ánh đƣợc đầy đủ và chính xác, khách quan về tình hình CLTD đối với DNNVV thực tế tại ngân hàng. Phạm Thị Thanh Hòa (2011), “Giải pháp nâng cao CLTD đối với DNNVV tại ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - chi nhánh Thăng Long”, Luận văn thạc sỹ, Học viện Tài chính. CLTD là một phạm trù rất rộng và bao hàm nhiều nội dung, tuy nhiên trong phạm vị nghiên cứu của mình, tác giả mới chỉ tập trung vào nội dung là hạn chế nợ quá hạn và nợ xấu trong cho vay DNNVV chứ chƣa đƣa ra những biện pháp để làm tăng doanh số cho vay DNNVV hay tăng khả năng thu hồi nợ để từ đó nâng cao đƣợc chất lƣợng cho vay DNNVV một cách bền vững và gia tăng đƣợc thu nhập cho ngân hàng. Nguyễn Văn Lê (2014), “Tăng trưởng tín dụng Ngân hàng đối với DNNVV ở Việt Nam trong điều kiện kinh tế vĩ mô bất ổn”, Luận án Tiến sỹ kinh tế, Học viện ngân hàng. Luận án đã tập trung nghiên cứu về việc tăng trƣởng tín dụng ngân hàng đối với DNNVV từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm thúc đẩy tín dụng ngân hàng đối với DNNVV trong điều kiện nền kinh tế vĩ mô bất ổn. Tuy nhiên đề tài nghiên cứu ở tầm vĩ mô và tập trung chủ yếu vào việc tăng trƣởng tín dụng (tăng về số lƣợng) chứ chƣa đi sâu vào CLTD đối với DNNVV. Lê Bá Minh Long (2011), “Nâng cao CLTD đối với DNNV tại ngân hàng thương mại cổ phần Phương Đông”, Luận văn Thạc sỹ kinh tế, Học viện ngân hàng. 6 Luận văn tập trung nghiên cứu về CLTD đối với DNNVV qua các chỉ tiêu đánh giá bao gồm cả các chỉ tiêu định tính và định lƣợng để từ đó thấy đƣợc những kết quả đạt đƣợc cũng nhƣ những hạn chế và đề xuất giải pháp khắc phục. Tuy nhiên đề tài mới chỉ đánh giá chất lƣợng tín dụng qua các chỉ tiêu đánh giá chứ không tiến hành khảo sát điều tra để thu thập ý kiến đánh giá về CLTD đối với DNNVV. Đỗ Minh Thông (2012), “Nâng cao CLTD đối với DNNVV tại ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam khu vực thành phố Hồ Chí Minh”. Luận văn thạc sỹ, Đại học Kỹ thuật Công nghệ Tp. Hồ Chí Minh. Luận văn đã trình bày rất rõ ràng những vấn đề lý luận về CLTD nói chung và CLTD đối với DNNVV nói riêng của NHTM. Tuy nhiên, khi đi vào phân tích thực trạng, tác giả lại không áp dụng đƣợc hết các lý thuyết này để vận dụng vào phân tích tình hình CLTD đối với DNNVV thực tế tại các ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn trên địa bàn khu vực Tp. HCM. Mặt khác, vì phạm vi không gian nghiên cứu của tác giả khá rộng nên khi phân tích thực trạng CLTD đối với DNNVV tác giả còn chƣa phân tích đƣợc sâu và chi tiết. Võ Đức Toàn (2012), “Tín dụng đối với DNNVV của các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh”, Luận án Tiến sỹ kinh tế, Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh. Luận án tập trung vào đánh giá CLTD đối với DNNVV qua các chỉ tiêu đánh giá và có sử dụng đến cả phƣơng pháp khảo sát điều tra và thu thập ý kiến. Tuy nhiên đề tài này lại nghiên cứu ở phạm vi rộng là đối với tất cả các NHTM trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh chứ không đi vào nghiên cứu ở phạm vi cụ thể một ngân hàng. … Ta có thể thấy rằng đa phần những nghiên cứu này mới chỉ dừng lại ở việc đánh giá chất lƣợng cho vay đối với DNNVV qua các số liệu thứ cấp, hay mới chỉ đánh giá qua các chỉ tiêu định lƣợng, chỉ có một số ít tác giả có sử dụng số liệu sơ cấp qua việc khảo sát, điều tra hay phỏng vấn các khách hàng, hay nhân viên của 7 ngân hàng. Do đó việc nhận xét, đánh giá về chất lƣợng cho vay đối với DNNVV còn chƣa thực sự chính xác và khách quan. Qua tìm hiểu, tác giả nhận thấy việc nghiên cứu chất lƣợng cho vay đối với DNNVV tại Viettinbank Đền Hùng để từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lƣợng cho vay đối với DNNVV tại ngân hàng là một đề tài không trùng lặp đối với các đề tài trƣớc đây. Ngoài ra với cách tiếp cận bằng cả số liệu sơ cấp và thứ cấp, đánh giá từ cả khía cạnh khách hàng và nhân viên tín dụng của ngân hàng để làm rõ hơn các chỉ tiêu định tính và định lƣợng đã giúp cho việc đánh giá, nhận xét về tình hình chất lƣợng cho vay đối với DNNVV tại Viettinbank Đền Hùng mang tính chính xác và khách quan hơn. Từ đó giúp cho việc đề xuất các giải pháp mang tính thực tiễn, kịp thời và đạt hiệu quả cao hơn. 1.2. Tổng quan về hoạt động cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa của ngân hàng thƣơng mại 1.2.1. Tổng quan về doanh nghiệp nhỏ và vừa 1.2.1.1. Khái niệm doanh nghiệp nhỏ và vừa a. Khái niệm doanh nghiệp Doanh nghiệp có thể đƣợc hiểu một cách chung nhất là một tổ chức kinh tế đƣợc thành lập để sản xuất, cung ứng sản phẩm hàng hóa hoặc dịch vụ trên thị trƣờng. Khoản 1 và 2 Điều 4 Luật doanh nghiệp số 68/2014/QH13 ngày 26 tháng 11 năm 2014 có đƣa ra các khái niệm nhƣ sau: “Doanh nghiệp là tổ chức có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch, được đăng ký thành lập theo quy định của pháp luật nhằm mục đích kinh doanh.” Còn “Kinh doanh là việc thực hiện liên tục một, một số hoặc tất cả các công đoạn của quá trình, đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích sinh lợi”. Từ khái niệm trên chúng ta thấy trƣớc hết doanh nghiệp phải là chủ thể kinh tế độc lập, có hoặc không có tƣ cách pháp nhân, có tên gọi và hoạt động với danh nghĩa riêng, thực hiện các hoạt động sản xuất, kinh doanh trên thị trƣờng và chịu trách nhiệm độc lập về mọi hoạt động kinh doanh của mình. Thứ hai, tùy theo mục đích thành lập doanh nghiệp mà mỗi doanh nghiệp có mục đích 8 hoạt động khác nhau nhƣng trừ một số ít các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công ích còn mục đích của các doanh nghiệp chủ yếu là tối đa hóa lợi nhuận. b. Khái niệm doanh nghiệp nhỏ và vừa Dựa vào quy mô kinh doanh ngƣời ta chia doanh nghiệp thành: doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp vừa và doanh nghiệp nhỏ. Khái niệm DNNVV mang tính chất tƣơng đối, nó thay đổi theo từng giai đoạn phát triển kinh tế - xã hội và phụ thuộc vào trình độ phát triển của từng nƣớc. Ở Việt Nam, khái niệm DNNVV đƣợc quy định theo nghị định 56/2009/NĐ-CP: “DNNVV là cơ sở kinh doanh đã đăng ký kinh doanh theo quy định pháp luật, được chia thành ba cấp: siêu nhỏ, nhỏ, vừa theo quy mô tổng nguồn vốn (tổng nguồn vốn tương đương tổng tài sản được xác định trong bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp) hoặc số lao động bình quân năm (trong đó tổng nguồn vốn là tiêu chí ưu tiên)”. 1.2.1.2. Tiêu chí xác định doanh nghiệp nhỏ và vừa Việc quy định tiêu thức nhƣ thế nào là doanh nghiệp lớn, DNNVV là tùy thuộc vào điều kiện kinh tế, xã hội của từng nƣớc trong từng giai đoạn cụ thể (Xem Bảng 1.1 và Bảng 1.2). Thông thƣờng những tiêu thức đƣợc lựa chọn là: Số lƣợng cán bộ công nhân viên bình quân, vốn đầu tƣ, tổng tài sản, doanh thu tiêu thụ. Riêng ở Việt Nam hiện nay thì căn cứ vào hai tiêu thức là số lao động làm việc bình quân và tổng nguồn vốn để phân loại doanh nghiệp thành siêu nhỏ, doanh nghiệp nhỏ và doanh nghiệp vừa. Việc phân loại theo tiêu thức này nhằm giúp cho Nhà nƣớc có những chiến lƣợc và những chính sách hợp lý nhằm hỗ trợ phát triển các DNNVV trong từng thời kỳ, từng giai đoạn phát triển kinh tế xã hội cụ thể, đặc biệt là trong lúc nền kinh tế đang gặp nhiều khó khăn nhƣ lạm phát, khủng hoảng,… 9